Gjergj Kastriot Skënderbeu

[shendelli]

Fytyra tjeter e Kastriotit

Skenderbeu i ridimensionuar. Ndryshe nga legjenda, Kristo Frasheri tregon per nje prijes qe nuk eshte rrembyer kurre nga turqit dhe qe ne Stamboll ka kryer vetem shkollen. Qe nuk i njihet mire portreti dhe qe me shume se nje hero me kale dhe shpate duhet pare si shtetar dhe ligjvenes

Iva Tico

Drita e syve ka nisur ta lere. Sendet dalengadale kane filluar te humbasin format e te shnderrohen ne silueta. Germat nuk mund te lexohen me pervecse me ane te nje aparati special qe i zmadhon dhe i shfaq ne ekranin e nje televizori qe gjendet ne nje tryeze aty prane. Ka kohe qe profesor Kristo Frasheri nuk mundet te shkruaje me. Nje vajze e re mban shenim gjithe c'i dikton historiani, por vendos rregull edhe mbi dosjet, fletet e shkruara apo mbi librat e panumert qe ndodhen ne ate apartament.

Ne tryezen e madhe te televizorit, gjenden disa flete me shenime. Nje numer i madh prej tyre mbushin nente dosje voluminoze qe jane te rradhitura ne nje etazher aty prane. Jane nente dosjet qe profesor Frasheri i ka perdorur per te shkruar monografine "Skenderbeu, jeta dhe vepra". Libri s'ka pak dite qe ka dale, kurse dosjeve do t'u duhet te presin aty kushedi edhe per sa vjet. Deri ne diten kur te gjendet dikush qe te jape aq para sa duhet per t'i botuar.

Per Kristo Frasherin monografia e Skenderbeut eshte puna e nje jete te tere. Ishte fundi i viteve pesedhjete kur ai vendosi te shkruante nje histori te heroit Kombetar. "Nuk mund te llogaritet koha qe me eshte dashur per monografine e Skenderbeut. Kam punuar rreth 45 vjet vetem per te mbledhur materialin", rrefen historiani. Ka qene ne fakt puna e tij e perhershme. Ndersa materialet per Skenderbun nisen pak e nga pak te mbushnin dosjet, ai punonte me te tjera tema, hartonte tekste historie per nxenesit, punonte si mesues apo merrej me gjerat e vogla te perditshme.

Ideja e pare ishte te shkruante nje histori te vertete. Frasheri kishte vendosur te vizatonte nje Skenderbe larg atyre ngjyrimeve romantike te letersise, kishte vendosur te shkruante nje histori te paster te bazuar vetem mbi dokumenta te shkruara. Gjate atij 45 vjecari te mbushur me kerkime, Kristo Frasheri u perpoq te grumbullonte te gjithe materialin e mundshem dokumentar te shekullit XV. Akte shqiptare dhe te huaja, perendimore dhe lindore, te vjelura nga historiane te ndryshem ne arkivat e Venedikut, Raguzes, Romes, Napolit, Milanos, Barcelones, Parisit, Ankarase dhe Stambollit u sistemuan ne origjinal dhe ne perkthimin shqip. Ne Shqiperi nuk u gjet thuajse asgje. Per dokumentet e vyera nuk eshte kujdesur kush, te gjitha ishin shkaterruar nga koha.

Kur Frasheri mendoi se kishte mbledhur aq material sa duhej, iu fut punes per te shkruar "Skenderbeu, jeta dhe vepra". Pas pese vjetesh, monografia ishte gati per botim.

Kur nisi punen per mbledhjen e materialeve per historine e Skenderbeut, Kristo Frasheri ende nuk e dinte se ku do te dilte. Kishte lexuar sigurisht gjithcka qe ishte shkruar deri ne ate kohe per heroin. Por kishte vendosur te mos ndikohej nga askush, kishte vendosur te mos shfrytezonte as ata qe kishin shkruar me nje entuziazem te tepruar, as ata qe dukeshin me te paanshem se c'duhej. Ne fakt u terhoq nga dikush: nga Fan Noli. Ne vitin 1947 Noli kishte ndjekur te njejten rruge. Kishte shkruar historine e tre rrethimeve te Krujes duke u bazuar vetem ne dokumenta dhe kishte pasur sukses. Kristo Frasheri vendosi te bente te njejten gje.

Per kenaqesine e tij burimet dokumentare sollen te njejtin perfundim qe Barleti e kishte shkruar gjashte shekuj me pare ne pozitat e shkrimtarit: lufta e Skenderbeut kishte qene nje lufte madheshtore clirimtare. Ishte ne vija te pergjithshme sic e kishte pershkruar humanisti shkodran. Dokumentat e mbledhura nga Frasheri, vetem sa mund te korrigjonin vepren e Barletit ne elemente te dores se dyte, ne disa pasaktesi faktologjike, disa nderhyrje retorike apo teprime te shkrimtarit. Kristo Frasheri me kenaqesi pohon se nuk eshte i sakte perfundimi i disa historianeve skeptike qe pohojne se Skenderbeun e ngriti ne piedestalin e historise jo vepra e tij, qe sipas tyre ka qene modeste, por Marin Barleti, me stilin e vet elegant, klasik dhe humanist. "Perkundrazi, thote Frasheri, ne punimin tim provohet qe eshte Skenderbeu ai qe me madheshtine e vepres se tij frymezoi bashkeatdhetarin e tij Barletin".

Por nga puna me burimet dokumentare, do te dilte edhe nje tjeter rezultat qe do ta entuziasmonte me teper Kristo Frasherin. Qe lufta e Skenderbeut ishte nje lufte madheshtore clirimtare, ishte pak a shume nje perfundim qe pritej, nje perfundim qe nuk e zbehte dot plotesisht as edhe historiani me skeptik. Por ajo qe Kristo Frasheri nuk kishte mundur dot ta parashikonte, ishte se teksa shkruante, portreti i Skenderbeut do te fillonte ta humbiste pak e nga pak ate fizionomine e eger luftarake, do te fillonte te zbutej, balli do te fillonte t'i zgjerohej per t'u shnderruar pak e nga pak nga nje portret luftetar ne ate te nje diplomati, ne portretin e njeriut te shtetit. Ne tridhjete kapituj qe permban monografia, vetem shtate do t'i kushtoheshin luftrave te armatosura te udhehequra nga Heroi. Kapitujt e tjere e pershkruajne si burre shteti, si faktor nderkombetar, si ligjvenes, si administrator, por edhe si njeri. Skenderbeu i Frasherit nuk eshte thjesht luftetar, eshte mbi te gjitha ai qe themeloi te parin shtet te shqiptareve.

Kristo Frasheri pretendon t'i jape Skenderbeut ate qe i takon. As me shume e as me pak. Ne monografine e tij nuk e quan kurre mbrojtes te krishterimit, Skenderbeu nuk eshte nje nga ata shenjtet qe luftonin ne emer te Krishtit, lufta e tij kunder turqve nuk mund te ishte kurrsesi nje lufte fetare. Ishte nje lufte clirimtare e cila i shkonte per shtat edhe atyre qe ishin ne mbrojtje te krishterimit, duke u kthyer (ndonese ky nuk ishte qellimi i vertete) ne nje perplasje mes dy qyteterimesh.

Jo rastesisht per kopertinen e monografise Kristo Frasheri nuk zgjodhi nje nga ato fotografite e zakonta te heroit mbi kale. Nuk donte qe Skenderbeu i tij te kishte pamje luftarake, nuk donte qe te kishte shpate. Kishte zgjedhur pikerisht imazhin paqesor te heroit, kishte dashur te bente monografine e nje shtetari.

Por zgjedhja e kopertines nuk ishte dhe aq e lehte. Ishte gjithashtu nje pune shume vjecare kerkimesh. Kishte te bente me gjetjen e se vertetes mbi imazhin e heroit. Nje kapitull i monografise i kushtohet pikerisht kesaj pyetjeje: cila eshte fytyra e vertete e Gjergj Kastriot Skenderbeut. Ne gjithe dokumentet ku ka rremuar, Frasheri nuk ka mundur te gjeje ndonje pershkrim, qofte edhe te shkurter, mbi tiparet e fytyres se Skenderbeut, te hartuar nga ndonje njeri qe e ka njohur nga afer. Per kete arsye Frasheri i eshte drejtuar ikonografise, atyre qindra pikturave ne vaj dhe afreske te shperndara ne keshtjella, muzeume dhe familje evropiane. Per kopertinen e monografise, Frasheri perdori ate qe mendon se i afrohet me teper pamjes fizike te Skenderbeut, nje portreti qe deri me sot nuk eshte botuar ndonjehere. Thuhet se ky portret eshte bazuar ne vizatimet qe i pati bere drejtpersedrejti nga natyra piktori i degjuar Gentile Bellini. Portreti e paraqet Heroin ne moshen e pleqerise, me mjeker dhe floke te thinjura, afersisht ne ate moshe kur ai ndermorri udhetimin e fundit per ne Itali.

C'ndikim do te kete monografia e Kristo Frasherit? Autori qesh hidhur. Ai nuk eshte se pret ndonje ndryshim kushedi se cfare. Ai ka bere ate qe i kishte vene detyre vetes pesedhjete vjet te shkuara. Te tjerat nuk i ka ne dore.

Dikur eshte marre me tekstet shkollore. "Historine qe mesohet ne shkolla, deri ne vitin 1912 e kam shkruar une", thote teksa tregon se ajo qe vjen pas saj eshte pjesa me e veshtire e historise, ajo qe mbetet ende per t'u rishkruar. Por edhe ajo qe mesohet deri tani do te duhet te ndryshohet. Kryesisht ne koncept. Per Frasherin "ka ikur koha kur historia duhet pare si nje histori luftrash. Ka ardhur koha qe historia e Shqiperise te rishkruhet. Si nje histori qyteterimi".

Por, sugjerimet e tij derimetani nuk i degjon kush. Profesori i vjeter ndihet krejt i pafuqishem te ndryshoje dicka ne vullnetin e atyre qe vijne e ikin nga Ministria e Arsimit apo Instituti i Historise. Deri para dy vjeteve, kishte ende shprese se mund te rregullohej dicka. Shkruante hera heres ndonje leter, jepte ndonje mendim a ide se si mund te ndryshoheshin programet mesimore. Prej kohesh nuk i vjen me asnje pergjigje, asnje ftese. "Per ata nuk ekzistoj me", thote mendueshem. "Por ndoshta eshte me mire keshtu, me kane lene te qete".

Nderkohe cdo dite vazhdon me te njejtin ritem. Pa ndaluar shkrimet, qe tani mundet t'i realizoje vetem ne forme diktimi. Dhe pritet qe keshtu te vazhdoje, edhe nese siluetat e mjegullta ndoshta do te zhduken fare per t'ia lene vendin territ.


Te vertetat e ndryshme nga Barleti

Skenderbeu i Kristo Frasherit nuk eshte ai klasiku me te cilin jemi rritur. Eshte teper larg atyre legjendave me kalin qe kapercente malet dhe me ate shpaten qe nuk e mbanin dot as dhjete burra. Nuk eshte madje as Skenderbeu qe i vogel u morr peng nga Sulltani e pastaj kthehet fitimtar per te mbajtur nje fjalim historik ne keshtjellen e Krujes..

Ndryshe nga legjenda, ndryshe nga ajo Histori qe mesohet ende neper shkolla, Skenderbeu nuk eshte rritur ne Stamboll. Ai ka shkuar aty vetem ne moshen 18 vjecare per te bere shkollen ushtarake. Pjesen tjeter te kohes e ka kaluaar prane familjes. Dukumentet e sjella nga Frasheri ne monografi, tregojne se gjate kohes kur Barleti e pershkruan si peng te sulltanit, Gjergj Kastrioti se bashku me te atin e te vellezerit, ka nenshkruar marreveshje tregtare.

[olsen]

gjegj kastrioti eshte historia e vendit tone .ai me lavdine dhe patriotizmin me te madh qe njeri mund ta kete i dogji dhe i masakroi turqit per 25 vjet.rrofte skenderbeu dhe gjithe shqiptaret kudo qe jane...

[shendelli]

Skënderbeu Vasal? Disa kthjellime.
Nga Dr. Aurel Plasari


Marrëdhëniet juridike vasal-sovran mes Skënderbeut dhe mbretit Alfons V të Aragonës janë mëveshur tradicionalisht me një kamuflazh historik. Ky kamuflazh e zë fillin te Barleti, i cili këto marrëdhënie vasal-sovran ka ngulmuar t’i përshkruajë me termat e “miqësisë”. Simbas mendësisë së kohës, Barletit duhej t’i dukej “poshtëruese” natyra e vërtetë e këtyre marrëdhënieve juridiko-politike për një figurë si Skënderbeu. Porse dokumentet flasin ndryshe.

Ishte mars i vitit 1451 kur regjistrohen në oborrin e Napolit prania e dy të dërguarve të Skënderbeut: peshkopit të Krujës Stefan dhe domenikanit Nikollë de Berguzzi, të shoqëruar edhe nga një arbër i quajtur Vicino ose Vichino, i përmendur si “majordom” i peshkopit të Krujës. Mbretit Alfons i kërkohej ndihmë për të përballuar ekspeditën osmane që pritej për muajin prill, dhe mbreti premtonte ta jepte ndihmën. Por prania e ambasadorëve të Skënderbeut në oborrin e Napolit kishte të bënte me një mision më të rëndësishëm: më 26 mars të atij viti ata nënshkruanin në emër të tij me Mbretin e Aragonit, Napolit dhe Siqilisë një traktat të njohur si “i Gaetës”, nga emri i vendit ku u nënshkrua. Për t’u ikur hamendjeve, kujtoj se traktai në fjalë ndodhet në Arkivin e Kurorës së Aragonës, reg. 2697, fl. 100. Atë e ka pasë njohur dhe përdorur Zurita në veprën e tij Anale të Kurorës së Aragonës, vëll. III, XV, fl. 322 verso; e kanë ribotuar edhe Cerone: La politica, XXVIII, I, 172-173; Radonic: Djuradj, nr. 38 dhe, për ata që i tremb emri “Radonic”, edhe Noli: George, appendix, nr. 11.

Traktati i Gaetës

Traktati u nënshkrua jo vetëm në emër të Skënderbeut, por edhe të “të afërmve të tij baronë në Arbëri: “ ... e de soi parenti, baruni in Albania, de la parte altra”, po aty). Ky traktat i njihte Mbretit të Aragonit, Napolit dhe Siqilisë sovranitetin mbi “trojet e të thënit Gjergj” dhe mbi “trojet e Krujës dhe kështjellën”, në shkëmbin të ndihmës që Mbreti do t’i jepte atij (Skënderbeut) në luftën kundërosmane. Në termat e traktatit Skënderbeu dhe ajo çfarë mund të quhet “lidhja familjare” e tij shpreheshin të gatshëm të njihnin sovranitetin e mbretit Alfons edhe mbi trojet apo kështjellat e tjera, që do t’i fitonin me ndihmën e tij. Kreu i Lidhjes, Skënderbeu, shprehej i gatshëm të vinte në vendin që do të caktonte Mbreti për t’i bërë atij betimin dhe për t’i shprehur nderimin si vasali sovranit, por mbasi të kishin larguar osmanët me ndihmën e tij. Me përfundimin e këtij traktati, krerët abër zotoheshin t’i dërgonin përvit mbretit Alfons, kur osmanët të ishin dëbuar nga Arbëria, një shumë të hollash të barabartë me haraçin që Skënderbeu dhe të afërmit e tij i detyroheshion sulltanit (“... cacciati li Turchi de le terre del dicto Sr Georgio, isso Sr Georgio et tucti li soi parenti daranno et pagaranno ciascuno anno a la prefacta Mtà lo tributo o heraci che per li presenti sono tenuti dare a lo Gran Turcho in lo tempo et secondo pagano a lo dicto Turcho”, po aty).

Sikurse vihet re, është fjala për një traktat vasaliteti pa kurrfarë dyshimi në terma. Skënderbeu, që kishte refuzuar deri me armë në dorë sovranitetin e sulltanëve osmanë, pranonte me këtë traktat të bëhej vasal i mbretit Alfons V. Pse vallë ndodhte kështu? Ka qenë kjo pyetja e vjetër e ngritur prej “këndvështrimit osman”, prej nga nuk ishte e lehtë të kapej gjithë sa ndodhte në ato kohëra në Perëndim dhe si funksiononin atje aleancat dhe organizimet. Kësaj pyetjeje mund t’i japin përgjigje së toku specialistët e historisë së politikës, të historisë së religjioneve, të historisë së qytetërimeve, të historisë së mendësive etj.

Për Marinescu-n kushtet e këtij traktati lënë të kuptohet gjendja e vështirë në të cilën ndodheshin Skënderbeu dhe krerët e tjerë të Lidhjes së Lezhës; madje ai është i mendimit se zotërimet e tyre dhe ato të kreut të tyre, Skënderbeut, ndodheshin në atë kohë në duar të osmanëve (Alphonse, 44). Traktate të ngjashme lidhte mbreti Alfons edhe me zotërinj (bujarë) të tjerë arbër, si me Aranitin. (Traktati me Aranitin po në Arkivin e Kurorës së Aragoëns, reg. 2691, fl. 101 recto –102 verso; ribot. Zurita: Anales. IV, 29). Madje Araniti, i cili tani shfaqej me titullin “kont i Arbërisë” dhe kishte mëtime mbi Arbërinë e jugut, autorizohej nga mbreti Alfons të merrte në emër të tij betimin e aleancës edhe prej zotërinjve të tjerë arbër. Si shpërblim mbreti Alfons u lidhte çdonjërit prej vasalëve një pension vjetor prej 300 deri 1.4000 dukatesh dhe u premtonte strehim në rast nevoje. Të njëjtat marrëdhënie praktikonte ai edhe me zotërinj moreotë, si me vetë despotin e Moresë (Traktati me despotin Dimitër Paleologu po në Arkivin e Kurorës së Aragonës, reg. 2697, fl. 98-99).

Një politikë e këtillë dëshmon faktin që kryqëzata e planifikuar prej mbretit Alfons duhej të fillonte nga Arbëria ose nga Moreja. Ka vënë re Marinescu: “Zotërimet dhe forcat e koalicionit familjar të drejtuara prej luftëtarit arbër duhej të përbënin bazën e kësaj ekspedite që do ta bënte mbretin Alfons V zot të pellgut lindor të Mesdheut, siç ishte tanimë i atij të Perëndimit” (po aty, 45). Që nënteksti i këtij traktati kishte të bënte pikërisht me një kryqëzatë të tillë, këtë e ka vënë re edhe Noli kur ka shkruar: “Traktati ishte përfunduar me mendimin [was supposed] për të përgatitur terrenin për një kryqëzatë që Alfonsi kishte projektuar, por që nuk do ta vinte kurrë në jetë” (George, 49).

Në prill 1452 dokumentet regjistrojnë se mbreti Alfons përcillte në Romë domenikanin Nikollë de Berguzi, ambasador i një prijësi të quajtur Muzakë dhe prijësish të tjerë arbër. Ai i kishte sjellë Mbretit njoftimin se Pal dhe Nikollë Dukagjini, së toku me disa krerë të tjerë më pak të rëndësishëm, kishin kaluar në anën e osmanëve dhe i qenë kundërvënë Lidhjes së Lezhës. Kësaj radhe mbreti Alfons i lutej Papës të ndërhynte pranë dy Dukagjinëve që të braktisnin “të pafetë” dhe, në rast se nuk bindeshin, ai i sugjeronte Shenjtërisë së Tij t’i shkishëronte (ACA, Reg. 2549, fl. 157; Marinesco: Alphonse, 57, shën 1). Këtë ndërhyrje pranë Atit të Shenjtë mbreti Alfons e bënte, sikundër e pohonte vetë, jo vetëm për hir të mbrojtjes së fesë, por edhe se shumë prijës arbër ishin vënë tanimë nën proteksionin e tij (po aty).

Zbatimet e traktatit

Në zbatim të traktatit të Gaetës mes mbretit Alfons dhe Skënderbeut regjistrohet një komunikim i dendur. Vetëm më 14 maj Mbreti i Napolit i dërgonte atij tri mesazhe, në të cilat i drejtohej me “I nderueshmi dhe i madhërueshmi besniku ynë i dashur” (“Espectabilis et magnifice devote noster dilecte”), apo me “Burrë i madhërueshëm, besnik yni i dashur” (“Magnifice vir, devote noster dilecte”) etj. Ndërkohë që mbreti Alfons e kishte furnizuar peshkopin e Krujës, në largimin nga oborri i tij, me drithë, salnitër (nitrat potasi) dhe squfur për Skënderbeun (ACA, Reg. 2655, fl. 135 verso). Në fund të majit ai dërgonte në Arbëri oficerin e Zyrës së thesarit Bernard Vaquer me njëqind këmbësorë dhe nozullimet përkatëse. I pajisur edhe me një kopje të vetë traktatit, Vaquer-i duhej të fillonte zbatimin e tij simbas kapitujve të nënshkruar. Mbreti Alfons ia rekomandonte atë Skënderbeut me një shkresë në latinishte (ACA, Reg. 2655, fl. 133), ndërsa udhëzimet e veprimeve që do të kryente për marrjen në dorëzim të kështjellës dhe qytetit të Krujës i jepeshin Vaquer-it hollësisht me një shkresë të 29 majit në katalanishte (ACA, Reg. 2655, fl. 135 verso). Mbas marrjes në dorëzim të kështjellës dhe qytetit, me trupën 100 këmbësorësh që sillte me vete komisari i Mbretit do të formonte garnizonin për mbrojtjen e saj, do t’u kërkonte banorëve të qytetit “betimin e besnikërisë”, do të fillonte nxjerrjen e taksave etj.(po aty). Me sa duket, për të bashkërenduar frontin e kryqëzatës mbreti Alfons njoftonte edhe Janko Hunyadi-n për dërgimin e komisarit pranë Skënderbeut (ACA, Reg. 2655, fl. 134 verso).

Studiuesi i marrëdhënieve të mbretit Alfons me Skënderbeun ka shënuar për këtë moment: “Duke filluar prej muajit qershor 1451 Kruja, me të cilën qëndresa e Skënderbeut ishte lidhur gjithmonë deri këtu, nuk do t’i përkiste më luftëtarit arbër. Për vite me radhë një garnizon napolitan i komanduar prej katalanësh do të vendoset në këtë “fole shqiponjash” të Arbërisë, ndërsa Kastrioti do të vijojë jashtë saj luftën që e ka bërë të famshëm” (Marinescu: Alphonse, 48).

Në maj 1452 mbreti Alfons dërgonte në Arbëri si guvernator të Krujës, ish-kryevendi i Skënderbeut, kalorësin katalan Ramon d’Ortafá në rangun “nënmbret në Arbëri”. Detyrat e tij, të përcaktuara më udhëzimiet e 23, 24, 25 dhe 26 prillit, ishin: të mbikëqyrte sigurinë e qytetit dhe ruajtjen e “fesë së Krishtit” mes popullsisë (me sa dukej nga islamizmi që kishte filluar të depërtonte), të përpiqej të shtinte rish në dorë kështjellat e marra prej osmanëve dhe, po të ishte e mundur, të fitonte territore të reja. Komandant i ri në kështjellë emërohej një katalan i quajtur Pere Scuder, që zëvendësonte kështjellarin e mëparshëm Juan de Castro; guvernatori i ri sillte me vete si armë dhe municione, ashtu edhe drithëra dhe verëra. Skënderbeut si vasal i sillej dhuratë simbolike një cohë e qëndisur në flori dhe njëzet copë pëlhura ngjyrash të ndryshme (Minieri-Riccio: Alcuni fatti, vëll. IV, fash. III, f. 418). Po ta dëgjojmë edhe një herë Marinescu-n, ai ka dalë në këtë përfundim: “Duke filluar prej këtij momenti deri më 1458 të gjithë fitoret që deri më tani i janë atribuar vetëm Skënderbeut, duhen llogaritur të arritura gjithmonë me ndihmën e mbretit të Napolit” (Alphonse, 61).

Në planet e “kryzëzatës”

1453-shi është edhe vit i një vizite “gati të fshehtë” të Skënderbeut në Romë dhe Napoli, e cila duket t’i ketë shpëtuar edhe syrit të vetë Barletit. Pikësëpari, me ndryshimin e politikës së saj lindore ndaj rënies troditëse të Kostandinopojës në duart e osmanëve, në shtator 1453 Republika e Venedikut i kishte përtëritur klauzat e traktatit me Skënderbeun. Kështu prej një dokumenti të 9 tetorit 1453 mësohet se senati i Republikës ka porositur Pietro Marcello-n, proveditor në Lezhë, të shoqëronte Skënderbeun në një vizitë në Romë dhe Napoli simbas kërkesës së këtij (ASV, Senato Deliberazioni da Mar, V, fl. 8; Ljubic: Listine, X, nr. XXV). Halkokondyli e shënon si një “dërgatë” të Skënderbeut të Papa i Romës dhe te mbreti Alfons (Historiarum, VIII, 432-433), por vizitën e kanë shënuar edhe Hopf-i, Marinescu, Pall-i, Noli. Ndërsa Anonimi Raguzan dhe Ragnina kanë regjistruar kthimin e Skënderbeut, i cili vinte nga Puglia, nëpërmjet Raguzës.

Gjatë kësaj vizite në oborrin e Napolit duket të jetë biseduar plani i fushatës për Beratin, sikundër mendon Noli (George, 50-51), por me siguri edhe aspekte ushtarake të kryqëzatës së pritshme, si do të kuptohet nga projekti për organizmin e kësaj kryqëzate që mbreti Alfons do t’ia paraqiste Papës në kuvendin e 1453-1454-s (Marinesco: Alphonse, 69-79; Pall: Skanderbeg, f. 15). Nga ana tjetër, në oborrin papnor është diskutuar, pa dyshim, projekti i parashikuar nga “bulla kryqtare” e Papës dhe i hartuar pikërisht nga mbreti Alfons. Duket kjo si një ndërkohë e shkurtër përparimesh për Skënderbeun. Nga fundi i nëntorit, nëpërmjet kapelanit të Krujës Ilia, ai e njoftonte mbretin Alfons se kishte shtënë në dorë një territor të ri dhe një kështjellë (ACA, Reg. 2660, fl. 48). Në përgjigjen e tij të 7 dhjetorit sovrani e siguronte vasalin se nënmbreti Ramon d’Ortafà do të kthente së shpejti pranë tij për të vijuar luftën kundër osmanëve “sot më shumë se kurrë” (po aty), ndërsa kështjellarit të Krujës, katalanit Pere Scuder, i premtonte në një mesazh katalanisht ndihma dhe nozullime me rastin e kthimit të nënmbretit (ACA, Reg. 2661, fl. 48).

Në fillim të vitit 1454 si Skënderbeu ashtu dhe rektorët e Republikës së Venedikut e lajmëronin Mbretin e Aragonës, Napolit dhe Siqilisë se osmanët po gatitnin një ekspeditë kundër Arbërisë dhe zotërimeve të Venedikut në Arbëri. Republika vendosi që oficerët e saj të bashkonin forcat e tyre me ato të Skënderbeut për t’u bërë ballë më mirë “të pafeve” (ASV, Senato Deliberazioni da Mar, V, fl. 19; Ljubic: Listine, X, nr. XXXIII). Nga ana e tij, Skënderbeu iu drejtua për ndihmë si sovranit të vet, mbretit Alfons, ashtu edhe Papës. Nga sa një Sceva de Curte i relatonte Dukës së Milanos, Papa i kishte dërguar 3.000 dukate, ndërsa mbreti Alfons 500 këmbësorë dhe një shumë të hollash (ASM, Carteggio gen. Sforzasco, ad annum 1454). Mesazhi i mbretit Alfons, i datës 29 mars 1454, fillonte me: “I mrekullueshmi dhe i pamposhturi burrë Gjergj Kastrioti, komandant i madhërueshëm njerëzish të armatosur, i shumëdashuri ynë” (“Magnifico et strenuo viro Georgio Castrioti, dicto Scandabech, gentium armorum magnanimo capitaneo, nobis plurimum dilecto”).

Më 14 qershor të atij viti regjistrohet kthimi në Krujë i nënmbretit Ramon d’Ortafà, që kishte munguar për disa kohë. Nënmbreti vinte me rekomandimet e Mbretit për Skënderbeun, por edhe për Gojko Stresin, Ivan Stresin, Gjin Muzakën, Muzakë Topian dhe një Aranit me emër të palexueshëm mirë në dokument (ACA, Reg. 2799, fl. CXV verso). Vihet se se në letrën kredenciale përkatëse të mbretit Alfons Skënderbeu thirret përsëri, po ashtu si më 29 mars, me titullin e ri: “Komandant i përgjithshëm i njerëzve tanë të armatosur në viset e Arbërisë” (“Magnifico et strenuo viro Georgio Castrioti, dicto Scandarbech, gentium armorum nostrarum in partibus Albanie generali capitaneo, consiliario fideli nobis dilecto”). Nga sa kuptohet prej kësaj letre, tani Ramon d’Ortafà-së i jepej një autoritet edhe më i madh: ai ngarkohej për të ndihmuar “bestarët e Krishtit” jo vetëm në Arbëri, por edhe në “Sklavoni” dhe Greqi. Misioni i Ramon d’Ortafà-së, njëherësh politik dhe fetar, lë të nënkuptohet se në zonat e dyndjes osmane kishte filluar një proces braktisjeje të krishterizmit dhe përqafimi të Islamit. Njëherësh me nënmbretin, mbreti Alfons dërgonte në Arbëri një Fra Lorenzo da Palerino dhe një Fra Giovanni dell’Aquila me nga një flamur taftaje me kryq të bardhë qëndisur në mes si simbol i kryqëzatës që po fillonte (Minieri-Riccio: Alcuni fatti, IV, III, 418 (me datën gabim); Cerone: La politica, XXVII, 775 (me datë gabim); Jorga: Geschichte des Osmanischen, II, 46; Marinesco: Alphonse, 82): të gjitha simbole të qarta se lufta do të bëhej në emër të Alfonsit, si sovran dhe zotërues i atij rajoni.

Çfarë duket edhe më me rëndësi, tani nënmbretit i jepej edhe autorizimi për të prerë monedha në Krujë, me të njëjtën peshë dhe të njëjtën datë të atyre që priteshin në të njëjtën kohë në Napoli (ACA, Reg. 2799, fl. 114 verso –115; Pisko: Scanderbeg, 67, e interpreton gabim sikur të ishte Skënderbeu që i kishte lejuar mbretit Alfons të priste monedha në Krujë; gabimin e ka nga Summonte: Historia, II; e qorton gabimin Marinesco: Alphonse, 81 shën. 2). Sovraniteti i Mbretit të Aragonës, Napolit dhe Siqilisë edhe mbi zotërimet e Skënderbeut dhe “baronëve të tjerë të Arbërisë” bëhej kësisoj i plotë: nga flamujt aragonezë nën të cilët luftohej te prerja e monedhave napolitane brenda në qytet.

Mbasalfonsiana

Më 27 korrik të 1458-s mbreti Alfons, sovrani i Skënderbeut, mbështetës i tij i fuqishëm dhe madje mik i tiji, vdiste në Napoli. Në oborrin e sovranit të tij Skënderbeu dërgoi tre nga komandantët e vet më të rëndësishëm: Tanush Topinë, Vladan Gjuricën dhe Angjelin Muzakën. Sikundër Marinescu e ka vënë re, me vdekjen e mbretit Alfons jo vetëm fikej ëndrra aragonase për një perandori të madhe mesdhetare, por bjerej edhe projekti konkret për kryqëzatën në të cilën Skënderbeut i parashikohej rol udhëheqës (Alphonse, 133-134). Mbas kësaj shpresat për kryqëzatë, dhe për përfshirje në të, Skënderbeu mund t’i mbështeste vetëm të Papati.

Kur më 1461 Skënderbeu ndërmerrte fushatën fushatën në Itali për të ndihmuar djalin e Alfonsit të cilit i rrezikohej pushteti, veç aspektit “miqësor”, në lidhjet me të birin e mbretit Alfons duhet të ketë ndikuar edhe një vijimësi juridiko-politike e marrëdhënieve të vasalitetit. Marinescu ka shënuar se Ferrante-ja, edhe mbas vdekjes së t’et, “shpesh i dërgoi [Skënderbeut] nozullime, municione dhe trupa, sikurse kishte bërë vijimisht i ati mbas vitit 1451” (Alphonse, 194). Në letërkëmbimin me princin e Tarentit Giovanni Antonio Orsinimë 1460, mes argumenteve të tjera për ekspeditën në Apulí (Puglia), Skënderbeu i formulonte Princit në fjalë devotshmërinë ndaj Alfonsit: “... ai Mbret i i shenjtë dhe i pavdekshëm i Aragonës, të cilin as unë dhe asnjë nga vasalët e mi nuk mund ta kujtojmë pa lot [...] këshillat, ndihmat në të holla dhe nderet dhe veprat e shenjta të atij Mbreti engjëllor qenë ato që na ruajtën dhe mbrojtën mua dhe vasalët e mi nga shtypjet dhe duart mizore të turqve armiq tanë dhe të besimit katolik, dhe sikur unë të isha mundur, Italia me siguri do të kishte ndier prej mundjes sime” (Makušev: Monumenta Slav., II, 120-124; Pisko: Skanderbeg, 150-152; Noli: George, appendix nr. 31 etj.). Ai mburrej për fitoret që kishte arritur duke pasur kundër fuqisë osmane vetëm Krujën, për të cilën thoshte: “sot është Shtëpi e Aragonës dhe e Madhërisë së Tij” (“... et essendomi restata sola la cità de Croya, la quale hogi è de casa de Aragona et de Soa Mtà”, po aty), dëshmi me vlerë për të dëftuar se ekzistonte ende diçka nga lidhja e vasalitetit edhe me mbretin Ferrante.

[shendelli]

Miku i afert i Gjergj Kastriot Skenderbeut
Nga Moikom Zeqo/ Ne fillim te shek. XX eruditi i jashtezakonshem Faik Konica ben nje zbulim: gjen dhe shpall publikisht shqiptaresine e nje patriarku te njohur te Konstandinopojes ne shek.XV. Konica boton nje skice lakonike me nje informacion te ngjeshur. Duke lexuar kete skice mbas nje shekulli kupton sejcili nga ne saktesine e akribine e Konices. Cfare thote ne substance Konica?

Ne fillim, Konica nenvizon se Shqiperia i ka dhene Romes nje Pape: nje princ shqiptar, te quajtur Gjovan Francesko Albani, i cili hipi ne fronin Papal me 1700 nen emrin Klementi XI dhe pontefikoi 21 vjet. Klementi XI eshte ai qe beri dekretin e famshem "Unigenitus", me te cilin denoi heretizmin e Jansenisteve ne 1713. Papa Klementi 11 ka ndikuar dhe ndihmuar ne menyre vendimtare ceshtjen shqiptare dhe per kete subjekt historik dhe kulturor per fat te mire ekzistojne studime dhe libra te tere. Por, ndersa Shqiperia i ka dhene Kishes Katolike Perendimore edhe Pape dhe figura te larta hierarkike, pa harruar dhe nje numer shume te madh martiresh dhe shenjtoresh shqiptare, gje qe eshte theksuar nga shkenca shqiptare dhe e dijetareve te huaj, persa i perket shqiptareve te shquar, qe arriten zenitin e hierarkise se Kishes Lindore, eshte thene pak, per te mos thene aspak.

Konica hedh idene se jo vetem nje patriark me origjine shqiptare ka qene ne krye te Kishes Lindore Boterore, por realisht kane qene shume shqiptare. Per Nifonin Konica mbeshtetet tek nje numer librash historike per perandorine bizantine te shtypura greqisht dhe latinisht. Ai i referohet sidomos nje botimi ne latinisht ne Bon te Gjermanise, te bere prej B.G. NIEBUHR. Ne kete liber ka disa njoftime mbi Nifonin. Gjithashtu Konica permend edhe emrin e nje libri tjeter "Historia politike e Konstadinopojes", pa permendur emrin e autorit dhe vitin e botimit. Cfare kumton Konica? Dokumentet tregojne se Nifoni u be Patriark pas Maksimit. Ne kohen e mbreterimit te Sulltan Mehmet Fatiut, qe pushtoi Konstadinopojen dhe e shndrroi emrin ne Stamboll, me 1454, kane qene 4 Patriarke. I nenti quhet "Maksimi i Dituri", i cili qe Patriark kur vdiq Sulltan Mehmeti. Mbas Mehmetit hipi ne fron me 1481 Sulltan Bajaziti, ne mbreterimin e ketij Sulltani vdiq Maksimi, i cili qe Patriark per 6 vjet rrjesht. Nifoni i zuri vendin Maksimit me 1482 dhe ka qene patriark ndoshta deri ne vitin 1486. Te dhenat qe jep Konica tregojne qarte qe Nifoni kishte lindur ne More, e populluar prej shqiptaresh dhe babai i tij qe "nje fisnik shqiptar i pasur dhe i kulturuar". Qe djale, Nifoni deshironte vetmi dhe i hyri rruges se murgerise. Ai shkoi ne Athos ne Kishen e "Pantakratorit". Ne fillim qe murg dhe pastaj u be prift. Ketu Nifoni jetoi shume vjet kur befas me vdekjen e metropolitit te Selanikut doli e domosdoshme zevendesimi i tij ne kete funksion me Nifonin. Nifoni u be keshtu per disa vite Metropolit i Selanikut. ill pas vdekjes se Patriarkut Maksim, Nifoni arriti kreun e hierarkise me te larte kishtare te ortodoksise.

Konica tregon dhe disa hollesi nga jeta e Nifonit. Ai thote vec te tjerave se nje grek nga Trebezundi i quajtur Amirus, krijoi armiqesi te amdhe kunder Patriarkut shqiptar. Ai krijoi intriga te medha kunder tij. Ai arriti te shkoje deri te Sulltani dhe ta beje me faj Nifonin per nje deshmi te rreme te tre prifterve greke. Sulltani dha udher qe te tre prifterve greke t'u pritej hunda, kurse Nifonin e hoqi nga Patriarkana e Konstandinopojes dhe e deboi. Sulltani dha udher te zgjidhej nje Patriark tjeter dhe keshtu ne krye te Kishes Ortodokse Boterore erdhi kleriku grek, i quajtur Dionis, i cili ksihte qene patriark edhe gjate kohes se Sulltan Mehmetit. Dionisi mbas dy vjetesh u terhoq nga detyra e larte dhe u be murg. Pas Dionisit u zgjodh nje tjeter i quajtur Manas, qe u mbiquajt Maksim dhe ndjejti 6 vjet si Patriark. Po edhe kete e debuan dhe u zgjodh perseri per here te dyte patriark Nifoni, qe qendroi vetem nje vit dhe gjithashtu e perzune. Percaktimin moral dhe intelektual te Nifonit, Konica e karakterizon keshtu : "Nifoni ish burre i leteruar, i mencur, fjalenxehte, e me zakone te qeruara". Kaq thote Konica.

Po c'dihet me teper per Nifonin?

Per nje rastesi te mrekullueshme nje djale i ri, studjoz e me kulture, qe sot ndjek Universitetin e Selanikut, i quajtur Rubens Ruka, ka nje pasion te madh per historine kombetare tonen dhe po mbledh nje koleksion te gravurave dhe pikturave, qe lidhen me Shqiperine ne shekuj.

Eshte pikerisht Rubensi, qe me solli para disa ditesh mua, ne zyren e Muzeut Historik Kombetar nje liber ne greqisht, te botuar ne Athos. Libri eshte botuar me 1995 dhe ka kete titull "Shen Nifoni, patriarku i Konstandinopojes". Libri ka 14$ faqe dhe pervec tekstit studimor ka nje numer te madh fotografish me ngjyra si dhe bardhe e zi te kishave ku ka qene Nifoni, te afreskeve, ku eshte pikturuar figura e tij e shenjteruar, etj. Libri eshte mbeshtetur mbi nje bibliografi prej 62 zerash, qe jane libra dhe studime posacerisht per Nifonin. Ky liber ka te dhena te reja te papritura dhe shume interesante per kete shqiptar te famshem.

Po c'dihet me konkretisht? Eshte e vertete qe ne fillim ai qe murg ne Athos. Pastaj u be prift. Po ku u be konkretisht prif? Duke falenderuar historianin shquar shqiptar Kristo Frasheri, qe eshte nje nga skenderbeologet me te shquar te diteve tona, u njoha me dokumentet, qe vertetojne se Nifoni eshte bere prift pikerisht ne Kruje, pas ardhjes se Skenderbeut me 1446. Ai ka pasur marrdhenie dhe lidhje te ngushta me Skenderbeun.

Fan Noli, na thote qarte, qe disa figura kishtare te Krujes, qe kane perfaqesuar ne dokumentet e kancelerise Gjon Kastriotin, por edhe djalin e tij, Skenderbeun, me Vatikanin dhe Venedikun, kane qene prifterinj te ritit ortodoks, te ksihes bizantine. Fan Noli thote qartesisht se edhe Skenderbeu i ka takuar ritit kishtar lindor, por te atij formacioni, qe ka qene i lidhur me Romen Katolike. Kjo eshte nje dukuri tipike e kohes. Ky eshte nje problem i zgjidhur shkencerisht nga Fan Noli dhe nuk krijon asnje kontradikte konceptuale apo dhe kishtare me faktin se kryeheroi shqiptar u lidh ngushte me Romen Katolike dhe arriti te behet "Atlet i Krishtit" duke mbrojtur si askush ne bote krishterimin evropiano-perendimor. Sa kohe ka ndenjur Nifoni si prift te Skenderbeu? Kur u largua nga Kruja dhe pse? A i ka ruajtur lidhet Nifoni me Skenderbeun? Faktet tregojne, qe Nifoni ka qene nje kishtar i rendesishem i Krujes skenderbejane, dhe asnjehere nuk e ka harruar miqesine dhe lidhjen e tij me Skenderbeun. Ne librin greqisht kushtuar Nifonit, ne faqen 124 eshte botuar dhe harta e levizjeve te Nifonit ne pikat e ndryshme gjeografike te Ballkanit. Aty duket qarte qe Nifoni ka levizur se pari nga Moreja ne qytetin e Artes dhe menjehere pas Artes ka kaluar ne rrethinat e Durresit dhe eshte vendosur ne Kruje, ku eshte shuguruar prift. Pas Krujes ka shkuar ne Oher dhe me pas ne qytetin e Manastirit, per te shkuar ne Bukuresht, ne Andrionopoje dhe ne Konstandinopoje. Nga Konstandinopoja ka levizur ne qytetin Sozopull te Bullgarise dhe pastaj perseri ne Gadishullin e Athosit. Ne kete liber botohet dhe nje harte ku tregohen tre udhetime ne kohe te ndryshme te Nifonit, dhe konkretisht vendosjen e tij ne kishen "Pantakrator", ne manastirin "Laura e Madhe" si dhe ne manastirin e "Shen Anes" dhe ate te "Shen Dionisit".

Nifoni ka vdekur ne Athos, ku gjendet dhe reliktuari i tij. Ne shume kisha jane pikturuar afreske me figuren e Nifonit. Ato e tregojne Nifonin duke mbajtur ne doren e majte Biblen e Shenjte dhe me doren e djathte me gjestin e bekimit. Keto afreske jane te shumta dhe perbejne nje koleksion shume te rendesishem te nje personazhi te shquar shqiptar te shek.XV.ajo qe me terhoqi vemendjen posacerisht eshte se ne qelen e Nifonit ku ndodhet dhe biblioteka e tij, ekziston nje portret i Gjergj Kastriot Skenderbeut. Ky portret eshte botuar ne faqen 29 te librit dhe e parqet Skenderbeun ne profil me nje mjeker te gjate dhe te perdredhur, me perkrenaren e tij me koke dhie dhe me e habiteshmja eshte se ky portret ne forme ikone ka te shenuar shqip, me germa latine, mbishkrimin "SKENDERBEU- KASTRIOTI". Ky eshte nje portret qe se kemi hasur deri me sot ne koleksionin skenderbejan te pikturave. Kush e ka pikturuar kete protret? Padyshim artisti ka qene shqiptar dhe e ka nenshkruar me nje shqipe te kulluar emrine Heroit. Te terheq vemendjen fakti se emri i Heroit nuk eshte shkruar me germa greke. Artisti qe e ka bere portretin e ka vendosur ne Biblioteken e Nifonit, gje qe tregon sakte se ai e ka ditur se Nifoni ka qene prift ne Krujen e Skenderbeut. Kjo verteton tere dokumentet rreth kesaj nyje historike. Ne pjesen e siperme te portretit eshte dhe nje portret me i vogel ne miniature, qe tregon fytyren e nje burri. Mesojme se ky eshte portreti i nje kryengritesi grek te quajtur Riga Velenshtiliu, i cili eshte nga figurat me te medha ballkanike te clirimit te popujve te gadishullit nga sundimi turk. Riga ka udhehequr organizaten e njohur kryengritese me emrin "Shoqeria e Miqve", qe eshte ndihmuar edhe prej shqiptarit Ali Pashe Tepelena. Madje ekziston edhe nje dokument, qe kjo organizate aspironte nje federate te shteteve te popujve t cliruar te Ballkanit, duke i bere nje propozim konkret se n.q.se Ali Pashe Tepelena do te pagezohej i krishtere do ta zgjidhnin ne fronin e Konstandinit te Madh. Riga eshte autor i himnit luftarak drejtuar popujve ballkanas ky hymn ka edhe keto vargje :

Shqiptare dhe bullgare

Serbe dhe greke

Banore te ishujve dhe te sterese

Me nje vrull te perbashket

Per liri

Te c'veshim shpatat

Vetekuptohet qe portreti ne minitura i Rigas parakupton thelbin e hymnit te mesiperm. Dihet se me vone "Shoqeria e Miqve" e degjeneroi idene e lirise se vertete ne te ashtuquajturen "Megali idea", qe pati per baze krijimin e shtetit grek ne permasat e perandorise bizantine, ide absurde kjo dhe e parealizueshme. Por eshte pikerisht portreti i Rigas, qe na ndihmon per te datuar afersisht kohen e berjes se piktures se Skenderbeut. Kjo pikture duhet t'i takoje fundit te shekullit XVIII ose fillimit te shekullit XIX.

Le te kthehemi te Nifoni. Ky patriark shqiptar ka lene doreshkrime te tij me karakter teologjik qe s'jane botuar ende. Eshte rasti qe te behen kerkime shkencore rreth figures se Nifonit dhe sidomos lidhjeve te tij me shqiptaret dhe Gjergj Kasriot Skenderbeun. Amen!

[shendelli]

VATIKANI ZBULON VULËN MBRETËRORE TË SKËNDËRBEUT
Arkivi Sekret i Vatikanit nxjerr në dritë mandatin që shpalli Mbret Skëndërbeun; një akt diplomatik nga kancelaria e heroit, që daton në vitin 1458

Mandati është i shkruar në pergamen, ku janë varur dy vula origjinale shtetërore. Njëra është vula shtetërore e Skëndërbeut dhe tjera e noterit Johannes Borcius de Grillis


Vatikani zbulon një dëshmi sekrete të historisë shqiptare. Për herë të parë del në dritë dokumenti ku është shpallur Skëndërbeu mbret. Një akt diplomatik, mandat, në të cilin emërohet Martin Muzaka ambasador i Skëndërbeut. Është një letër origjinale në pergamen me një vulë shtetërore të varur, që ruhet në Arkivin Sekret të Vatikanit në fondin; Miscellanease, volumi XXXIX, dokumenti 2398, nga viti 1458. Pikërisht në këtë mandat Skëndërbeu quhet "mbret". Ka qenë dr. Musa Ahmeti një hulumtues i ka kohshëm i arkivave të Vatikanit që ka publikuar disa ditë më parë, në internet, mandatin e mbretërisë shqiptare.
Si u gjet vula e mbretit
Hulumtimet nëpër arkiva e biblioteka të ndryshme, kanë mundësuar zbulime të reja të këtyre akteve, për të cilat më parë është menduar se janë zhdukur apo nuk kanë ekzistuar fare. Duke u nisur nga këto hulumtime, të kohëve të fundit (viti 2000)], studiuesi nga Zagrebi, Ahmeti, në Arkivin Sekret të Vatikanit në Vatikan, në fondin: Miscellaneae, nga viti 1458, zbulon një mandat (akt diplomatik) origjinal të Skenderbeut, me të cilin emërohet Martin Muzaka si përfaqësues i tij "legjitim dhe legal".
"Dokumenti është i shkruar në pergamen. Është ruajtur mjaft mire", pohon Ahmeti. Dokumenti ka dimensione: 68 x 92.5 cm. Në të janë varura edhe dy vula origjinale. E para vula shtetërore e Skenderbeut dhe e dyta ajo e notarit Johannes Borcius de Grillis. "Ne na është bërë e njohur edhe një kopje e këtij mandati që ruhet po ashtu në Arkivin Sekret të Vatikanit, në Vatikan në Fondin: Diversa Cameralia, vëll. 30, f. 134r-v. Kjo kopje është e saktë dhe tepër besnike, pa asnjë lëshim nga ana e përshkruesit", pohon studiuesi Ahmeti.
Kur u bë Skëndërbeu mbret?
Ishte zgjedhur Rodoni, në jug të Shqipërisë, për të nënshkruar mandatin e mbretit. Siç shënohet nga origjinali, mandati është lëshuar më 28 tetor të vitit 1458. I drejtohet papës Piu i II-të, i cili kishte më pak se dy muaj që kishte filluar pontifikatin e tij (Piu i II-të fillon pontifikatin më 3 shtator të vitit 1458 dhe vdes më 15 gusht 1464). "Papa Piu njihej si luftëtar i rreptë për mbrojtejn e fesë së krishterë edhe sa ishte cardinal", shkruan studiuesi Ahmeti. Një moment tjetër i rëndësishëm që tërheq vëmendjen te ky mandat është edhe pohimi i notarit publik Johannes Borcius de Grillis se ai "me urdhër dhe autorizim të mbretit..." dmth. Skendërbeun e quan Mbret. "Ky moment është tepër domethënës ngase edhe në vulën shtetërore të varur që e shoqëron këtë dokument e gjejmë të shkruar tekstin: Sigil (um)o Regni(ae) o Macedonia(e)o et oAlbania(e) që në gjuhën shqipe do të ishte: Vula e Mbretërisë së Shqipërisë dhe Maqedonisë".
Skëndërbeu trashëgon zyrën nga i ati, Gjoni
Nga dokumentat mendohet që zyra kancelarike që ishte pranë Skenderbeut të ishte vazhdimësi e të njëjtës zyrë, e cila funksiononte te i ati Gjon Kastrioti. Sipas Ahmetit, flitet që kjo zyrë daton në shek XIV dhe fillimi i shek. XV. "Natyrisht që kancelaria e Skenderbeut ishte shumë më moderne dhe ju ishte përshtatur rrethanave dhe kohës kur vepronte. Sipas hulumtimeve të bëra, kemi në dorë një të dhënë tepër interesante, se nga zyra e Skenderbeut, ka ndodhur që mbrenda një dite të nxirren 13 akte të ndryshme diplomatike, të shkruara në 5 gjuhë. Kjo e dhënë tregon se cili ishte komunikimi i Heroit tonë kombëtar me shtetet tjera mjesjetare dhe me fqinjët, si dhe roli shumë i rëndësishëm që luante kjo diplomaci ruajtjen e pavarësisë shtetërore dhe teritoriale", shpjegon studiusi Ahmeti.
Historia e kancelarive shqiptare
Gjatë mesjetës, sundimtarët dhe princërit shqiptarë kishin zyrat e tyre të kancelarive në nivele të ndryshme si noterë, sekretarë apo përkthyes. Këto zyra ishin mjaft të zhvilluara dhe mund të renditen në radhën e kancelarive të ngjashme më të njohura, në Evropë, gjë që tregonte për nivelin e lartë të zhvillimit dhe kujdesit që tregonin sunduesit shqiptarë në komunikim me sundimtarët tjerë. Nga këto zyra dolën akte, diploma, mandate dhe dokumente nga më të ndryshmet, në disa gjuhë që në atë kohë ishin në përdorim zyrtar. Porse deri më sot ka pak njohur të mbledhura dhe që ekzistojnë për këto dokumenta orgjinale. Pjesa dërmuese e tyre siç duket janë zhdukur përgjithmonë; pjesa tjetër pret hulumtuesit që ato t'i nxjerrin në dritë dhe t'i botojnë, Ndërsa vetëm në këto vite po hyhet në këtë mister dëshmish historike ku disa fakte të zbuluara rishtazi. Sipas studiuesit Ahmeti, karakteristikë e përgjithshme e këtyre akteve të botuara është se ato nuk ndryshojnë nga ato të sundimtarëve të tjerë, fqinjë apo evropianë. Zakonisht në këto kancelari janë përdorur gjuhët kulturore të kohës si: latine, greke, sllave, italijane osmane dhe ndonjë tjetër. Ndërsa ende nuk ka asnjë document që është shkruar në gjuhën shqipe nga aktet noteriale.
Hidhet poshtë datimi i studiuesve shqiptarë
Përmbyset një nga datimet e nxjerra nga studiuesit shqiptarë. Më zbulimin e mandatit të Skëndërbeut nga Arkivat sekrete të Vatikanit, hidhet poshtë data e shkruar deri më tani për këtë document. Viti 1963 e vënë nga studiuesit shqiptarë nuk vlen më. Kjo datë thuhet se është vendosur pa pasur në dorë dokumentin, as origjinalin dhe kopjen. Ndaj argumentohet gabim ky datim. Me daljen e mandatin të Skëndërbeut nga nga Vatikani kjo datë kalon rreth pesë vite më përpara, pra në vitin 1458, pra koha kur Gjergj Kastrioti shpallet mbret. Siç vërehet nga origjinali, mandati është lëshuar në Rodon të Shqipërisë me 28 tetor të vitit 1458. I drejtohet papës Piu i II-të, i cili kishte më pak se dy muaj që kishte filluar pontifikatin e tij (Piu i II-të fillon pontifikatin më 3 shtator të vitit 1458 dhe vdes më 15 gusht 1464) dhe njihej si luftëar i rreptë për mbrojtejn e fesë së krishterë edhe sa ishte kardinal.

Përkthimi në gjuhën shqipe i mandatit nga viti 1458
Mandati i Skëndërbeut për Papën

Duke qenë se kohë më parë jemi njoftuar nga raporti i Martin Muzakës, këshilltarit dhe oratorit (zëdhënsit) tonë, të cilin, kohë më parë e kemi dërgue te shenjtëria dhe fortlumturija e Tij Hyjnore, papë Piu i II-të; që shenjtëria e Tij, papa ynë, duke u kujdesur për pozitën e fesë së krishterë, e cila është sulmuar nga fatkeqësia e njerzimit, tirani turk, Mehmeti (i II-të, m.a.) dhe bashkëluftarët e tij, armiq të emrit, i krishterë; duke dëshiruar që të ndihmoj me shërbimin e tij dhe t'iu vijë në ndihmë forcave të tija; ka paralajmëruar, ftuar dhe shtytur një numër të madhë të mbretërve të krishterë, që të ofrojnë shërbimet e tyre, për një vepër kaq të shenjtë dhe të dobishme; dhe se duhet bërë këtë nga obligimi dhe pranimi i dobive që kanë ndaj fesë së krishterë; ka ftuar shumë mbretër të krishterë që të bashkohen personalisht ose duke dërguar përfaqësues të tyre me autorizime të plotëfuqishme dhe zyrtare.
Ne, Gjergj Kastrioti Skenderbeu, zot i Shqipërisë, si të krishterë të mirë, dëshirojmë të renditemi në mesin e atyre besimtarëve të krishterë, të përmendur, duke u treguar besnikë dhe shërbëtorë të denjë; emrojmë të lartëpërmendurin, Martin Muzakën, te i cili kemi besim të pakufishëm dhe kofidencë, për legalitetin e tij ndaj nesh, eksperiencën, ndershmërinë, zotësinë dhe përgaditjen e lartë intelektuale; pikërisht të njëjtin, Martin Muzakën, e vëmë, përcaktojmë dhe autorizojmë që sipas përmbajtjes së këtij mandati të jetë oratori (zëdhënësi) dhe përfaqësuesi ynë legjitim dhe legal; që në emër Tonin dhe për Ne të paraqitet pranë të lartëcekurit, shenjtërisë së Tij, papës tonë dhe para shumë të nderuarit Kolegj të Kardinalëve, në Kongregacionin e përmendur; dhe me mbretërit tjerë apo me oratorët (zëdhënësit) e tyre, aty, për të njëjtën problematikë (temë) ose për ndihmë fesë sonë të shenjtë, e cila në të shumtën varet nga ata; për nder dhe emër të Zotit, të debatojë, të bisedojë, të japë mendim, të shqyrtojë dhe të nxierr përfundime, që do të ishin në favor të një ndërmarrje të tillë ose të bënte çdo gjë që është e mundur, duke pohuar, sajuar, bashkuar, mbledhur ose konkluduar, për një veprim të tillë; në emër Tonin dhe për Ne, të marr obligime duke treguar atë që është për tu lavdëruar, lejuar dhe zbatuar; çka do të pranonin të gjithë të pranishmit, por edhe individualisht; dhe përsa ka të bëj me ne; ose sa do të kishte të bënte me ne, si dhe për personalitetin Tonë; me të mirat tona; tokën tonë; qytetet tona të fortifikuara; vendbanimet tona; kështjellat tona dhe në popullin tonë; besnikët tonë të armatosur, në njerzit tonë, pjesërisht apo në tërsi; për të mbrojtur fenë e krishterë dhe në dëm të armiqëve tonë të përmendur; siq do të vërehet edhe nga mandati ynë i hapur, të cilin e dërgojmë; dhe si mund të konkludohet, që ligjërisht obligohemi, që me vulën tonë, dhe me vulën e tij, me të cilën siguron për çdo premtim dhe obligim të bërë; duke u përgjigjur me çfardo shume të hollash, si dhe me të gjitha të mirat tjera, të çfardo natyre qofshin ato, nga të gjithë personat, kolegjet apo bashkësitë, duke mbështetur të përmendurin, shenjtërinë e Tij, zotin tonë, papën dhe Selinë e Shenjtë, shumë të nderuarin Kolegj të Kardinalëve nga Kongregacioni i përmendur, si dhe mbretërit, sundimtarët, dhe gjithë të tjerët, që me forcën e një marrëveshje, për të cilën edhe ne jemi shumë të interesuar, siç jemi deklaruar edhe më lartë; dhe të gjitha këto i bëjmë personalisht; pranojmë paqen, veprojmë dhe marrim nga të gjithë, pa dredhi, duke hequr çdo lloj dyshimi për mashtrim; ndërsa juve, të lartëpërmendurit, të gjithëve dhe secilin, ju vëjmë dhe emrojmë, duke dhënë fjalën e sundimtarit (mbretit); duke shprehur devotshmërinë, nderin dhe besnikërinë tonë; e konsiderojmë si të përhershëme dhe premtojmë: se të gjitha oblgimet tona do ti përmbushim. Duke ju siguruar ju se, veprimet e përmendura; obligimet; pa dredhi, të gjitha deri në një, për të cilat kemi dhënë fjalën, përmes oratorit (zëdhënësit) ose ambasadorit tonë Martin Muzakës, si të pohuara, shqyrtuara, paralajmëruara, debatuara dhe përfunduara, i pranojmë dhe obligohemi për to.
Dëshminë e të gjithë këtyre, e forcojmë, duke urdhëruar vulosjen me vulën tonë të zakonshme, të varur.
Lëshuar në Rodon, në vendin e Shën Mërisë, në prezencën e dëshmitarëve të ftuar dhe të lutur (nderuar); në prezencën e shumë të nderuarit në Krisht, atit dhe zotit Pal, me mëshirën hynjore, kryeipeshkv i Durrësit dhe i krahinës së Ilirikut; dhe të nderuarit atë, Pjetër Dukës, abat prothosengulator (i betuar) në Aleksandrin nga Moledina dhe shumë të nderuarit vëlla Bardh, prior i Kuvendit të Shkodrës nga Urdhëri i predikuesve (domenikanëve) dhe nuncit apostolik në Shqipëri, shumë të nderuarit zotit Raione Celnicho.
Në vitin e Krishtit, 1458, indikti i I-të, ditën e 28 të tetorit.
Noteri Grillis firmos botërisht mbretërinë shqiptare
Unë, Johannes Borcius de Grillis, prift i ipeshkvisë së Durrësit, notar publik me urdhër dhe autorizim të mbretit, firmos të gjitha këto dhe secilën; isha prezent, për këtë dhe i lutur; botërisht pohoj dhe firmos mandatin; por meqë isha i zënë me punë, kam urdhëruar që të tjerët ta shkruajnë; e unë e kam firmosur me shenjën time të zakonshme, të notarit publik dhe me emrin tim, së bashku me vulën varëse të të lartëpërmendurit dhe shumë të ndriturit zot Skenderbe, e kam forcuar besimin, me dëshminë e gjithë kësaj dhe secilës, që është përmendur më lartë.

[shendelli]

INTEGRITETI POLITIK I SKENDERBEUT

Nga Prof.Dr.Kristo Frasheri

Te hartosh nje histori te re per jeten dhe vepren e Gjergj Kastrioti Skenderbeut eshte nje ndermarrje sa e lehte aq edhe e veshtire. Eshte e lehte per arsye se mbi Heroin Kombetar te shqiptareve jane hartuar deri sot me qindra punime tregimtare ne te gjitha gjuhet e Evropes, te mbeshtetura kryesisht ne vepren monumentale te Marin Barletit kushtuar Skenderbeut, botuar ne Rome ne fillim te shek. XVI, pra mjafton te marresh tre a kater prej tyre dhe te hartosh me disa kombinime nje punim te ri mbi Heroin. Nga ana tjeter, ndermarrja eshte e veshtire ne rast se historiani aspiron te hartoje nje trajtese shkencore te shkeputur nga burimet tregimtare dhe te mbeshtetur ne burimet dokumentare te shekullit te Skenderbeut. Autori i punimit "Skenderbeu-Jeta dhe Vepra" qe sapo doli ne qarkullim, zgjodhi rrugen e dyte. Kjo per arsye se burimet tregimtare sic jane biografet e hershem te Skenderbeut (M.Barleti, Dh.Frengu, Fr.Bardhi) jane konsideruar si panegjiriste, kurse burimet dokumentare sic jane aktet e kancelarive evropiane, shenimet kronikale dhe njoftimet epistolare perendimore dhe lindore te shekullit te Skenderbeut, pikerisht sepse vijne nga drejtime te ndryshme dhe shpesh kundershtare midis tyre perbejne bashkerisht nje baze me te pasur dhe me bindese per historine e Heroit te shqiptareve dhe te luftes se tyre kunder invazoreve osmane.

Ndryshe nga burimet tregimtare, te cilat flasin kryesisht per veprimet luftarake te Skenderbeut, burimet dokumentare hapin para historianit shtigje per tema te reja per historine shqiptare te periudhes skenderbegiane. Ato vertetojne se fitoret ushtarake qe korren shqiptaret nen udheheqjen e Heroit te tyre jane po aq te shkelqyera sic i pershkruajne burimet tregimtare. Vec kesaj, ato japin mundesi te percaktohet me sakte karakteri i luftes se tyre. Per Papen Kaliksti III Skenderbeu ishte nje "Athleta Christi", pra nje shpate qe luftonte per mbrojtjen e krishterimit, perkundrazi per vete Skenderbeun, i cili ne fakt nuk luftoi vvetem kunder turqve muslimane, por edhe kunder venedikasve te krishtere, apo kunder armiqve te rishtere te mbretit Ferdinand te Napolit, ishte, sic e pohon disa here vete Heroi, nje lufte per lirine e "vendit" te vet, ne kuptimin e atdheut te vet, pra ne thelb nje lufte e mirefillte clirimtare kombetare.

Megjithate, edhe shprehja e Kalikstit III nuk eshte pa vlere, po te kemi parasysh se lufta clirimtare e shqiptareve ishte pjese perberese e luftes qe zhvillonte Evropa e krishtere kunder turqve muslimane dhe se ballafaqimi i tyre ishte nje ballafaqim qyteterimesh. Si rrjedhim shqiptaret me luften e tyre mbronin ne te njejten kohe edhe qyteterimin e Evropes.

Nje shfrytezim i kujdesshem i burimeve arkivale na jep mundesine ta shohim Skenderbeun jo vetem si nje sovran i betejave luftarake, por edhe si nje farketar i shtetit te bashkuar shqiptar. Formacione shteterore shqiptare kishte edhe para Skenderbeut, por ato kishin karakter partikularist. Atyre u mungonte nje qender gravitacioni, e cila t'i shkrinte shtetet dhe shterucet qe ekzistonin rreth e rrotull saj ne nje shtet te vetem kombetar ose te pakten t'i bashkonte ato ne lufte kunder invazoreve te huaj. Por ky proces, i cili me vone do te shpinte ne krrijimin e nje shteti te bashkuar shqiptar, nuk e kaperceu dot partikularizmin pasi u pengua nga invazioni osman. Ne veshtrimin historik lufta clirimtare e udhehequr nga Skenderbeu eshte ne te njejten kohe nje vazhdim i procesit te shtetesise shqiptare te nderprere ne fund te shek.XIV.Vecori e shtetit te Skenderbeut eshte se ai lindi ne lufte kunder partikularizmit feudal te brendshem dhe ne te njejten kohe kunder po atij invazori te huaj qe kishte shkaktuar nderprerjen e tij. Madje pervecse lindi ne shtratin e luftes clirimtare, ai u zhvillua ne kombinim dialektik me te ne kuptimin se lufta per liri i dha shtytje aspirates per shtetin kombetar dhe e kunderta, aspirata per shtetin kombetar e fuqizoi luften per liri.Shteti shqiptar i krijuar nga Skenderbeu me pushtet te perqendruar, pavaresisht se pati nje shtrirje territoriale te kufizuar, pati karakterin e nje shteti kombetar per faktin se u udhehoq nga prirja per nje shtet te centralizuar dhe per te perfshire ne kufijte e vet mbare trojet shqiptar. Rendesia e kesaj vepre qe ndermori Skendebu mund te cmohet po te kemi parasysh se rezultati me i madh qe ka arritur nje kombesi gjate Mesjetes ka qene krijimi i shtetit te vet nacional.Si rrjedhim me vepren e vet Skenderbeu i vuri themele konsolidimit te bashkesise kombetare shqiptare. Perfundimisht mund te thuhet se Gjergj Kastrioti Skenderbeu mund te konsiderohet si ati i kombit shqiptar, Skenderbeu qendroi ne krrye te shtetit shqiptar te krijuar prej tij me titullin e thjeshte: zot i Shqiperise (Dominus Albaniae), ne fakt si nje sovran pa kurore mbreterore. Ai drejtoi te tre sektoret e jetes shteterore: ishte Kapiten i Pergjithshem i ushtrise shqiptare, drejtoi personalisht marredheniet nderkombetare dhe perqendroi ne duart e veta financat e vendit.Vec ketyre Skenderbeu hartoi edhe norma ligjore, te cilat u perfshine ne te drejten zakonore shqiptare. Ai u shqua si nje burre shteti me integritet politik shumedimensional duke patur si yll polar interesat e larta te vendit. Brezat e mevonshem ishin te ndergjegjshem per kete veper te Skenderbeut. Jo pa vend rilindasit i quanin shqiptaret sterniper te Skenderbeut. Madje, jo vetem shqiptaret e Shqiperise, por edhe shqiptaret e merguar ne Gadishullin Apenin, perfshire dhe Siciline, e kane ndertuar per shekuj me radhe Gjergj Kastrioti Skenderbeun si stergjyshin e tyre me t` lavdishem.

[shendelli]

Çfarë ndodhi me trashëgimtarët e familjes më të fuqishme arbërore, pasardhësit e Gjergj Kastriot Skënderbeut?
Breznitë e Kastriotëve në pemën e italianit Padiglione

Një botim i harruar i shekullit XIX për bibliotekën albanologjike, shoqëruar me emblema të panjohura dhe një portret “ndryshe” të Skënderbeut

Belina Budini
TIRANË – Pema gjenealogjike e Kastriotëve, pasardhësve të Skënderbeut, një portret i panjohur i Skënderbeut, autor i të cilit është një fisnik hungarez, si edhe tre emblema që ka përdorur Skënderbeu të publikuara për herë të parë, origjinalet e të cilave ruhen në Arkivin Sekret të Vatikanit; këto janë risitë e librit “Skënderbeu dhe Pasardhësit e tij”. Ky libër është shkruar një shekull e ca më parë nga një gjenealogjist italian, por vjen për herë të parë në stendat e librarive të kryeqytetit. Në shtëpinë botuese “Ideart” e kanë shpënë për botim tekstin në italisht të Padigliones dy vëllezër nga Ulqini, të cilët quhen Naim dhe Sami Flamuri, ndërsa në shqip është përkthyer nga Reshat Konçi.
Kastriotët e përtej detit
Cilët ishin breznitë e Kastriotëve? Si mbijetuan pasardhësit e Skënderbeut në një mjedis të ri natyror dhe demografik, të ndarë në dy degë, njëra në ngulimet arbëreshe në Itali dhe tjetra në vendin e të parëve? Carlo Padiglione në Napoli ka ndërtuar pemën gjenealogjike të Kastriotëve deri në shekullin XIX, duke gërmuar në dokumente e duke shfrytëzuar një bibliografi të pasur. Po pas Kastriotit? Pakkush prej historianëve ka marrë mundimin të ndërtojë pemën gjenealogjike të Kastriotëve të tjerë, breznive që rrodhën pas princit sundimtar të shqiptarëve, Gjergj Kastriot Skënderbeut. Pse? “Gjergj Kastrioti ishte një fenomen eklipsues jo vetëm për zhvillimet pararendëse në jetën shpirtërore të shqiptarëve, jo vetëm për familjet e tjera patronimike arbërore, por edhe për vetë familjen e Kastriotëve- paraardhësit e pasardhësit, trashëgimtarët e tyre, lidhjet gjenealogjike me të tjerët, shqiptarë e të huaj, martesat, krushqitë si dhe shmangiet nga trashëgimia burimore..., - i përgjigjet kësaj pyetje, Shaban Sinani, drejtor i Arkivit të Shtetit. Libri i Carlo Padigliones përqendrohet në botën e Kastriotëve përtej detit. “Ne do të tregojmë vetëm për Akil Kastriotin, sepse pikërisht nga ai rrjedh markezi i sotëm i Auletës, Don Antonio Kastrioti-Skënderbeu. Nga dokumente origjinale e autentike, nga medalje e privilegje, në zotërim të markezit të Auletës që lidhen me luftëtarin e paepur të Shqipërisë, krijuam bindjen se, prej tij rrjedh poseduesi i sotëm i atyre dokumenteve”. Gjithçka vërtitet rreth Don Anton Kastrioti Skënderbeut, prejardhjen e të cilit kërkon të vërtetojë Carlo Padiglione dhe gjatë rrugës për të mbërritur tek ai “zbulon” pemën gjenealogjike të gjithë Kastriotëve para tij, dhe pas tij deri tek Alfonsi II, Filipi II, Katerina nga Ferdinandi V, breznia e Ferdinadit të pestë, si edhe Katerina dhe Elvira, brezni e drejtpërdrejtë gjithashtu e Kaudias, lindur më 1822. Ja çfarë shkruan Padiglione për Skënderbeun në librin e tij: “Për të (Skënderbeun) do të themi vetëm se, i nxitur nga papa Piu II, admirues i flaktë i bëmave të tij, erdhi në mbretërinë tonë për t’i dhënë ndihmë Ferdinandit të Aragonës, kundër Gjonit të Anzhuve, dhe mundi ushtritë e udhëhequra nga Xhakomo Piçinino, kapedan mercenarësh në shërbim të Anzhuve. Mbreti Ferrante, duke vlerësuar lart aktin e tij bujar (...) “ai vetëm bëri që të arrihej fitorja në shenjë mirënjohjeje, për të shpërblyer besimin dhe bujarinë e fort të nderuarit e shpirtmadhit Gjergj Kastriotit, i mbiquajtur Skënderbeu, Dukë i Shqipërisë, si atë shumë të dashur dhe si mëkëmbës të tij të Përgjithshëm në anët e Puljes”, e shpërbleu me disa feude(...)” Patiglione nuk e mitizon Skënderbeun, ai merret me pinjollët e tij, të cilët i ka “eklipsuar” legjenda e madhe e heroit kombëtar, e kapedanit gjenial të luftës, por edhe e një burri shteti me integritet politik shumëdimensional.
Emblemat dhe portreti
Drejtori i Arkivave, Shaban Sinani thotë se origjinalët e këtyre emblemave ruhen në Arkivin Sekret të Vatikanit, ndërsa gjenden edhe në Arkivin Qendror Shtetëror. “Emblema e parë ka formën e një shqyti samit, në fushë të kaltër dhe një gjysmëhënë të kërcënuar nga shpata. Me këtë emblemë, Gjergj Kastrioti identifikon veten si kalorës i krishtërimit”,- shkruan Sinani. Ndërsa emblema e dytë paraqet një shqiponjë të stilizuar, afërsisht si ajo e Kastriotëve por me shenja të tjera përkrah dhe përmbi. E panjohur, ajo botohet për herë të parë si ilustrim në fund të librit të Padigliones së bashku me dy emblemat e tjera të panjohura. Emblema e tretë është përdorur nga Gjergj Kastrioti Skënderbeu për të identifikuar autoritetin e tij si pronar i Shqipërisë së Mesme e në thellësi. Ndërsa autor i portretit të Skënderbeut ndryshe nga ç’e kemi parë deri tani në ilustrimet historike, është një fisnik hungarez, Gjergj Rakoci (1593-1648). Sipas Dr. Musa Ahmetit origjinali ndodhet në bibliotekën “Szechenyi”, në Budapest.

NGA LIBRI I PADIGLIONES
Donika Kastrioti
Gjergji u martua me një Kominata apo Komneno, siç e përmendin të gjithë historianët, me emrin Andronika (Donika). Qe një grua shumë e virtytshme dhe me zemër të madhe, e cila, edhe kur mbeti e ve, pasa vdekjes së burrit, mbeti gjithë kohën e respektuar; për nder të cilësive të saj të rralla, Federiku i Aragonës, i dhuroi në vitin 1498, kështjellën e Galianos (...)

Breznia e parë
Donika lindi dy fëmijë: djalin me emrin Gjon, dhe vajzën Vojsava, që më vonë u martua me Stefano Maramonten. Gjoni trashëgoi feudet e babait, të cilët pas disa vitesh, më 1485, iu zëvendësuan me ato të San Pierit, në Galatinë e Soletos, me titullin e dukës së kontit (...)

Pinjolli i parë
Nga Gjoni lindën katër fëmijë: Ferdinandi dhe Kostandini, ndërsa Gjergji dhe Maria vdiqën (njëri në vitin 1540, tjetra në 1560) (...)

Dëshmi gjenealogjike
Emblema e markezit të Auletës, Don Antonio Kastriot Skënderbeg, është e njëjta me atë që ka përdorur Skënderbeu, dhe pasardhësit e tij.

[shendelli]

Letersi :: Poema origjinale për Skënderbeun
Postuar nga: Skampa


Me poshte jepet poema origjinale e shkruar nga poeti i famshem H. W. Longfellou.

Poetry of Henry Wadsworth Longfellow
Tales of a Wayside Inn

THE SPANISH JEW'S SECOND TALE; SCANDERBEG

The battle is fought and won
By King Ladislaus the Hun,
In fire of hell and death's frost,
On the day of Pentecost.
And in rout before his path
From the field of battle red
Flee all that are not dead
Of the army of Amurath.

In the darkness of the night
Iskander, the pride and boast
Of that mighty Othman host,
With his routed Turks, takes flight
>From the battle fought and lost
On the day of Pentecost;
Leaving behind him dead
The army of Amurath,
The vanguard as it led,
The rearguard as it fled,
Mown down in the bloody swath
Of the battle's aftermath.

But he cared not for Hospodars,
Nor for Baron or Voivode,
As on through the night he rode
And gazed at the fateful stars,
That were shining overhead
But smote his steed with his staff,
And smiled to himself, and said;
"This is the time to laugh."

In the middle of the night,
In a halt of the hurrying flight,
There came a Scribe of the King
Wearing his signet ring,
And said in a voice severe:
"This is the first dark blot
On thy name, George Castriot!
Alas why art thou here,
And the army of Amurath slain,
And left on the battle plain?"

And Iskander answered and said:
"They lie on the bloody sod
By the hoofs of horses trod;
But this was the decree
Of the watchers overhead;
For the war belongeth to God,
And in battle who are we,
Who are we, that shall withstand
The wind of his lifted hand?"

Then he bade them bind with chains
This man of books and brains;
And the Scribe said: "What misdeed
Have I done, that, without need,
Thou doest to me this thing?"
And Iskander answering
Said unto him: "Not one
Misdeed to me hast thou done;
But for fear that thou shouldst run
And hide thyself from me,
Have I done this unto thee.

"Now write me a writing, O Scribe,
And a blessing be on thy tribe!
A writing sealed with thy ring,
To King Amurath's Pasha
In the city of Croia,
The city moated and walled,
That he surrender the same
In the name of my master, the King;
For what is writ in his name
Can never be recalled."

And the Scribe bowed low in dread,
And unto Iskander said:
"Allah is great and just,
But we are as ashes and dust;
How shall I do this thing,
When I know that my guilty head
Will be forfeit to the King?"

Then swift as a shooting star
The curved and shining blade
Of Iskander's scimetar
>From its sheath, with jewels bright,
Shot, as he thundered: "Write!"
And the trembling Scribe obeyed,
And wrote in the fitful glare
Of the bivouac fire apart,
With the chill of the midnight air
On his forehead white and bare,
And the chill of death in his heart.

Then again Iskander cried:
"Now follow whither I ride,
For here thou must not stay.
Thou shalt be as my dearest friend,
And honors without end
Shall surround thee on every side,
And attend thee night and day."
But the sullen Scribe replied
"Our pathways here divide;
Mine leadeth not thy way."

And even as he spoke
Fell a sudden scimetar-stroke,
When no one else was near;
And the Scribe sank to the ground,
As a stone, pushed from the brink
Of a black pool, might sink
With a sob and disappear;
And no one saw the deed;
And in the stillness around
No sound was heard but the sound
Of the hoofs of Iskander's steed,
As forward he sprang with a bound.

Then onward he rode and afar,
With scarce three hundred men,
Through river and forest and fen,
O'er the mountains of Argentar;
And his heart was merry within,
When he crossed the river Drin,
And saw in the gleam of the morn
The White Castle Ak-Hissar,
The city Croia called,
The city moated and walled,
The city where he was born,--
And above it the morning star.

Then his trumpeters in the van
On their silver bugles blew,
And in crowds about him ran
Albanian and Turkoman,
That the sound together drew.
And he feasted with his friends,
And when they were warm with wine,
He said: "O friends of mine,
Behold what fortune sends,
And what the fates design!
King Amurath commands
That my father's wide domain,
This city and all its lands,
Shall be given to me again."

Then to the Castle White
He rode in regal state,
And entered in at the gate
In all his arms bedight,
And gave to the Pasha
Who ruled in Croia
The writing of the King,
Sealed with his signet ring.
And the Pasha bowed his head,
And after a silence said:
"Allah is just and great!
I yield to the will divine,
The city and lands are thine;
Who shall contend with fate?"

Anon from the castle walls
The crescent banner falls,
And the crowd beholds instead,
Like a portent in the sky,
Iskander's banner fly,
The Black Eagle with double head;
And a shout ascends on high,
For men's souls are tired of the Turks,
And their wicked ways and works,
That have made of Ak-Hissar
A city of the plague;
And the loud, exultant cry
That echoes wide and far
Is: "Long live Scanderbeg!"

It was thus Iskander came
Once more unto his own;
And the tidings, like the flame
Of a conflagration blown
By the winds of summer, ran,
Till the land was in a blaze,
And the cities far and near,
Sayeth Ben Joshua Ben Meir,
In his Book of the Words of the Days,
"Were taken as a man
Would take the tip of his ear."

[shendelli]

.

[shendelli]

,