Gjergj Fishta

[Kallmeti]

Gjergj Fishta - MRIZI I ZANAVET


GJUHA SHQYPE

Porsi kanga e zogut t'veres,
Qi vallzon n'blerim të Prillit;
Porsi i ambli flladi i erës,
Qi lmon gjit e drandofillit:
Porsi vala e bregut t'detit,
Porsi gjâma e rrfés zhgjetare,
Porsi ushtima e nji termetit,
Njashtû â gjuha e jonë shqyptare.
Ah! po; â, ambël fiala e sajë,
Porsi gjumi m'nji kerthí,
Porsi drita plot uzdajë,
Porsi gazi i pa mashtrí;
Edhè ndihet tu kumbue,
Porsi fleta e Kerubimit,
Ka'i bjen qiellvet tue fluturue
N't'zjartat valle t'ameshimit.
Prá, mallkue njaj bir Shqyptari,
Qi ketë gjuhë të Perendís,
Trashigim, qi na la i Pari,
Trashigim s'i a lên ai fmís;
Edhè atij i u thaftë, po, goja,
Qi e perbuzë ketë gjuhë hyjnore;
Qi n'gjuhë t'huej, kúr s'âsht nevoja,
Flet e t'veten lên mbas dore.
Në gjuhë shqype nanat t'ona
Shì prej djepit na kanë thânun,
Se âsht nji Zot, qi do t'a dona:
Njatë, qi jetën na ka dhânun;
Edhè shqyp na thanë se Zoti
Per Shqyptarë Shqypnín e fali,
se sá t'enden stina e moti,
Do t'a gzojn kta djalë mbas djali.
Shqyp na vetë, po pik' mâ para,
N'agim t'jetës kúr kemi shkue
Tue ndjekë flutra neper ara,
Shqyp mâ s'pari kemi kndue:
Kemi kndue, po armët besnike,
Qi flakue kanë n'dorë t'Shqyptarvet,
Kah kanë dekë per besë jetike,
Kah kanë dekë kta per dhé t'Parvet.
Në këtë gjuhë edhè njaj Leka,
Qi 'i rruzllim mbretnín s'i a xûni,
Qi kah bijte ai, shkelte deka.
Shekllit mbarë ligjë t'randë i vûni;
Në këtë gjuhë edhè Kastriota
U pat folë njatyne ushtrive,
Qi sa t'ndrisë e diellit rrota,
Kanë me kênë ndera e trimnive.
Prá, Shqyptarë, çdo fés qi t'jini,
Gegë e Toskë, malcí e qyteta,
Gjuhen t'uej kurr mos t'a lini,
Mos t'a lini sá t'jetë jeta,
Por per tê gjithmonë punoni;
Pse, sa t'mbani gjuhen t'uej,
Fisi i juej, vendi e zakoni
Kanë me u mbajtë larg kambet s'huej.
Nper gjuhë shqype bota mbarë
Ka me u njohtë se ç'fis ju kini,
Ka me u njohtë jú per Shqyptarë:
Trima n'zà sikurse jini.
Prandej, prá, n'e doni fisin,
Mali, bregu edhè Malcija
Prej njaj goje sod t'brohrisin:
Me gjuhë t'veten rrnoftë Shqypnija!





SHQYPNIJA



Edhè hâna do t' a dije,
Edhè dielli do t' két pá,
Se per qark ksaj rrokullije,
Si Shqypnija 'i vend nuk ká !
Fusha t' gjâna e kodra t' blera,
Zijes s' mnershme larg kû âsht droja,
Me gaz t' vet ktû i veshë Prendvera,
Si t' Parrizit t' larmet shtroja.
Nen nji qiellë perherë t' kullueme,
N' rreze e n' dritë pershkue unjí,
Bjeshkë e male të blerueme
Si vigâj shtiellen n' ajrí.
Ke ato bjeshkë e ke ato male
Kroje t' kjarta e t' cemta gurra,
Tue rrëmbye nper mriza hale,
Gurgullojn nper rrâjë e curra.
Mbi ato male e bjeshkë kreshnike
Léjn mande' ata djelm si Zâna,
Armët e t' cillvet, p'rherë besnike,
Janë permendë nder fise t' tana.
Atje léjn, po Toskë e Gegë,
Si dý rreze n' flakë t' nji dielli:
Si dý rrfé, qi shkojn tue djegë,
Kúr shkrepë rêja nalt prej qielli.
Oh! Po, e din i prûjtë anmiku,
Se âsht rrfé zogu i Shqyptarit,
Rijtun gjakut kah çeliku
N' dorë t' ktij shndritë per vend t' të Parit.
Ato male të madhnueshme,
Ato, po, kanë mûjtë me pá
Se sa forca e pafrigueshme
N' turr t' Shqyptarit pît ka rá.
Dridhet toka e gjimon deti,
Ndezen malet flakë e shkndija,
Ka' i frigueshëm, si termeti,
Atje rrmben kû e thrret Lirija.
Lume e shé para atij ngelin,
I a lshojn udhen dete e male;
Mbretent fjalen s' mund t' i a shkelin,
Turrin ferri s' mund t' i a ndale.
Shkundu pluhnit, prá, Shqypní,
Ngrehe ballin si mbretneshë,
Pse me djelm, qi ngrofë ti n' gjí,
Nuk mund t' quhesh, jo, robneshë.
Burrë Shqyptár kushdo i thotë vetit,
Qi zanát ka besë e fé,
Per Lirí, per fron të Mbretit
Me dhânë jeten ka bâ bé.
Sy per sy, po, kqyr anmikun;
Perse djemt, qi ti ke ushqyue,
S' i ka pá, jo, kush tue hikun:
Friga e dekës kurr s' i ka thye,
Kaq të bukur, kaq të hieshme
Perendija t' fali i Amshueshem,
Sá 'dhe deka âsht per tý e shieshme:
N' gjí t' and vorri âsht i lakmueshem.
Po, edhè hâna do t' a dije,
Edhè dielli do t' két pá,
Se per qark ksaj rrokullije,
Si Shqypnija 'i vend nuk ká !
Rrnosh e kjosh, prá moj Shqypní,
Rrnosh e kjosh gjithmonë si vera,
E me dije e me Lirí
Per jetë t' jetës të rrnoftë tý ndera.

[klevis2]

Ngadale Fatmira mos e prish dhe ti tani ngelet nje nga poetet me te medhenj te viteve 30 ato fjale jane thene ne nje poezi qe duhet ta lexosh dhe ka nje kontekst me te gjere se vete fjalet.

[Bel ami]

Fishta nuk u ndalua pse tha
:"le ta mari veshbota mbar
se Gjergj Fishta nuk asht me shqyptar"

Mjafton ta lexosh te gjithe ate poezi dhe e kupton ku godet Fishta.
Mendimi im eshte se Fishta u ndalua sepse ai ishte anetar i Akademise Fashiste Italiane.

[Kallmeti]

e nderuar Fatmari!

Ate nuk e ka thenë Fishta por Diktatori enver i cili kishte frike nga e verteta.Fishta nuk e ka njohur dhe nuk e ka share enverin por enveri me çmendurine komuniste beri ate qe nuk e ka bera askush dhe disa vite pas vdekjes se te madhit At Fishta e çvarrosi dhe ja hodhi eshtrar në lume,ja pra ky ishte enveri.

I nderuar Bel ami kur akademia italiane e propozoi Fishten per antare nderi dhe e ftoi në itali Musolini e ftoi ate(Fishten) qe ta takonte por Fishta ia ktheu: Kur ti te kthesh ushtaret e tu në Itali ateher unë takohem me ju ndersa tani nuk kam si te takohem me pushtuesin tim...

perseri nga krijimtaria e At Gjergj Fishtes

Gomari i Babatasit

PROLOG


Pra nji here e pike ma s'parit
Po i diftoj rodit t'Shqiptarit
Se un ktu s'kndoj burrnin e t'parit
As trimit e ndo'i luftarit
Vec nji gac, nje zog gomarit,
Qi, qyqari, per send tjeter
-N'dashte i ri t'jet, ndashte i vjeter-
S'duhet gja, vec me barte
E me ngrane, t'thuesh, si Shqiptaret....
M'thote, por, mendja se ndokujte
Ka m'iu duke se un mifi n'uje
Me kete kange, e se ma gjase
Sod per mue do t'kishte pase
Ndo'i send tjeter po t'kish'zgjedhe
Torte me vjersha ktu me dredhe
Po, por shka, se ata e dijne vete
Qi ka cofe mikrobi i shkrete
I burrnis e i trimnis,
E qi sod ne Shqiptari
Besa ka nje t'madhe zi
Jo aq per buke e miredi
Sa per burra-burra t'dheut
Qi per komb e ndere t'atdheut
Me jetue t'dijne e me deke
Jo, po asht kot,besa, me u rreke
Se po gjen fatos nder ne,
Se po gjen fatos nder ne,
Se po gjen burra n'kete dhe-
Burra fjalet e atdhetare:
Kta vec, Zot! kjoshim per fare;
Se, per tjeter, mbyti n'uje;
Gja-ha'i keq - s'i duhen kuje.
E vertet qi njadisa
Nder ne flasin fjale te mdha,
E na mbahen se ata kjene
Qi shptue na kane Atdhene:
Sado qi, kur ishte puna
Mu u shpetue Shqipni kercuna
E per te n'lufte me qindrue,
Ata rrijshin tue guksue
Nper Stamboll e np'r Anadoll,
A se vjellshin kund n'do'i stjoll
T'ndo'i hoteli nper Evrope
Alkool'n, me t'cilin ngope
E ki'n barkun si bagtija,
Der sa n'gjak lahej Shqipnija...
Por, kujtoj,s'ka kund nevoje
Qi un t'i za kta ndopak n'goje,
Pse per ta "Dielli" i Bostonit
Nje epoke ka shkrue tash s'vonit,
Nje epoke me kaq do krype.
Qi ma mire s'ke pse me e lype
Prandaj mue nuk m'jete tjeter,
Vec me kndue ndo'i fatos t'vjeter:
Ndo'i Berdyl a ndo'i Kastriot,
Po, por shka, se sot me sot
Edhe ktyne u ka dale fryma,
E si t'ishin do gjygjyma
Te pa fund, jane lane m'njan'ane
E askush n'goje ma s'done me i zane,
Kuje per ta nder mend s'i bjen.
Der tash vone, qe, fjala vjen.
Posta e jone pat perdorue
Nji lloj pullash, m't'cilat shkrue
Ishte ftyra e Skanderbegut,
Nami e ndera e pare e Atdheut.
Tash, kto pulla mbi sergji
Na i kane hjedhe nje pale zotni,
Qi ktu marre kane Posten ne dore,
Kin'per organizatore,
Et'kane qite do tjera pulla,
Me kambe urash e me kulla,
E me plepa e rrema shkjope,
T'gjana e t'gjata si gjuhe lope.
Ani pra Shqiptaret e sotit
S'cajne fort kryet per pune t'Kastriotit,
As per njat trimin e t'parit,
Ke jane dhane mbas rrogash arit,
Prandej thashe un se per s'marit
Do t'tringlloje per veshe t'Shqiptarit
Nje poem mbi i zog gomarit.
Edhe kshtu, si fola s'parit,
Vete me vedi kam mendue
-Mbasi ngaeshem pace qillue-
Mbi i gomar nje kange me shkrue,
Here tue qeshe, here tue vajtue,
"Simbas"rregllave t'Poezise,
E nevojave t'Shqiptarise
Eja, Zane, pra, prej Parnasit,
E kaluer ti m'shpine t'Pegasit,
Mendes s'eme shkundja ti blozen,
E m'difto metamorfozen
Enjatij gomarit t'ri
Qi nja i vlershmi zuteni
Babatasi bleu sivjet
Ne Tirane, n'ate kryeqytet
Ku ministra e deputeten
-Ktyne Zoti jau rritet jeten-
Qesin xhixha atdhedashtnije
Per lulzimin te ksaj Shqipnije
E per...kambe t'ndo'i sandalije,
Sado qi, ma e shumta sish,
-Si me thane mÄka mue nji dervish-
Der dje kjene..nuk dij se shka...
Kush n'"kapice" kush ne "qylah",
Por qi sod, nper rroga arit,
Na jane ba t'gjithe frote Shqiptarit,
Edhe pshtetun mbi kolltuke,
Kalamuq e si terrcuke,
Fo mire barkun me "mastike",
Pa llogjike-pa gramatike,
Na pshtyjne dije e politike,
E me "gisht" ngordhun perpjete
I pijne gjakun Kombit t'shkrete
Jo me hingze, por me sahana,
Vec me shka, mori lum Zana,
Kah te dirgjesh m'shpine t'Pegasit,
Ziere'i vishkull n'pylle t'Parnasit-
Vishkull t'holle e t'gjate zaranet;
Pse ksaj here,besa,po m'kandet
Me ja hjekun qafes dikuj,
Per m'e ba qi za'n T'a shuej,
Se t'jet'gjalle. Due t'a marri vesht,
Se me buej s'kapet nji plesht.


Gomari i Babatasit

AKT I PARE

Arkeologu

Oda e Ministirit t' Arsimit ne Tirane

MINISTRl
(Tuj kendue "Rivisten Pedagogjike", thote me vedi)

Mire... mire fort... ma mire nuk ka...
.
Pune e madhe!... (Drejtorit A)
Kem me pa Shka do t'thote, tash, "Hylli i Drites"
Edh' aj Frati i dheut t'Mirdites,
Qi botue ka njat broshuer
Mbi programin t'one shkolluer,
Tuj e pru per t'patenzone.
Kern' me pa, po, shka do t'thone
Kur ky artiklli i Nebil Cikes,
Shkrue mbas rregllave t'kritikes,
T'u bjere n'dore. Me shum mjeshtri
Ktu auktori ven n' qesti
Pape e kishe e meshtari,
E difton, me arsye ne dore,
Se jane hasem e trathtore
T' gjith njata, qi n 'toke shqiptare
Duen qi shkolla elementare
T'jete e lire. Sod afetare
Qeverija ktu asht dishmue:
S'ka pra ndryshej n'shkolle me msue,
Vec se mbas programit t'one;
Edh'un, po, heret a vone,
Kam me i mbylle shkollat private.


DREJTORI A

Iu ngjatetjetazotnis s'ate:
Mire kete pune mendue e ke.
Vecse shka, zotni, n'kete dhe
Po ka shum njerz fanatike -
Ele Priftent katolike...

MINISTRI

Priftent, jo, par Fretent, thuej;
Pse kta jane qi, pose gjithkuj,
Po na jesin m'qafe.

DREJTORI A

Zotni,
Ashtu punen si un e di,
Jezuit, Priften e Freten
T',gjith nji mendje p'rhere u gjeten
Nder pune fejet e moralit:
Pose ndonjaj fatziut, batallit,
Qi t'kete mangut n'krye ndo'i hatull
E qi vorr mos t'kete kund m'shpatull
Tash ti pra, zotni, tue kene,
Se morali i fes s'krishtene,
S'njet gjithkund e s'njet gjithmone Me moral t'besimit t'one,
Meshtarija kurdohere
Ka me ba zhurme e-potere
Per pune t' shkollave fillore, -
Edhe kurr ne shkolle shtetnore
Fmin e kshtene s'ka me i dergue.
Per kete pune -si m' duket mue -.
Thom do t'ishte fort ma mire
N'Shqipni msimin m'e lane t'lire:
Qi seici!li Shqipetar,
A komunitet fetar
Mund t'cile shkolla per komb t'vet N'dashte n'katund, n'dashte ne qytet.
Par gjithmone -si rrjedhe prej vedit -
Tuj u mbajte n'cark t'ligjve t'shtetit,
Si n' Angli e n' Amerike,
E at je n'France e ne Belgjike.
Pse, zotni, me thane t'verteten,
SOd me SOd Jezuit e Freten
E kane shkollen ma zanat
Se e kern' na. Sa per inat
Gjithshka t'duem per ta mund t'thomi,
Por e drejta asht, se kombi
Shum prej sish ka pase dobi:
Si ajo Shkodra e ban dishmi,
Ku ka shkolla e strehe foshnjore,
Ka gymnaze e qytetnore
Me programe prendimore
E me msim e me pune dore,
Fort ma mire se shkollat t'ona,
Per te cillat dy miljona
Franga ar na vjete per vjete
Kulihum i mbysim n'det;
Pse, zotni, shkolla per ne
Politike asht ase fe.
Mujm m'e struke punen me prralla,
Porse n'thes, besa, s'hin palla...

MINISTRI

Jo, pra, ja! Shkollen n'Shqipni
Nuk e baj kishe as xhami.
Prandej shkollat fillestare,
Qi mos t'jene qeveritare,
Do t'i mbylli varg e vister,
Mbasi ndodhe kam un Minister:
S'due qi mosha e re e Shqipnise
T'rritet n'dore te Meshtarise-
Sidomos t'Fretn'e shqiptare.
Kta, po, jane antikombtare,
Njerz t'rrezikshem, fanatike,
Marre gjithmone me politike,
E qi munden me na i prishe
Fmin me shkolle edhe me kishe,
Tue na i rrite djelmt t'one trathtare,
Ma fort t'huej se shqipetare:
Si fort bukur Nebil Cika
E ka shkrue nd er kto kritika,
Qi aj ba i paska "Hyllit t'Drites".
Jo, po, vete ne "rend te dites"
Do t'a ve emnin e kti,
Per m'epru ktu n'Ministri
Inspektuer ase drejtuer,
Edhe kta, po, sa ma pare,
Shi p'r inat t'Fretn'e shqiptare, Qi"programin syntetik" -
Syntetik e analytik -
Keqas fort na kane po$htnue.

DREJTORI A

Po, zotni, si urdhnon e thue.
Vec, ashtu si m' duket mue,
Thom Nebili ka gabue
Me qite n'drite kete lloj kritike,'
Ne "Reviste Pedagogjike",
Qi a 'i perkohshme fjesht zyrtare,
Mbajte me mjete t'Kashes kombtare. Qeverija asht afetare.
Prandej thom se zyrtarisht
Edhe kshtu llapazanisht
Nuk asht mire qi n'polemike
T'hijme na sod me katolike.
E t'u shajm Pape e Meshtare,
T'u shajme Fene e Kishen mbare,
Thue se Arsimi i jone kombtar
Asht nji lozhe e masonise.
Katoliket e Shqiptarise
I' Na i kern' vllazen; edhe vete-
Kish' me thane, se s' a' evertete,
Qi atj: n'Shkoder Franceskajt
T'hueje na i rrlsm kalamajt,
E qi ata .tue kene shqiptare,
T'jene, si thue ti, antikombtare.
E po 'imend -t'ngjatet Zoti jeten! -
Esad Pasha a thue nder Freten
Ka zane shkolle?.: ArifHiqmeti
A nder Freten apo njeti
Aj kje rrite?...Haxhi Qamili
T'thote shka t'thote, po, qaj Nebili -
Osman Bali, Halit Lleshi
E sa tjere, qi fati deshi
I Armet t'i sjellin kundra Atdheut,
Kundra flamrit t' Skanderbeut,
As kta, besa -t'u ngjatet jeta! -
S'i kane ba kndimet e vela
N'-shkolle fretnore. A e din, zotni,
Kushka zanun n'kete "skoli"?
Qaj Preng Jaku, si harusha,
Qaj Luce Nishi e qaj Prenge Tusha,
Dy djelmo9a, dy skyfere,
Si edhe ata oficjerat tjere,
-Gjetun gati kurdohere
Per Shqipni me ra m'potere -
Qi mbas msimit t'Franceskanve,
M' shpine u u Ishuen kta esadjanve
Edhe i shtypen. Kta, po, jane
Qi nder Freten shkolle kane zane.
Prandej tham se Nebil Cika,
Para se me shkrue kritika
Kundra Fretn'e e kundra Fese,
T'i a veje gishtin nji here krese
E t'mendoje se "uhajan'lesh-
Si tha imocmi -merret pshesh'


MINISTRI

Pse po thue per Nebil Ciken?
Po ti kndoje 'i hefe kritiken,
Qipert' madhe bukuri
U ban Fretenve n' "Vllazni".
Nji(e}S.(e)S. -kush asht s'edi:
(Me gisht i diftova do vjersha, botue prej "Vllaznije" Nr 9 nen titullin "Vallja popullore".)
A ke c'ndien?..,Ktu kish' me thane,
Se njat Fratin n' goje ka zane,
Qi dikur shkrou njat broshuer
Mbi programin t'one shkolluer.
E ktu poshte, si nper terthuer,
Fjalet e ashpra t' ktij vjershtorit,
Kish' me thane, se shi dreitorit
T"'Hyllit t' Orites" i jane kushtue.

DREJTORI A

Ashtu m' duket edhe mue,
Por;zotni, t'ngjatet Zoti jeten!
Mos t' a zame ne goje gazeten
"Vllazenija"; pse randsi.
Kjo nuk ka kurrkund n'Shqipni.
V ec ban mire me i shkrue vjershtarit,
Qi ktu n' goje zen pune gomarit,
Se aj gabon poetet me i nga;
Pse kta uha -nuk lane pa la
E t' a bajne, besa, me kja,
Porsi vic djerre neper plish,
Ka' e salvojne m' konop tre fish.
(Hine Babatasi Drejtori A del).

BABATASI

T' u ngjatet jeta!-

MINISTRI

T' u ngjatet jeta,
Si po shkoni?

BABATASI

Si do' zoti...
Gjene mire.

MINISTRI


Asht edhe moti, ..
Qi na kalbi. Kujtoj ka
Ma se 'i muej qi shiu ,s' ka da.
Me t' merzite! -
-


.BABATASI

Shka t'i bajme pra.
Vete ju fajin, thom, e kini,
Qi bje shi.

MINISTRI
,
Na, pse?

BABATASI

Pse jini
Ju njata, qi sod n' Shqipni
Vrani e kthiellni.

MINISTRI

Nuk e di...
Nejse ma...vec fjalet t' kam cue,
Ktu me ardhe me u pjekun m' mue,
Pse nji pune kam pase me ty.

BABAT ASl

Qe, tek m' ke -me kambe me krye;
Urdhno e fol. Ku ti me sy,
Aty "praf' un kambe e krye,
Nper stomije e n-per "hendeqe".

MINISTRI

Babatas, mjaft pune e keqe
Per nji shtet "okcidental".
Si ky i joni, as n' fushe as n' mal
Mos me pasun nji Muze;
Jo, po asht turp, besa, per ne,
Per njiket Shqipnine e re,
Pa Muze vendinm'e lane.
Tham, asht mire, qi ktu n'Tirane
T' a ndertojm nji rare Muzeut.
Per lulzim e ndere t' Atdheut,
-Vjet ne Shndre pata fillue
Nji Muze vete me ndertue,
Edhe krejt e pata mblue:
Por nji dite -si do t' keshe ndie -
Ra do shi e u kaperdi
U shemb mbrende, e e marroi Zoti.
Shka me ba: e prishi moti.


BABATASI

Mire zotni; vec se po drue
Se ende dita nuk ka ague
T'ndertojm na Muzej n'Shqipni,
Me kulete t'shpueme ne gji.
Ti e di mire se as n'toke shqiptare ""-
Muzejt s'ngrifen n'kambe pa pare;
Jo, po, ktu edhe, n'toke t'Kastriotit
Hece nji fjale qi kje thane motit:
"Xhep e lep -more Rexhep!"
Prandej vete kishe me thane
Se, per tash, Muzeu do lane:
Na s'po kemi buke me ngrane,
Jo me ngrefe Muzej n'Tirane!...
Po a njimend, more lum heu,
Se, tu'u ngre.fe n'Tirane Muzeu,
T' a ha mendja ty qi Atdheu -
Qi Shqipnia, fushe e djerr,
Tash na bahet Ingilterr,
E, pjeke vedit pul at n'furre,
F1uturim kane me na u tuffe
Me na hi perdhuni n'goje?..
Jo, zotni: s'asht gja ajo loje.
Edhe tham se mire do t' ishte
Per nji shtet ende ferishte,
Si Shqipnia, nji Spital
Me ngrefe kund n' ndo 'i fushe a mal,
Per me shndoshun "pelivromin"
Ase "dergjen" qi sod kombin
, Jane tue e lshue shakull per dhe,
E me u shporre Muzeut. Per ne,
Qi nuk kemi buke me u ngi
Sod Muzeu ä'i "kabuni",
Qi nuk asht,jo, per dhambe t' one;
.Pse Financa, si po thone,
Sodka ardhe e asht ba teneqe

MINISTRI

S'ä e vertete. Asht pu ne e keqe
Kshtu me folun, lum zotnija.
Ti s'e din, por sod Shqipnija
Ka mjaft pare n'kashe te vet:
Si me pa mundet n"'budget",
Qi Kole Tha9i e ka permbledhe
Edhe bukur aj e ka dredhe,
"Simbas urdhnit" qi ka pase.
A din ti, se sivjet n' kase,
(Si ky Kola e ka shpjegue) ,
N' Finance t'one kane me u grumbllue, -Tane fysheke, ndry nder kashuj -
Rrash njizetedy miljuj
Franga ar. Prandej kuleta...


BABATASI

S'di gja Kola -t'u ngjatetjeta!-
Po t' tham un, po, Babatasi.
Po a dro m'pare kund aj hasi,
Qi keshtu, n'hamende t'vet,
Shton miljona ne "budget" ?..
Fjala e tij nuk con kandar:
Se atij kasha i ka qite bar,
Edhe asht ba me dale me Iype,
Qysh se rrogat i lane krype.
Jo qi ka edhe 'i tjeter pune:
Parja n 'kashe kurr nuk i bune;
Pse, ke vete s' asht vec se 'i kukull,
Ate shoket e bajne krejt sukull,
, E ia shijne'paret perdhuni,
Si n'Shqipni qi hece kanuni...
Pose qi vetit s'i shef hall,
Edhe krejt ka ra batall
Me "budget" t'Pandel Vangielit,
Qi n'dugaje t' Ali Kacelit
S'la kund karta as envelopen,
Ke po merr e ep me Europen,
Tue cue Korsuj e Sefira
Per gjith skuta e per gjith bira,
Per m'ia u shti europjanve n' koke,
Se na mend kemi me oke:
Se Shqipnia, fushe e male,
Asht ba sod "aksidentale"...
Oesha t'thom "oksidentale":
Si ajo Italja, si ajo Franca,
Me aeroplana, orkestra e danca,
Me "mocjone" e "interpelanca":
"ferku" asht vetem nder "pjatanca"
Ke at je rruejne, po, shepka e fllanxa,
Na me mzi ktu buke e planca,
Kur t'i kemi; pse Financa
Ende ktu, si kje dishrue,
S'mujt me u "oksidentalizue"
V ec se shka, se do tregtare
Mue m'kane thane se punet fort mbare Nuk .po i ki'n kta korcullare,
Kta sefira t'one shqiptare,
Ke qyqarve muej per muej
Po u mbijne fjale me gjind te huej, Sidomos per qira t'shpise,
Pose kasapit e furrxhise;
Pse "xhaxhaj" PandeI V angjeli,
Tash qi kasha pa gja ngeli,
Nuk ka pare me u dergue.
Prandej t'mjeret süd jane ngushtue
Pa nji dysh, me thane, n'kulete,
Me i shkue Europes poshte e perpjete;
Si ku al pleq qi fshohen n'knete,
Pa tagji -pa kashagi
Perse askush nuk deI me i ble:
Si mo' Zot! rna keq per ne,
Qi gjithmone e kern' mate vrapin
Ma te madh se kern' pase hapin.
E vertete se ky Kole Thaci
Vjet der m' gju kerrciket i zgaqi
Edhe i ra detit pertej,
Me do tjere financjer t 'mdhej:
E nper Rome e... shishe t'Kjantit
Na ka vojte ne banke t'Brabantit,
, Diku larg atjen'Belgjike,
Per me lypun metelike.
Vec se rruga i vojt bihlude,
Edhe i shkuen paret zollude;
Pse "Brabanti", si un kam ndie,
Po kish kene nji bastanxhi
Qj epte vete, po, kastraveca
Per sherqij, edh' epte speca
Per tomate e patlixhana,
Kshtu qi Kola -ate e paste nana! -
Tane korrnarne e pune te mdhaja,
Kthej n' Tirane me i kaIe mushkaja;
E te mjeres moj Shqipni,
Qi ministra e tevahi
Do t'i laje me ar flori,
Prap nper kambe iu vuer Jullari,
Edhe i mbet nen bark samari.
Tash qi kasha mbet filuze
E bese kush s'na zen p'r'i rruze,
Po na thone se ky Kole Thaci
Ka cue kashen te kovaci,
Thate ngarkue mbi dy shilurtha,
Per me ndreqe me te do kurtha,
Qi me i ngrefe mande n'Shqipni,
Do n'Gegni -e do n'Toskni,
Ku ma fort t'ket gjase e ishkile,
Se bjen mbrenda ndonji skile -
Ndonji skile britanike,
A ndo'i shqarth prej Amerike,
T'cillve shtrejt po u bante lkura.
Vec ka thane Ali Klisura,
N'Parlament kur e kane pvete,
Se kjo rune asht "peshk ne det't,
E prej saj kurrgja n'kulete
Nuk i hine s'mjeres Shqipni.
Par po e zame, zotni, se Kola
Po ka pare e po ka t'holla,
Per me tnkambun kete Muze:
Arkeologun, por,ku e ke?
Pse un e dij, more bablok,
Se muzeu pa Arkeolog -
Arkeolog i dame me gisht,
Asht si spata e re pa "bisht".


.MINISTRI

Un kete pune'e kam mendue,
Edhe fjale prandej t'kam cue
Per me ardhe me u pjeke me mue,
Pse Arkeolog un t: kam emnue -
Arkeolog edhe antikvar,
Per me mkambe Muzen kombtar.


BABATASI

Ama".jarebi... Zotni,
E ke gabim; pse un s'e di
Se ku shpin 'ka Arkeologjia.
Me shka m'duket, lum zotnija,
Ti me mue po don me u talle.

MINISTRI

Jo ,pra, ja, s'po due me u prralle.
A di' shka, more babtok,
Me u ba nieri Arkeolog
Pune evshtire nuk asht nder ne,
Si Arkeolog, ti tjeter s'ke
Vec;: me rmue, ndo'i here ne dhe,
Me gjete vorba a palare,
Me mbledhe shtamba e karratyqe
Hekuraqe e helezy'qe:
Me barte gur e shtylla t'thyeme,
Megjetekund ndo'i xhybe t'shkyeme,
Qi pat veshe rnotit ndo' i plake,
Ndo'i stravece me e gjete t' pa thake:
Me grurnbllue brisq e hiqake,
Ndo' i topanxhe t 'veshne n 't.eneqe,
A ndo'i "ltine" te pa ngaskeqe
E njikso partallesh tjera,
Qi edhe n'pleh gjinden herhera.
Ase n'dore t'ndonji tellallit
Kur ndokush, ngushtue prej hallit,
Qet me shite fraget e t'et,
A ndo'i tjeter mallimet.
Sa per kaq, kishem me thane,
Mjafte qi nieri te kete zane
Ndo'i rrushdije -a iptadije,
E ndo'i fjale edhe t'a dije
,A. latin ase greqisht
-Par mjafton edhe turqisht -
Se Arkeologaj dei me nam.
Pra kto fjale per tash po i larne.
Ti n'Shqipni Arkeolog sod je:
Qe dekretln tek e ke,
Me nenshkrim te zyres s' nalte.
Bote Tirana ka, edhe balte,
Ka dibralle. jevk e ustallare;
Pre qerpiq, e sa ma pare
Hinia punes s'ketij Muzeut
Per lulzim ndere t'Atdheut.
T'u ngjatet jetal Ma s'mund t'rri,
Pse do t'shkoj n'Kryerninistri,
Ku Ministrat jane bashkue
Per do cashtje me u ksillue
(cohen e dalin te dy)




Rruge

BABAT ASI

(tue fole vedi me vedi)

Se, per Zotin -kjofte levdue! -
Me shka vete po jam tue pa,
Gia Shqipnia n'dore nuk ka
E as perparakjo s'do t'vete,
Q'se Ministrat ndajne dekrete,
Pa peshue nji hefe ma s'pari
Se ~'zotsi mund t'kete zyrtari,
E q'se fatii Atdheut te.shkrete
Mujtka ajsod edhe me mbete "
N'dore t'do njerzve, per t'cillt vete
E as kurrkush, kujtoj, s' di gja
.Se c'shirok a se c'murra
Na i ka hjedhe e pru n' kete dhe.
E po kush di gja nder ne "
Per nji pale, qi ktu n'Shqipni :,
Po rruejn petlla e "kabuni",
E rrmejn rroga n'ar flori,
Kush di gja, po tham, zotni,
Se ku i kane gjak e gjini,
Se ku i kane kta plang e shpi,
Stane, pleme, vathe e gji?
Pasaporlat kush ua pav,
Per me thanese kta s'jane Slav,
Nuk jane Slav, Turq, as Bulgare,
Par jane fj'esht hurra Shqiptare?",
Shka punuen kta per Atdhe?",
Ku jane krenat qi kane pre?".
Librat'shqip qi kane botue?..
.Edhe ndihmet qi kane kushtue
Per triumfte liris s'one?
Per pose emnit se si u thone,
Kurrkush gia nuk di, per ta;
Nuk di gja, par megjithkta;
Megjithse edhe t'pa zotsi,
Na po e sQofim ke n' Shqipni
-Qeni t'zo'n ma ku s'po e njeh -
Na jane ngrefe si gjelat m'pleh,
E pedanta e "Don Kishjote",
Me nji hije krejt kokote,
Tuj u mbajte per liberala,
Per modern e oksidentala,
-Sidomos n'kto'kohet e mbrame -
Pjellin ligje, vjellin pro grame,
Apin urdhnaedhe dekreta,
Sjellin gjinden poshte-perpjeta,
E n'kete mnyre cdo perparim
Kane pengue, e mbrende n' sundim
Njerz e rune kaq kane pshtjellue,
Kaq perzie e kaq ngatrrue,
Porsi floket e atij harapit,
Sa qi mbrende ne krye t'nji krapit
Ka ma shum, thom, harmoni
E tendence per qytetni,
Se n'shtet t'one,- Eh, moj Shqipni!
Fort po drue se nji dite ngusht
Ke me ra, 'e kryet ne grusht
Ke m' e kape, pa pase pi musht,
Q'se do njerz, qi kush me i zane
S'kisht'per peng as per dorzane,
1\1' kurriz t'and po sjellin paten, ,
Edhe m'mjalte po e mbajn sod spaten:
T'cillt ngerdheshe m'nipa t'Kastriotit,
Kndojne at kangen, si 'i hefe motit:
"Tshkojme e t'hame na voe t'fergueme
Ke ajo ndrikulla e hutueme"
E kjo ndrikull.a e pa mend
Ti Shqipni je, t' tham p'r timend:
Pse, po mendt t' i kish' ti tok,
Sod s'do t' ishe un Arkeolog,
E as do njerz, besa, per t'gjalle,
Kurr Ministra s'do t' ki'n dale;
Po pse mendt ti m'vend s'i ke,
Prandej kot rrermoj un n' dhe,
E batallat, varg e vister,
Bahen "Pashe" bahen "Minister"
Ei biejn shtjelm ,sahanit t'shllines,
Kah ty t' hjekin dredha shpines;
E pa i qite zavall 'kaptines,
-Pa prek pende -pa prek parmende,
!Tuj u falle -tuj u gervalle,
Po t'i hjekin spik ksaj jete,
Qi ma mire nuk ka ku vete.
Xllepill plot e barkun koder:
S' ka si u ve'ma mire kjo Ioder.


Vazhdon...

pershendetje nga Florida USA. Lek Gjoka

[Letersia 76]

AT Gjergj FISHTA eshte shqiptar dhe ka lindur ne qytein e Lezhes.

"Lahuta e malesise " poema e tij...Homeri shqiptar ,poema e tij eshte quajtur "Iliada shqiptare"

[Berti]

GJERGJ FISHTA

Nji lule vjeshtet

N’atë rrahe t’dekne mbrenda vorrit t’errshem
Tash pluhën je. Ata dy sy t’janë errun,
Ku qiella prirej me sa hana e diella
Terthores s’epër m’sharte vrejn t’njerzimit!
T’janë sosun fjalët e ambla e plot urti,
E ai za t’asht kputë, i cilli bite m’zemër
Si kumbë liret t’tingllueshme, qi prej s’largut
Ndihet tue ra, kur dora e prekë e msueme!
Ehu! po; “deka, qi baras m’derë t’pellazvet
Trakllon, si m’trinë t’kolibavet,” ku i vorfni
Me lot njomë bukën, ty edhe ajo ke dera
T’traklloi, e ti kalove porsi voesa
E natës kalon, kur dielli vjen me shndritun
Mbi kobe t’dheut. Sot përmbi vorr t’kanë bijtun
Hithat e madergona! ’I kryq dullijet,
Qi e përshpirtshme nji dorë ta vu te kryeni,
Ndër to ka hupë, as tjetër send trishtimin
E vorrit nuk ta zbutë, posë va’it t’trishtueshëm
Të hutit t’natës, qi nëpër curra t’malit
Dhimbshem në rreze t’hanës rrin tue gjimue! . . .
Njai grumbull gursh, qi m’vorr t’randon përsypri,
Vetë gjaksorit t’pashpirt, qi mbyti nierin,
Lugat i duken, n’hikë kah t’bjen nget vorrit,
Edhe t’përqethët atë botë i shkon n’për zemër.
Po, a thue, krejt deka n’asgjasend t’përpini
E, posë se do kocijsh edhe ’i grusht pluhen,
Nuk t’la tjetër? Jo! N’prehen t’Amëshuemit
Pjesa ma e mira e jotja ka flutrue
Me gzue n’dritë t’qiellvet, ku pushon dishiri
I nierit t’drejtë, si drita m’sy kthiellun
Po, po, se përtej vorrin shpirti i nierit
Gjallon për jetë! Njeky mendim i ambël
Deken e zbutë e vorrin ban t’pëlqyeshëm,
Kur zemrën fa’i s’e grisë. Prej ktij mendimi
As vetë per ty s’lotova shum, kur ndjeva
Se diqe: se n’ma t’mirën lule t’motit
E lae ti ketë shkreti, ku shuen e Drejta
E paudhnija, ku sundon mizore;
Ku i zhyemi m’vese sod me dorë dhunuese
Vesin shinon me Theta t’zi, e selija
M’rrashta t’përgjakshme t’njerzvet m’kambë, ku mbahet.
Ehu! po, se shpirti i yt, kulluet si rrezja
E diellit, qi përfton lulet e erandshme,
Kur bora dehet, s’mujt me e bajtë qelbsinen
E randë t’ktij sheklli t’zi; por fletët i rrahi
Kah jeta e dytë, ku Njai qi rruzullimin
N’themel e dridhë veç me ’i vetimë t’qerpikut:
Amshon n’lumni shka Atij t’i ket përgja.
S’kje toka, jo, për ty kje qiella!
E tash, qi vetë jam tue ravisë kto karta,
Ti, kushedi, n’per vrrije t’amëshueme
Shkon tue kërkue për lila e drandofille,
Qi s’dijn me u veshkë e ndreqë me ta kunora,
Për me u lulzue mandej ndër t’zjarrtat valle,
Qi nëpër vrrije rrijn tue kndue t’Parrizit:
Ku, fletët e arta bashkë kryqzue me Engjuj,
Kndon Zotit lavde n’për ylbera t’qiellit:
A, marrë krejt n’t’pam t’s’hyjnueshmes faqe t’Zotit,
Porsi m’pasqyrë t’kulluet skjyrton shestimin
E rruzullimit, vu prej s’eprës Mende,
E cila n’t’kenun sendet thirri t’tana
Prej hijevet t’kthellueshme t’asgjasendit,
Kur bani Ajo furin me heshtë t’thellimit,
E me ’i fuqi t’pamatne prapi terrin
E pakthellimit, qi atje n’t’skajshmet megje
T’ktij sheklli ndihet mnershëm tue gjimue,
Kah për ledhe plandoset t’rruzullimit,
E aty, n’atë dritë plot ambelcim dashtnijet,
Qi porsi lum i kjartë prej Atit t’Dritvet
Gjithkah dikohet nepër verë t’Parrizit,
Shpirtent e lum krejt m’rreze tu’ i pershi,
T’kthiellta ti i prirë t’vërtetat, t’cillat Hyji
Desht t’muzta nierit ma ia lanun t’shkrueme
Nder fletët t’hyjnueshme t’t’amëshuem Ungjillit.
Oh! sa e sa herë, kur n’mbrame shuen natyra,
E tjetër s’ndihet, veç se rryma e prronit,
Qi përmallshëm gurgllon n’per rrajë e curra
Un’, lodhë mbi letra t’t’dijshëmvet t’kahmotit,
Mbas t’cillvet fjalën rrij tue lmue shqyptare,
Dal në dritsore me kundrue shatorren!
Qi i Lumi t’kthielltë ia vuni rruzullimit,
E kqyri hyjt, qi, thue, se njaq sy Zotit
Flakojn mbi dhe — kushdi, për me felgrue
Nierin, qi egrue ma fort prej mnerës s’territ
Përbluen punë t’mbrapshta: — e atë botë mendoj për ty.
E, ku ta shoh ma t’flakshmen tue xhixhllue
Nji hyll, aty selin’ un’ tham me vedi,
Ti do ta kesh, e syt m’atë hyll pa da
I nguli, e m’bahet si me t’pa. Me emën
Un t’thrras atëbotë n’per terr. Nji vaj bylbylit,
Qi përmallshëm ndër gemba rrin tue kja
Fatin e vet, e ndoshta, zojt e dashtun,
Jehonë m’i bahet t’grishunit; e m’duket
Se bisedoj me ty! . . . Nuk dekka i miri,
Jo kurr; e sidomos nja’, i cili ti zemër
E len mbrapa m’e ankue. Prej vorrit t’errshëm,
Gjumin e dekës ku ai ban, na i flet mendimit,
Ambel edhe na nzitë kah punët e mbara,
E n’mende tonë gjallon. — Kur Aleksandri
Prej Bregut t’Matës ngallnjyes u kap ke vorri,
Ku shuen idhnimi i Prisit t’Mirmidonvet,
Qi atje nën She vorfnoi me aq djalë Ekuben,
Iu ndez aty flakë zemra kah lumnija.
Mbi njatë vorr, po, u betue me ngulë flamurin
N’skaj t’dheut, e prej selis’ me i zhdrypun mbretent;
E atëherë përpara tij tanë bota shuejti.
Mue edhe, qi sheklli e nji dishir lirijet
T’thepisne raven m’ia kanë shtrue gjallimit,
Mue, po, edhe zemra mbi vorr tand t’përvujtun
M’ndezet kah punët e mbara e kah burrnija.
Përmbi vorr tand, po, xa të fortë me e mbajtun
Besen e dhanme — e miqasin e zanme;
Për fe e për atme n’ball me i dalë rrezikut:
Të ligshtit dorën me ia njitë e t’fortin
Mos me e gledhue; kur t’jet me u thanë e drejta,
Mos me i shmangë syt’ prej cakut, n’t’cillin mendja
Dishron me u kapë, as kurr mos me u ligshtue
Ndër sa t’vishtira, qi t’na sjellin motet.
Po, po! se pre’ atij vorri kam me shkepun
Hovin kah punët e mdhana. Ai kryq dullijet,
Mneren e vorrit qi ta zbutë, ai qanderr
Ka me m’kenë ndër salvimet: Engjlli i Zotit,
Qi rojës besnik fuqit t’i pruen mizore,
Gjumin e dekës në vorr mos me t’turbllue,
Der qi të shkimen n’qiellë e hana e dielli
E t’ngele moti e sheklli mbarë t’rroposet,
E t’vijë dita e gjyqit t’rruzullimit,
Ai ka për t’m’kenun zana. E atëherë pa u tutun
Zhgjetat e prehta e t’zjarrta kah me i prehun,
Ai kundra vesit do t’ia lshoj njerzimit:
Atë herë un kangët kam me i ndërtue kreshnike,
Me t’cillat botës un do t’ia la të shkrueme
Se shka viejn armët besnike n’dorë t’shqyptarit.
E me kangë t’mija ’i përmendar t’madhnueshëm
M’vorr tand kam për t’ndërtue, të cillin motit
Me fletë të ngrita kot ka për ta rrahun;
Pse, si curr, qi n’mjes t’detit rreh tallazi,
Edh’ ai njashtu do t’jesë ndër gjire t’motit
Qi bumbullojn mbi faqe t’rruzullimit.
Atëherë prej bjeshkvet kanë me u djergun zanat
E me të njoma vjollca e drandofille
Vorrin kanë me t’vallue, e kanë me rritun
Me shum kujdes për qark selvija t’blerta;
E shtektarit mundqar, qi n’ato hije
Ka me xanë vend, me ndalë pak gja t’dihamet,
Kanë me i kallzue se sa pjesë qiellet vrani
Deka n’atë vorr. E atë botë i largë shtektari
Të lehtë dhen ka me t’urue, e t’paqta e t’buta
Shinat e borën: e, kur n’male t’veta
T’dredhojë ke stani, fmis’ ka me i kallzue
Shka ndjeu për ty. E fmija e tij aso bote
Emnin tand kanë për t’kndue, e vrrini e bjeshka
Gjithmonë i ri, tue njehë furit e mnershme,
Ambël prej emnit tand kanë me jehue.
Me majë t’briskut kanë me shkrue mbi lisa
Me shkrola t’njohtne veç e prej barivet:
Kanë me u rritë lisat, përse spata as reja
S’e prekin tanden, ku asht ravisë aj emën:
E tu’u rritë lisat kanë me u rritun shkrolat;
E kshtu ma t’kjarta mbas disa qindvjetve
Nipat ma t’vonët me i këndue, e emni
Sa t’bjerë dielli tokës ka me t’u kndue.





Kataklizmi i rruzullit

At ditë disi tu’ u matë u çueka dielli;
E as dritë ai nuk po bate. Njato rreze,
T’cillat motit t’shkelxyeshme e t’xeta ngrohshin
Gjit e plleshem t’natyrës, e gjallë mbi shekull
Mbajshin flakën e jetës, ato të zbeta
E t’marrta dheut po i bijshin: thue se gurra
E dritës isht’shterrë. Por pesha e rruzullimit
Ajo ’dhe atë ditë e ngathët e disi rryetas
Asaj ravës s’hershme (neper eter t’cillen
Gishti ia çili Perëndis’ s’Amshuem),
Po i bite, e, shtekut, n’kavaljete t’shkueme
Rrahun me hap t’sigurtë, zattette prore:
Si ajo mokna, qi, veglash grisë prej kohe,
Ngurrueshëm lshon e ngelë pa da nder dhambza
E as n’punë ajo, ma s’hin. T’thjermët e Empirit
— Ata t’bredhun të dritës s’lumnis s’Parrizit —
Krejt isht’irnue. N’mjedis t’terthores s’qiellit
Hana pergjakun ndryshe ajo nuk date,
Veç si varra n’krahnuer t’nji djali t’vetëm
Kmishën e dekës ka’atij ia veshë e ama.
Hyjt’ dhe ata, vjetrue e shterrun dritet,
M’qiellë xhixhllojshin si flaka e nji kandili,
Qi m’tryezë skamnore vjen t’u shue n’vedvedi,
Ke voj nuk ka m’u ushqye, e n’terr n’gjysë t’bukës,
T’vorfnin e ngratë e len; aq sa njat lode,
Qi prej sysh i kjason mbi koje t’mykuna
Ma as bulku i voters s’mund t’ia shohë . . . Mbarsë ajri
Me miazma morijet, mbi gja t’gjalla
E m’njerz randote porsi plumb, e t’liga
T’pranshme e t’vshtira përftote; e u shuete nieri
E u shuete gjaja e gjallë, si shuhet bari
Për nen kosë t’bulkut. S’t’shihte syni tjetër,
Veç se vorre e stervina. Pse edh’ as toka
Ushqim ajo ma s’epte, e m’shekull uja
Bate kerdi. Jo n’popuj ma, jo n’fise
Mbledhë gjindja u shihshin tok, por kokrra kokrra:
Si njata shpendt shtektarë, qi atje kah vjeshta
T’dam çetet t’shokvet, duken tue flutrue
Aty-ktu n’për pullaze, mjesa dimni
Jetën mos t’ua shkurtojë. — Me gjithçka mnija
E zemra e keqe prap sundonte m’shekull;
E mbërthye m’shoqishojn, prap njerzt u grijshin
E u coptojshin ndër lufta e ndër degame,
Si kjen coptue gjithmonë, q’prej se pik’ s’parit
Zemrën e nierit kuprracija e flligji.
Kur qe, si atë ditë (sado qi zhargas) dielli
U kap, mje m’cak, për gjysë ku dahet dita
E buka n’arë prej shpijet i shkon bulkut,
Ati i Pushtetshëm nalt prej fronit t’qiellvet,
Neveritun mbi t’fyeme t’randa t’shekullit,
Porsi dy t’rrebta e t’zjarrta rrfe mizore
Ngerthen Ai vetllat m’rruzullim t’shemtuem,
Edhe vranët e kundron. Per nen shkreptima
T’asaj mëni s’hyjnueshme; qi prej syve
Idhtë i vetote, hana, hyjt e dielli
E toka u pin, e ngelen n’vend pa luejtun,
Pezull fatin e mbramë tue pritun. Toka,
Pingul të cillën rrezja e syut t’hyjnueshëm
Flakë e zhgjetote, u dridh e fill prej angrash
Ma s’permbrendshme bulroi me ’i gjamë t’trishtueshme
E u trand shimje m’themel. N’atë gjamë ushtueme
Gollet e rruzullimit Himalaja,
Si gur gëlqerje n’ujë, krejt u turshi;
E u shem Italja, kthelltë e cilla n’gjire
T’tallazevet t’perpishme t’detit humbi;
N’det edhe ’Albjona u shue; e u derdh Stambolla
N’Bosfor. Pellas ma n’shekull s’mbet, flligshtija
Ku t’mujte ajo me u picakue e pandershme
E shpirt e trup prap me ia kalbun nierit
Veç po, syni i t’Amshuemit m’atë gjamë t’botës
Ai nuk vetoi, as nuk u zbut; por tjera
Sharte ma t’randa m’rruzullim skjyrtote,
Kah, ndezun zhari prej zemrimit t’mnershëm,
I shkrepshin shkndijat si n’për grykë t’Vulkanit;
Aq sa friget u kput vallja e Parrizit,
E shkrehën valle e shuejtën lyra t’ambla,
E vetë banorët e qiellvet nëpër lugje
E n’për lulishta gjith herë t’njoma u strukën,
E qiella u hesht.
Po; m’krena t’Kerubijvet.
Rregji i madhnis’ felgruese ndejë peshtetun
E ftyret vra, si nji thellim i kobshëm:
Mbasi atë cak sheklli kapërcei me t’fyeme,
T’cillin Mishira ia pat vu e pamatne
Kurr mos me e kcye, e n’Dije t’vet i Lumi
Dau me rroposë rruzllimin: Ai kah dielli
U prir e n’rribë t’tufanit t’mnis s’hyjnueshme
Prej fronit t’vet i fryni. E flaka e diellit
U fik. E kobshme nji terrinë atë hera
Mbi rruzullim u shtri: e njerzt mbi shekull
N’për terr ravgojshin, porsi mijt ndër vorre,
Kah mnis’ shemtuese e’Perëndis t’idhnuem
Dojshin me i hikë. Por nuk i hiket Zotit!
Njatë dorë t’pushtetshme mbasandej, me t’cillen
Për sa e sa qinda kavaljetesh mbajti
Peshën e rruzullit, Perëndija e struku
E natyrën e lshoi pa zot. Trishtueshëm
Krisen thithat e shekllit: e rrmores
S’humnerës s’rrmbyeshme t’t’kthellët avisit
Kulihum shtielli i rruzullimit brishti
E u shem, termagshëm tue rapllue nper kaos.
Nji gjamë, nji krisme, atë botë, e nji rropamë
Elementash u ndie, kah vlojshin, ziejshin,
E nder gomna shunglluese t’njanitjetrit
U shkapërdredhshin me duhi thellimit,
Tue bumbullue n’për shekull. Hyjt e qiellit
Ata, edhe, dalun jashta rrethit t’hershëm,
Me zhumhur t’tmerrshëm n’pakthellim u rrposshin
Ka u ndeshin, ka’ u përpiqshin, e u turrshijshin
E flauri kah nëpër kaos u derdhshin.
N’per tym, mandej, n’per pluhën e re t’murrta,
Qi shekllin kand e kand kishin mberthye
Shkrepte pa da rrufeja, porsi shkrepin
Shkndijat n’per tym t’dullijavet. Prej duhmet
E prej tërmetit, tue bulritë frigueshëm,
Toka edhe trandej, e, si gogel dushkut
M’ujë shkundullitej n’rrymë t’atij thellimi.
Kur qe, ’i kometë n’mes t’kataklizmit t’mnershëm,
Shkrepun prej seprit, kulihum n’teposhte
Me zhaurrimë t’perfrigueshme goromiset
E m’Oqean Atlantik pingul plandoset.
Trandet toka m’atë t’ndeshun: ujët e detit
Jashtë lugut s’hershëm del, e dynden sklafat
E kernalles n’përpjetë si bjeshkë, si male,
Të cillt mandejna, me furi përpise
Shkul kah Europa e n’Amerikë dikohen
E shkapërderdhen përmbi Afrikë t’zharritne:
Merr dhen’ boena. Felgrueshëm tue gurgullue
Tallazi male kapërcen e kodra,
E m’rrymë t’gjirevet t’veta rrmben qytete,
Mbretni përpin, e shkim gja t’gjallë e nieri,
E gjithshka dora kavatoi njerzore.
Por, po; t’gjith ujët e Oqeanit s’mujt me i shlye
Njollet e gjakut t’njerit, t’cillat vritshin
Ene kah qiella e gjyq prej s’Drejtës s’hyjnueshme
Lypshin me za t’mjeruem. Prandaj i Amshuemi,
Syni i të cillit nuk mund t’shohë pegame
E gja s’i rrshket Atij per pa u ndëshkue,
Premtoi qi flakë m’atë hyll nji zjarm t’u kallte
— M’atë hyll, qi tokën nën peshë t’vet e ndrydhte —
E mbarë dhen’ ta përlante e ta shkrumote.
E qe, xen hylli rebtë m’u shkundullitun.
Xen rebtë m’u trandë, e, tue shpërthye me krisme
Nji det zjarmit flakron mbi tokë t’shëmtueme.
Por edhe zhari, n’gji qi ngrohte bota,
Nen t’rrebtën frymë t’s’hyjnueshmes mni s’t’Amshuemit
Ndezet ai flakë e ma ’i furi trishtuese
Shpërthen n’për zgorka t’dheut nën valë t’Oqeanit.
Ujët e zjarmi m’atëbotë u kapërthyene.
E, anmiq tue kenun, me uturim u ndeshen
E u përlan’. Ulurote deti e dyndte
Mje m’re tallazet. Flaka tue krepatue
E tue fishkllue, mbi det pa da ngërthehej
E me vapa të veta e frushkullote.
N’zhaurrimë t’mnertë t’asaj lufte titanike
Kobshëm gjimojshin viset e rruzullimit
E shungullote kupa e naltë e Empirit.
N’e mbramët m’u lodhë xu deti, e, para zjarmit
N’avull t’u çue, krejt shterri. Zjarmi atëhera,
Lshue pa zangall, iu vesh tërthores s’shekullit,
Edhe krejt e zharriti. Shkrini malet
E kodrat, e kunorat; e dogj fronet
Me shpata e me gjithshka, qi dikur m’shekull
Krenin’ e mbajti m’kambë; e kur s’pat tjeter
Shka me shkrumue, n’hi t’vet u shkim prej vedit,
E toka mbet veç hi e kthhiell: si votra
N’nji shpi të dalne faret, mbasi zjarmi
T’i shuhet e me ferrë dera t’i mbyllet
E kshtu u rrpos sheklli e sosi puna e nierit.

[ALBA]

Gjergj Fishta - LAHUTA E MALSISË

Kânga e Pestë

DEKA

[...]
por s' din Shkjau me mbajtë miq'sí !
Aman, Zot, kur duel Serdari,
se ç' kje ndezë Vranina zhari !
Aman, Zot, kur mbërrini Pera,
se shum krisi atëbotë potera ! 395
Por kur ránë Shkjetë e Vraninës
Shum u krisi plumbja shpinës !
Porsi shé qi m' nji natë gjamet
Rritet turr e del prej amet
Tue ushtue – e tue shkumbue, 400
shkapërderdhet npër zallina,
ashtu u derdh Shkjau te Vranina,
n' valë Shqiptarët krejt tue i përshi.
S' lufton ndryshe' e rrebtë kulshedra
e me dhambë edhe me kthetra, 405
zjarm e surfull tue flakrue,
kur drangojt ta kenë rrethue;
si i qindron sot Shkjaut Shqiptari
për dhé t' ambël qi i la i Pari:
kambë për kambë tue qitë padá, 410
tue korrë krena nepër Shkjá.
U janë ndezun flakë breshanat,
u kullojnë gjak n' dorë taganat,
e u kullon gjak edhe zemra,
veç se vendit s' u lot themra. 415
Por ç' dobí: dielli tue lé
– isht' tue lé m'atë ditë për Shkjé ! –
I ranë ndore Shkjaut t' tërbuem
Tridhetë t' vramë e dhetë t' shituem !...
O ata t' lumtë, qi dhane jetën, 420
o ata t' lumtë, qi shkrine vehten,
qi për Mbret e vend të Parëve,
qi për erz e nderë t' Shqiptarëve
derdhën gjakun tue luftue,
porsi t' Parët u pa'n punue ! 425
Lehtë u kjoftë mbi vorr ledina,
butë u kjoshin moti e stina,
ak'lli, bora e serotina :
e der' t' këndoje n' mal ndo'i Zanë,
e der' t' ketë n' detë ujë e ranë, 430
der' sa t' shndërisin djellë e hanë,
ata kurr mos u harrojshin,
n' kangë e n' valle por u këndojshin.
E njaj gjak, qi kanë dikue,
bân, o Zot, qi t' jesë tue vëlue 435
për m' ia xé zemrën Shqiptarit,
për kah vendi e gjuha e t'Parit !
– Po vallë ! Osja ku do t' jetë ?
Oso Kuka a mos ka mbetë ?
N' Xhebehane ka zatetë ! 440
Ka zatetë n' atë kullë t' barotit,
ku ka bâ emnin e Zotit,
se për t' gjallë nuk ka me e lëshue,
shokët e vet për pa i pague
tridhetë t' vramë e dhetë t' shitue. 445
Kur pau Shkjau se pushka mêni
Si kah vau si kah Liqeni,
e se mbetë s' kisht Oso Kuka
me t' tjerë t' vramë, përjashtë ke suka,
m' Xhebehane u turr m' atëhera, 450
si kur t' lëshoje kah pranëvera,
vrullet bleta çark njaj zgjonit,
tue zukatë si rryma e përronit.
N' brohorí tue i lutë jetë Knjazit,
njiqind vetë këcyen n' kulm t' pullazit, 455
mâ t' përmendunt kah trimënia
njaq u ngjitën mbi frangjia,
tue thye muret n' gjak t' përlyeme :
– por ka gjobën shpia e thyeme ! –
krisi Osja atëbotë si ulani, 460
mje n' Cetinë i vojti zani :
« Ah kadalë, Nikollë, t' vraftë Zoti !
pse këtu i thonë Oso baroti :
se s' ké pá Shqiptár me sy,
se djeg vehten edhe ty ! » 465
Edhe zjarrë i dha barotit.
Aman, falë i kjofshim Zotit,
kur ka dhanun zjarrë barotit,
se ç'â dridhë Vranina e shkretë !
se ç'â hjedhë kulla përpjetë ! 470
se edhe L'qeni ç'ka gjimue
m' kalá t' Shkodrës tue ushtue !
Qepra, tjeglla, gur e trena :
Kambë e trupën, krahë e krena,
hi e tym e flakë e shkëndia, 475
shi mje n' Viri i hodh duhia :
I hodh duhmja shi n' breg t' Virit
Qepra, gur e gjymtyrë njerit.
Eni, eni, mori shkina,
eni, eni, te Vranina, 480
mblidhni vetë npër shpat e përrue
ehu ! kortarët e djelmve t'ue ;
edhe mësoni fëmijët mbas sodit
mos t' lakmojnë tokës s' Kastriotit,
pse u bjen shtrejtë, qe besa e Zotit ! 485
Njasi gjaku qi Oso Kuka
Sot ka derdhun ke ato suka,
si për Mbret, si për dhé t' Parëve
vëlon se vëlon ndër dej t' Shqiptarëve.
Pra, pa u djegun n' flakë t' agzotit 490
Si Oso Kuka n' kullë t' barotit,
s'ka me rá fisi i Shqiptarit
n' thoj t' pangishëm t' Gospodarit ! –
[...]

[ALBA]

Gjergj Fishta - LAHUTA E MALSISË

Kanga e Trembëdhetët

TE KISHA E SHNJONIT

Prendoi dielli, n'qiellë duel hana,
n' Veleçik po pingron Zana :
Ehu ! ju malet e Shqipnisë,
n' t' cilat strukë shqipja e lirisë
n' t' bardhat kohë, qi kanë prendue, 5
s' lête anmik, jo, me iu afrue !
E din shpat e di' edhe përrue,
e din landë e di' edhe gurë,
Shqiptarisë kryq e tërthuer,
se sa gjak atëbotë i anmikut 10
vojti rrëkajë prej t' bardhë çelikut,
qi flakote n' dorë t' Shqiptarit,
porsi rrëfeja majes s' Sharit.
A kisht' mujtë kurr n' atë kohë t' lume,
(me lot gjakut sot t' lotueme !) 15
veç nji troe t' tokës shqiptare
me rëmue dora grabitçare ?
Ah ! jo kurr : t' isht' çue mbarë bota...
Pse ndo'i Lekë a i' Gjergj Kastriota
do t' kisht' dalë atë dorë rrëmbyese 20
m'e cungue me armë ngallnyese,
t' cilat n' shekull do t' përmenden
hanë e hyj sa qiellëve t' enden.
Por kanë ndërrue sot moti e stina
për dhé t' ngritë, ku rreh « martina » ! 25
Gjinde e mbajtun me lot t'shu'mit
qi n' djersë njomë busat e umit,
ja qi n' kullmë rreshket kumbuese,
ja npër detë bjen valës shkumbuese,
për me mbajtë nji grue te shpia 30
s' cilës bukë i lypin fëmija,
edhe i lên, ndoshta, me kjá,
përsè e mjera bukë nuk ká :
gjinde, s' cilës Zot i âsht ari,
t' zezën bukë, qi i ngratë Shqiptari 35
shtrêjt me gjak e pat fitue,
pa ndo'i dhimbë, kjoshin mallkue !
sot m' e dá duen copa copa :
e përsè ? Pse don Europa...
Uh ! Europë, ti kurva e motit, 40
qi i rae mohit besës e Zotit,
po, a ky â sheji i qytetnisë :
me dá tokën e Shqipnisë
për me mbajtë këlyshët e Rusisë ?
Po, ti a kështu sot na i përligje 45
njata burra, qi m' këto brigje
për ty vehten e bâne flie
kur ti heshtëshe prej ligështie ?
Ti, qi i kalle flakën diellit
e i shestove rrathët e qiellit, 50
Ti, prej eshtënsh t't' ngratë Shqiptarëve,
qi bânë dekën për dhé t' Parëve,
bân sot t' bijnë fatosa t' ri,
t' cilt nji troe t' kësajë Shqipní
mos t' ia lanë Shkjaut n' dorë me i rá 55
krejt në gjak nji herë pa e lá !
Lum, oj Zana e Veleçikut,
qi m' ia lëshon ti namët anmikut,
qi m' i uron djelmtë e Malsisë,
qi m' ia kjanë hallin Shqipnisë ; 60
kësaj Shqipní e cila motit,
n' zâ kah pushka e besa e Zotit,
pat kenë çmue prej fisesh t' tana
kah bjen dielli e kah merr hana !
Por, sado qi poshtë ka rá 65
sot me sot e rrin tue kjá
n' pluhun t' tokës, prej njerëzve shá,
prap, oj Zanë, shkëndia e burrnisë
nuk â' shkimbë n' male t' Shqipnisë,
qi, manà, edhe n' këto kohë t' reja 70
ka 'i herë ndezet flakë si rr'feja.
S' kanë mbetë shkret, jo, armët besnike,
përsè Arbënorja, grue fisnike,
bân se bân fatosa t' ri,
t' cilt trimënisht për ketë Shqipní 75
e për besë e t' bardhën Fé
e bâjnë dekën si me lé.
A po i sheh ti njata burra,
qi kah Brigja nepër curra,
tue hecë natën porsi bisha, 80
janë t'u ngjitun drejt kah kisha ?
Ata janë, po, Krenët e Hotit
qi m' u lidhë duen me besë t' Zotit
për me i dalun zot Shqipnisë,
për me i lanum nderë Malsisë. 85
Po, Çun Mula mbi shpinë t' kalit,
ua çoi lajmin Krenëve t' malit :
ua çoi lajmin n' derë t' konakut,
për me u mbëledhë n' kuvend t' bajrakut ;
e si rrokull kjenë rreshtue, 90
kështu xên Çuni me ligj'rue :
« Fol tash, Masho, ç'po na thue ?
Un qe Krenët t'i kam bashkue,
t' cilve mundesh me u besue,
pse armët kryq i kemi vu, 95
si na e lánë të Parët kanu ».
Atëherë Mashi xên kadalë :
« Pa ndigjoni, o trima, 'i fjalë,
qi po u thom me besë të Zotit,
porsi nipave t' Kastriotit : 100
katërqind e s' dí sa vjet
janë qi i bâjmë Mbretit hysmet,
kush ushtrí, kush angarí,
me armë n' dorë, me zjarm në gjí,
me 'i kambë mbathë me tjetrën zdathë, 105
bukën n' strajcë e shpí senjurin,
dyshek tokën, jastek gurin,
t' mbramë te hika e t' parët te mbeta :
trima n' zâ, çëse â' xanun jeta :

[Veshtrusja]

Ndihma e Zotit
Gjergj Fishta

Mbi toke t’zeze ku shtegton niri,
Qiella s’naltit pa shkelxye,
Ngele ma i forti e hupe ma i miri,
Gjujt s’punojn e zemra dron.
Punet e mbara per me u krye
Zemra duhet, duhet kshilli,
Per ne kjofte se anmik ast Qielli,
Ftofet zemra e kshillit shkon.

Feja
Gjergj Fishta

Jane do qi me zhvillue
Duen rrezet kah i merr dielli,
Pse shkojne tue rrokullue
Hyjzit e qielles, e bota;
Por t’tana fjale jane t’kota
Qi nieri i shkrete sndergjon.
Aq nalt nuk kapet kshilli
I nierit, e i ngele dija,
Ne kje se mbi flete t’mija,
M’u kape kah kroni i dijes,
Aj i shkreti nuk qindron.

[Veshtrusja]

Shpresa
Gjergj Fishta

Nder t’tana fajet, qe n’toke nierzimi
Ban ma I madhi nder t’gjitha a’ disprimi,
Qi dan nierin prej mshrires s’Tynzot.
Ku s’asht Shpnesa, s’a’ Feja, as Dashtnija;
Kto virtyte, pse, s’bashkut lshojn rrezet;
Shqymen t’trija, ku njana nuk ndezet;
Vec prej njanes shelbimin pret kot.

Dashtnia
Gjergj Fishta

Ate here kur ujet t’kullue
E shoh une tuj u derdhe curril prej kronit,
E mbrapa per t’gjate prronit
Kah deti neper bar e lande tue shkue,
A thue se etja ujet e ka ngushtue;
Cuditem nder mend t’mija,
Pse ujet e prronit, tjerve qi u shqyme eten,
Prej dishirit me pi gjithmone lodhe veten,
E zemra e eme e thata
Per dastni shejte et nene s’ka e ngrata.