Leksione mbi gjuhen shqipe

[Beqari002]

F O L J A

Folja tregon nje veprim ose nje gjendje.
Ajo ka tri karakteristika kryesore:
-ndryshon sipas koheve,
-ndryshon sipas vetes e numirt dhe
-eshte berthama e fjalise.

Folja ze vendin qendror ne fjasli.

Ajo permban dy elemnte krysore qe japin te dhena per menyret se si paraqitet nje proqes apo nje gjendje.Pjesezat = do te=
dhe mbaresat qe i shtohen temes na japin kategorite e menyres,te kohes,vetes dhe numrit.
Jane foljet ndihmese =kam dhe jam=te perdorura me pjesoren
=si dhe duhet=te perdorura ne lidhoren per te treguar kategorite e diatezes dhe aspektit.
Kemi foljet kalimtare dhe jokalimtare.
Kalimtare jane ato te cilat pranojne ne vete nje kundrinor psh:

Jehona lexon gazeten" Sporti".

Jokalimtare jan ato te cilat nuk i pranojne kundrinoret psh:

Jehona lexon.



Foljet ne shqipe kane gjashte menyra dhe ate:

Menyra deftore=
e cila shprehee nje gjendje a ndodhi qe po ndodhe tani,ka ndodhure apo do te ndodhe me siguri,psh:

Teuta po meson.
Teuta meson.
Teuta do te mesoje.

Menyra lidhore=
e cila shprehe nje gjndjeqe mund te ndodhe apo mund te kishte ndodhure psh:

Rri te mesojme bashke.
Po te lexoshe mesimin,nuk ke veshtiresi per ta perfundur klasen.

Menyra kushtore=
e cila shprehe nje gjndje a veprim qe varet nga nje veprim tjeter,psh:

Po te stervitesha edhe ca do ta mesoja me mire kete ushtrim.

Menyra habitore=
e cila shprehe nje gjndje a veprim te p[apritur e qe shkakton habi psh:

Ky meuaka shume !

Menyra deshirore=
e cila shprehe forme urimi apo mallkimi psh:

U befsh 100 vjec !
Dalshe faqebardhe !

Menyra urdherore=
e cila shprehe nje gjndje a veprim ne forme urdheri psh:

Meso me shume!
Nesoni mire !


Perveq ketyre menyrave folja ka edhe format qe nuk kane vete as numer as kohe e keto quhen Format e pashtjelluara te foljeve e qe jane:

-pjesorja = mesuar , hapur.
-percjellorja = duke mesuar , duke hapur.
-paskajorja =per te mesuar, per te hapur.
-mohorja = pa mesuar , pa hapur.

[Beqari002]

K o h e t e f o l j e s

Ne shqipe foljet kan tri kohe themelore dhe ato:

E tashme , e shkuar dhe e ardhmja.

E TASHMJA=

shprehe veprim qe kryhet ne kohe te caktuar ku perfshine edhe castin e ligjerimit.

E SHKUARA=
kjo kohe ka pese ndarje dhe ate:

E pakryera , e kryera e thjeshte dhe kryera qe shprehin veprime te kryera para castit te ligjerimit.
Me se e kryera dhe e kryera e thjeshte , qe shprehine veprime te kryera para castit te caktuar te se shkuares.

E ARDHMJA=

shprehe nje veprim qe pritet te kryhet pas castit kur flasim e qe do te kryhet ne te ardhmen,kjo ka edhe kohen
E ardhme e perparme
qe shprehe nje veprim qe pritet te kryhet para nje veprimi tjeter ne te ardhmen.

Kohet e foljes ndahen ne:kohe te thjeshta dhe te perbera.

Kohet e thjeshta jane : e tashmja,e pa kryera, e kryera e thjeshte dhe e ardhmja.Ato formohen me mbaresa te ndryshme si psh:

-meso-j , meso -n , meso-va ose me pjesezen -do te mesoj.

Kohet e perbera :e kryera (kam mesuar) , me se e kryera
(kisha mesuar),e kryera e tejshkuar (pata mesuar) dhe e ardhmja e perparme (do te kem mesuar)

[Beqari002]

Vetat dhe numri i foljes

Ne kohe te ndryshme foljet ndryshojne sipas vetave dhe numrave.

Vetat e foljes jane tri:

Cdo vete ka dy numra: numri njejes dhe numrin shumes.

Folja vihet ne veten e pare kur nje veprim e peson ose kryen folesi ose nje grup njerezish ku eshte prezent edhe folesi,psh:

Une do te mesoj shume per kete provim.
Ne do te shkojme bashke.


Veta e dyte tregon veprim ce kryen ose peson bashkebiseduesi (bashkebiseduesit).

Ti do te shkosh ne fshat.
Ju do te punoni ketu.

Veta e trete tregon nje veprim qe kryen ose peson nje frymor a send per te cilin flitet,psh:

Ai punon mjaft ne matematike.
Ata(ato)punojne ne fabrike.

[Henri]

"Arkaizmat" e Gjuhes Shqipe:

Leksion = Mesim