Prezantimi i pergjitheshem i fese Islame.

[INDRITI]

Nga Mr. Ali Tantaui.
Ç’ËSHTË ISLAMI?

Me një rast u thashë nxënësve të mi: “Sikur të vinte një i huaj dhe t’u thoshte se disponon vetëm me një orë kohë të lirë, dhe për këtë kohë dëshiron të mësojë se ç’është Islami, si do t’ia shpjegonit ju atij Islamin për një orë?” U përgjigjën: “Kjo është e pamundur, është e domosdoshme që të studiojë teuhidin, texhvidin, tefsirin, hadithin, fikhun, usuli-fikhun dhe që të thellohet në problemet dhe çështjet nga të cilat nuk mund të dilet për pesë vjet.” Unë në këtë thashë: “Subhanall-llah, a nuk ka ndodhur që një beduin (fshatar, banor i shkretëtirës) të vijë te Resulull-llahu [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem], të qëndrojë tek ai një ditë apo një pjesë të ditës, e që për këtë kohë të shkurtër ta mësojë Islamin, që më pastaj t’ia përcjellë atë popullit të vet, duke u bërë udhëzues dhe mësues i tij, misionar dhe përhapës i Islamit. E edhe më shumë se kjo, a nuk e ka shpjeguar Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] tërë fenë me tri fjali në hadithin mbi Xhibrilin [alejhis-selam], duke folur me të mbi Islamin, imanin dhe ihsanin - bamirësinë? Atëherë, përse të mos e shpjegojmë edhe ne sot Islamin për një orë?!”
Andaj, ç’është Islami dhe si hyhet në të?
Çdo religjion, i vërtetë apo i falsifikuar, çdo shoqatë, e dobishme apo e dëmshme, çdo parti, e mirë apo e keqe, i ka themelet dhe bazat e veta ideore dhe parimet ideologjike të cilat përcaktojnë qëllimin e saj dhe orientojnë drejtimin e saj, duke i shërbyer anëtarëve dhe pasuesëve të saj si statut.
Ai që dëshiron të anëtarësohet në ndonjërën prej shoqatave të përmendura së pari shikon në parimet e saj, e nëse pajtohet me to, me subkoshiencë dhe me vetëdije i pranon pa kurrfarë dyshimi në to, kërkon të hyjë në shoqatën përkatëse, të inkuadrohet në radhët e anëtarëve dhe ithtarëve të saj. E atëherë bëhet i detyruar t’i kryejë të gjitha aktivitetet me të cilat e obligon statuti i shoqatës dhe e paguan anëtarësinë e caktuar. Pas kësaj është i obliguar që me veprimtarinë e tij të tregojë sinqeritet në pranimin e parimeve dhe principeve të shoqatës, pandërprerë duke i rikujtuar ato, në mënyrë që të mos veprojë diç që u kundërvihet atyre. Me moralin dhe sjelljet e tij të paraqet shembull të bukur të atyre principeve, si dhe të misionarit praktik të tyre.
Anëtarësimi në shoqatë, pra, do të thotë: njohja e sistemit të saj, besimi në parimet e saj, të nënshtruarit përcaktimeve të saj, si dhe veprimi praktik në përputhje me ato përcaktime. Ky është qëndrimi i përgjithshëm, i cili është i aplikueshëm edhe në fenë islame. Prandaj, ai që dëshiron të hyjë në Islam së pari duhet t’i aprovojë parimet e tij dhe pa ngurrim t’i përvetësojë, ashtu që të bëhet musliman. Këto principe, shkurtimisht, përbëhen në besimin që kjo botë materiale nuk është e vetmja që ekziston, dhe se kjo jetë e dunjasë nuk është e tërë jeta. Njeriu ka ekzistuar para lindjes, do të ekzistojë edhe pas vdekjes. Nuk e ka krijuar veten, por ka qenë i krijuar para se të ketë njohur veten. Njeriun nuk e kanë krijuar krijesat joorganike që gjenden rreth tij, sepse ai posedon mendjen, kurse ato jo, porse e ka krijuar i Vetmi All-llahu i Madhërishëm nga asgjëja (nga mosekzisentca), sikurse edhe të gjitha këto botëra. Ai është i Vetmi që jep jetë dhe vdekje, Ai të gjitha i ka krijuar, dhe nëse dëshiron do t’i shkatërrojë. Ky Zot nuk i gjason asnjërës nga këto krijesa. Çdoherë ka qenë, nuk është i krijuar, gjithmonë do të jetë dhe kurrë nuk do të zhduket. Është i Fuqishëm dhe fuqia e Tij nuk njeh kufij. Të gjitha i di dhe asgjë nuk i është e fshehur diturisë së Tij. Është i drejtë, por drejtësia e Tij nuk përcaktohet me kriteret e drejtësisë njerëzore. Ai i ka vendosur ligjet e gjithësisë, të cilat ne i quajmë ligje natyrore dhe të gjitha i ka krijuar me masë. Çdo sendi i ka caktuar detaje dhe formë, si dhe krejt çka do t’u ndodhë qenieve të gjalla dhe jo të gjalla nga: lëvizja e qetësia, konstantja e ndryshueshmëria, aktiviteti e pasiviteti. Njeriut ia dhuroi mendjen me të cilën ai gjykon për shumë gjëra, të cilat ia ka nënshtruar atij, dhe me të cilën realizon atë çka vet e zgjedhë. Pas kësaj jete të përkohshme e ka krijuar jetën e përhershme - botën tjetër, në të cilën bamirësi do të shpërblehet me Xhennet, ndërsa mëkatari do të dënohet me Xhehennem.
Zoti është Një, i Vetmi, nuk ka shok i cili krahas Tij adhurohet, nuk ka kush që të afron tek Ai dhe që ndërmjetëson pa lejen e Tij. Ibadet i sinqertë i bëhet vetëm Atij - në të gjitha format.
Të gjitha krijesat e dukshme, që dallohen me shqisa, si dhe ato të padukshme i takojnë Atij. Disa nga ato janë jo të gjalla, e disa të gjalla, me obligime të ngarkuara. Disave nga ato krijesa të gjalla iu është veçori vetëm e mira, e ato janë melekët (engjëjt); disa kanë veçori vetëm të keqen, e ata janë shejtanët (djajtë); ndërsa karakteristikë e disa krijesave është edhe e mira edhe e keqja, e këta janë xhinnët dhe njerëzit. Ai, All-llahu i Madhërishëm, i zgjedh disa nga njerëzit dhe u dërgon melekë me ligj të Tij - sheriat - që t’u shpallë njerëzve, e ata janë pejgamberët.
Këto sheriate (ligje) të All-llahut të Madhërishëm janë të përfshira (përmbledhura) në libra dhe suhufe (fletushka), të cilat janë të shpallura nga lartë (qielli). E fundit nga ato e abrogon të mëparshmen, apo e korrigjon. Libri i fundit është Kur’ani. Të gjitha librat para Kur’anit janë shtrembëruar, apo janë zhdukur dhe harruar. Kur’ani është i vetmi që ka mbetur i ruajtur nga ndryshimet dhe shkatërrimi. Ndërsa i fundit nga pejgamberët është Muhammed Ibën Abdull-llah El-Arebi El-Kurejshi. Me të është vulosur pejgamberia, kurse fetë me shpalljen e tij, kështu që nuk ka pejgamber pas tij.
Kur’ani është kodi islam. Ai që pohon se Kur’ani është nga All-llahu i Madhërishëm dhe beson në të, përgjithësisht dhe në detaje, quhet besimtar. Besimi në këtë aspekt nuk është i njohur askujt përveç All-llahut të Madhërishëm, sepse njerëzit nuk i hapin zemrat, e as që dinë se ç’ka në to. Prandaj, që muslimanët dikë ta konsiderojnë si njërin prej tyre, është obligim ta deklarojë këtë besim në shqiptimin e shehadetit. Ky shehadet është: “Besoj se nuk ka të adhuruar tjetër pos All-llahut, dhe besoj se Muhammedi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] është i dërguar dhe rob i Tij.”
Kur i shqipton këto fjalë, bëhesh musliman, d.m.th. banorë i vërtetë i shtetit islam, në të cilin muslimani i gëzon të gjitha të drejtat, duke pranuar që t’i kryejë të gjitha obligimet me të cilat e obligon Islami.
Këto obligime, apo detyrime fetare, janë të pakta, të lehta, dhe në to nuk ka kurrfarë mërzie e as vështirësi.
E para nga këto është: Që në mëngjes, para lindjes së diellit, t’i falë dy rekate të namazit të sabahut, qetë, duke thirrë në të Zotin e tij, duke lutur për mirëbërësi dhe duke mbështetur nga dënimi. Para kësaj merr abdest, apo thënë ndryshe i lanë pjesët e caktuara të trupit, apo nëse është xhunub (i papastër) lahet i tëri.
Në mes të ditës t’i falë katër rekate të namazit të drekës, e pastaj pak më vonë edhe katër rekate - ikindinë. I falë pas perëndimit të diellit tri rekate të namazit të akshamit dhe në fillim të natës katër rekate të namazit të jacisë.
Këto janë pesë namazet e obligueshme. Kryerja e tyre nuk zgjatë më tepër se gjysmë orë. Për kryerjen e tyre nuk është i caktuar vendi apo personi i caktuar - personeli fetar - pa të cilin nuk do të ishin të plota. Në to, sikurse edhe në të gjitha obligimet fetare, nuk ka ndërmjetësues në mes të muslimanit dhe Zotit të tij.
Obligimi i dytë: Në vit ekziston muaji i caktuar në të cilin muslimani e ndryshon kohën e ushqimit, ashtu që mëngjesin e ha në fund të natës në vend se në fillim të ditës, kurse e shtyen drekën deri në perëndim të diellit, duke u përmbajtur gjatë ditës nga ushqimi, pija dhe marrëdhëniet seksuale. Ky është për shpirtin e tij muaji i spastrimit, për stomakun e tij muaji i pushimit, për trupin e tij muaji i riprovimit të sjelljes dhe shëndetit të tij. Ky muaj është një nga format e angazhimit në bamirësi dhe barazi në jetë.
Obligimi i tretë: Nëse pas plotësimit të nevojave të veta personale dhe nevojave të familjes së tij mbetet si tepricë një pjesë e caktuar e pasurisë, për të cilën ai gjatë tërë vitit nuk ka pasur nevojë, është i obliguar që nga ajo pasuri - pas kalimit të një viti - të ndajë dy e gjysmë për qind (2,5%) të varfërve dhe të mjerëve. Për muslimanët kjo dhënie nuk paraqet kurfarë barre, ndërsa është në dobi të madhe për ata që kanë nevojë, dhe kjo paraqet shtyllë të fortë të ndihmesës së ndërsjellë dhe ilaç për sëmundjen e varfërisë - njërës nga sëmundjet më të rënda të shoqërisë.
Obligimi i katërt: Islami në bashkësinë e vet i ka rregulluar takimet familjare, edhe atë:
- Takimin në nivel të mbledhjeve të lagjeve, të cilat mbahen pesë herë në ditë - si orët e mësimit në shkollë. Kjo është kryerja e namazit me xhemat, me të cilën çdo anëtar e përforcon dëgjueshmërinë e tij ndaj All-llahut të Madhërishëm gjatë takimit pranë Tij. Frytet e këtij takimi janë që të fortët t’u ndihmojnë të dobtëve, të diturit t’i mësojnë të paditurit, të pasurit t’u ndihmojnë të varfërve. Kohëzgjatja e këtij takimi përafërsisht është pesëmbëdhjetë minuta, ashtu që nuk i paraqet pengesë punëtorit në punë, e as tregtarit në tregti. Nëse takimi përfundon, e ndonjë musliman nuk është i pranishëm në të, ai nuk dënohet për mungesë, por i mbetet shpërblimi i mangët për mospjesëmarrje në të;
- Takimi në nivel të tubimit të lagjeve të qytetit, i cili mbahet një herë në javë, e që është namazi i xhumasë. Zgjatë më pak se një orë, ndërsa pjesëmarrja në të është e domosdoshme për muslimanët;
- Takimi në nivel të mbledhjes së qytetit, i cili mbahet një herë gjatë vitit, e ky është namazi i bajramit. Pjesëmarrja në të nuk është e obligueshme, ndërsa kohëzgjatja e saj është më pak se një orë;
- Takimi në nivel të kongresit të gjithmbarshëm musliman, i cili mbahet çdo vit në vendin e caktuar. Ky, në të vërtetë, është cikli drejtues, veprimor dhe ideor. Muslimani është i obliguar që të jetë i pranishëm bile një herë gjatë jetës - nëse ka mundësi - e ky është haxhxhi.
Këto janë obligimet themelore fetare me të cilat obligohet muslimani. Në obligimet fetare bën pjesë, gjithashtu, edhe të përmbajturit nga veprat e caktuara, vepra për të cilat të gjithë njerëzit e mençur në botë pajtohen se janë të dëmshme dhe se është obligim që të largohemi nga ato, siç janë: mbytja e padrejtë, sulmi i njerëzve, dhuna e të gjitha llojeve, pijet dehëse nga të cilat humb vetëdija, amoraliteti i cili shkatërron nderin, shëndetin dhe ngatërron farefisninë, kamata, gënjeshtra, mashtrimi, tradhtia, padëgjueshmëria ndaj prindërve, betimi i rrejshëm, dëshmia e rrejshme, e të ngjashme që u përngjajnë këtyre veprave të shëmtuara dhe të dëmshme, shëmtueshmërinë e të cilave e ndjen çdo mendje e shëndoshë.
Nëse muslimani e lë pasdore kryerjen e ndonjë obligimi, apo vepron diç nga ajo që është e ndaluar, e pastaj kthehet dhe pendohet duke kërkuar falje nga All-llahu i Madhërishëm - Ai me të vërtetë do t’ia falë. Nëse nuk pendohet dhe nuk kthehet nga vepra e ndaluar, mbetet ende musliman dhe llogaritet në radhët e muslimanëve, mirëpo konsiderohet mëkatar dhe meriton dënim në botën e ardhme - ahiret, me dallim se dënimi i tij është i përkohshëm, e jo i përhershëm, siç është dënimi i pabesimtarit.
Por, nëse e mohon ndonjërën nga bazat, principet e besimit, apo dyshon në to, e refuzon obligimin apo ndalesën e bazuar në ixhma (ixhma - pajtueshmëria e të gjithë dijetarëve mbi një çështje), apo mohon madje një fjalë nga Kur’ani, ai del nga feja - konsiderohet renegat dhe i mirret shtetësia islame. Dezertimi nga feja është mëkati më i madh në Islam, ashtu që është në shkallë të tradhtisë së madhe në ligjet bashkëkohore, dënimi i së cilës është - nëse personi nuk pendohet - vdekja.
Muslimani ndonjëherë e lëshon ndonjë obligim apo bën diç nga ajo që është e ndaluar, duke e pranuar obligimin dhe ndalesën, por megjithatë mbetet ende musliman, me atë se bëhet mëkatar. Ndërsa, sa i përket besimit – imanit, ai është i pandashëm, ashtu që sikur të besonte p.sh. 99% të principeve të besimit, kurse një e ka mohuar, ai konsiderohet si mosbesimtar.
Ndonjëherë muslimani nuk është mu’min, ngjashëm sikur ai që anëtarësohet në ndonjë shoqatë, prezenton në mbledhjet e saj, paguan anëtarësinë dhe i kryen obligimet e anëtarëve të saj, por nuk i pranon principet e saj e as që është i bindur në vërtetësinë e tyre. Ai i bashkangjitet asaj shoqërie vetëm e vetëm që ta spiunojë atë apo që t’i sjell dëm. Ai është hipokriti-munafiku, i cili në gjuhë e shqipton shehadetin dhe sipërfaqësisht i kryen obligimet fetare. Mirëpo ai, në realitet, nuk është besimtar, e as që është i shpëtuar tek All-llahu i Madhërishëm, ndonëse te njerëzit llogaritet si musliman, sepse njerëzit gjykojnë sipas manifestimeve të jashtme, kurse vetëm All-llahu i Madhërishëm i njeh fshehtësitë dhe atë që gjendet në zemra.
Prandaj, kur njeriu pranon principet ideore të Islamit, e ato principe janë: besimi absolut në All-llahun e Madhërishëm, pa i i përshkruar Atij ndonjë shok apo ndërmjetësues, besimi në melekët (engjëjt), në pejgamberët, në librat - shpalljet, në jetën e ardhshme, në caktimin e All-llahut të Madhërishëm - kaderin, si dhe shqiptimi i shehadetit. Kush beson thellë në të gjitha këto, e pastaj i falë namazet e obliguara - farzet, e agjëron ramazanin, nëse është i pasur e jep zekatin në pasuri, nëse ka mundësi e kryen haxhxhin një herë gjatë jetës, largohet nga veprat e ndaluara të cilat me ixhma janë të ndaluara, ky person konsiderohet se është musliman - mu’min. Mirëpo fryti i besimit nuk vërehet në njeriun, as që ndjehet kënaqësia e tij, e as që konsiderohet musliman i plotë derisa në jetën e vet nuk ta ketë pasuar rrugën e muslimanit - mu’minit.
I Dërguari i All-llahut, Muhammedi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] shumë shkurt, në një fjali, e cila konsiderohet si një nga thëniet më thelbësore dhe më koncize, e ka paraqitur programin e asaj rruge. Në fjali e cila përmban në vete çdo të mirë, të mirën e kësaj dhe botës së ardhme.
Kuptimi i asaj fjalie është që, besimtari gjatë kohës së punës dhe pushimit, kur është në vetmi dhe në shoqëri, në seriozitet dhe shaka, në çdo situatë në të cilën gjendet, e ka ndërmend se All-llahu i Madhërishëm është i informuar për të dhe se e shikon. Kështu, duke e pasur në mendje se Ai e shikon, nuk bën mëkate e as që frikësohet e dëshpërohet, duke e ditur se Ai është me të. Nuk ndjen vetmi duke e kujtuar Atë, e as që ndjen nevojë për dikë duke kërkuar nga Ai dhe duke e lutur Atë. Po edhe nëse e bën ndonjë mëkat apo gabon - e natyrshme është që të gabojë - kthehet dhe pendohet, e All-llahu i Madhërishëm me të vërtetë ia falë atij (gabimin).
E gjithë kjo është marrë nga definicioni i bamirësisë (ihsanit) në fjalët e Pejgamberit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: “Ta adhurosh All-llahun e Madhërishëm ashtu sikur ta shohësh, sepse edhe pse ti atë nuk e sheh, Ai ty me të vërtetë të sheh.”
Kjo është në pika të shkurtëra feja islame.

[INDRITI]

Është e domosdoshme që në këtë kaptinë, në të cilën flasim mbi besimin, të shtjellojmë shpjegimin e disa shprehjeve profesionale karakteristike për fjalorin e dijetarëve, të cilat shpesh përmenden edhe në librat fetare. Këto janë shprehjet: DYSHIMI, MENDIMI dhe DITURIA. Përmes shpjegimit të këtyre termave dëshirojmë të arrijmë gjer te definicioni i besimit.
Dekarti, në metodën e tij të njohur, dhe para tij Gazaliu, në veprën El-Munkidhu mine-d-dalal, nisen nga dyshimi që të arrijnë gjer te besimi. Dekarti dyshon, duke e marrë dyshimin si rrugë e arritjes gjer te bindja, pra ç'është dyshimi?
Sikur p.sh. të gjendeshe në Mekke, e dikush të pyeste se a bie momentalisht shi në Taif (qytet në Arabinë Saudite), nuk do të ishe në gjendje të përgjigjesh as me “po” e as me “jo”, sepse është e mundur që në atë kohë në Taif të jetë moti me shi, siç ekziston mundësia që qielli në të të jetë i kthjellët - pa shi. Mundësia që atje bie shi është, ta marrim shembull, 50%, kurse mundësia që të mos ketë shi, poashtu, është 50%. Që të dy mundësitë janë të njëjta dhe nuk ekziston argumenti i cili peshon në njërën apo anën tjetër. Ky është dyshim.
Por sikur të shikoje në pjesën lindore (e Taifi është në pjesën lindore), e të shihje retë se si nga largësia paraqiten në skajet e horizontit, në ty do të dominonte - me përparësi të lehtë - mendimi se në Taif bie shi. Ky dominim i lehtë i mundësisë së reshjes së shiut quhet mendim. Në këtë rast ti thua: “Mendoj se tani në Taif bie shi”. Mundësia është, për shembull, 60% për PO, d.m.th. se bie shi, ndërsa 40% për JO - se nuk bie shi.
E sikur të shihje se si retë janë shumuar dhe janë dendur, është vrenjtur dhe turbulluar dhe nga qielli shkrepë rrufea, te ti forcohet mendimi se në Taif bie shi, kështu që përgjigja: “Po, bie shi” ka mundësi të bëhet 70 apo 75%. Kjo është ajo që dijetarët tanë e quajnë mendim dominues. Në këtë rast ti atij që të pyet i thua: “Tek unë dominon mendimi se tani në Taif bie shi.”
Ndërsa, sikur të shkoshe në Taif e me sytë e tu të shihje se bie shi, duke e ndier atë në fytyrën tënde, atëherë bëhesh i bindur në rreshjen e tij. Këtë bindje të fortë (jekin) dijetarët tanë e quajnë dituri apo njohje.
Kështu, fjala dituri ka shumë kuptime:
1. Dituria e përgjithshme, e cila është përballë paditurisë;
2. Dituria e cila është përballë artit dhe filozofisë, kështu që kimia dhe fizika janë shkenca, ndërsa vizatimi dhe poezia janë arte. Qëllimi i njohjes në këtë kuptim është e vërteta - realiteti, arma e saj është mendja, kurse mjeti i saj është të menduarit, eksperimentimi dhe hulumtimi. Ndërkaq qëllimi i artit është bukuria, arma e saj është ndjenja, ndërsa mjeti i saj është shija;
3. Dituria e cila ka kuptimin e bindjes së fortë, e cila është përballë dyshimit dhe mendimit, dhe ajo është qëllimi i këtij studimi.

DITURIA E DOMOSDOSHME DHE TEORIKE

Diturisë deri tek e cila arrihet me shqisa dhe me të vëzhguar nuk i nevojitet argumenti. Nuk është e nevojshme të argumentohet se kodra, të cilën e sheh pranë vetes, ekziston, sepse ti domosdo e di se ajo ekziston, sikur që çdonjëri i cili posedon logjikë, kur e sheh, e di se ajo ekziston. Kjo dituri quhet dituri e domosdoshme.
Njohuria se sipërfaqja e katrorit të hipotenuzës së trekëndëshit këndëdrejtë është e njëjtë me shumën e sipërfaqes së katrorit të dy kateteve, dëshmon argumentin mendor. Shkencëtari apo studenti i cili arrinë gjer te njohuria e këtij argumenti e di këtë fakt, mirëpo njeriu i thjeshtë, i paditur, nuk është i njohur me këtë, e as që beson në të, madje edhe po ta shihte pranë vetes trekëndëshin dhe në çdo anë të tij të ishte i vendosur katrori, deri sa nuk arrinë te njohja e këtij argumenti. Kjo njohuri quhet njohuri teorike, deri te cila arrihet vetëm me anë të dëshmisë racionale.


E VËRTETA E DUKSHME DHE BESIMI

Në dituri teorike llogaritet ajo dituri të cilës në esencë i nevojitet argumenti dhe nuk është e kuptueshme me vet shqisat e as me vështrim, megjithatë është e përgjithshme dhe e shtrirë, ashtu që është e njohur edhe për të diturit edhe për të paditurit, edhe të madhit edhe të voglit, dhe bëhet më afër diturisë së domosdoshme. Shembulli i kësaj është njohuria se pjesa e tokës është më e vogël se toka në tërësi, se buka e filluar është më e vogël se ajo e plota. Edhe pse është fakt se në esencën e diturisë teorike kërkohet argumenti, ti nuk do të gjesh asnjë njeri i cili në këtë do të dyshonte dhe të kërkojë për këtë argument. Sikur nga fëmija i vogël ta merrje çokollatën e plotë, e t'ia kthesh atë të hapur, ai nuk do ta pranonte. Sikur të mundoheshe që ta bindësh se ajo që ia ktheve është më e madhe, nuk do të mund ta bindje, sepse fakti se një pjesë është më e vogël se tërësia është e vërtetë e dukshme, sikur që erdhi argumenti i identitetit - apo fakti se ndonjësend me të vërtet është ai send. Sikur dikush të të thoshte: “Më argumento se ai laps të cilin e mbanë në dorë nuk është lugë e çajit”, ti do t’i thoshe: “Kjo është e dukshme, nuk ka nevojë që të argumentohet, sepse lapsi është laps...”
Të vërtetat e dukshme apriori janë fakte racionale të cilat i pranojnë të gjithë njerëzit dhe askush për to nuk kërkon argument. Kur e vërteta e qartë hyn në nënvetëdije dhe zë vend në të, duke lënë gjurmë në ide dhe vetëdije dhe duke e drejtuar njeriun në të menduarit dhe të vepruarit e tij të vetëdijshëm, ajo quhet fé (ideologji), ndërsa bindja e fortë në të quhet iman (besim).
Mirëpo, ne e dimë se njerëzit ndonjëherë besojnë edhe në të pavërtetën - gënjeshtrën. Shohim sot, në mesin e ithtarëve të drejtimeve (shkollave) të shëmtuara dhe principeve të rrejshme, ata të cilët janë mishëruar me to edhe me shpirt edhe me trup, i kanë pranuar fshehurazi e haptazi, duke sakrifikuar veten dhe pasurinë në rrugën e ndihmës për ato drejtime. A mund t'i quajmë këta njerëz besimtarë?
Përgjithësisht “jo!” Megjithatë, mund t'ua përshkruajmë besimin duke e konstatuar si të pavërtetë në të cilën besojnë, në pajtim me fjalët e të Lartësuarit: “A nuk i ke parë ata, të cilëve u është dhënë një pjesë e librit? Besojnë idhuj e djallëzi...” (En-Nisa: 51)
Është e mundur t'ua përshkruajmë emrin e besimit duke e kufizuar me përshkrim, në pajtim me fjalët e të Lartësuarit: “Dhe shumica e tyre nuk e beson ndryshe All-llahun, vetëm se duke i shoqëruar (zotra tjerë).” (Jusuf: 106)
Mirëpo, sa i përket besimit në kuptimin e ngushtë - specifik, në kuptimin e të cilit kthehet kur të përmendet përgjithësisht dhe vetëm në të udhëzohet, kuptimin në të cilin mendohet sa herë që të përmendet imani (besimi) dhe derivatet e tij në Kur'an, sunnet dhe terminologjinë e dijetarëve, ajo do të thotë:
- Besimi në All-llahun e Madhërishëm si Zot i Vetëm; Sundimtar i Cili bën ç'të don dhe cakton si don; Zot që vetëm Atij i drejtohet ibadeti (adhurimi), duke mos i përshkruar shok në asgjë që bën pjesë në kategorinë e ibadetit (adhurimit), dhe
- Besimi në gjithë atë që i shpalli All-llahu i Lartësuar të Dërguarit të fundit, Muhammedit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] prej lajmeve mbi melaiket, pejgamberët, Ditën e Gjykimit dhe caktimin e All-llahut të Madhërishëm - kaderin - në të mirë e në të keq.
Poseduesi i këtij lloj besimi është mu’min, e nëse diç nga kjo gjymton apo braktisë, apo luhatet në pranimin e tij, apo dyshon në të, ai humb cilësinë e imanit - besimit dhe pushon së llogarituri në mesin e besimtarëve.

Vijon------

[[xeni]]

Nga Mr. Ali Tantaui...

Pershendetje Indrit,

A mund ta dime se kush eshte Ali Tantaui?

[ATMAN]

REMUS RUS


Filozofia islame në Perëndim

(Filozofia islamic` \n Occident)


Fillimet e filozofisë islame në Perëndim lidhen me sundimin e kalifit Muhamet ibn Abdul Rahman (852-886), udhëheqësi i pestë umaxhad i Spanjës, i cili, krahas disiplinave islamike tradicionale, - të drejtës kanunore (fiqh), hadithit, hermeneutikës kuranore dhe gramatikës arabe, - mbështeti edhe studimin e astronomisë dhe të mjekësisë. Shekullin që pasoi, Ali Hakami II (961 - 976) solli nga Lindja një mori punimesh filozofike, duke hedhur themelet e një biblioteke dhe të një medreseje në Kordobë, në përpjekje për të rivalizuar me Bagdadin. Por teologët tradicionalistë nuk po e shihnin me sy të mirë zhvillimin e disiplinave të reja të filozofisë dhe të logjikës. Ata e bindën Hishamin II (976 - 1009), pasardhësin e Al Hakamit II, të gjegë në sheshin publik traktatet e filozofisë, të logjikës e të astronomisë. Megjithkëtë, studimi i filozofisë po fitonte terren: Spanja islamike do të shkruante një kapitull të veçantë në historinë e filozofisëislame. Kjo u mundësua falë klimës kulturore, shpirtërore dhe politike nën dinastinë e almovoravëve dhe të almohadëve, çka lehtësoi zhvillimin e filozofisë e të shkencave.


1. Ibn Masarra

a) Figura e parë e shquar e shkollës filozofike islame në Spanjë ishte Muhamet ibn Abdullah ibn Masarra, lindur në Kordobë në vitin 883. Përgatitjen shpirtërore dhe intelektuale, ai ia detyron, në radhë të parë, t'et, i cili, duke bërë udhëtime të dendura në Orientin islam, u familjarizua me mësimet e teologëve skolastikë (mu'tazila) dhe të mendimtarëve ezoterikë (batini). Fatkeqësisht, ai vdiq herët, gjatë një pelegrinazhi në Mekë, duke e lënë përgjysmë edukimin e të birit 17 - vjeçar.

Në vitin 912, Ibn Masarra tërhiqet në Sierra, pranë Kordobës, ku do të jetojë i qarkuar nga njënumur i kufizuar dishepujsh. Qarqet intelektuale e paditën si heretik e panteist. Për të shpëtuar gjallë, mërgoi, fillimisht në Mekë e më pas në Medinë. Rivjen në Spanjë në kohën e sundimtarit Abd al Rahman III. Edhe pse gjendja politike dhe intelektuale pat marrë sakaq një kthesë pozitive, ai tërhiqet sërish në Sierra, ku vazhdon të bëjë jetë asketi, duke u dhënë mësim simbolik nxënësve të vet. I dërrmuar nga puna, vdes më 931, në moshën 51-vjeçare.


b) Cila është trashëgimia letrare që la Ibn Masarra nuk dihet me saktësi, por quhen të tijat dy traktate: "Kitab al - Huruf" (Libri i shkronjave) dhe "Kitab al-tabsira" (Libri i shpjegimit depërtues). Shkrimet e tij qarkulluan në fshehtësi ngaqë predikonte ide të kundërta nga ato të filozofisë zyrtare dhe pikërisht mësime ezoterike të llojit shiit dhe mistikën e shifrave. Ai u largua kësisoj edhe nga tradita filozofike e mirëfilltë. Vijat kryesore të mendimit të tij u rikonstruktuan nga Miguel Asin Palacios duke u mbështetur edhe në shkrimet e filozofëve andaluzë Ibn Hazm nga Kordova, Saidi nga Toledo dhe Ibn Arabi.


c) Ibn Masarra hyri në lidhje me filozofinë empedokleane me anën e Orientit mysliman. Këtij burimi i shtohet edhe tradita kabbala, një sërë mësimesh gnostike dhe, natyrisht, ezoterike myslimane.

Për Ibn Masarra-n filozofia dhe psikologjia kanë funksion përcaktues në procesin e njohjes. Njohja nuk reduktohet në grumbullimin e të dhënave noetike, por kërkon domosdoshmërisht edhe përjetimin vetjak të të vërtetave universale.

Perëndia, Qënia e pastër, është Një, parim ontologjik, i vetëm, i thjeshtë, i panjohshëm. Ajo e krijon botën me rrezatim. Procesi rrezatues buron nga Lënda shpirtërore e krijuar, që ka dy themele kryesore: dashurinë, që Hyu e jep si themel të unitetit dhe urrejtjen, e cila përfton ndarjen dhe përçarjen.

Përpara krijimit, Qënia e pastër ishte e mbështjellë nga një re e dendur, e padiferencuar, si rrezatim i parë i drejtpërdrejtë dhe si shfaqje e plotërisë së thelbit të vet. Kjo "re" formon Lëndën e parë, në të cilën janë ngjizur në mënyrë të vetvetishme parimet vepruese: të dashurisë dhe të urrejtjes, duke qënë njëherazi edhe realiteti i parë i kuptueshëm. Ndër trajtat qiellore, e para dhe më e rëndësishmja është inteligjenca universale, sepse ajo është mbartësja e shkencës hyjnore, me fjalë të tjera ajo mban dijen e gjithçkaje që ka ekzistuar, që ekziston dhe që do të ekzistojë. Nga kjo inteligjencë universale rrezatohet trajta e Shpirtit universal, i cili lind Natyrën e pastër, shkallën e fundit të truallit të krijuar të dritës.

Nga Lënda e parë përftohen, njëpasnjëshmërisht, të gjitha qëniet shpirtërore dhe materiale. Simboli i saj është froni i Perëndisë. Të gjitha gjërat kanë strukturë të dyfishtë: një realitet të fshehtë apo okult, që është qënia autentike dhe një të dukshëm, që është bota e prekshme.

Procesi i rrezatimit përmban pesë shkallë ekzistenciale, të cilave u korrespondojnë pesë substanca: elementi përparësor apo lënda e parë, inteligjenca, shpirti, natyra dhe lënda dytësore. Këto pesë shkallë të hierarkisë së larmishme formojnë po aq shtylla mbajtëse të gjithësisë, i cili përfytyrohet si një ngrehinë e vetme, çatia e së cilës është Hyjnore apo Qënia e pastër. Muret e ngrehinës simbolizohen nga qëniet e krijuara, me anën e të cilave përshfaqet jashtë thelbi hyjnor i gjithësisë; hapësira brenda ngrehinës përfaqëson natyrën e panjohshme të thelbit hyjnor, tek i cili mund të arrish vetëm nëpërmjet përvojës adhuruese njësuese.


d) Shkolla e Ibn Masarra-it është nga të parat shoqata filozofike-mistike të themeluara në Spanjën islamike. Ndër pasuesit e tij më të njohur, përmendim Ismail ibn Abdullah Ruaynin (shekulli XI).

Fryma e mendimit të Ibn Masarra-it gjendet në trajtë më të thjeshtë në Shkollën e Almerias, në fillim të shekullit XI, nën sundimin e almoravëve. Nga korifenjtë më të rinj, kanë Abu-l-Abbas ibn al-Arif, i cili konceptoi një rregullë të re jetese (tarika) asketike; Abu Bakr al-Mallarkuin nga Granada, sidhe Ibn Barraxhan nga Sevilja (vdekur më 1141).

[ATMAN]

Qytetërimi arab dhe Perëndimi


Kontaktet e para të Islamit me botën latine kanë pasur karakter ushtarak, me pasoja negative mbi këtë të fundit. Vënia nën zotërimin e arabëve e pellgut të Mesdheut, në shekujt VII - IX i shkatërroi urat ekonomike që lidhnin Perëndimin me Lindjen. Rrjedhoja ishte thellimi i ruralitetit të ekonomisë dhe rënia e kulturës e shoqërisë perëndimore.

Vetëm në shekujt XI-XII vendosen kontakte të frytshme midis dy botëve të lartpërmendura. Është koha kur qytetërimi perëndimor hedh një hap drejt një etape të re, falë gjallërimit së jetës qytetare dhe tregtisë. Bota latine mundi kësisoj të vendosë një dialog me qytetërimin urban islamik pasi rizbuloi, pas një mijë vjetësh, vlerat e kulturës dhe të shkencës së lashtë greke. Këto ndikime depërtuan në Perëndim përmes disa zonash kontakti: Spanja arabe, Sicilia, e ndodhur prej disa shekujsh nën sundimin islamik, sidhe shtetet latine të Orientit, të krijuara nga kryqtarët.

Disa shpikje të rëndësishme, që arabët i patën marrë nga kinezët, përmes Spanjës, u futën në botën latine: busulla, letra, baruti i pushkës dhe mullinjtë e erës. Ndihmesë të madhe dhanë arabët me përhapjen e veprave greke që ishin përkthyer në arabisht në Toledo dhe Palermo. Në të njëjtën mënyrë depërtuan edhe shkrimet e mjekëve të lashtësisë, Hipokratit dhe Galeniusit, por edhe punime origjinale të dijetarëve arabë, në radhë të parë të Avicenës, "princit të mjekëve". Ato u vunë në themel të zhvillimit të mjekësisë evropiane në mbarim të Mesjetës dhe në epokën e Rilindjes.

Por ndikimet më të rëndësishme të botës arabe u shënuan në filozofi. Përfaqësuesit e saj u përpoqën të paqtonin të vërtetat e Kuranit me ato të shkencës logjike. Në përpjekjet e bëra për këtë qëllim, ata zbuluan autorët antikë, në radhë të parë Platonin dhe Aristotelin. Mendimtari më i shquar arab ka qënë Averroes (1126 - 1198), që mund të krahasohet me filozofin më të madh të Mesjetës, Tomas d'Aquino (1225 -1274). Duke sjellë në mbështetje të teorisë së vet argumente nga tekstet e Aristotelit, Averroes bën dallim midis të vërtetave të Kuranit dhe atyre të shkencës, duke e ndarë teologjinë nga filozofia.

Idetë arabe depërtojnë qysh në shekullin XII duke dhënë ndihmesë në lindjen e skolastikës perëndimore. Në shekullin që pasoi, ndikimii filozofisë arabe ka qënë tepër i ndjeshëm në metodat eksperimentale të studimit të dhe të tematikës së trajtuar nga filozofët e mëdhenj latinë. Falë arabëve, Roger bacon, Toma d'Aquino dhe Alexandre de Hales, zbulojnë Platonin e sidomos Aristotelin. Dijetarët arabë gëzonin nderim të veçantë në botën perëndimore. Admirimi ndaj tyre duket, fjala vjen, tek Dantja dhe perandori Frederik II, i fundmi që u edukua në atmosferën intelektuale të Palermos, qytet ky i përshkuar tejetej nga ndikimet bizantine dhe arabe.


CONSTANTIN BRÂNCUSI

[INDRITI]

Pershendetje Indrit,

A mund ta dime se kush eshte Ali Tantaui?

Pershendetje vella!
Ali Tantaui me sa di une ka qene nje mendimtar Islam me i cili ka kryer universitetin e Al Azharit ne kajro dhe ka punuar per transmetimin e fese Islame tek brezat e mevoneshem.
Kjo eshte me dy fjale pasi nuk kam as vete me shume informacjon per te.
Megjithate personalitetin e tij doe zbulojme nga shkrimet ne vazhdim.
Indriti.

[INDRITI]

PARIMI I PARË

Atë që e ndiej me shqisat e mia, nuk dyshoj në ekzistencën e saj.
Kjo është e vërteta logjike, e pranuar, e gjithënjohur. Mirëpo është evidente dukuria që kur në mesditë shkoj nëpër shkretëtirë më paraqitet qartë në sy një liqe i vogël, e kur të arrijë tek ai shoh vetëm rërë (zallë), sepse atë që e kam parë ka qenë fatamorganë. E fus pendën e shkrimit në gotë të ujit dhe e shoh si të thyer, kurse ajo nuk është e thyer. Njeriu merr pjesë në ndonjë ndejë të mbrëmjes, në të cilën është biseduar për xhinët dhe shpirtligët, e pastaj duke u kthyer në shtëpi, nëse rruga është e shkretë, pa këmbësorë dhe e errët, ai mendjelehtë me imagjinatë të gjerë sheh pranë vetes xhinin apo shpirtligun, e vështron dhe e ndien prezencën e tij, kurse në të vërtetë nuk ekziston asgjë nga ajo çka sheh.
Magjistarët dhe falltorët shfaqin sende të çuditsh¬me, të cilat ti i sheh, e ato në realitet nuk ekzistojnë. Pran¬daj, shqisat gabojnë, mashtrojnë dhe imagjinojnë, apo ima¬gjinon pronari i tyre, pra a për këtë shkak të dyshojmë në ekzistencën e asaj që e ndiejmë? Jo, sepse sikur të dyshoja në tërë atë që shoh, dëgjoj dhe ndiej, do të ngatërroheshin tek unë të vërtetat - faktet me fantazitë dhe do të bëhesha njëjtë si i çmenduri.
Mirëpo shtojmë edhe një kusht për arritjen e njoh¬jes, apo bindjes së fortë në ekzistimin e asaj që e ndjej, e ky është që mendja në bazë të përvojës paraprake të mos gjy¬kojë se ajo që e ndiej është iluzion - imagjinatë apo mash¬trim i shqisave, ndërsa mendja është ajo që është mashtruar herën e parë, duke menduar se fatamorgana është liqe uji, e kur e sheh për herë të dytë, e di se ajo është fatamorganë. Mendja gjykon pas shikimit të pendës së thyer në gotën e ujit - herën e parë - se ajo është e pathyer, siç edhe ka qenë, edhe pse syrit i duket e thyer.
Sendet në të cilat shqisat gabojnë apo mashtrojnë janë të kufizuara, të pakta dhe të njohura, kështu që nuk e dobësojnë parimin e përmendur, e as që në të ndikojnë. Në ato sende bëjnë pjesë edhe veprat e magjistarëve të farao¬nit, si dhe ajo çka veprojnë sot magjistarët në cirk.

PARIMI I DYTË

Ekzistojnë gjëra të cilat nuk i kemi parë e as ndier, por thellë besojmë në ekzistimin e tyre, njëlloj sikur që the¬llë besojmë në ekzistimin e asaj çka shohim dhe ndiejmë. Thellë jemi të bindur në ekzistimin e Indisë dhe Brazilit, e nuk i kemi vizituar asnjëherë. Besojmë se Aleksandri i Madh e ka pushtuar Persinë, ndërsa Velid ibn Abdul-Meli¬k¬u e ka ngritur xhaminë emevite, e nuk kemi prezentuar në betejat e Aleksandrit dhe as që kemi qenë dëshmitarë të ngritjes së xhamisë së Emevive.
Sikur çdonjëri të mendonte në vete, do të shihte se sendet në ekzistimin e të cilave beson, e nuk i ka parë, janë më shumë në numër se ato të cilat i ka parë (shtetet, qytetet dhe ngjarjet historike të cilat kanë ndodhur dhe sot ndo¬dhin). E si është thellë i bindur në ekzistimin e atyre sendeve, e nuk i ka ndier me shqisat e veta?
Është i bindur thellë në ekzistimin e tyre atëherë kur mbi to e kanë lajmëruar njerëzit tjerë, njëri përmes tjetrit, mundësia e të cilëve që të merren vesh mes veti e të trillojnë këto sende, e që pastaj t’i transmetojnë rrejshëm, praktikisht është e pamundur.
Prandaj parimi i dytë është: ashtu siç arrihet deri te bindja e fortë përmes shqisave dhe vështrimit, poashtu arrihet edhe përmes dëshmive të transmetuesve, në sinqe¬ritetin e të cilëve besojmë, përmes lajmeve të vërteta.

PARIMI I TRETË

Sa është largësia e njohurisë të cilën e arrijnë shqi¬sat, dhe a janë ato në gjendje të kuptojnë krejt çka ekziston?
Shembulli i shpirtit dhe i shqisave është sikur shem¬bulli i njeriut të cilin sundimtari e ka burgosur në kësh¬tjellë, duke ia mbyllur të gjitha dyert dhe dritaret, dhe duke mos i lënë asgjë përveç disa vrimave të vogla - të çarave në muret e kështjellës, përmes të cilave ai shikon lumin që rrjedh në anën lindore, vrima nga të cilat shihet kodra e cila gjendet në anën perëndimore, vrima nga të cilat shikon pa¬llatin që ngritet në anën veriore dhe vrima përmes të cilave shikon fushën e cila është e vendosur në anën jugore.
Burgu është shpirti, kështjella është trupi, ndërsa vrimat janë shqisat. Shqisa e të pamurit mbikëqyr botën e ngjyrave, shqisa e të dëgjuarit botën e zërave, shqisa e shiji¬mit botën e shijeve, shqisa e të nuhaturit botën e aromave dhe shqisa e të prekurit botën e sendeve.
Tani pyetemi:
1. A ka arritur çdonjëra prej shqisave të përmen¬dura të zbulojë krejt atë çka gjendet në botën mbi të cilën ka vigjëluar? Kur i burgosuri vështron përmes vrimës nga e cila shikon në lum, ai nuk e sheh të tërin, por vetëm një pjesë të tij, njëlloj sikurse syri kur e vështron botën e ngjy¬rave që nuk e sheh të tërën por vetëm një pjesë të saj.
Unë nuk e shoh buburrecin kur lëvizë në largësi prej tri milash, edhe pse buburreci ekziston atje, e as që i shoh bakteriet dhe mikroorganizmat në gotën e ujit të pas¬tër, edhe pse në gotë gjenden me miliona bakterie. Poashtu nuk i shoh elektronet të cilat qarkullojnë në mes të atomit siç qarkullojnë yjet në kupën e qiellit. Më pastaj, ai buburrec posedon zë, por unë nuk e dëgjoj, sepse veshi im pranon vibracionet me forcë (intensitet) prej njëzet mijë deri në njëzet e pesë mijë fona, dhe çka është më e dobët se kjo nuk e dëgjon, e çka është më e fortë e shpon timpanin e veshit dhe shkakton dhembje. Unë nuk e ndiej erën e she¬qerit, edhe pse buburreci dhe miza e ndiejnë dhe vërsulen tek ai. Ndaj shqisat, nga botërat mbi të cilat iu është dhënë pushteti, zbulojnë vetëm një pjesë të tyre.
2. Mandej, a nuk është e mundur që ndërmjet botës së ngjyrave, mbi të cilën vigjëlon syri, dhe botës së zërave, mbi të cilën vigjëlon veshi, të ekziston një botë tjetër, të cilën në esencë nuk e njoh, sepse nuk posedoj shqisë për njohjen e saj?
A nuk është e mundur që ndërmjet lumit dhe kod¬rës - në raport me të burgosurin e kështjellës - të ekzistojë një kopsht i madh të cilin ai as nuk e sheh e as nuk e njeh, sepse nuk gjenë vrimë përmes së cilës do ta vështronte? Prandaj, a ka të drejtë që për shkak se nuk e sheh ta mohojë ekzistimin e tij?
Njeriu që është i verbër që nga lindja ka mundësi që përmes dëgjimit të arrijë deri te njohuria se deti është i kaltër, ndërsa livadhi i gjelbërt, por nuk është në gjendje të kuptojë se ç’është ajo kaltërsi apo ai gjelbërim. I shurdhëri përmes arsimimit kupton se meloditë përbëhen prej var¬gje¬ve, takteve dhe shkallëve - notave, mirëpo nuk është gjend¬je ta ndjejë vërtetë esencën e muzikës. Pra, a ka të drejtë i verbëri ta mohojë ekzistimin e gjelbërimit, apo i shurdhëri ta mohojë realitetin e melodisë, për shkak se nuk e ndien?
Në brendësinë e dhomës me qetësi të madhe gjen¬den të gjitha meloditë dhe tingujt të cilat momentalisht emi¬tohen nga të gjitha radio stacionet. Por ti nuk i ndien, sepse nuk janë ngjyrë të cilën e sheh me sy, e as zë të cilin e dëgjon me veshë, ato janë valë të një lloji tjetër, të cilat kanë zë, por veshi nuk i ndien, mirëpo kur ta përdorësh radion, e cila këta tinguj - pasi që i pranon nga radio stacioni - i kthen te ti, ti i dëgjon ato.
Ti nuk i ndien ndryshimet e vogla të shtypjes atmos¬ferike, sepse nuk posedon shqisë me të cilën do t'i ndijshe, mirëpo nëse përdorë barometrin, do t'i ndiesh, ashtu siç nuk i ndien vibracionet dhe dridhjet e qeta, mirëpo radari i ndien. Prandaj, ka shumë gjëra të cilat nuk hynë në sferën e ndjenjave apo shqisave, sepse nuk janë ngjyra të cilat shihen, zëra të cilat dëgjohen, sende të cilat preken, aroma të cilave u merr erë, e as ushqim i cili shijohet. Pra, a kam të drejtë që ta mohoj ekzistimin e tyre vetëm për shkak se shqisat e mia të kufizuara nuk i ndiejnë?
3. A janë shqisat të përsosura (të përkryera)?
Popujt e mëparshëm i kanë kufizuar shqisat në pesë, duke mos përfytyruar mundësinë e shtimit të numrit të tyre. Mirëpo sot te njeriu janë zbuluar shqisa tjera, të reja, të cilat All-llahu i Madhërishëm i ka depozituar në të, e ajo që pranon shtim - rritje nuk është e përsosur.
Unë i mbylli sytë, pastaj i shtriej dorën dhe e mbledhi, duke ndier se është e shtrirë apo e mbledhur, e nuk e kam prekur, as që e kam parë. Me çfarë shqise këtë e kam ndier? E kam ndier këtë me të ashtuquajturit muskuj apo shqisa muskulore. Poashtu, ndiej lodhje apo plogështi, ndiej mërzi, gëzim dhe dekurajim, duke mos i ndie këto me asnjërën nga pesë shqisat, por me të ashtuquajturën shqisë të brendshme.
Unë eci pa mu marrë këmbët, ndërsa foshnja - në fillim të ecjes - rrëzohet. Biciklisti dhe argëtuesit e cirkut, të cilët ekzekutojnë çudira, me cilën shqisë e mbajnë baras¬pe¬shën? Ekziston shqisa e tetë, e kjo është shqisa e baras¬peshës. Shkencëtarët e kanë zbuluar vendin në të cilin All-llahu i Madhërishëm e ka vendosur atë, e ajo është një substancë e vogël e lëngët në veshin e brendshëm, me ndihmën e së cilës mbahet baraspesha. Në kuadër të ekspe¬ri¬mentimeve të tyre këta shkencëtarë e kanë eliminuar këtë substancë te lepuri, ashtu që më vonë ka filluar te eci duke rrëshqitur, sikur të ishte i dehur.
Parimi i tretë, pra, është se nuk kemi të drejtë që të mohojmë gjërat vetëm pse nuk i ndiejmë ato me shqisat tona.

PARIMI I KATËRT

Kemi thënë se shqisat kanë aftësi të kufizuara, sepse unë me sytë e mi nuk shoh krejt atë që është e dukshme. Kjo është e vërtetë, mirëpo All-llahu i Madhërishëm na ka pajisur me aftësi, me të cilat e përmbushim mungesën e shqisave, e kjo është imagjinata apo fantazia.
Unë edhe pse nuk jam në gjendje ta shoh shtëpinë time nga Meka në Damask, jam në gjendje ta përfytoj atë sikur ta shoh. Prandaj imagjinata i plotëson shqisat. Pra, a i ka ajo kufijtë e vet, apo është e lirë, e pakufizuar? A jam në gjendje të përfytyroj diç që me shqisa nuk e kam ndier?
Imagjinata, sipas mendimit të psikologëve, është dyllojë¬she: imagjinatë destruktive, siç ishte përfytyrimi im i shtëpisë nga Meka në Damask, dhe imagjinata kreative apo konstruktive, siç është imagjinata e poetëve, tregimtarëve, piktorëve dhe artistëve tjerë. Shiko¬ni në imagjinatat e këtyre artistëve, a kanë imagjinuar diç që nuk ekziston në realitet?
Skulptori që ka gdhendur statujën e Venerës ka ardhur me figurën të cilës ne nuk ia kemi parë çiftin, e as atë të cilës plotësisht i ngjan apo i përgjigjet, mirëpo a është ajo diçka e re, apo skulptori i saj ka marrë pjesë nga realiteti dhe mes veti i ka ndërlidhë? Ka marrë hundën më të bukur të cilën ai e ka parë, buzët më të bukura dhe trupin më të bukur, duke i ndërlidhur këto në mes veti dhe kështu ka ardhur me diç të re. Megjithatë kjo e reja është e përbërë nga pjesët e së vjetrës.
Në statujën e mëzatit asirian me krahë në muzeu¬min e Parisit nuk ka asgjë të jashtëzakonshme, përveç që skulptori i tij ka marrë kokën e njeriut dhe e ka vendosur në trupin e mëzatit, e pastaj ia ka shtuar krahët e shpendit. Pra, figura dhe pamja e re është e përbërë nga pjesët e vjetra.
Po ashtu, shtaza e çuditshme të cilën e ka përfyty¬ruar Kazvini, si dhe fantazia e poetëve, sado thellë që kanë hyrë në fushën e metaforave, krahasimeve, metonimeve dhe hiperbolave magjike, ato nuk dalin nga suazat e bash¬kimit të pjesëve - të shpërndara e të shkapërderdhen nga realiteti.
Nëse do të thelloheshim edhe më shumë në bashki¬min e jashtëzakonshëm të këtyre (pjesëve nga realiteti), do të vërenim se edhe vet imagjinata është e pafuqishme t'i merr me mend të gjitha ato sinteza. Merrni për shembull një pjesë nga bota e ngjyrave dhe një pjesë nga bota e zërave, dhe thuani se a ka kënduar ndonjë këngëtarë melodi me aromë të pakëndshme, apo era përkatëse është e ngjyrës së kuqe, e pastaj këtë fotografi paraqitjani ima¬gji¬na¬tës suaj dhe do të shihni se nuk jeni në gjendje që ta për¬fytyroni, edhe pse e tëra kjo fotografi nuk ka dalë prej botës reale.
Ne nuk jemi në gjendje që të përfytyrojmë melodinë me aromë, e as erën e kuqe. Pastaj, mundësitë tona janë t'i përfytyrojmë vetëm tri dimensione: gjatësinë, gjerësinë dhe lartësinë, dhe nuk jemi në gjendje ta përfytyrojmë rrethin pa cirkonferencë apo trekëndëshin pa kënde. E atëherë si ta përfytyrojmë botën e ardhme dhe atë ç’ka në të, duke qenë se ajo botë plotësisht dallohet nga kjo? Me të vërtetë bota e ardhme në raport me këtë botë është si kjo botë në raport me botën e foshnjës në stomakun e nënës. Sikur të ishim në gjendje që të vëmë kontakt me foshnjën në brendësinë e nënës dhe ta pyetnim - po ta marrim se është në gjendje të na përgjigjet - duke i thënë: “Ç’ka është gjithësia?”, ajo do të na përgjigjej: “Gjithsesi janë të gjitha këto dukuri të cilat më mbulojnë dhe këto errësira të cilat më rrethojnë.”
Po t’i thonim: “Këndej ekziston një tjetër gjithësi, në të cilën gjenden dielli dhe hëna, nata dhe dita, toka dhe deti, fushat dhe kodrat, shkretëtirat shterpë dhe kopshtet e shtruara!”, ai nuk do të kuptonte domethënien e këtyre fjalëve, e edhe sikur t'i kuptonte, nuk do të ishte në gjendje të përfytyronte kuptimin e tyre të vërtetë. Andaj, Abdullah Ibni Abbasi [radijall-llahu anhu] ka thënë: “Nga gjërat e ahiretit në dunjallëk janë vetëm emrat - emërtimet (e tyre)!” (Thënë ndryshe, vetëm emrat e asaj që gjendet në dunjallëk dhe ahiret janë të përbashkëta, derisa esenca plotësisht ndryshon). Për këtë arsye vera (që pihet sh.p.) në botën e ardhme nuk është si vera në dunjallëk, as zjarri i Xhehen¬ne¬mit nuk është si zjarri i dunjallëkut, e as ura e Siratit, e shtrirë përtej Xhehennemit, nuk është si urat tjera të shtrira përmbi lugina e lumenj.
Pra, parimi i katërt është: imagjinata njerëzore është në gjendje ta përfshijë vetëm atë deri tek e cila kanë arritur shqisat.

[INDRITI]

Kur syri e shikon thuprën e drejtë, të thyer në gotën e ujit të pastër, mendja nuk mashtrohet me atë që syri e ka parë, sepse e din se thupra ende ka mbetur e drejtë. Kur syrit i duket rëra e shkretëtirës si ujë, mendja e di se ajo është fatamorganë - mashtrim, dhe se nuk është ujë, por rërë. Kur ta shikojmë magjistarin në cirk se si nxjerr nga goja njëqind faculetë, kurse nga mëngët e sakos njëzet lepuj, mendja kupton se ajo është fanitje dhe mashtrim. Pra, mendja është bërë gjykatës, dhe ky gjykim i saj është largpamës. Mirëpo, a është ajo (mendja) gjykatës mbi të gjitha, dhe a është largësia e gjykimit të saj e pafund?
Mendja nuk është në gjendje që të kuptojë asgjë, deri sa nuk përkufizohet me dy gjëra: me kohë dhe hapë¬si¬rë. Pra, atë që nuk është e përkufizuar me kohë dhe ha¬pësirë mendja, vetvetiu, nuk është në gjendje ta kuptojë.
Sikur profesori i historisë të thoshte: "Ka shpërthyer lufta në mes arabëve dhe persianëve, mirëpo nuk është zhvilluar kjo luftë para Islamit e as pas tij, e as në ndonjë kohë tjetër, por në të vërtetë ka shpërthyer”, këtë ti nuk do ta kuptoje apo besoje, e as që do ta pranoje. E sikur profe¬sori i gjeografisë të thoshte: "Ekziston qyteti i cili nuk është në rrafshinë e as në kodër, as në tokë e as në det, nuk është në Tokë e as në gjithësi, as në çfarëdo hapësire, mirëpo ai ekziston”, ti këtë nuk do ta kuptoje, e as që do t'i besoje atij.
Prandaj, mendja nuk gjykon ndryshe, përveç se me kufijtë e kohës dhe hapësirës, ashtu që për atë që është jashtë atyre kufijve, nga çështja e shpirtit, caktimit të All-llahut të Madhërishëm, lartësisë dhe cilësive të Tij, mendja nuk është në gjendje të gjykojë për to.
Pastaj, mendja është e kufizuar. Nuk mund të gjyko¬jë mbi të pakufizuarën, e as që është në gjendje ta kuptojë atë. Prezentoja vetes amshueshmërinë e besimtarit në Xhennet! Mendja e besimtarit është e bindur se ajo është e vërtetë dhe kjo bindje (jekin) i ka ardhur përmes lajmit të të sinqertit, të Dërguarit të All-llahut, Muhammedit [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem]. Mirëpo, shiko vallë mendja jote a e kupton amshueshmërinë? Koncentro mendimin mbi të, e do të shohësh se si e përfytyron qëndrimin e tyre në Xhen¬net një shekull apo dy, njëqind, një milion apo një mijë milion shekuj, pastaj do të konstatosh se mendja jote mbetet e pafuqishme dhe pyet: "E çka pas kësaj?" Ajo dëshiron që me atë ta caktojë kufirin. Ajo nuk është në gjendje ta kuptojë amshueshmërinë, e kur të pandehë arritjen deri te ajo, vie në kundërshtim i cili dëshmon mbi kotësinë dhe mashtrimin e saj.
Filozofi gjerman, Kanti, e ka shkruar librin e njohur në të cilin vërteton se mendja nuk është në gjendje që të bie gjykime për diç tjetër, përveç se mbi botën materiale. Mirë¬po atë të cilën e ka thënë Kanti shumë më parë e kanë thënë dijetarët tanë, duke e përsëritur dhe vërtetuar aq shumë, sa që është bërë si fakt në përgjithësi i njohur, kurse të folurit mbi të - përsëritje e zakonshme. Dijetarët tonë kanë shpje¬guar me argumente matematikore se “rrethi i çoroditur - circulus viciosus” (që çdo send shkakton tjetrën dhe kështu me radhë gjer në fund) është i gabuar dhe gënjeshtër.
Njëri nga argumentet më të afërta të tyre është ky: nga pika (M), p.sh. nxjerr dy rreze, d.m.th. dy vija të drejta të cilat largohen në mes veti, dhe pandeh (përfytyron) gjatë¬sinë e çdo vije deri në pafundësi (B, B). Pastaj i bash¬kon këto dy vija me vija diagonale në distancë të barabartë (C-H; C1 - H1; C2 - H2), dhe kështu deri sa nuk të arrish deri te vija (B, B). A është ajo vijë e kufizuar apo e paku¬fi¬zuar?
Nëse thua se është e kufizuar, do të të thuhet se ajo vijë është ndërmjet dy pafundësive. Prandaj si mund të jetë e kufizuar? E nëse thua se është e pakufizuar, e merr përgjigjen se ajo është vijë e cila i bashkon dy pika (B, B), prandaj si mund të jetë e pakufizuar?
Pra, ajo është e kufizuar dhe e pakufizuar, e kjo është kundërthënie!
Pra, është vërtetuar se mendja humb baraspeshën (çrregullohet të perceptuarit e saj) kur bën përpjekje që të gjykojë mbi të pakufizuarën, njëlloj siç bie në kundërthënie absurde kur të gjurmon mbi atë që nuk ka fund – pafun¬dësinë.
Mendja, pra, nuk është në gjendje që të gjykojë, e as që është i drejtë gjykimi i saj, përveç se mbi sendet e kufi¬zuara materiale. Ndërsa sa i përket asaj që është jashtë kufijve të materiales, apo të padukshmes - botës metafizike, mendja mbi të nuk mund të gjykojë. E ajo që e ka vërtetuar Kanti, e para tij edhe ulemaja jonë, gjendet në librin Sher¬hul-Mevakif nga Sejjidi, mesazhi El-Meksadul-Esna nga Gazaliu dhe në librat tjerë të dogmatikës.

PARIMI I GJASHTË

Të gjithë njerëzit, edhe besimtarët edhe pabesim¬ta¬rët, ata të cilët janë rritur në shtëpitë e ibadetit (adhurimit), në xhamia dhe kisha, apo të edukuarit në strehimoret e amoralit dhe rezillëqeve, kur i godet ndonjë fatkeqësi e madhe - katandisje fati, nga e cila humbin durimin dhe nuk gjejnë ilaç, nuk kërkojnë ndihmë dhe mbrojtje në asnjë nga këto krijesa, por kërkojnë ndihmë dhe strehim te fuqia e cila është prapa atyre krijesave, fuqia të cilën nuk e shohin, por në shpirtra dhe zemra e ndiejnë ekzistimin, madhësinë dhe lartmadhërinë e Tij.
Kjo i ndodh një numri të madh të nxënësve dhe studentëve në ditët e provimeve, si dhe shumë të sëmurëve kur dhembjet iu shtohen dhe mjeku bëhet i paaftë për ta. Të gjithë i kthehen Zotit të tyre dhe i përkushtohen Atij me adhurim. Pra, a keni pyetur ndonjëherë se ç'është shkaku i kësaj dhe të ngjajshmës me këtë? Si e dimë ne që ndonjëri i cili bie në vështirësi i kthehet All-llahut të Madhërishëm? Të gjithëve na kujtohen ditët e luftës së kaluar dhe asaj të parës, se si njerëzit iu kanë kthyer fesë duke kërkuar stre¬him tek All-llahu i Madhërishëm. Komandantët dhe epro¬rët janë drejtuar kah tempujt dhe e kanë orientuar ushtrinë në namaz - lutje.
Kam lexuar në revistën El-Muhtar artikullin e për¬kthyer nga një revistë tjetër, të botuar në ditët e luftës, nga një i ri - parashutist (në kohën kur parashutistët dhe aterimet kanë qenë diç e re), i cili tregon ndodhinë e tij, ku ai thotë se është rritur në shtëpi në të cilën askush nga anëtarët e saj nuk e kanë përmendur Zotin, e as që Atij iu kanë lutur - falur. Ka mësuar në shkolla në të cilat nuk ka pasur orë mësimi fetar e as mësues besimtarë, dhe se është edukuar me edukatë materialiste (laike), apo më mirë thënë, ashtu siç edukohet kafsha, e cila nuk di tjetër përveç ushqimit, pijes dhe mbarësimit. Mirëpo kur është lëshuar herën e parë me parashutë, duke e parë veten se si bie, para se parashuta të ketë filluar të hapet, ai kishte filluar të lutet me gjithë zemër: “O Zot, o Krijuesi im!”, duke u çuditur nga i erdhi ky besim.
E bija e Stalinit, e cila është rritur dhe edukuar në vorbullë të mosbesimit, para disa kohe i ka botuar memoa¬ret e veta në të cilat përmend se si i është kthyer besimit, edhe vet duke iu çuditur kësaj kthese. Mirëpo në këtë nuk ka kurrfarë çudie, sepse besimi në ekzistimin e All-llahut të Madhërishëm është diç që është e fshehur në çdo shpirt. Ajo është natyrshmëri - një nga instinktet esenciale njerë¬zore, siç është p.sh. instinkti seksual, e njeriu është kafshë e cila beson.
Megjithëkëtë, këtë natyrshmëri njerëzore ndonjë¬herë e mbulojnë epshet, dëshirat, pasionet dhe nevojat ma¬teriale jetësore, e kur ta tronditin tmerret, rreziqet dhe vësh¬ti¬rësitë ai hedhë nga vetja atë mbulesë dhe paraqitet besimi. Për këtë shkak ai i cili nuk beson quhet kafir, kurse në gjuhën arabe fjala kafir ka kuptimin: “Ai i cili mbulon”. Është interesante se mbështetjen e kësaj ideje e kam gjetur në dy deklarata, të largëta mes veti sipas kohës, hapësirës, kushteve dhe qëllimit, mirëpo të njëjta sipas kuptimit.
Deklaratën e muslimanes së njohur, të devotshmes Rabije El-Adevijes, dhe deklaratën e shkrimtarit të njohur francez, ateistit Anatoll Fransoa, i cili për shkakun e ateiz¬mit dhe mosbesimit të vet thotë: “Njeriu bëhet besimtarë kur si rezultat i analizës së urinës i paraqitet se ka së¬mun¬d¬jen e sheqerit (në kohën kur insulini nuk ka qenë i njo¬hur)...” Ndërsa Rabijes i është thënë: “Filani ka sjellur një mijë dëshmi mbi ekzistimin e All-llahut të Madhërishëm”, kurse ajo në këtë është buzëqeshur dhe ka thënë: “Mjafton një dëshmi.” E pyetën: “Cila është ajo?” Në çka u përgjigj: “Sikur të udhëtoje i vetmuar nëpër shkretëtirë, e në një mo¬ment të rrëshqet këmba dhe bie në një bunar nga i cili nuk je në gjendje të dalësh, çka do të bëjë atëherë?” Bashkë¬bi¬seduesi i saj tha: “Do të thërrisja: O Zot...”, “Kjo është dëshmia”, iu përgjigj Rabija.
Besimi në All-llahun e Madhërishëm është në thellë¬sinë e shpirtit të çdo njeriu. Kjo është e vërteta të cilën ne muslimanët e njohim, sepse All-llahu i Madhërishëm na ka lajmëruar se besimi - imani është natyrshmëri (instinkt) me të cilën i ka krijuar njerëzit. Këtë të vërtetë evropianët më vonë e kanë zbuluar. Dirkemi, profesor i njohur francez i filozofisë, e ka shkruar librin në të cilin thekson se besimi në ekzistimin e Zotit është e vërtetë e qartë - aksiomë. Është e pamundur që njeriu të jetojë dhe të vdesë duke mos menduar mbi Zotin e kësaj gjithësie. Mirëpo ndoshta ka qenë mendjeshkurtër dhe nuk ka arritur gjer te Perëndia e vërtetë, por ka adhuruar gjërat tjera përveç Tij, duke konsi¬deruar se ata janë zot apo e afrojnë te Zoti.
E kur të ndodh diç e re, kur del ndonjë telashe dhe vie çasti i rrezikut, ai i kthehet të vetmit Zot, All-llahut të Madhërishëm dhe i hedhë zotërat e rrejshëm. Mushrikët e fisit Kurejsh kanë adhuruar Hubelin, Latin dhe Uzatin, gurët dhe statujat. Hubeli është statujë nga voska e kuqe, të cilën e ka sjellur Amër ibn Luhajj nga Siria, nga Shami. I kanë thënë se është zot i madh dhe i fuqishëm, e kur e mori dhe e vuri mbi deve, rrugës i ra dhe dora e kësaj statuje u bë copë e grimë, prandaj ia bënë një dorë tjetër nga ari. “Zot” të cilit iu thye dora! Por edhe krahas kësaj e kanë adhu¬ruar! E kanë adhuruar në momentet e rehatisë dhe sigurisë, kurse kur lundronin nëpër det dhe kur valët shqe¬tësoheshin (turbulloheshin), duke paralajmëruar fantaz¬mën e përmbyjtjes, nuk kanë thirrur: “O Hubel”, por: “O All-llah.”
Kjo është e dukshme edhe sot me rastin e anije thyer¬jeve, gjatë shpërthimit të zjarrit, me rastin e rrezikut apo keqësimin e sëmundjes, ti atëherë do t’i shohish ateistët se si i kthehen fesë!
Përse? Për shkak se besimi është insinkt, dhe defini¬cioni më i plotë për njeriun është se “ai është kafshë reli¬gjioze”. Shikoni këta materialistë - pabesimtarë kur t’iu vie vdekja! A mendoni se Marksi dhe Lenini kur e kanë parë vdekjen (janë bindur në arritjen e saj) kanë thirrur mjetet prodhuese të cilat i kanë adhuruar, apo kanë thirrur All-llahun? Bëhuni të bindur se nuk kanë vdekur para se t’i jenë lutur Zotit, por atëherë kur lutja nuk bënë dobi. Edhe Faraoni ka bërë tirani dhe mendjemadhësi duke folur:
“Unë jam më i madhi zot i juaji”, ndërsa kur e përfshiu atë përmbysja tha: “Besova se nuk ka Hyjni tjetër pos Atij që i besuan beni israilët (izraelitët)...” (Junus: 90)
Në simpatinë e dashurisë të cilën e ndien i dashu¬rua¬ri qëndron argumenti se besimi është natyrshmëri – ins¬tinkt te njerëzit (shpirtërat e tyre). Dashuria ndaj All-llahut është fotografi e zvogëluar e besimit, si dhe një nga format e ibadetit.
Francezët, pasi që mes tyre kishte dominuar lënia e fesë, fjalën “adhurim” e kanë përdorur për dashurinë. Në këtë i kanë pasuar edhe disa nga ne, të cilët janë evropia¬ni¬zuar, kështu që në bisedat e tyre filluan të flisnin: “E do dhe e adhuron” dhe “e ka dashuruar deri në adhurim”, e kjo nuk do të thotë asgjë tjetër, vetëm se adhurimi është manifestim natyral i besimit në Zotin, ndërsa dashuria njëra nga format e besimit.
I dashuruari i nënshtrohet të dashurit të vet dhe i zbaton të gjitha dëshirat e tij, ngjashëm vepron edhe besim¬tari ndaj All-llahut të Madhërishëm (i nënshtrohet dhe i zbaton urdhërat e Tij). I dashuruari nuk çanë kokën dhe nëse të gjithë njerëzit hidhërohen në të, vetëm që ai të cilin e do të jetë i kënaqur me të. I njëjtë është edhe rasti i besim¬tarit me All-llahun e Madhërishëm. Nuk i vë veshin hidhë¬rimit të gjithë njerëzve, vetëm që Ai të jetë i kënaqur me të. I dashuruari i frikësohet të dashuruarit të vet, i frikësohet hidhërimit të tij dhe është i kënaqur me tërë atë që rrjedh nga ai. Pra, dashuria (të dashuruarit) është dëshmi se besi¬mi - imani është instinkt natyror te njerëzit.

Vijon---------

[INDRITI]

Atë që e kemi thënë më parë nuk do të thotë se dashuria ndaj All-llahut të Madhërishëm është e njëjtë sikur dashuria ndaj personit të dashuruar. Jo, sepse i dashuruari i nënshtrohet të dashurit të vet dhe i frikohet, është i kënaqur me sjelljet e tij dhe i jep përparësi kënaqësisë së tij për shkak të kënaqësisë të cilën e ndien, sepse ai në të e do vetveten. E sikur, për shembull, Lejlën ta kishte kapluar rrebulli (sëmundje e lëkurës sh.p.) dhe t’ia kishte shëmtuar fytyrën, hundën apo sytë, Mexhnuni nuk do t’i afrohej, e as që do të ndiente përmallim për të. Madje do të ikte dhe do të largohej prej saj. Ky është dallimi në mes dashurisë ndaj krijesës dhe Krijuesit.
Këto janë dy dashuri të ndryshme, mirëpo gjuhët njerëzore, për shkak të ngushtësisë dhe paaftësisë së tyre që të përfshijnë kuptimet shpirtërore, përdorin të njëjtën shprehje për shumë kuptime. Kështu kur themi: “Filani i don pamjet kodrinore”, “filani e don historinë”, “filani e don orizin me mish”, ndërsa “prindi e don fëmijën e vet”, “Mexhnuni e don Lejlën”, ndërsa “besimtari e don All-llahun e Madhërishëm”, çdonjëra nga këto dashuri dallohet nga tjetra. Shembulli i kësaj është edhe fjala “bukuri”. Ky është një nocion, ndërsa ne e përdorim në një mijë kuptime. Në këtë bëjnë pjesë edhe fjalët tona: “All-llahu dëgjon dhe sheh” dhe “filan njeriu dëgjon dhe sheh”, me fjalë tjera, nuk është i shurdhër, e as i verbër, mirëpo të dëgjuarit dhe të pamurit e Tij nuk është i ngjashëm dëgjimit dhe shikimit të robit (njeriut), sepse All-llahu i Madhërishëm nuk i përngjan asnjërës nga krijesat, e as që Atij i përngjet diç, dhe të gjitha ajetet që flasin mbi cilësitë (sifatet) e All-llahut të Madhërishëm janë të përmendura në këtë kuptim. All-llahut të Madhërishëm asgjë nuk i përngjanë.

PARIMI I SHTATË

Parimi i shtatë është që, njeriu me intuitë ndien se kjo botë materiale nuk është e tëra që ekziston dhe se prapa kësaj fshihet bota e panjohur shpirtërore, duke i vërejtur reflekset të cilat në të e dërgojnë. Kjo për shkak se njeriu e sheh se kënaqësitë materiale janë jetëshkurtëra (të kufizuara), ashtu që kur ta realizojë qëllimin dhe ta arrijë kufirin kënaqësia pushon të jetë kënaqësi dhe shndërrohet në “shprehi”, ashtu që zhduket ëmbëlsia dhe mrekullia e saj dhe bëhet si anekdotat e mësuara përmendsh apo si ndonjë tregim i vjetër.
I varfëri shikon veturën e të pasurit e cila kalon pranë tij dhe shikon vilën e tij pranë së cilës qëndron, dhe mendon në vete se e tërë bota do të ishte e tij sikur të posedonte diç të tillë, mirëpo atëherë kur kjo do të bëhej e tij, ai nuk do të ndiente atë ëndje dhe kënaqësi. I dashuruari e kalon tërë natën pa gjumë, duke imagjinuar mbi takimin me të dashurën, duke menduar se tërë kënaqësitë e dunjallëkut janë në dashurinë ndaj saj, e kur e marton atë që e ka dashur dhe kalojnë dy vite në martesë, treten të gjitha ato shpresa, shuhen kënaqësitë dhe nga ato i mbesin vetëm kujtimet. I sëmuri lëngon nga sëmundja dhe vuan duke përfytyruar se e tërë kënaqësia është në shërim dhe kalimin e dhembjeve, e kur t’i kthehet shëndeti dhe harron ditët e sëmundjes, nuk sheh më në shëndet asgjë nga ato kënaqësi që i përfytyronte. I riu e dëshiron me gjithë shpirt “famën”, duke u gëzuar kur ndonjë radio - stacion e kumton emrin e tij apo ndonjë gazetë fotografinë e tij, e kur të arrinë famën dhe kur emri dhe personaliteti i tij të dëgjohet, fama i bëhet gjë e rëndomtë.
Mandej ndodh që njeriu ta dëgjojë melodinë në natën e qetë, të cilën e këndon këngëtari i dashur për të, ashtu që e mallëngjen në thellësi të shpirtit dhe e ngrit në botën shpirtërore. Ose lexon rrëfimin nga shkrimtari i shkathët dhe e ndien sikur ai e udhëheq rrugëve të botës magjepse, në të cilën përveç mrekullive ka edhe poezi e aromë, e kur rrëfimi të përfundon, ndien sikur ka qenë në ëndrrën e ëmbël të mallëngjyer nga e cila është zgjuar, kot duke tentuar që t’i kthehet ëmbëlsisë dhe joshjes së saj.
I përjeton momentet e njohjes - zbulimit kur shpirti pastrohet përmes të menduarit dhe përsiatjes duke u liruar nga presioni i materies, ashtu që në krihet e pastërtisë dhe pavarësisë ngritet deri sa nuk arrin te kufiri prej të cilit e sheh Tokën dhe atë që gjendet në të aq të imët sa që nuk meriton shikimin, për shkak se ndien kënaqësi shpirtërore dhe ëndje së cilës nuk i është e barabartë kënaqësia e ushqimit të cilën e ndien i urituri, as kënaqësia të cilën e ndien dorëshliri ndaj të pafatit, e as kënaqësia e pasurisë dhe autoritetit për varfënjakun e mjerë.
Shpirti vazhdimisht pretendon dhe synon atë, botën më të lartë shpirtërore, botën e panjohur nga e cila ka të njohura vetëm këto reflektime, të cilat shpërndahen para se t’i paraqiten, i humbin dhe i zhduken këto momente të këndshme - fryma freskuese, të cilat shkapërderdhen para se të paraqiten. Atëherë kupton se kënaqësitë materiale janë jetëshkurtëra, se kënaqësitë shpirtërore janë me vëllim më të madh se ato materiale, dhe se lënë gjurmë më të thella në shpirt. Siç bëhet thellë i bindur (nëpërmjet intuitës, e jo dëshmisë racionale) se kjo jetë materiale nuk është e tëra që ekziston, dhe se bota e panjohur, e fshehur pas botës së materies, është e vërtetë ekzistuese për të cilën shpirtërat mallëngjehen, duke u përpiqur që të ngjiten tek ajo, por nga kjo e pengon ky trup i dendur i cili nuk e lejon që lirisht të fluturojë kah ajo (bota shpirtërore). Ky është argumenti psikologjik mbi ekzistimin e botës tjetër.

PARIMI I TETË

Besimi në ekzistimin e botës tjetër është rezultat i domosdoshëm i besimit në ekzistimin e All-llahut të Madhërishëm. Shpjegimi i kësaj është se, All-llahu i Madhërishëm është i drejtë, e i Drejti nuk lejon dhunën, dhe as që e lë tiranin pa dënim, sikur që nuk e lë të shkelurin pa drejtësi. Megjithatë, ne në këtë botë shohim ata të cilët jetojnë dhe vdesin si mizorë - e nuk dënohen, dhe ata të cilët jetojnë e vdesin si të shkelur - pa drejtësi. E çka do të thotë kjo? Dhe si ndodhë kjo pranë ekzistimit të Zotit të Madhërishëm dhe drejtësisë së Tij? Kjo jep të kuptosh se “bota e ardhme”, në të cilën bamirësi do të shpërblehet ndërsa mëkatari të dënohet, është e domosdoshme.
“Tregimi” nuk mbaron me përfundimin e kësaj bote, sepse, sikur në TV të shfaqej ndonjë film, e të ndërpritet në mes të shfaqjes dhe të kumtohet se filmi ka “përfunduar”, askush nga shikuesit nuk do të besonte në këtë, dhe do të thërrisnin: “Çka ka ngjarë me heroin”? Ku është mbarimi i tregimit? Ata presin nga autori që tregimin ta realizojë deri në fund dhe të nxjerrë në shesh përfundimin e heronjëve të tij. E tillë është gjendja me Krijuesin e njerëzve. E si, pra, njeriu i mençur të besojë se “tregimi i jetës” përfundon me vdekje. Si, kur llogaria ende nuk është rregulluar, e as tregimi nuk është plotësuar? Andaj mendja bëhet thellë e bindur se ky kozmos ka Zotin e vet, dhe se pas kësaj bote është ahireti - bota e ardhme. Se ajo botë e panjohur, një refleks shkëlqimi të së cilës shpirti e ka vërejtur në melodinë e qetë dhe në tregimin gjenial, dhe në momentin e inspirimit e ka ndier erën e saj, nuk është bota e idealit të cilën e ka krijuar Krijuesi i Platonit. E ka vërejtur se kënaqësia më e madhe e dunjallëkut - kënaqësia e marëdhënies seksuale - nuk zgjatë më shumë së gjysmë minuti, dhe ka arritur deri te njohja se ajo është vetëm një shembull i kënaqësive të ahiretit. Ajo është kafshata e ushqimit të cilën e shijon, e nëse të pëlqen, e blen dhe e han deri sa të ngopesh, apo si modeli i tregtarit të cilin e sheh, e nëse je i kënaqur me të, e kërkon mallin. Me të vërtetë ajo kënaqësi është fotografia e zvogëluar (shembulli) e kënaqësive në botën tjetër, të cilat janë të përhershme dhe nuk kanë kufij, te të cilat ndien kënaqësi që nuk shndërrohen në “shprehi – rëndomshmëri” si kënaqësitë e kësaj bote, por amshueshëm mbesin kënaqësi, bëhen gjendje të përhershme.

[INDRITI]

Besimi në All-llahun e Madhërishëm përmban katër pikëpamje:
1. All-llahu i Madhërishëm ekziston pa krijues dhe pa shkaktarë.
2. Ai është Krijues i të gjitha botëve.
3. Ai është Zot dhe Sundues i çdo gjëje.
4. Ai është i Vetmi Zot i Cili meriton të adhurohet, duke mos i bashkangjitur shok.


EKZISTIMI I ALL-LLAHUT TË MADHËRISHËM

Në parimin e gjashtë kemi thënë se besimi në ekzistimin e All-llahut të Madhërishëm është e vërtetë themelore dhe e qartë, te njohja e së cilës arrihet me intuitë, para se të pranohet me dëshmi racionale. Atë fare nuk është e nevojshme ta dëshmojmë, edhe pse argumentet e vërtetësisë së saj gjenden në çdo send. Nuk do t'i parashtroj këto argumente, sepse ato janë aq të shumta sa që nuk jemi në gjendje t'i numërojmë të gjitha. Dijetari i Damaskut, shejh Xhemaluddin el-Kasim, i ka përmendur shumë nga ato në librin e vet Delailu et-tevhid, edhe pse e ka shkruar para më se gjysmë shekulli, dhe pranë gjithë kësaj sot janë paraqitur argumente të reja të cilat i ka zbuluar shkenca moderne, e të cilat kanë qenë të panjohura para pesëdhjetë vitesh. E kush shikon në librin All-llahu zbulohet në epokën e shkencës të cilën e kanë shkruar tridhjetë dijetarë eminent nga lëmi i shkencave natyrore dhe astronomike, pastaj në librin Shkenca fton në fe, do të hasë se si dijetari i vërtetë, ashtu edhe njeriu i rëndomtë, janë besimtarë, dhe se ateizmi paraqitet te pseudodijetarët, të cilët kanë kuptuar njohuri të vogla dhe me to kanë shkatërruar besimin natyral (Islamin). Nuk kanë arritur gjer te dituria e vërtetë, e cila fton në besim, ashtu që kanë ra në mosbesim.
Në këta dy libra gjenden artikuj të cilët paraqesin frytin e përsiatjeve të këtyre dijetarëve, siç është p.sh. Frank Alen, i cili ka dëshmuar se mësimi mbi amshueshmërinë e botës, siç e thotë këtë filozofi grek, është absurd dhe i pamundur dhe se shkenca ka zbuluar se çdo send ka moshë, thënë ndryshe, ka fillimin, i cili e mohon amshueshmërinë e tij. Këto janë fjalët e Robert Moris Bexhit, zbuluesit të radarit, pastaj kimistit Xhon Klivlend dhe fizikanit Xhon Herbert.
Do të dëshiroja të lexoja këta dy libra dhe të ngjashme me këta, e ato janë të shumta. Nuk do të doja që përsëri t'i numëroj argumentet e vjetra të ekzistimit të All-llahut të Madhërishëm, ato argumente me të cilat janë shërbyer apologjetët, e as ato argumente në të cilat janë mbështetur këta dijetarë. Do të përqëndrohem vetëm në argumentet kur'anore, e ato janë të qarta, të dukshme, të pakontestueshme, të fuqishme, të shprehura në gjuhën të cilën e kupton edhe njeriu i rëndomtë, ndërsa e ngopin shpirtin e dijetarit që e kupton domethënien e tyre, duke u mahnitur me fuqinë, precizitetin dhe qartësinë e tyre. E që të dyve, pra, laikut dhe dijetarit, nuk i mbetet asgjë tjetër përveç se të thonë: "Kjo është e vërteta!" All-llahu i Madhërishëm na paralajmëron në Kur'an, vetëm me një fjalë, se dëshmia për ne është në qenien tonë. E si atëherë ta mohojmë gjykimin, vërtetësinë e të cilit e konfirmon diç që është e shkruar në ballët tonë?! I Lartësuari thotë: "Edhe në veten tuaj, a nuk e shihni?" E ndiejmë në thellësi të shpirtrave tanë se Ai ekziston, kërkojmë strehim tek Ai në vështirësitë dhe fatkeqësitë e mëdha. Me anë të natyrës sonë e cila beson dhe instinktit tonë për besimin, shohim argumentet në qenien tonë dhe në botën rreth nesh. Nënvetëdija beson instinktivisht në ekzistencën e Tij, ndërsa vetëdija beson në bazë të argumentit. E si atëherë ateisti e mohon All-llahun e Madhërishëm, kur vet ai është argument i ekzistimit të Tij?!
Ai i ngjan atij i cili mbanë pronën tënde në dorën e vet, dhe thotë se nuk e ka marrë, e as që e ka prekur, apo si ai që i ka rrobat e lagura, nga të cilat pikon uji, e thotë se as që i është afruar ujit. Kjo është e vërtetë qenësore, por pse shumicës së njerëzve kjo nuk ua tërheq vëmendjen?! Përgjigjja në këtë është: Për shkak se nuk mendojnë mbi veten! Kanë harruar All-llahun e Madhërishëm, prandaj Ai ka vendosur që ata ta harrojnë veten - (Kur'ani). Ata ikin nga vetvetja, i frikësohen ndarjes, nuk mundet asnjëri nga ata që të mbesë vet me veten pa punë (pa ndonjë aktivitet). Për këtë ashkak argëtohen me biseda boshe, me ndonjë libër të pavlefshëm, apo me ndonjë punë e cila i preokupon dhe në të cilën u kalon jeta, sikur të ishin armiq të vetvetes, armiq që i urrejnë dhe nga të cilët ikin. Sikur jetën personale - e ajo është kapitali kryesor i tyre - ta bartin në shpinë, e të cilën duan ta hudhin për t'u liruar nga ajo (jeta).
Shiko, shumicën e njerëzve do t'i gjesh duke ngrënë e pirë, flejnë dhe zgjohen, lakmojnë kënaqësitë, largohen nga dhembjet, përpiqen të sendërtojnë të mirën në këtë botë për vete, familjen e tyre dhe për ata të cilët i dojnë. Njëri nga ata, për shembull, zgjohet, pastron trupin e vet, vesh rrobat, hanë, shkon në punë, punon për të krijuar pasuri dhe për ta shtuar profitin. Pastaj kthehet në shtëpi, drekon dhe pushon. Mandej prapë kthehet në punë, apo vendosë që të dëfrehet. Kërkon me çka ta plotësojë kohën e lirë, ta shpenzojë jetën në të, derisa nuk ndien përsëri uri, që prapë të ushqehet, apo e mposhtë dremitja dhe flenë. Pastaj e pret ditën e re dhe e përsëritë programin nga dita e mëparshme. I kujtohet e kaluara e tij, e ajo nuk është asgjë tjetër, vetëm se ditë të cilat i ndien se i ka përjetuar në këtë botë. Mendon mbi ardhmërinë e tij, e ajo nuk është asgjë tjetër, vetëm se ditët për të cilat supozon se do t'i përjeton në dunjallëk.
Ndërsa sa i përket muslimanit, ai nuk kënaqet në jetë që vetëm të ha dhe të pi, të punojë dhe argëtohet, por pyet: Nga kam ardhur? Ku shkoj? Ç'është fillimi? Ç'është fundi? Vështron dhe vëren se jeta e tij nuk ka filluar me lindje, që të përfundojë me vdekje. Sheh se ka qenë embrion në barkun e nënës para se të ketë lindur, ndërsa para se të bëhej embrion ka qenë spermë në kurrizin e babait, e para kësaj ka qenë gjak i cili rrjedh në damarët e babait, e ai është formuar nga ushqimi të cilin e ka ngrënë, e ushqimi ka qenë bimë e cila ka mbirë nga toka, apo kafshë e cila ushqehet me bimë. Këto janë etapat gjatë të cilave ka kaluar para lindjes, e për të cilat nuk di asgjë. Zinxhiri i gjatë, numri i vogël hallkash të cilat janë të dukshme, e tjerat i fsheh nga sytë tanë errësira e plotë. E si do ta krijojë vetveten me mendjen dhe vullnetin e tij, e ai ka qenë para se të ketë pasur mendje dhe vullnet? Askush nga ne nuk di për veten para vitit të katërt të jetës. Askujt nga ne nuk i kujtohet lindja e vet! Kush e mban mend lindjen e vet? Kujt i kujtohet koha kur ka qenë në barkun e nënës? Nëse ka ekzistuar para se të ketë ditur për ekzistimin e vet, a është e mundur të pohon se e ka krijuar veten? Pyete për këtë ateistin, nëse e takon, dhe thuaji: “A e ke krijuar veten me vullnetin dhe mendjen tënde? A je ti ai i cili e ke krijuar veten tënde në barkun e nënës? A ti e ke zgjedhur atë grua që të bëhet nënë? A e ke sjellur ti akusheren që të nxjerr nga barku? Atëherë, pra, mos je krijuar nga asgjëja, pa krijues?” Kjo është absurde dhe e pamundur. A thua mos të kanë krijuar këto krijesa të cilat kanë qenë para teje, kodrat, detet, dielli, planetët?
Dekarti në kohën e eksperimentimit të skepticizmit, sipas së cilës është i njohur, ka dyshuar në çdo gjë, por kur ka arritur te vetja, nuk ka mundur të dyshojë në ekzistimin e vet. Sepse ai është personi i cili dyshon, e është e domosdoshme që te dyshimi të ekziston ai i cili dyshon. Prandaj e ka thënë thënien e tij të njohur: “Mendoj, pra ekzistoj!” Ekziston, nuk ka dyshim në ekzistimin e vet, e kush pra e ka krijuar? A e kanë krijuar këto qenie materiale? Këto janë sende që nuk kanë mendje, e ai është intelekt. A mund të të japë mend ai i cili nuk ka mend? Ai që nuk posedon diç, as nuk mund të japë diç. I tillë ka qenë qëndrimi i Ibrahimit [alejhis-selam], babait të pejgamberëve, kur e ka parë babain e vet duke skalitur statujat me daltë dhe duke e përpunuar nga guri figurën të cilën populli i tij e merrte si perëndi. Guri të cilin e përpunon dora e njeriut, e pastaj ai e adhuron!? Zot të cilin e punoj dhe kërkoj nga ai që të krijojë atë që unë e dëshiroj!? Këtë mendja e shëndoshë nuk e pranon. E ku është atëherë Zoti i Vërtetë? Filloi Ibrahimi [alejhis-selam] të hulumtonte dhe të mendonte. Ra nata dhe u paraqit në qiell ylli shkëlqyes. Nuk doli nga toka sikur guri nga i cili përpunohen statujat. Nuk e ka punuar njeriu me dorën e vetë, që pastaj ta adhuron. I tha popullit të vet se e ka gjetur “Zotin e Vërtetë”. Në këtë u lajmërua Hëna dhe u zhduk ylli. Sheh se Hëna është më e madhe dhe më shndritëse, dhe tha se Hëna është Zoti. Pastaj lindi Dielli, i cili largoi pishtarin e hënës dhe drita e të cilit e përfshiu Tokën. Ibrahimi [alejhis-selam] tha: “Ky është Zoti”. Por Dielli perëndoi dhe e la Tokën në errësirë. Çfarë është ky Zot i cili perëndon dhe e braktisë mbretërinë e tij? Jo, Dielli nuk është Zoti i Cili më krijoi. As këto krijesa nuk janë zotëra. E as unë nuk jam Zot. Nuk e krijova vetveten, e as që jam i krijuar nga asgjëja. Mbetet vetëm një mundësi dhe ajo është e drejtë dhe e vërtetë, e të gjitha tjerat janë të pavërteta: pas të gjitha këtyre sendeve qëndron Zoti i Gjithëfuqishëm, i Cili i ka krijuar ato, mua dhe të gjitha sendet tjera. Këto argumente Kur’ani i ka prezentuar në një fjali të vetme, e cila paraqet muxhize - cilësi mbinatyrore të shpalljes së Zotit të Madhërishëm - dhe dëshmi e pakontestueshme për ateistin, i cili i nënshtrohet arsyes dhe e respekton, e kjo është ajeti: “A janë të krijuar nga asgjëja, apo vetveten e kanë krijuar?!”
Pseudodijetarët, ateistët e kufizuar, thonë se “natyra është ajo e cila e krijoi njeriun, ajo ia dhuroi mendjen”. Disa mësues këtë na e thonin kur ishim të vegjël, në kohën e Luftës së Parë Botërore dhe pas saj; ata mësues të cilët e kishin ndier erën e “kulturës së re”, së pari nga Istanbulli, e pastaj nga Parisi, dhe kanë menduar se janë të arsimuar. E fjala “të arsimuar” apo “arsimuesit” ka pasur në atë kohë kuptimin të cilin sot e ka fjala “progresiv”. Çdo kohë i ka fjalët dhe shprehjet e veta me të cilat na mashtrojnë, siç i kanë mashtruar indianët në Amerikë me perla dhe rroba të larme, që në zëvendësim me këtë t’ua marrin tokën e tyre. Më vonë, kur u rritëm, kemi pyetur: “Ç’është natyra?” Fjala natyrë (tabia) në gjuhën arabe ka formën e aktivit, ndërsa kuptimin e pasivit dhe objektit. E nëse është e ndërtuar dhe krijuar, kush e krijoi? Thanë: “Natyra është rastësi, ligj i probabilitetit dhe mundshmërisë.” Kemi pyetur: “A e dini se kujt i gjason kjo bisedë?” I gjason shembullit të dy njerëzve të cilët kanë humbur rrugën në shkretëtirë, dhe në atë bredhje kanë hasur në një pallat të madh, të bukur e të rregulluar me mure të stolisura, me qilima të shtrenjtë, me orë, me llambadare. Njëri nga ata tha: “Me të vërtetë kjo është vepër e ndonjë mjeshtri të madh”. E tjetri ia ktheu: “Këtu ka qenë një shkëmb i madh, e ka ndodhur një vërshimë, erë e madhe dhe faktorë tjerë meteorologjik, dhe me kalimin e shumë shekujve, rastësisht, ka rezultuar muri.” “E qilimat?”, e pyeti i pari. “Fluturoi dhe u shpërnda leshi nga delet, e pastaj është bashkuar. Mandej ka ardhur ngjyra, e është ngjyrosur ai, dhe kështu është formuar ky qilim i mrekullueshëm.” “E orët?”, i tha: “Hekuri është shkrirë me ndikimin e faktorëve kohorë, pastaj është grimcuar dhe janë formuar rrathët, dhe me kalimin e shumë shekujve ka rezultuar kjo formë.” A nuk do të thoni se ky njeri është i marrë? A rastësitë kanë bërë që qeliza e mëlçisë, e cila shihet vetëm me anë të mikroskopit, të kryen operacionet kimike për të cilat nevojiten vegla të shumta me të cilat do ta mbushje një dhomë të madhe dhe të cilat prapë se prapë mund të kryejnë vetëm një pjesë të atyre operacioneve?! Kjo qelizë e shndërron në glukozë tepricën e sheqerit që gjendet në gjak, kullon vrerin, e rregullon holesterolin në gjak, prodhon rruaza të kuqe të gjakut, kurse kryen edhe operacione tjera. A thua rastësitë kanë bërë që në gjuhë të gjenden 9000 gjëndra për të shijuar, në çdo vesh nga 100.000 qeliza për dëgjim, në çdo sy 130.000.000 qeliza të cilat e pranojnë dritën.
Pastaj Toka dhe mrekullitë e fshehtësitë e saj, ajri i cili e rrethon atë, qeniet e gjalla të cilat i mban në vete e të cilat nuk shihen, pastaj format e mrekullueshme të fjollës së borës e cila bie. E ka krijuar me aq precizitet, ka bërë më të aso bukurie e cila është zbuluar tek në kohët e fundit. Vështroje Tokën dhe mineralet e saj, fshehtësitë të cilat janë të depozituara në të, llojet e kafshëve dhe bimëve, shkretëtirat kolosale, detet e gjera, kodrat e larta, luginat e thella. Mandej krahasoje (Tokën) me Diellin, e do ta shohësh atë të vogël, të parëndësishme në raport me të dhe madhësinë e tij. E Dielli i cili është më i madh se Toka me miliona herë, në krahasim me galaksionin është sikur kokërr e rërës në shkretëtirën më të madhe. Dielli, i cili është larg nesh më tepër se njëqind milion kilometra, nëse do ta matnim largësinë e tij me vitet e dritës (e shpejtësia e dritës është 300.000 km/s), nga ne është larg 8 minuta. Sa është atëherë largësia e yjeve, drita e të cilave arrinë deri te ne për miliona vite të dritës? Viti i dritës i përgjigjet dhjetë mijë miliarda kilometrave. Sa kilometra ka atëherë në milion vite të dritës? Këto galaksione, nga të cilat njëra është rrugë e Qumështit, për të cilën astronomia nuk di më tepër, përveç se që ajo është regjion i ndriçuar, ndonëse kanë madhësi kolosale të cilën mendja nuk mund ta përfytyron, lëvizin me shpejtësi tmerruese e cila kalon kufijtë e numrave. E si atëherë të mos vie deri te ndeshja mes tyre? Kam lexuar nga një astronom, se mundësia e ndeshjes së tyre është e ngjashme me mundësinë e ndeshjes së gjashtë bletëve sikur të ishin nisur për në atmosferën e cila e rrethon Tokën. Hapësira e kësaj atmosfere, në krahasim me bletët, është sikur raporti në mes të kësaj atmosfere dhe galaksioneve të panumërta.
I tërë ky kozmos është në qendër të lëmshit kolosal, i cili paraqet “semau ed-dunja-n” - qiellin më të afërt. Ky lëmsh është masë konkrete dhe trup, e jo hapësirë e zbrazët. Top i cili përfshinë këtë gjithësi dhe atë që gjendet në të, si sistemi diellor dhe yjet tjera, ndaj të cilave Dielli është sikur molla ndaj bjeshkës, dhe galaksioneve në të cilat gjenden yje të panumërta, e mbyllë këtë kozmos përbrenda. Ky lëmsh, i cili është i mbrojtur dhe i siguruar, ka dyer të cilat hapen dhe mbyllen. All-llahu i Madhërishëm e ka bërë atë kupë, e cila ka thellësi. Pas saj është gjithësia, All-llahu i Madhërishëm e di gjerësinë e saj, e cila ndoshta është sa kjo e para, apo më e madhe nga kjo, të cilën e përfshin lëmshi tjetër më i madh; pastaj gjithësia e tretë dhe lëmshi i tretë. Pastaj e katërta, e pesta, e gajshta dhe gjithësia e shtatë. Përmbi to gjenden trupa të madhësisë dhe gjerësisë së jashtëzakonshme, e ata janë Arshi dhe Kursia.
E mrekullia më e madhe dhe një nga argumentet më të mëdha të ekzistimit të All-llahut të Madhërishëm është se kjo gjithësi ekziston edhe në atë formë të zvogëluar, sa që mendja nuk mund ta kuptojë precizitetin dhe imtësinë e saj, njëlloj sikur që nuk mundet ta kuptojë gjerësinë e gjithësisë, e ky është atomi. Ai nuk mund të shihet ndryshe, përveç se me ndihmën e mikroskopit elektronik. Ai është trup të cilin shkencëtarët e vjetër dhe filozofët e kanë quajtur monadë - pjesë e cila më nuk mund të ndahet. Në qendrën e këtij atomi gjendet kozmosi – mikrokozmosi, dhe në të ka bërthama rreth së cilës qarkullojnë elektronet, siç qarkullojnë yjet në gjithësi. Bërthama në krahasim me atomin është si kokrra e grurit në krahasim me një pallat shumë të madh. Ai vet është më i rëndë se 1800 elektrone. Pra, a është tërë kjo vepër rastësie? I gëzon besimtarët që këto fjalë boshe, siç janë “natyra”, “rastësia”, më nuk shqiptohen nga gjuhët e shkencëtarëve. Kanë mbetur ende në përdorim vetëm te laikët, të cilët mendojnë se dinë, e nuk janë as afër shkencëtarëve të vërtetë.