Muzika klasike shqiptare

[violinconcerto]

Përshëndetje!

Emri im është Tobias dhe unë jam i studjuar mbi punon për violinë dhe orkestër të shekullit të 20. Për këtë hulumtim unë jam natyrisht duke kërkuar për vepra nga kompozitorë shqiptarë shumë. Por për fat të keq unë kam disa probleme për të gjetur informacion të detajuar në enciklopedi kryesore dhe unë nuk e di çdo burim i përkushtuar plotësisht në historinë e muzikës klasike shqiptare (që përmban listat punës së kompozitorëve).
Prandaj unë do të doja të pyesni anëtarët e këtij forumi për libra, artikuj ose faqet e internetit me informata të detajuara për punët shqiptare për violinë dhe orkestër. A e dini se çdo burim të mirë ose mund të ndajnë njohuritë tuaja këtu?
Ju mund të gjeni database e mia me disa kompozitorë shqiptarë (Gaci, Peci, Gaqi, Simoni, Agolli, etj) dhe punon këtu: http://www.violinconcerto.de

Unë do të jenë mirënjohës për ndihmën tuaj!

mirë,
Tobias



________________ E N G L I S H ____________________


Hello!

my name is Tobias and I am researching on the works for violin and orchestra of the 20th century. For this research I am of course looking for works by Albanian composers too. But unfortunately I have some troubles to find detailed information in the main encyclopaedias and I don't know any source dedicated completely to the history of Albanian classical music (that contains work lists of the composers).
Therefore I would like to ask the members of this forum for books, articles or websites with detailed information on Albanian works for violin and orchestra. Do you know any good sources or can share your own knowledge here?
You can find my database with a few Albanian composers (Gaci, Peci, Gaqi, Simoni, Agolli, etc) and works here: http://www.violinconcerto.de

I would be grateful for your help!

Best,
Tobias

[shigjeta]

Babait të operas shqiptare

Nuk kam ndërmend të përsëris ato gjëra që kam shkruar më parë për gjeniun Jakova por janë dy problemet madhore për të cilat unë dhe njëkohësisht kolegët e mi muzikantë ndjehemi të shqetësuar . Është Opera “Skënderbeu” që nuk po vihet në skenën e Teatrit të Operës e Baletit Tiranë si dhe problemi i rëndësishëm i memorialeve të kompozitorit . Unë dhe orkestrantët e Filarmonisë Shkodër atë kohë e dimë fort mirë se Prenkë Jakova ishte një muzikant universal , një njeri që e karakterizonte vullneti i fortë , puna këmbëngulëse , pasioni mbi të gjitha për muzikën , aftësia dhe talenti , modestia dhe mënyra e komunikimit me të gjithë . Ai komunikonte në çdo moment me orkestrantët , komunikonte me veten dhe me muzikën jo vetëm gjatë provave por edhe gjatë performancave . Ai ishte njëkohësisht edhe një orkestrator i shquar sepse ishte një muzikant universal gjë që e dallonte prej kompozitorëve të tjerë . Realizimet e vënies në skenë të dy operave shqiptare , “Mrika” dhe “Skënderbeu” brenda afatit që ia kërkonin treguan më së miri që kompozitori Jakova ishte një gjeni i vërtetë i artit muzikor shqiptar. Ai u bë figura qendrore jo vetëm në Shkodër por edhe në të gjithë vendin duke krijuar një simpati të veçantë tek audienca shqiptare. Prenka ishte njeriu që zgjidhi gjithçka në Artin e Tij, krijoi një stil të tij personal në muzikë që e pasuroi me fondin folklorik duke e bërë muzikën jo vetëm të asimilueshme por edhe të admirueshme për të gjithë . Nuk i harroj kurrë provat që drejtonte ai me aq pasion dhe mjeshtri në Simfoninë No. 8 “ E Pakryer “ të Franz Schubert të cilën e njihte shumë mirë apo uverturat e operave të Mozartit “Martesa e Figaros” dhe “Idomeneo” si dhe ndikimin dhe kontrollin e plotë mbi orkestrën , korin e solistët e Operës “Mrika” . Një mbrëmje dimri erdha më herët në provat e orkestrës dhe në një sallë me një akustikë të mirë po improvizoja me violinë dy episodet e para të Romancës në Fa maxhor op. 50 No.2 të Beethovenit që e kisha mësuar që atë kohë , më afrohet Prenka dhe unë menjëherë ndalova së luajturi në violinë , më tha , vazhdo , vazhdo se po më pëlqen , është muzika e Beethovenit ! Pra ai njihte shumë mirë muzikën klasike dhe kompozitorët e mëdhenj e mbi të gjitha ai kishte një vesh absolut . Por Prenkë Jakova punoi dhe krijoi në kohen kur tek ne lulëzonte “realizmi socialist” si doktrina bazë orientuese , që çdo gjë kontrollohej për “parregullsi” . Unë do të përmend vetëm një shembull për këtë . Ndodhi me kompozitorin më të madh dhe liderin e shek. 20 , Dimitri Shostakoviç në periudhën staliniste të sovjetëve . Opera e tij “ Ledi Makbeth e Mcenskut” kur u shfaq në Moskë , u kritikua ashpër nga regjimi stalinist për “muzikë të degjeneruar”, për “tendenca moderniste” , për “mos mbështetje të realizmit socialist” dhe njëkohësisht për “ formalizëm të pandreqshëm”. Këto kritika dolën në gazetën “Pravda” mbasi në shfaqje kishte asistuar vetë Stalini dhe Opera u hoq nga repertori standard me 28 Janar 1936. Mirëpo “Ledi Makbeth” nuk ishte
“Skënderbeu “ i Prenkë Jakovës , bile opera e Shostakoviçit u shfaq me shumë sukses në Perëndim para vitit 1936 . Opera madhështore “Skënderbeu” iu nënshtrua rishikimeve absurde e të panevojshme dhe megjithatë ajo arriti të shfaqej me shumë sukses . Por a është normale që mbas ndarjes nga jeta e kompozitorit legjendar kjo Opera të mos vihet në skenën e TOB Tiranë , aq më tepër kur kaluan edhe 21 vjet të tjera dhe ai represion artistik i dikurshëm nuk ekziston më ! Të gjithë e dimë që kjo opera iu dedikua Heroit tonë Kombëtar Skënderbeut . Përse duhet të ndodhë një gjë e tillë, një veprim neglizhent dhe mospërfillës ndaj autorit dhe Operës dedikuar Heroit Kombëtar ? Në qoftë se ndokujt nuk i pëlqen muzika e Prenkë Jakovës , përgjigja më e mirë është : “ Arritjet e Prenkës e bënë atë një gjeni suprem të krijimtarisë në historinë e artit muzikor shqiptar”. Ajo që ai arriti ishte gjeniale* dhe kurajoze* . Mendoj se Opera “Skënderbeu” është një krijim madhështor i Prenkë Jakovës dhe duhet të futet në repertorin standard , më përpara operat tona pastaj ato të huajat , ashtu siç ndodhë kudo jashtë vendit tonë duke lënë mënjanë paragjykimet . Raste dhe përvjetorë ka plot për ta shfaqur këtë opera por vetëm simbas origjinalit të kompozitorit ( pa rishikimet e shkurtimet) sepse vetëm në këtë mënyrë publiku Shqiptar do të njihet më mirë me figurën e Heroit Kombëtar , Heroit të Jakovës dhe të Siliqit pasioni dhe talenti i të cilëve bëri të mundur një realizim madhështor në historinë e Artit Muzikor Shqiptar, se , origjinali do të ketë një efekt më të fuqishëm dhe dramatik gjatë zhvillimit të operas . Muzika e Prenkë Jakovës tingëllon me gjithë pasion dhe inteligjencë , e bazuar në një teknikë kompozimi madhështore të asaj opere për konceptin modern të së cilës duhet të kemi shumë respekt . Me një zë të fuqishëm , ekspresiv dhe stilin e tij personal, Prenka i dha popullit dhe vendit të tij një vepër të madhe me të cilën i tregoi të gjithëve se çfarë mundë të bëhet me muzikën dhe këngëtarët . Opera “Skënderbeu” për muziken e pasur, orkestracionin e përsosur , rolet , personazhet dhe karakterin e saj madhështor , duhet të bëhet një Spektakël Publik . Prenkë Jakova me këtë opera fitoi famë dhe reputacion të madh , ai ishte tashmë një “ oracolo della musica* “ . Edhe “Skenderbeu” i ka admiruesit e vet ashtu siç i ka “Boris Godunov” që çfaqet rregullisht në Metropolitan Operan e Njujorkut (Met) dhe atë të Çikagos . “Skenderbeu” ishte një triumf i Jakovës në muzikë , ishte një triumf mbi testin e regjimit dhe mbi doktrinën Artistike të Realizmit Socialist . Jeta dhe veprimtaria e artistëve, kompozitorëve dhe interpretuesve të mëdhenj është një nga kapitujt më madhështorë në historinë e muzikës klasike. Ata në një mënyrë apo tjetër kanë ndryshuar kursin e historisë së muzikës. Këta gjithmonë kanë qenë të pranueshëm e të admirueshëm për gjithë kohen sa jetuan dhe punuan . Muzika e tyre sot , kur kanë kaluar të paktën 350 vjet nga koha e kompozitorëve dhe interpretuesve Corelli , Vivaldi , Tartini , Locatelli e Viotti , ndëgjohet dhe frekuentohet me admirim të madh . Jo vetëm prej njërës periudhë historike të muzikës deri tek tjetra por edhe vendi , nga Venice e Vivaldit, Salzburgu i Mozartit , Viena e Beethovenit , Leipzig i Mendelssohnit , Robert e Klara Schumann , Praga e Smetanës dhe e Dvorzhakut e deri tek St. Petersburgu i bukur ku mësoi Çajkovski , njeriu është frymëzuar të kompozojë muzikë dhe të triumfojë . Mozarti ishte kompozitori që bëri mbi 650 kompozime , ishte një magjistar në piano , një gjeni që asnjë herë nuk gaboi , muzika e tij edhe sot është vibrante , e freskët sikur të ishte kompozuar sot . Ai ishte kompozitor suprem në të gjitha format muzikore . Beethoveni ishte njeriu që ndryshoi çdo gjë , ishte një Promethe* i muzikës siç e quante Bizet . Për një kohë shumë të shkurtë ai transferoi muzikën nga Klasicizmi i shek. 18 në Eren e Romantizmit . Në 12 simfonitë më të zgjedhura në botë , 5 janë të Beethovenit , No. 3, 5 , 6, 7, dhe 9 “Korale” . Çajkovski , muzika e të cilit shquhet për pasion , lirizëm dhe kolor orkestral , ka qenë kompozitori i një uniteti melodik magjeps . Ai ishte një orkestrator i famshëm , një talent i padiskutueshëm potenciali melodik i të cilit e dallon prej të tjerëve .
Një nga aspektet më prekëse në historinë e muzikës janë kujtimet e paharrueshme , memorabiliet që sot popujt e kulturuar dhe shtetet e tyre i nderojnë në mënyrën më madhështore e humane artistët e tyre të mëdhenj . Salzburgu dhe Viena ishin përjetësisht të lidhura me Mozartin. Sot ruhen të gjitha pasuritë e artit të këtyre artistëve të mëdhenj nga shteti , shtëpitë ku kanë jetuar e punuar , instrumentët muzikorë , partiturat e dorëshkrimet e tyre origjinale bashkë me historinë e tyre të lavdishme . Sot apartamenti në Getreidegasse 9 ku jetoi Mozarti për 26 vjet është “Muzeu Geburtshaus” i Mozartit . Aty ndodhen instrumentët me të cilët luante Mozarti fëmijë . Jo vetëm kaq , por në Salzburg çdo vit mbahet Java e Mozartit plot koncerte .
Në Bon ndodhet e ruhet shtëpia muze ku lindi e jetoi Ludëig van Beethoven , “Beethovenhaus”, deri para se të kalonte në Vienë ku jetoi e punoi në “ House of Eroica “, shtëpia ku Beethoveni kompozoi Simfoninë No.3 “Eroica” me të cilen ai theu traditen e formës simfonike të Haydn dhe Mozart . Edhe në St. Petersburg ruhet e gjithë memorabilia e kompozitorëve të mëdhenj Rus . I tillë është Muzeu i Muzikës në Pallatin Sheremjetevo ku ndodhen të gjitha llojet e instrumentëve muzikorë . Këtu ndodhet edhe një piano e Çajkovskit me të cilën ai punonte për kompozimet si dhe partiturat e dorëshkrimet muzikore . Në Luca të Italisë ndodhet shtëpia ku lindi Puccini . Aty ndodhet piano me të cilen Puccini kompozoi Operan Turandot ndersa në Gjenova , në Muzeun Municipal ruhet violina e Paganinit “Guarneri del Gesu” me të cilen virtuozi legjendar mahniti audiencat me mënyren më magjike duke u bërë legjenda e violinës . Jo vetem kaq , por edhe në vendet tjera ruhet e gjithë historia me të gjitha pasuritë e artistëve , në Njujork , Çikago , Pragë , Paris , Helsinki , Budapest , Zagreb . Njujorku ruan pa asnjë ndryshim destinacioni Metropolitan Operan (Met) e vitit 1880 , një nga më të mëdhatë në botë ku këto ditë u çfaq Opera Karmen , La Boheme, dhe me 21 Dhetor është Flauti magjik i Mozartit , po ashtu edhe Filarmoninë performancat e të cilës zhvillohen në Avery Fisher Hall të ngritur me 1842 , si dhe shkollen e njohur për famen e saj “Juillard”, të gjitha këto mbrenda sheshit “ Lincoln Center “. Në të njejten mënyrë ruhet destinacioni fillestar edhe në Thetrin e Dramës , Operas dhe Baletit të vitit 1895 në Zagreb si dhe Salla e Koncerteve të Filarmonisë , “Lisinski” , sukseset e të cilës njihen qysh me 1871 , me një reputacion nderkombëtar të njohur në të gjithë boten . Në këtë sallë pak kohë më parë dha koncertin e tij pianisti i famshëm Evgeni Kissin . Në Zentralfriedhof të Vienës kemi rastin të shohim ngritjen madhështore të tre monumenteve , të Beethovenit , të Shubertit dhe në mes tyre të Mozartit . Por çfarë mundë të themi për artistët Shqiptarë , çfarë pasuri historike i lanë ata vendit e popullit të tyre , si ruhen e administrohen nga shteti , si nderohen sot veprat e tyre ? Kompozitori ynë Prenkë Jakova ishte i vetmi që i dha vendit e popullit të tij dy Operat e bukura , Mrika dhe Skenderbeu . Ai ishte kompozitori më aristokrat sesa Zadeja , Daija , apo Kono , ishte më i kompletuar se çdo kompozitor tjetër , ishte suprem mbi të gjithë, një talent i rrallë në muzikë dhe për këtë ai zë një vend sinjifikativ në historinë e muzikës në Shqipëri . Talenti unik i Prenkë Jakovës i solli mijëra e mijëra shqiptarëve gëzim dhe optimizëm me muziken e tij dhe do të kujtohet si një nga muzikantët më të mëdhenj të vendit tonë . Ai ishte një vigan i shekullit 20 , si muzikant universal , personalitet mbrenda botës së muzikës në Shqipëri , në të njejten kohë edhe një dirigjent elegant , brilant në dirigjim . I till ishte ai dhe Shkodra e nderoi me “Shkollen e Muzikës Prenkë Jakova”, me ngritjen e Shoqatës kulturore artistike Prenkë Jakova “, me krijimin e “Korit Polifonik Prenkë Jakova” dhe më në fund festimin e 50 vjetorit të Operas Mrika në mënyren më perfekte . Por a mjaftojnë këto për një gjeni si Prenka ? Mendoj se jo . Nuk janë pak por shumë dorëshkrime origjinale të kompozitorit tonë , partiturat me të cilat punoi Orkestra Simfonike e Shkodres , po piano mbi të cilen punoi ditë e natë për një kohë të gjatë , po salla e provave e Orkestres dhe e Korit, po auditori ku Prenka punoi e kompozoi dy operat , pse duhesh ndryshuar ky destinacion , po shtëpia ku jetoi çfarë u bë , pse nuk e bëjnë “shtëpi Muze* të muzikës” ? Të gjitha këto siç përmenda më sipër ruhen jashtë vendit tonë , Shqipëri, ruhen nga shteti dhe i vizitojnë me admirim dhe interes miljona vizitorë . Mirpo kjo gjë pasqyron shkallen e kulturës të një vendi . Tju kujtoj që edhe pse Mozarti mbas vitit 1780 lëvizi në një vendbanim ku mbahet mend që kompozoi Operan “Martesa e Figaros” , sot edhe ky vend ruhet si një muze i rendësishëm dhe thiret “Figarohaus”. Bile , Praga krahas muzeut të Antonin Dvorzhak ka edhe një Muze të Mozartit, shtëpia ku ai punoi për Operan “ Don Giovanni “ ndersa tek ne ndodh ajo që kurrë nuk duhet të ndodhëte . Në Eisenstadt me rastin e 125 vjetorit të lindjes të pianisti Franz Liszt u ngrit monumenti i tij ndersa në Baku të Azerbaixhanit, në Marsin e vitit 2002 u çel shtëpia Muze e violonçelistit më të madh për gjithë kohët , Mstislav Rostropoviç*. A thua nuk e meriton një monument kompozitori ynë i dy operave dhe i shumë kompozimeve tjera Prenkë Jakova në qytetin e tij ku jetoi e punoi ? Këto ishin vetëm disa prej shumë shembujve që arrita tja bëj të ditur lexuesve tanë dhe mbarë shqiptarëve të kulturuar se si nderohen artistët e mëdhenj , puna dhe vepra e të cilëve i bëri të jenë triumfues , të paharrueshëm dhe të pavdekshëm në historinë e Artit Muzikor .

*Autori ka vendosur asterisk për të treguar se janë të gjitha përcaktime të tij si specialist. Autori prezantohet si kritik muzike dhe jeton jashtë vendit.

Dr. Sul Gragjevi* MILOSAO

[MI CORAZON]

I jepet lamtumira “Artistit të Merituar” Hysen Koçia


Hysen Koçia lindi më 1 korrik 1940 në Shkodër. Kontaktet e para me muzikën i mori në kohën që kryente shërbimin ushtarak pranë Ansamblit Artistik të Ushtrisë në vitin 1960, por studimet e mirëfillta i kreu vetëm kur u hap Konservatori Shtetëror i Tiranës (sot Akademia e Arteve), në vitin 1962. Hysen Koçia është ndër të parët student që vazhdoi studimet për kanto në klasën e Avni Mula.

Në vitin 1967 një vit pas përfundimit të studimeve emërohet solist pranë TOB, dhe në vitet 1972-1973 specializohet pranë Akademisë “Santa Cecilia”, në Romë Itali në klasën e T. Gobi. Gjatë karrierës artistike deri në vitin 2000 kur doli në pension, H. Koçia realizoi në skenën e TOB me dhjetëra role dhe kryerole të literaturës operistike shqiptare dhe botërore si dhe qindra koncerte vokale, recital me këngë popullore të inkuadruara në turne koncertore të organizuara nga ky institucion, brenda dhe jashtë Shqipërisë, në Itali, Kinë, Bullgari, Rumani, Austri, Kanada, USA, Greqi, Gjermani, Turqi etj. Hysen Koçia ka marrë pjesë aktive në pothuaj të gjitha aktivitetet kryesore, të jetës muzikore shqiptare, në Koncertet e majit, konkurset e këngëtarëve lirikë , festivalet e romancave dhe Festivalet e këngës në RTSH etj. Për aktivitetin e tij është nderuar me shumë çmime lokale dhe kombëtare si dhe me titullin "Artist i Merituar".

Hysen Koçia ndahet nga jeta më 30 mars 2014. Vepra e tij do të mbetet gjithmonë e paharruar.


Disa nga interpretimet kryesore janë: Marin Shpendi te opera “Skënderbeu” (1968), Viktori te operetta “Dhëndri u transferua” (1974), Doda te opera “Mrika” (1975), Pali te opera “Zgjimi” (1976), Loni te opera “Karnavalet” (1978), Dhimitri te Opera “Lulja e Kujtimit” (1979), Leka te opera “Toka Jonë” (1981), Muji te opera “Vjosa” (1980), Eskamilio te opera “Karmen” (1984), Galan Lugapasi te opera “Borana” (1984), Petriti te Opera “Nëna e Trimave” (1987), Turidu te opera “Cavalleria Rusticana” (1988), Monrico te opera “Trovatore” (1991), Alfredo te opera “La Traviata” (1994), Canio te opera “I Pagliacci” (1989).

[MI CORAZON]

Ramiz Kovaçi, të kujtosh një gjigand të skenës

Disa ndër njerëzit më të shquar të letërsisë, artit dhe muzikës, janë shprehur ndër vite për baritonin e shquar

“Artist i shquar dhe njeri me virtyte të larta humane dhe shoqërore, i prirur gjithmonë drejt përparimit”. Me këto fjalë, shkrimtari i madh Dritëro Agolli, e ka përmbledhur jetën dhe veprën e baritonit të shquar Ramiz Kovaçi. Në fakt të sjellësh disa nga shumë gjërat që janë thënë për Ramiz Kovaçin është një punë e lehtë dhe e vështirë njëkohësisht. Eshtë e lehtë, sepse shumë bashkëkohës, shokë, miq, kolegë dhe njerëz të shquar kanë folur për baritonin e madh. Por është edhe e vështirë, sepse është e pamundur të mbledhësh bashkë aq shumë vlerësime për Ramiz Kovaçin, edhe 20 vjet pas ndarjes së tij nga jeta. Sot zgjodhëm vetëm disa prej këtyre vlerësimeve. Me fjalët e sakta të Dritëro Agollit, vlerësimet e Edit Mihalit, nostalgjinë e Ibrahim Madhit (i ndarë nga jeta pak kohë më parë) dhe kujtimet e Bujar Llapajt, kornizohet mjaft saktë kush ishte në jetë dhe në skenë baritoni më i madh shqiptar, Ramiz Kovaçi.

KANE THENE NDER VITE

Dritëro Agolli: “Ramiz Kovaçi është një ndër figurat e mëdha të artit dhe të kulturës sonë. Me talentin e padiskutueshëm, me zërin e mrekullueshëm, me mjeshtërinë e lartë artistike dhe me punën e tij të palodhur e të vetëdijshme, ai u bë një ndër kolonat e forta që mbajtën në këmbë Teatrin e Operas dhe Baletit shqiptar, duke iu rritur atij nderin dhe autoritetin artistik dhe duke ua lënë të sigurtë trashëgiminë brezave të rinj. Teatri i Operas dhe Baletit, me artistë si Ramiz Kovaçi, u bë një ndër elementët e rëndësishëm për të hyrë në Evropë. Veprimtaria e Ramiz Kovaçit luajti rol të ndjeshëm në përhapjen e muzikës skenike dhe në edukimin e njerëzve me këtë gjini muzikore të nivelit të lartë. Prandaj Ramiz Kovaçi, si artist i shquar dhe si njeri me virtyte të larta humane dhe shoqërore, i prirur gjithmonë drejt përparimit, meriton vlerësimin më të lartë”.

Edit Mihali: “Kur thua Ramiz Kovaçi, ke përmendur një ndër baritonët më të mirë dhe zërat më të bukur të lirikës shqiptare; kur thua Ramiz Kovaçi ke folur për traditën e artit lirik, ku ka vënë një gur themeli shumë të rëndësishëm. Ai ishte një ndër krijuesit e Teatrit të Operas, si dhe Konservatorit. Ramiz Kovaçi do të mbetet, për brezat që kanë bashkëpunuar me të, një shembull. Në periudhën që Ramizi ka zhvilluar artin e tij, Teatri i Operas ka patur shumë baritonë, dhe nuk ishte kollaj të shquheshe si një ndër artistët më të mirë, si baritoni më i mirë dhe zëri më i bukur. Kam patur fatin e madh që kam kënduar me Ramizin”.

Ibrahim Madhi: “Emra si Ramiz Kovaçi, Gaqo Çako, Avni Mula, Ibrahim Tukiçi, Llukë Kaçaj e Mentor Xhemali, ishin korifejtë e të kënduarit shqip dhe e kantos shqiptare. Ata ishin një grup djemsh ose burrash të rinj të talentuar dhe pasionantë. Një pjesë e mirë e tyre ishin të shkolluar shumë mirë dhe një gur themeli i kësaj ngrehine ishte Ramiz Kovaçi. Ramizi ishte një njeri i mirë. Ai e tha shumë bukur fjalën e tij në marrëdhënie me njerëzit, në ambientet më të thjeshta shoqërore dhe deri në skenë me rolet më të mëdha botërore. Ramizi ka patur një zë shumë të bukur, që nuk e mbajti për vete, por e transmetoi në skenat e botës dhe te studentët e tij”.

Bujar Llapaj: “Në atë kohë të mbyllur, eksperienca e artistëve si Ramiz Kovaçi, na ka rritur. Aq më tepër kur këto figura i shikon në skenë të duken të mëdhaja, ashtu siç ishin vërtetë, por kur njihesh nga afër më ta, siç ishte rasti im me gjigandin e muzikës shqiptare Ramiz Kovaçi, atëherë shikon se këta gjigandë ishin aq të thjeshtë dhe aq njerëzorë. Ishin pa ato meskinitetet e vogla. Ajo që më bënte përshtypje te Ramizi kur ishte pedagog në Institutin e Arteve ishte se ai nuk merrej me vogëlsira dhe kishte një dije shumë të mirë për kanton. Unë i kërkova leje për të ndjekur një orë mësimi të tij, për të parë se si punonte me studentët”.

[MI CORAZON]

NJË JETË NË KRAHËT E KËNGËS, NJË JETË NË SKENË, I DUARTROKITUR, I MIRËPRITUR

-- nga ROZI THEOHARI, Boston

Xhoni Athanasi lindi në Brokton, Massachusetts, me 4 nëntor 1925. Prindërit e tij emigruan në Amerikë rreth viteve 1915. Si shumë emigrantë të tjerë të asaj kohe, ata punuan disa vjet rrjesht në shtetin Massachusset (ku edhe jetuan) duke u munduar të përmirësonin gjëndjen e tyre ekonomike. Xhoni ishte në moshë fare të vogël kur familja e tyre u kthye sërish në Shqipëri për disa arsye familjare, me mendimin për të ardhur pësëri në Amerikë në rastin më të parë. Por me fillimin e Luftës së Dytë Botërore dhe më pas me vendosjen e komunizmit, u bë i pamundur kthimi i tyre në Amerikë. Xhoni që në moshë të vogël filloi të këndonte psalmet bizantine në kishën ku i ati ushtronte profesionin e klerikut (prift ortodoks).

Pjesëmarrja në këndimin e psalmeve të kishës e ushqeu Xhonin që në atë moshë me pasionin për muzikën dhe këngën dhe shërbeu si një bazë për edukimin vokal të tij. Jo vetëm në kishë, por edhe në shkollën fillore-tetëvjeçare Xhoni merrte pjesë në grupet vokale të shkollës. Ndër kujtimet e tij të fëmijërisë është i rëndësishëm një rast kur ai dhe motra e tij, Katerina, kënduan një duet në një takim të shkollave të rrethit të Bilishtit më 1933, me pjesëmarrje të personaliteteve lokale. E kënduar ëmbëlsisht prej tyre, “Kënga e Mullirit”, e kompozuar nga Thoma Nasi, banues në Boston në atë kohë, i dha Xhonit dhe së motrës një vlerësim simbolik me disa dhurata. Në vazhdim të jetës së tij Xhoni, gjithmonë i apasionuar pas muzikës dhe këngës, shpesh herë merrte pjesë në festa të ndryshme duke kënduar këngë popullore korçare si “Te plepi i Bilishtit”, “Tatëpjetë bregut vinje”, “Ftujke moj”, “O moj korçare”, së bashku me orkestrat e rrethit, aq sa i ati i thoshte me shaka: “Do të të bëj sazexhi”.

Më 1940 Xhoni pati rastin të takonte profesor Konden, një nga personalitetet artistike më të nderuar të asaj kohe në qytetin e Korçës, i diplomuar në Athinë. Profesor Konda e vlerësoi shumë zërin e tij dhe i rekomandoi të fillonte menjëherë mësime profesionale muzikore. Kështu Xhoni filloi mësimet e para të muzikës me pr.Konden, i cili më tej e pranoi si solist në korin e Kishës së Mitropolisë, që profesori e drejtonte. Edukata muzikore që mori nga Konda, i shërbeu Xhonit për t’u pranuar si solist në grupin koral “Lira” të qytetit të Korçës me drejtues Kristo Konon. Xhoni tashmë ishte bërë i njohur si solist i qytetit të Korçës. Deri në vitin 1947 Xhoni vazhdoi një jetë artistike koncertale në gjithë rrethin e Korçës me grupin “Lira”, dhe gjithashtu ai aktivizohej me të gjitha grupet artistike që ishin në atë kohë në këtë qytet. Xhonin do ta shikoje afër këngëtarëve Gaqo Jorganxhi, Tole Adhami, Pavlina Nikaj, Gaqi Konomi.

Do ta shikoje duke mësuar bashkë me Dhora Lekën këngët e saj partizane. Në vitin 1947, me kërkesën e Gaqo Avrazit, në atë kohë dirigjent dhe udhëheqës artistik i korit të Ushtrisë Popullore, Xhoni bëhet pjestar i këtij ansambli duke u radhitur si solist bashkë me Ibrahim Tukiqin, Mentor Xhemalin, Avni Mulën, Ndrek Gjergjin, Lluk Kacajn, Maliq Herrin etj. Në atë kohë Ansambli i Ushtrisë ishte më i kualifikuari dhe gjatë viteve 1947-1952 kishte një aktivitet artistik shumë të pasur. Një sukses i madh i ansamblit ishte turneja që bëri në Rusi (BS) në vitin 1949, gjatë së cilës ai u vlerësua shumë nga media dhe publiku rus. Xhoni ka kënduar me ansamblin si solist në të gjitha rrethet e vendit dhe me shumë sukses, në reparte ushtarake, në kufi, fshatra e qytete, në tribuna me raste festash etj. Në vitin 1952, Xhoni, me propozimin e Komandës së Ushtrisë dhe Ministrisë së Kulturës, së bashku me kolegët dhe shokët e tij soliste të Ansamblit artistik të Ushtrisë, u nisën për studime në Konservatorin e Moskës, BS. Artistët e ardhur nga Shqipëria e vogël u vlerësuan shumë nga trupa pedagogjike e Konservatorit “Çajkovski”.

Secili nga pedagogët më në zë të Degës së kantos (këngës) donte me çdo kusht të kishte në klasën e vet njërin prej këtyre këngëtarëve shqiptarë. Xhoni filloi mësimin e teknikës vokale me një nga pedagogët e vjetër në Konservator dhe solist i parë në Teatrin Balshoi, Sergei Baturin. Gjatë këtyre viteve, Xhoni, krahas studimeve në shkollë, ka pasur edhe një aktivitet artistik koncertal shumë të madh. Ai me shokët e tij kanë paraqitur me dinjitet artistik për publikun artdashës rus muzikën shqiptare dhe botërore. Kaq e njohur u bë muzika shqiptare, sa edhe sot kur takon njerëz të moshave të vjetra të asaj kohe (rusë), kujtojnë me nostalgji këngët: “Hajde moj”, “Lule bore”, “Vajta në Elbasan” etj. Në mbarim të studimeve të konservatorit, në vitin 1957 Xhoni mori pjesë si konkurues në Festivalin Botëror të zërave të rinj që organizohej ne atë kohë në Moskë.

Aty përfaqësoheshin 110 këngëtarë nga e gjithë bota. Zeri i Xhonit, me nje teknike te kulluar dhe vokal skenik terhoqi vemendjen e gjithe konkuruesve. Xhoni Athanasi u vlerësua me çmim të dytë ndërkombëtar në atë festival dhe u quajt Laureat me Çmim të Lartë të festivalit. Ky ishte një stimul i shkëlqyer për fillimin e karrierës së tij, por gjithashtu një kujtim i paharruar, sepse Çertifikata e Diplomës ishte firmosur nga këngëtari i mirënjohur italian Tito Skipa, që ishte dhe kryetar i jurisë së festivalit. Në vitin 1957, pas studimeve, Xhoni u emerua si solist i Teatrit të Operas dhe Baletit në Tiranë. Ishte një sukses i madh për artin operistik ardhja e këngëtarëve të rinj që u diplomuan në Moskë.

Krahas këngëtarëve të vjetër si Marije Kraja, Jorgjia Truja, Gj.Kosturi, K.Antoniu, H.Pelingu, tani u shtuan edhe M.Xhemali, A.Mula, I.Tukiqi, M.Herri, L.Kacaj, N.Mula, Xh.Athanasi, G.Cako, Gj.Heba, G.Zdruli etj. Teatri i Operës në vitet ’58-‘65 kishte në repertorin e tij 25 shfaqje artistike nga veprat më të vështira klasike të kompozitorëve Verdi, Puçini, Çajkovski, Leon Kavallo, Maskanji, Glinka, Bize, Masnet…një jetë shumë të pasur koncertale në të cilat Xhoni Athanasi ishte pjesëmarrës. Rolet në të cilat ai u shqua gjatë këtyre viteve kanë qenë: Turidu tek “Kavaleria Rustikana” e Maskanjit, Kanjo tek “Pagliaci” i Leonkavallos, Lenski tek “Eugjen Ognegin”, Shonari tek “Bohema” e Puçinit, Don Bazilio tek “Dasma e Figaros” e Moxartit, Dhimitri tek “Lulja e kujtimit” e K.Konos, Bash Murgjini tek “Borana” e A. Mulës, Kuestori tek “Heroina” e V.Noves, Doda tek “Mrika” etj…

Gjatë viteve që punoi si solist në Teatrin e Operës ai ka përfaqësuar disa herë Shqipërinë në aktivitete koncertale jashtë vendit si në Rumani, BS, Kinë, Mongoli, Kore, Vietnam, Bullgari, Ukrainë, Lituani, Jugosllavi, Hungari etj. Kudo që ka shkuar, është vlerësuar nga spektatori dhe media si një këngëtar me zë të fuqishëm dhe shumë komunikues me spektatorin. Midis të tjerash gazeta “Kultura” e Moskës, më 1959 shkruante: “Me një këngëtar të tillë si Xhon Athanasi mund të mburret çdo teatër në botë”. Pedagogu i konservatorit të Bullgarisë Brymorov e ka vlerësuar zërin e Xhonit si “zë i rrallë botëror”. Todi dal Monte, këngëtarja italiane, pasi e dëgjoi në një studio, tha: “zëri i Xhonit është një zë i rrallë tenori dramatik”.
Nuk ka qytet apo fshat, fabrikë apo shesh ku Xhoni bashkë me kolegët e tij të mos ketë dhënë shfaqje operistike dhe koncerte të ndryshme për masat e gjera artdashëse. Nga ditari i tij personal i shkruar gjatë vitit 1957-1993, mund të radhisim 1100 koncerte dhe 450 shfaqje operistike (pa numëruar këtu koncertet para studimeve). Por ai që i dha vlerat e artistit kombëtar shqiptar ishte roli i Skënderbeut në operën me të njëjtin emër të kompozitorit Prenk Jakova, e cila u dha me rastin e 500 vjetorit të vdekjes së heroit tonë kombëtar.

Kompozitori Jakova, i cili e vlerësonte Xhonin si tenor dramatik, e shkroi operën “Skënderbeu” posaçërisht që roli i Gjergj Kastriotit t’i përshtatej zërit, tesiturës dhe figurës së artistit tonë. Ky ishte një vlerësim shumë i lartë dhe Xhonit i duhej të kryente një detyrë shumë të madhe për të realizuar figurën e Heroit tonë Kombëtar, Skënderbeut. Xhoni tregon: “M’u desh të mendoja ditë e natë se si do të mund të realizoja këtë rol kaq të dashur dhe të imagjinuar nga publiku ynë artdashës…” Por me ndihmën e regjisorit të mirënjohur Pirro Mani, i cili vuri në skenë operën, së bashku krijuan një spektakël madhështor që u mirëprit nga spektatori. Opera “Skënderbeu” e ngriti Xhonin në piedestalin e arritjeve të tij artistike. Ai jo vetëm e interpretoi rolin e Gjergj Kastriotit, në mënyrë të shkëlqyer nga ana teknike vokale, por krijoi një figurë të Skënderbeut të studiuar aq mirë prej tij, sa, kur vinte përkrenaren, pelerinën dhe shpatën, dukej si një Skënderbej i vërtetë, si një hero madhështor kombëtar. Madje fotografitë e marra nga shfaqja janë përdorur edhe si ilustrime historike.

Në vitin 1973, pa u shkëputur asnjëherë nga aktiviteti i tij si këngëtar në Teatrin e Operës dhe Baletit, Xhoni filloi njëkohësisht punën si pedagog në Akademinë e Arteve të Bukura në degën e kantos. rezultatet e punës së tij si pedagog u dukën që në vitet e para, kur një brez i tërë këngëtarësh të rinj mbaruan me rezultate shumë të mira. Nga studioja e Xhonit debutuan si solistë në Teatrin e Operës dhe Baletit dhe u bënë të njohur edhe jashtë atdheut këngëtarët: Agim Duro, Ruzhdi Karaj, Suzana Frashëri, Nikolin Gurakuqi, Irini Nikolla, Kaman Aliko, Luan Sula si dhe shumë të tjerë. Krahas punës si këngëtar dhe pedagog, Xhoni e ka afirmuar veten si artist në kompleksitetin e plotë të një muzikanti të gjithanshëm, p.sh., si regjisor ai ka vënë në skenën e Teatrit të Operes disa fragmente nga veprat operistike “Norma”, “Rigoleto”, “Toska”, “Madama Batërflaj”, “Karmen”, të cilat u pritën shumë ngrohtë nga spektatori edhe për arsyen tjetër, sepse u vunë në skenë menjëherë pasi fitoi demokracia në Shqipëri, mbas një periudhe të gjatë kohe që në TOB, që nga 1967-1990, ishin çensuruar veprat e autorëve të huaj.

Njëkohësisht ai ka bërë edhe disa kompozime, sidomos për fëmijë. Ka punuar për krijimin e një albumi shkollor, me vepra operistike shqiptare, për t’u përdorur në Akademinë e Arteve si material studimi, duke parë me imtësi çdo frazë muzikore, për t’iu përshtatur sa më mirë studentëve në programin mësimor. Dy nga studimet e tij me rëndësi janë edhe “Të kënduarit si mjet shprehës dhe komunikimi” dhe “Teknika e frymëmarrjes së këngëtarit.” Ka përgatitur një album me përmbledhje këngësh popullore të rretheve të ndryshme të Shqipërisë. Ka marrë pjesë në përgatitjen e festivaleve të ndryshme artistike-vokale të këngëtarëve lirikë të Gjirokastrës dhe të fëmijëve, ku shpeshherë ka qenë edhe kryetari i jurive. Për merita artistike shumëvjeçare Xhonit i është dhënë nga Kuvendi Popullor i Shqipërisë titulli i lartë Artist i Merituar. Emri i Xhonit është i shkruar në Enciklopedinë Botërore të Artit, një vlerësim i rrallë ky që i bëhet një artisti.

Mbas vitit 1994 Xhoni bashkë me familjen e tij u rikthye në Amerikë, në vendin ku kishte lindur, në Boston. Ardhjen në Amerikë ai e kishte ëndërruar prej kohësh dhe ëndrra u bë realitet ndoshta me shumë vonesë. Megjithatë, edhe këtu, megjithëse në moshë të thyer, ai e tregoi veten dhe vërtetoi se një artist i apasionuar, edhe me kalimin e viteve, gjithmonë e dashuron skenën dhe asnjëherë nuk e braktis atë. Kështu, Xhoni vazhdon aktivitetin e tij për komunitetin shqiptaro-amerikan në raste festash dhe pritjesh zyrtare, duke dhënë shumë koncerte në Boston dhe në qytete të tjera përreth. Ai eshte mirepritur dhe vleresuar nga spektatori i ketushem si nje kengetar i nivelit te larte. Me zerin e tij Xhoni ka marre pjese ne te gjitha festat shqiptare dhe takimet me personalitete zyrtare te Shqiperise qe kane vizituar Bostonin. Zeri i Xhonit ka tingelluar shume here ne sallat e restorantit “Pier 4” dhe pronari i tij, Anton Athanasi, ka thene: ”Ne keto sallat e mia kane kenduar shume kengetare te medhenj, por Xhoni eshte me i miri nga te gjithe.” Me zerin e tij te mrekullueshem e te pakrahasueshem, Xhoni mbush sallen ku komuniteti shqiptar zhvillon festen e pervitshme te 28 Nentorit. Himni i Flamurit shqiptar degjohet cdo nentor ne Boston nepermjet zerit te Xhonit.

Xhoni Athanas vazhdon te jape koncerte ne komunitetin rus dhe ate Italian, por gjithmone prezantohet si kengetar shqiptar. Si nje artist lirik i kompletuar, me nje vokal elegant skenik Xhoni Athanas ka terhequr vemendjen e artdashesve amerikane, te cilet e kane duartrokitur ne cdo koncert ku kane qene te pranishem. Nder koncertet me te rendesishme permendim ate me teme Kosovare, ne vitin 1999, i cili u shfaq ne nje nga sallat me te njohura e me antike te Massachusettsit ne Kembrixh, “Sanders Theater”. Koncerti u pergatit nga regjisorja italiane Luiza Marino, me trupen e kengetareve te ardhur nga Italia. Xhoni pergatiti dhe mori pjese me nje veper vokale, me tekst per Kosoven dhe i kushtohej vuajtjeve te vajzave kosovare gjate luftes. Zeri i Xhonit me nje tingellim emocional dhe veshja e tij me kostumin e Malesise se Madhe e kompletuan vepren vokale, e cila u mireprit dhe u vleresua nga spektatori si pjesa me e mire dhe me aktuale per ate koncert.

Xhoni ka dhene gjithashtu nje numer koncertesh te tjera ne shtetin e Massachusettsit dhe jashte tij, ne Nju-Jork, Nju-Xhersi etj. Ne cdo aktivitet, bashke me argetimin e pjesemarresve, Xhoni, me mjeshterine e te kenduarit e te interpretuarit emocionalisht, ka sjelle edhe krenari kombetare. Me 1998 ai mori pjese ne nje koncert me vepra klasike ne Nju-Jork, organizuar nga “Motrat Qiriazi”. Koncerti, ku merrnin pjese kengetare shqiptare e kosovare, u organizua per te ndihmuar financiarisht femijet kosovare. Ky ishte nje takim shume i rendesishem sepse kontribuoi ne njohjen dhe miqesine midis artisteve shqiptare e kosovare.

Nje aktivitet tjeter muzikor i Xhonit ne Massachusetts eshte dhe ushtrimi i profesionit te pedagogut. I njohur ne komunitet se “Profesor Xhoni” ai vazhdon akoma të japë mësime kantoje për studentë shqiptarë, rusë etj, duke organizuar shpesh koncerte me ta. Ne vitin 1999 Xhoni organizoi korin e pare te femijeve ne Boston, kryesisht me femijet emigrante kosovare, te ardhur ne Amerike si refugjate nga lufta. Kori i femijeve mori pjese ne festimin e 28 Nentorit te atij viti dhe se bashku me Xhonin interpretoi himnin shqiptar dhe ate amerikan, te pritur me brohoritje nga te pranishmit. Gjithashtu me 2001 Xhoni ka pergatitur nje kor special te femijeve me psalmet e imzot Fan Nolit per festat e medha te kishes, gjate pashkeve dhe krishtlindjeve. Ky kor ka kenduar ne te tria kishat ortodokse shqiptare qe ndodhen ne South Boston.Xhoni Athanas si gjithnje eshte i rrethuar nga dashuria e kujdesi i te afermve dhe familjes se tij. Per komunitetin shqiptaro-amerikan te Massachusettsit do te mbetet e paharruar mbrëmja e ngrohtë e organizuar në “Pier 4”, Boston, ne vitin 2001, për festimin e 75-vjetorit te lindjes së artistit tonë të dashur. Ishte nje mbremje domethenese, e merituar dhe e deshiruar. Pranë Xhonit, si gjithmonë, e bukur, besnike e zemërdhembshur qëndronte bashkëshortja, Sekinja, artiste edhe ajo, një nga balerinat e mirënjohura shqiptare. Më kujtohet, 50 vjet të shkuara në Tiranë, kur ky çift i mrekullueshëm shpalli fejesën. Ardhur që të dy nga besime të ndryshme fetare, ajo, e bija e klerikut musliman, drejtorit të Medresesë dhe ai, i biri i priftit korçar.

Por dashuria e tyre që u kthye në mit, shkeli mitin e fanatizmit dhe të zakoneve të prapambetura. Çifti Athanas ose çifti I emancipimit, u bë idhull dhe shembull për shumë fejesa të tjera midis të rinjve me besime fetare jo të njëjta. Xhoni ka ditur të vlerësojë e të nderojë familjen e të çmojë shoqërinë. Gjatë jetës së tyre bashkëshortore motoja e tij ka qenë devotshmëria dhe sakrifica për artin. Pa u lodhur kurrë, gati të rrezikojë edhe shëndetin, për të çuar deri në fund punën dhe premtimin e dhënë. Kurrë egoist, jo vetëm në jetë, por as në art, ku në disa raste, ky egoizëm është i nevojshëm. “Çdo shfaqje e koncert, - tregon Sekinja, - ka qenë me emocione të forta jo vetëm për Xhonin, por edhe për të gjithë pjesëtarët e familjes.

Xhoni thotë: “Kur unë kam emocion, këndoj më mirë”. Xhoni – artist, koleg, pedagog, bashkëshort ideal, baba shembullor dhe gjysh i dhembshur. Vajza e dyte, Edlira, e pershendeste te jatin me rastin e 75-vjetorit: “… I dashur babi!, kur hyj qetas ne shtepi dhe te gjej ulur ne piano, duart e tua ne tastiere i bien nje melodie te njohur dhe syte e tu e fiksojne per nje cast noten “do” dhe “do diez” sikur aty te kesh gjetur nje rrugice te vogel kalimi ku me pas te nxjerr ne nje qiell te paster e te mbushur me kujtime…Gjej zërin tënd të formohet, t’i përshtatet përpikmërisht idealit që Verdi apo Puçini kishin patur kur hidhnin notat në pentagram…

Të gjej në ato çaste kur më krihje flokët me dy bishtaleca, kur, pa përtuar, me çoje përditë me biçikletë në shkollë… Të gjej gjysh…, të gjej në agoninë e operacionit by pass në zemër… Si do të ishte, vallë, jeta jote që ti kishe ëndërruar me stil perëndimor? Ndoshta do të kishe famën e Pavarotit, ndoshta dhe peshën e tij, por unë nuk do të te ndërroja kurrë me njeriun, shqiptarin e njohur Xhoni Athanas…Vajza e madhe , Mirela, i kushton te atit vargje: “/ Babi im i mire…/ Me duket sikur zerin tend te bukur,/ E kam degjuar e para une/ Me nina-nanat e embla/ Kur me vije ne gjume./ Ndersa mbesa, Xhulia, i dhuron gjyshit tingujt e pianos luajtur nga duart e saj te vogla.

Ishte mesdite e bukur e 23 nentorit 2004 kur ne sheshin para Bashkise se Bostonit ishin mbledhur qindra shqiptare, burra, gra, femije, djem te rinj, vajza, disa me kostume kombetare. Gjithsecili e quante privilegj te madh te ndodhej ne kete manifestim te ngrohte festiv, gjate ceremonise se ngritjes se flamurit shqiptar ne Boston, per here te pare ne histori. “Mos harroni flamurin!” pat thene dikur Faik Konica—flamurin , simbolin e qendreses, simbolin e bashkimit
, simbolin e ardhmerise.

Ishte mallengjyes casti kur kengetari yne i mirenjohur Xhoni Athanas i kendoi e i ndjeu thelle keto “simbole” gjate interpretimit te himnit te flamurit shqiptar. “…Kur fillova te kendoja vargun e pare, “Rreth flamurit te perbashkuar”, - tha me nje ze prekes artisti Athanas,- m’u duk sikur kendoja per here te pare ne jeten time. Kam kenduar ne opera e ne qindra koncerte brenda e jashte atdheut, kam dhene shfaqje ne komunitetin e Bostonit e rrethinat per vite me radhe, por emocionin e dites se sotme nuk e kam ndier kurre! Te kendosh ne sheshin me te rendesishem te Bostonit, ndersa flamuri yne kombetar nderohet nga flamuri amerikan, eshte nje tejndjeshmeri per cilindo, eshte nje nder per mua si artist.”- tha ai i entuziazmuar.

Koncerti i paharruar qe ka marre pjese Xhoni eshte ai i qershorit 2005, titulluar “Buqete kengesh dhe vallesh shqiptare” me pjesemarrjen edhe te grupit te valleve “Bashkimi” te Bostonit, pergatitur nga mjeshteri i valles, Bashkim Braho. Koncertin e Massachusettsit e nderoi me pjesemarrjen e saj edhe kengetarja e mirenjohur e komunitetit shqiptaro-amerikan, Merita Halili. Koncerti u degjua nga me shume se 500 spektatore e u vleresua si nje sukses i arritjeve te artisteve shqiptare ne Boston. Mbresa te vecanta ne kete koncert la kenga “Lulebore”, e cila u kendua nga Xhoni dhe Merita dhe u shoqerua me duartrokitje te gjata.

E cilesuar si “Kenga e shekullit” Xhoni Athanas ruan kujtimet me te bukura per kete kenge shkodrane. “Me kujtohet, - thote ai,- kur kam ardhur ne Tirane ne vitin 1948, dhe kenga e kompozitorit Simon Gjoni, “Lulebore” sapo kishte mberritur nga Shkodra. Pa dyshim, kenga “Lulebore” u be menjehere shume e dashur per spektatorin shqiptar, - vazhdon Xhoni. – Ne, solistet e Ansamblit te Ushtrise e kendonim ne cdo koncert tonin, ne rrethet e ndryshme te Shqiperise. Kjo kenge i kaloi edhe kufijte e atdheut. “Lulebore” u kendua ne festivalin e Berlinit me 1949-1950 nga A. Mula dhe ne festivalin e Bukureshtit me 1953, nga Tukici-Mula. Por kenga “Lulebore” eshte bere e njohur me shume ne Rusi. Gjate viteve studentore, 1952-1957, ne, grupi i “Lulebores”, Mula-Tukici, Xhemali-Athanas, etj. e kemi kenduar me dhjetera here, ne koncerte te ndryshme ne sallat me te rendesishme ne Moske, S. Petersburg, Kiev, Odesa, Minsk, etj. Shpesh here, kur ne kengetaret e “Lulebores”, shetisnim ne nje nga rruget kryesore te Moskes me emrin “Gorki”, shume qytetare dhe sidomos vajzat, na pershendesnin, duke na therritur, “Podsnjezhnik”,- perfundon Xhoni.

Sot, ne ceremonine e dorezimit te Madaljes se Mirenjohjes dhe te festimit te 80-vjetorit te lindjes, do te deshironim t’i dhuronim artistit tone te dashur nje buqete me lulebore shqiptare me urimin: “Rrjedhte e mos pushofte kurre kenga jote, Xhoni!”

Kuinsi, Mass, 5 nentor, 2006

[universiteti]

[ramfis26]

Eshte shume e veshtire te gjenden partiturat e autoreve shqiptare edhe pse arkivat kane patur shume ndryshime ne dhjetvjeçaret e fundit. E di qe po kerkohet te ribotohen,por si gjithmone kur behet fjale per gjera qe nuk kane te bejne me biznes....

[ramfis26]

[ramfis26]

[ramfis26]