Shqipetar te dashur.Ne nuk jem te ardhur nga ndonje pjes tjeter te botes,per veqe qe jemi autokton.
Nga Kaukazi jan te ardhur sllavet.Shpernguljet sllave filluan aty nga sh.4-6.te e. se. re.(pas K.r.).Kjo shperngulje u dha ne tri drejtime.Sllavete ishin ne qneder te rusis,disa shkuan ne lindeje te azijes,disa ne jug si dhe dis ne perendim.
Sllavete qe morren drejtimin ka perendimi arrite ne Ballkan aty ka shk.6. te ere se re.(pas.k.)
Boshnjaket,maqedonet,vugaret,Kroatete,sllovenet,se rbete e te gjıthe keta jan sllave.Keta ka nje gjuhe te njejte.Keta jan te ardhur aty nga kaukazi.
Ka shuem argumente qe Sllavete kan bere perpjekej qe ta quajne vete autokton,duke i ja imponuar shqipetareve se jan te ardhur.
.......Historija e shkurt e shqipetareve......
PARAARDHĖSIT E SHQIPTARĖVE
--------------------------------------------------------------------------------
BANORĖT E HERSHĖM TĖ VENDIT TONĖ
1. Banorėt e tejlashtė tė vendit tonė dhe mėnyra e tyre e jetesės
Trualli i banuar sot nga shqiptarėt filloi tė popullohej shumė herėt, qė nė kohėn e paleolitit (gurit tė vjetėr), mbi 100.000 vjet mė parė. Nė fillim u banuan ato zona qė ishin nė kushte gjeografike mė tė pėrshtatshme.
Nė shqipėri, banimet mė tė hershme janė vėrtetuar nė shpellėn e Gajtanit (Shkodėr), nė Konispol, nė malin e Dajtit dhe nė vendbanimin e Xarės (Sarandė).
Njerėzit primitivė jetonin nė grupe tė veēuara, kryesisht nėpėr shpella tė thella, pa lagėshtirė dhe tė mbrojtura nga erėrat. Veglat e punėsi punonin me gurė stralli dhe mė rrallė prej kocke. Prej kėtyre gurėve , me anė tė ashkėlzimit nxirrnin pjesė mė tė vogla e mė tė mprehta guri pėr ti pėrdorur si gėrryese, shpuese etj. Si vende pėr tė pėrpunuar gurin shfrytėzoheshin hyrjet e shpellave dhe terrenet pranė lumenjve. Sidoqoftė, veglat e asaj epoke ishin ende tė thjeshta dhe tė krijuara kryesisht prej guri. Njerėzit primitivė ushqeheshin me produkte tė mbledhura nė natyrė dhe me gjah kafshėsh tė egra.
Pėr shkak tė kushteve tė vėshtira nė tė cilat jetonin,. Njerėzit e paleolitit kanė pasur njė mesatare jete shumė tė shkurtėr, rreth 21-30 vjeē, me njė vdekshmėri mė tė madhe te fėmijėt.
Lufta e pėrbashkėt pėr tė pėrballuar jetėn ēoi nė forcimin e lidhjeve tė pjesėtarėve tė ēdo grupi, nė ndryshimin e organizimit tė njerėzve primitivė, tė cilėt nga fundi i paleolitit kaluan nė grupime me lidhje gjaku, nė martesėn me grupe, ku prejardhja e fėmijės pėrcaktohej vetėm nga nėna. Filloi kėshtu organizimi i shoqėrisė matriarkale, e cila mori formė nė periudha tė mėvonshme, nė kohėn e neolitit (guri i ri), 6000-3000 vjet, p.k. (para Krishtit).
Popullimi i krahinave tė banuara sot nga shqiptarėt u rrit shumė nė periudhėn neolitike. Njerėzit filluan tė braktisin shpellat dhe tė pėrqėndroheshin nė vende tė hapura. Banorėt neolitikė pėlqenin mė shumė tė ndėrtonin kasollet e tyre nė fusha dhe nė terraca lumore. Janė tė njohura njė numėr i madh vendbanimesh tė tipit palafit, dyshemetė e tė cilave viheshin mbi trarė tė ngulur nė fundin e liqenit.
Banorėt e hershėm, nga jeta endacake e kohės paleolitike kaluan nė vendbanime shpeshherė tė qėndrueshme, me ekonomi kryesisht bujqėsore. Ata njihnin dhe pėrdornin drithėrat kryesore, si elbin, melin, grurin etj. Kjo u shoqėrua edhe me liulėzimin e sistemit matriarkal, ku rolin drejtues tė ekonomisė e tė jetesės e kishte gruaja. Nė kėtė epokė u kalua nė njė formė tė re martese, nė martesėn me ēifte.
2. Zbulimet e hershme teknike
Ndėr shpikjet mė tė rėndėsishme tė kohės sė paleolitit ėshtė zbulimi i zjarrit, i cili i ndihmoi shumė banorėt e lashtė pėr tė pėrmirėsuar ushqimin dhe pėr tu ngrohur. Pjekja dhe zierja e ushqimit me anėn e zjarrit solli ndryshime cilėsore nė organet tretėse tė njeriut.
Ndryshimet nė ekonomi dhe nė organizimin shoqėror tė kohės sė neolitit ndikuan pėr zbulime tė tjera teknike, tė mėdha pėr lashtėsinė. Njerėzit mėsuan tė punonin enėt prej balte, tė cilat shpeshherė i zbukuronin me njė shije tė vėrtetė artistike, mėsuan ti tirrnin dhe tė thurrnin pėlhura qė i pėrdornin pėr veshje, shtrojė e mbulesė, filluan tė ndėrtonin kasollet e para qė kishin dysheme tė shtruara me argjil dhe ishin tė rrethuara me thupra e kallama tė lyera me baltė nga jashtė pėr tu mbrojtur nga era e i ftohtit.
Nė kohėn neolitike, veglat e punės, veēanėrisht ato prej stralli, u pėrsosėn shumė, nė krahasim me kohėn e mėparshme. U shpikėn vegla tė reja pune. Pėr bluarjen e drithit u shpikėn gurėt e blojės, pėr punimin e tokės filloi tė pėrdorej shati i pėrgatitur prej brirėve tė drerit. Me kėta brirė bėnin edhe ēekanė. Gjuetia e peshkut u rrit dhe u pėrmirėsua me krijimin e rrjetave dhe tė grepave pėr zėnien e tij. Po kėshtu u pėrgatitėn edhe mjete tė tjera pėr gjuetinė e kafshėve tė egra.
Ekonomia nė kohėn neolitike u gjallėrua mė tej me zbutjen e kafshėve tė egra e kthimin e tyre nė kafshė shtėpiake. Gjuetia i ndihmoi njerėzit e kėsaj kohe tė zbutnin delen, dhinė, kalin, qenin.
Tė gjitha kėto arritje forcuan lidhjet e grupeve gjinore tė njerėzve primitivė, pėrmirėsuan lidhjet me grupet e banorėve tė tjerė dhe nxitėn marrėdhėniet e kėmbimit nė mes tyre, deri edhe nė krahina tė largėta.
Nė kohėn pasardhėse, nė atė eneolitike (tė bakrit) 3000-2100 vjet para Krishtit (p.K.), u bėnė ndryshime tė reja. U krijua ndarja e ekonomisė blegtorale nga ajo bujqėsore. Disa grupe banorėsh merreshin kryesisht me bujqėsi dhe grupe tė tjera merreshin me blegtori. Blegtorėt qenė mė shumė banorė endacakė. Kėta filluan tė popullonin pėrsėri shpellat. U krijuan vendbanime tė reja edhe nė qendra tė hapura malore. Popullimi i krahinave u rrit edhe mė shumė.
Risi teknike e madhe e kėsaj kohe ishte fillimi i punimit tė veglave tė punės prej bakri. Shoqėria njerėzore hyri kėshtu nė njė epokė tė re, nė atė tė punimit tė metaleve. Po kėshtu toka filloi tė punohet me parmendė, duke pėrdorur kafshėt tėrheqėse, kalin dhe qetė. Ekonomia blegtorale i dha pėrparėsi punės sė burrave.
Filloi tė dobėsohej shoqėria matriarkale dhe rolin e drejtimit nė ekonomi dhe nė grupet shoqėrore filluan ta merrnin burrat. Lindi kėshtu nė epokėn eneolitike shoqėria patriarkale, e cila u forcua mė shumė nė epokėn e bronzit (2100 1100 p.K.) dhe nė atė tė hekurit (mijėvjeēari i fundit p.K.)
3. Pellazgėt
Pellazgėt njihen si banorėt mė tė lashtė parailirė e paragrekė. Shkrimtarėt e lashtė grekė Homeri, Herodoti etj, tregojnė pėr shtrirjen, pėr mėnyrėn e jetesės dhe pėr gjuhėn e tyre. Ata patėn njė shtrirje tė gjerė qė nga Ballkani i Jugut e deri nė Azi tė Vogėl.
Heroditi, historiani i lashtė grek i shek. V p.K. jep disa tė dhėna pėr pellazgėt qė jetonin nė Greqi. Sipas tij, gjuha e pellazgėve ishte e ndryshme nga gjuha greke. Ata merreshin me bujqėsi e detari. Ishin edhe mjeshtėr tė mirė ndėrtimi.
Pellazgėt ngritėn murin qė rrethonte akropolin e Athinės dhe pėr kėtė athinasit u dhanė atyre si shpėrblim disa toka nė Atikė, tė cilat edhe pse ishin tė pavlefshme, ata i kthyen nė toka tė mira bujqėsore.
Pėr pellazgėt dhe karakterin etnik tė tyre janė dhėnė mendime tė ndryshme nga studiuesit, ndonjėherė edhe kontradiktore. Qė nė shek. XVII, veēanėrisht nė periudhėn e Rilindjes Shqiptare, te studiuesit shqiptarė dhe tė huaj zotėroi teoria e lidhjes sė pellazgjishtes me shqipen. Pėrkrahės i flaktė i kėsaj teorie ka qenė gjuhėtari austriak Han (Hahn). Por ka edhe studiues tė tjerė qė e kundėrshtuankėtė.
Nė studimet e arkeologėve dėshmohet se shtrirja e dokumentuar e pellazgėve pėrputhet me kompleksin kulturor arkeologjik ballkano-egjean tė periudhės sė eneolitit dhe supozohet se ky kompleks i takon popullatės pellazgjike, si paraardhėse e ilirėve.
PELLAZGĖT NĖ SHKRIMET E AUTORĖVE ANTIKĖ
1. Pellazgėt kishin zakon tu flijonin perėndive ēdo gjė, sikurse e mėsova nė Dodonė; dhe nuk kishin pėr ta ndonjė emėr, pasi nuk i ka dėgjuar njeri ti thėrrisnin me emėra. Ata i thirrnin nė pėrgjithėsi si perėndi, pėr arsye se, pasi kishin vėnė tė gjitha gjėrat nė rregull, mbanin ligjet e gjithėsisė. Herododi, shek. V p.K.
2. Orakuléli ishte mė pėrpara afro Skotusės, qytet i krahinės Pellazgiotis. Mbasi lisi u dogj prej dikujt me porosinė e Apolonit, orakulli u transferua nė Dodonė. Jepte porosi jo me fjalė, por me simbole si orakulli i Aonit nė Libi, duke u nisur nga fluturimet e veēanta tė tre pėllumbave, sipas tė cilėve profetėt nga pellazgėt. Pėr kėta tė fundit flitet se kanė qenė mė tė vjetrit nga tė gjithė ata qė sunduan nė Helladė. Sarboni. Shek.I
2. ILIRĖT
--------------------------------------------------------------------------------
1. Origjina e Ilirėve
Popujt qė u bėnė mė tė njohur nė historinė e lashtė tė Ballkanit janė grekėt, ilirėt dhe trakėt. Ilirėt janė ndėr banorėt mė tė lashtė tė Gadishullit Ballkanik. Ata janė autoktonė. Kulturėn, gjuhėn dhe tiparet antropologjike ilirėt i formuan nė vendin e tyre, nė pjesėn perėndimore tė Gadishullit tė Ballkanit, aty ku shkrimtarėt antikė i pėrmendin nė veprat e tyre.
Trevat e shtrirjes sė popullsisė ilire janė mjaft tė gjera; ato pėrfshijnė tė gjithė pjesėn perėndimore tė Gadishullit tė Ballkanit, qė nga degėt e Danubit, lumenjtė Sava e Drava, nė veri, e deri te Gjiri i Ambrakisė (Prevezė), nė jug, kurse nė lindje deri nė Vardar. Grupe tė veēanta ilirėsh u vendosėn edhe nė Italinė e Jugur. Kėto janė fiset mesapet dhe japige.
Emri etnik ILIR shfaqet nė veprat antike qė nė shek. V p. K. Kurse emrat e disa fiseve ilire fillojnė e pėrmendėn qė nė shek. XII nga Homeri. Por koha e formimit tė etnosit ilir ėshtė mė e lashtė.
Fillimet e origjinės ilire janė qė nė mesin e mijėvjeēarit tė dytė p.K., qė nga periudha e bronzit tė mesėm, kur fillojnė tė formohen tiparet etnike ilire. Nė epokėn e hekurit (mijėvjeēari i fundit p.K.) ilirėt u formuan plotėsisht, duke trashėguar nga epokat mė tė hershme eneolitike dhe tė bronzit tipare kulturore gjuhėsore e antropologjike etnike.
Teoria e vjetėr qė i bėri ilirėt tė ardhur nga Evropa Qendrore, nė shekujt XII XI p.K., ėshtė rrėzuar nga studimet e kryera pas Luftės sė Dytė Botėrore. Vetė fakti qė varrimet me urna, karakteristike pėr popujt e Evropės Qendrore, nuk janė tipike pėr trevat e shtrirjes sė ilirėve, por ndeshen vetėm nė zona tė kufizuara, tė rralla, dėshmon kundėr teorisė sė ardhjes sė ilirėve nė Ballkan nga veriu.
Gjurmėt e kulturave tė Evropės Qendrore, qė ndeshen nė Iliri, janė rezultat i kontakteve kulturore, tregtare e tė lėvizjes sė artizanėve tė punimit tė metaleve.
2. Fiset kryesore ilire
Ndėr fiset mė tė pėrmendura ilire janė: taulantėt, ardianėt, dardanėt, paionėt, dalmatėt, albanėt, penestėt, molosėt, kaonėt, thesprotėt etj.
TAULANTĖT. Banonin nė zonėn e Adriatikut, qė nga lumi Vjosa, deri nė prapatokėn e Dyrrahut. Ky fis luajti njė rol shumė tė rėndėsishėm nė historinė ilire tė shek. IV III p.K., duke u vėnė nė krye tė shtetit ilir, tė cilin e kishin krijuar mė parė enkelejtė. Nė trevat e taulantėve mė vonė shfaqet fisi i Albanėve dhe i Parthinėve.
ENKELEJTĖ. Banonin nė krahinat pėrreth liqenit tė Ohrit. Ata krijuan dinastinė e parė tė mbretėrisė Ilire, nė fund tė shek. V p.K. Njė nga qytetet e tyre kryesore ishte Enkelana. Pas shek. IV ata nuk pėrmenden mė. Nė trevat e fisit tė enkelejve pėrmenden edhe dasaretėt. Enkelejtė kanė qenė peshkatarė tė zotė.
DASARETĖT. Janė njė fis i madh nė Ilirinė Juglindore. Njiheshin nė lashtėsi sidomos pėr prodhimin e drithėrave tė bukės. Njė nga qytetet mė tė njohura ishte Pelioni (qyteza nė Selcė tė Poshtme tė Pogradecit). Qytet tjetėr i madh i kėtij fisi ishte edhe Antipatra (Berati).
ALBANĖT. Banonin nė prapatokėn e qytetit tė Dyrrahut. Kryeqendra e tyre ishte Albanopoli (Zgėrdheshi i Krujės). Fisi i albanėve i dha emrin e vet shqiptarėve, gjatė mesjetės sė hershme, kur ata njihen si albanė, arbėr.
ARDIANĖT. Fillimisht shtriheshin rreth gjirit tė Rizonit dhe tė lumit Neretva. Ardianėt e shtrinė pushtetin e vet nė tė gjitha krahinat e tjera qė mė parė ishin nėn sundimin e taulantėve. Ardianėt luajtėn njė rol shumė tė madh nė luftėrat kundėr pushtuesve romakė, gjatė shek. III II p.K., nė kohėn kur sundoi dinastia ardiane e Mbretėrisė Ilire. Kryeqendra e ardianėve ishte Shkodra.
DARDANĖT. Ishin fisi mė i madh ilir qė u vu nė krye tė Mbretėrisė Dardane, nė Ballkanin Qendror, kryesisht nė Kosovė. Dy fise tė tjera dardane tė njohura ishin thunatėt dhe galabrėt. Qyteti mė i rėndėsishėm i dardanėve ka qenė Damastioni, i njohur si kryeqendėr e nxjerrjes sė metaleve. Dardanėt pėrmenden si luftėtarė tė fortė, xehetarė shumė tė mirė, blegtorė dhe tregtarė tė njohur.
PAIONĖT. Fise ilire qė banonin nė luginėn e sipėrme tė Vardarit nė kufi me dardanėt, duke u shtrir deri tek lumi Struma. Pėrmenden pėr herė tė parė nga Homeri, si aleat tė trojanėve. Nė gjysmėn e parė tė shek.IV paionėt krijuan mbretėrin e tyre, e cila u detyrua tu bėjė ballė pėr shumė kohė sulmenve tė maqedonasve. Paionėt prenė nė shek.IV-II p.K. monedhėn e tyre prej argjendi.
DALMATĖT. Banonin nė brigjet e Adriatikut. Ishin blegtorė tė njohur, shquheshin pėr punimin e llojeve tė ndryshme tė veshjeve prej liri e leshi. Veshja e njohur me emrin dalmatika nė shekujt e parė u pėrdor edhe nga aristokracia romake, prej nga kaloi edhe nė veshje rituale kishtare. Qyteti mė i njohur i tyre ka qenė Delmini.
PENESTĖT. Banonin nė luginėn e Drinit tė Zi e pėrreth saj. Pėrmenden pėr herė tė parė nė vitet 170 169 p.K. Luajtėn rol tė rėndėsishėm nė Luftėn e Tretė Ilire romake. Pėrfshiheshin nė Mbretėrin Ardiane. Kishin 14 qytete e kėshtjella, ndėr tė cilat pėrmenden Uskana, Oeneu, Draudaku etj. Meqenėse pranuan garnizone romake nė qendrat e tyre, maqedonasit ua shkurtuan vendin.
MOLOSĖT. Janė njė nga tri fiset kryesore qė banonin nė qendėr tė Epirit antik dhe qė luajtėn rol shumė tė rėndėsishėm drejtues nė historinė e lindjes dhe tė formimit tė shtetit tė Epirit.
KAONĖT. Ky fis epirot kishte shtrirje tė gjerė, qė nga lumi Thyamios (sot lumi Kallama), deri nė luginėn e Drinosit, nė Gjirokastėr. Kryeqendra e kaonėve, Foinike (Finiqi i Sarandės), nė shek. III p.K. u bė kryeqendra e gjithė shtetit tė Epirit. Qytet tjetėr i madh i kaonėve ishte Antigonea (Saraqinishti i Gjirokastrės).
THESPROTĖT. Banonin nė Epir, nė jug tė lumit tė sotėm Kallama, deri nė gjirin e Ambrakisė. Pėrmenden nė shkrimet e lashta qė nga shek. V p.K., si fis qė sundoheshin nga dy kryetarė tė zgjedhur ēdo vit nga gjiri i parisė.
Fise tė tjera tė njohura janė edhe labianėt (pėr rreth liqenit tė Shkodrės), pirustėt (nė Mirditė) dhe parthiniet nė ultėsirėn bregdetare tė Adriatikut.
Veretje;
Per ata te cile te nuk e djehin vete shqipetare t'mos bejne pyetje te kota,pyetje po vend,qe nuk pergjigje....
E tere bota e din se shqipetaret jan pop. me te vjeter ne Bote.Mua po me vjenen disi si e ēuditeshme te behe nje pyetje e tille nga shqipetaret.....
Nuk e di se si cka e ndihen vete ai apo ajo,qe thote cili eshte pop. me i vjeter ne Ballkan.
Krijoni Kontakt