Çfarë feje kemi pasur?

[I-amëshuar]

Më lindi një pyetje të cilën po e diskutoja me babanë tim.

Pyetja është: cila ka qenë feja jonë e parë?

Pra në historin tonë nuk ndodhen apo mbahen të fshehurë faktet të cilën sjellin besimin që kemi pasur përpara se të behemi të gjithe katolik - orthodoks - myslyman.
Të parën e kemi nga romakët
Të dytën nga bizantët
Të tretën nga osmanët
Por të vërtetën mbi besimin apo paganizmin tonë para lindjes së krishtit nuk kemi prova. Unë e di që psh. persët(iranianët e sotëm) para se të konvertoheshin në myrslyman kanë besuar në flakë, apo vikingët(skandinavët) para se të konvertoheshin në kristian ata besonin në diell.

PO SHQIPTARËT...?

Ju kërkojmë ndihmë që ta zgjidhim këtë enigmë

MIRË SE VINI

[Piskavica_]

Me perpara them se kane besuar ne perendi te ndryshme si psh : perendia e diellit ,e detit , etj etj !
Tashi , varet se per cfare periudhe e ke fjalen ti ? Psh , para 2000 vjetve ( para se te lindte Krishti ) , shqiptaret ( apo Iliret ) nuk dihet se cfare feje kane pasur..., ndoshta kane qene te pa-fe ose ndoshta kane besuar ne ato perendite qe permenda me lart si greket e lashte !
Me pas , pas inkuizicioneve te shumta ta kishes katolike , neper bote u perhap feja kristiane ku edhe shqiptaret nuk ben perjashtim nga perqafimi i saj si pasoje e pushtimit Bizantin , pernderyshe te digjnin ne turren e druve si heretic ( te pakten historia keshtu flet..)
Para 500 vjetve , shqiptaret u pushtuan nga Turqit qe bene te njejten pune si kisha katolike duke perhapur fene muslimane vetem se perdoren metoda me bashkohore ne kthimin e njerzve ne fene e vet duke perdorur afrimin e pasurise ( tokes , parave ) ne shkembim te nderrimit te fese !
Pra ato qe tashi jane muslimane , para 500 vitesh ishin katolike , ndersa para 1000 e kusur vitesh ishin te pa fe apo me nje fe qe nuk i dihet emri..!
Te mos mburret asnjeri me "fene e te parve" pasi nuk ka fe te te parve ! Eshte gjithcka ne varesi te kohes per te cilen ben fjale kjo " e te parve" !

[Labeati]

Më lindi një pyetje të cilën po e diskutoja me babanë tim.

Pyetja është: cila ka qenë feja jonë e parë?

Pra në historin tonë nuk ndodhen apo mbahen të fshehurë faktet të cilën sjellin besimin që kemi pasur përpara se të behemi të gjithe katolik - orthodoks - myslyman.
Të parën e kemi nga romakët
Të dytën nga bizantët
Të tretën nga osmanët
Por të vërtetën mbi besimin apo paganizmin tonë para lindjes së krishtit nuk kemi prova. Unë e di që psh. persët(iranianët e sotëm) para se të konvertoheshin në myrslyman kanë besuar në flakë, apo vikingët(skandinavët) para se të konvertoheshin në kristian ata besonin në diell.

PO SHQIPTARËT...?

Ju kërkojmë ndihmë që ta zgjidhim këtë enigmë

Se pari nje korrigjim:

Feja e pare ilireve (Krishterimi) nuk u ka ardhe nga romaket, por nga predikimet e apostujve qe sic shkruan Pali "predikova deri n'Iliri".
Ne ate kohe romaket i persekutonin te krishteret kudo ne perandori (bile shejtori i pare i kishes eshte shen Asti peshkop i Durresit i cili u masakrua nga romaket), deri sa nja 300 vjet me vone nje perandor iliro-romak e beri krishterimin fe zyrtare.

Pra feja e pare MONOTEISTE e shqiptareve eshte krishterimi origjinal dhe jo i importuar apo imponuar me dhune si p.sh. islami qe sollen turqit.

Tashti para monoteizmit, iliret kane qene poli-teiste pra kane besuar ne shume zota, te ngjashem me perendite greke (nje pjese u importuan nga kolonite greke te Apolonise e Durresit), te cileve u blatonindhurata dhe punime ne balte apo metal.

Me perpara dihet se festonin solsticet (buzmi, kercimet rreth zjarrit) dhe po ashtu ne qiellin e token (ende sot betohen "per qiell e per dhe".
Por keto besime nuk mund te quhen "FE" ne kuptimin e mirefillte te fjales.

[I-amëshuar]

Se pari nje korrigjim:

Feja e pare ilireve (Krishterimi) nuk u ka ardhe nga romaket, por nga predikimet e apostujve qe sic shkruan Pali "predikova deri n'Iliri".
Ne ate kohe romaket i persekutonin te krishteret kudo ne perandori (bile shejtori i pare i kishes eshte shen Asti peshkop i Durresit i cili u masakrua nga romaket), deri sa nja 300 vjet me vone nje perandor iliro-romak e beri krishterimin fe zyrtare.

Pra feja e pare MONOTEISTE e shqiptareve eshte krishterimi origjinal dhe jo i importuar apo imponuar me dhune si p.sh. islami qe sollen turqit.

Tashti para monoteizmit, iliret kane qene poli-teiste pra kane besuar ne shume zota, te ngjashem me perendite greke (nje pjese u importuan nga kolonite greke te Apolonise e Durresit), te cileve u blatonindhurata dhe punime ne balte apo metal.

Me perpara dihet se festonin solsticet (buzmi, kercimet rreth zjarrit) dhe po ashtu ne qiellin e token (ende sot betohen "per qiell e per dhe".
Por keto besime nuk mund te quhen "FE" ne kuptimin e mirefillte te fjales.

Një falenderim të vecantë për ju labeat
Të dhënat që më sollet më pëlqyen dhe më bindën deri diku sepse pothuajse dhe unë kam ardhë deri diku me arësyetimin tim në mendimin tënd.
Mbi shpalljen e fesë së parë zyrtare që është jo krishtërimi por katolicizmi(që do të thotë dhe dhjatë e vjetër) kjo vjen e zbehtë në provat historike.

Nga helenistët që besojnë në pellazgët (të dalë nga pellgu,vjen nga latinishtja) na sjellin fakte mbi një popull barbar(pellazgët) ku vjetërsia e tyre është rreth 20.000 vjet duke u bazuar mbi arkeologjinë dhe veshtjet e tyre në parahistorinë e njeriut të parë europian.
Nga ku dhe rrjedhin dhe ilirët(nga pellazgët) nuk kemi të dhëna por vetëm hipoteza nga mitologjia ilire mbi të cilën ti me të drejtë citoje që ata ishin politeist.
Por dicka që fakton në ndonjë farë mënyre besimin e ilirëve në kohët para krishti unë nuk kam gjetur....
Pra jam i paqartë...Faleminderit

[Piskavica_]

Se pari nje korrigjim:

Feja e pare ilireve (Krishterimi) nuk u ka ardhe nga romaket, por nga predikimet e apostujve qe sic shkruan Pali "predikova deri n'Iliri".
Ne ate kohe romaket i persekutonin te krishteret kudo ne perandori (bile shejtori i pare i kishes eshte shen Asti peshkop i Durresit i cili u masakrua nga romaket), deri sa nja 300 vjet me vone nje perandor iliro-romak e beri krishterimin fe zyrtare.

Pra feja e pare MONOTEISTE e shqiptareve eshte krishterimi origjinal dhe jo i importuar apo imponuar me dhune si p.sh. islami qe sollen turqit.

Tashti para monoteizmit, iliret kane qene poli-teiste pra kane besuar ne shume zota, te ngjashem me perendite greke (nje pjese u importuan nga kolonite greke te Apolonise e Durresit), te cileve u blatonindhurata dhe punime ne balte apo metal.

Me perpara dihet se festonin solsticet (buzmi, kercimet rreth zjarrit) dhe po ashtu ne qiellin e token (ende sot betohen "per qiell e per dhe".
Por keto besime nuk mund te quhen "FE" ne kuptimin e mirefillte te fjales.

Me siper ke thene qe krishterimi ishte fe origjinale dhe jo e imponuar . Sikur feja katolike te kishte lindur ne shqiperi ( qe ne fakt ka linde ne Jeruzalem ) atehere do te thoja qe nuk ishte e imponuar , por fakti qe ne ate kohe nuk kishte fe , dmth qe te dyja fete si islami apo krishterimi ishin te imponuara . Fundja eshte pak me e lehte te pranosh nje fe kur je i pafe , sesa te nderrosh fe ( dihet qe eshte me e veshtire ) . Fundja mos harro kryqezatat , ku per perhapjen e krishterimit u be gjithe ajo lufte , dhe mos harro turrat e druve qe dogjen sa e sa njerez qe dolen kundra kishes katolike dhe sidomos shkencetaret e asaj kohe ........

[Albo]

Pyetja qe ke shtruar eshte legjitime ne pamje e jashtme, e gabuar ne pamjen e brendshme. Eshte legjitime ne pamje te jashtme pasi me kete pyetje ti kerkon te mesosh te verteten historike te te pareve te tu. Ke cdo te drejte per ta bere kete, bile une te pergezoj qe nuk te mungon deshira per ta bere nje gje te tille. Eshte e gabuar si pyetje ne planin e brendshem per nga vete forma e pyetjes. Ti pyet, cila ka qene feja e te pareve tane, kur ne fakt duhet te pyesesh, cila ka qene feja e te pareve te mi?

Pse e bej kete obzervim qe per mua eshte i rendesishem? Se pari, cdo pergjithesim, sado ne vullnetin e mire qe te behet eshte gati perhere i gabuar. Prandaj qendroi larg pergjithesimeve. Se dyti, te pyesesh se cfare feje kane patur te paret tane, te le pershtypjen se ti i shikon shqiptaret ne histori si nje komb, nje familje te madhe, kur ne fakt nuk kane qene gati asnjehere te tille. Fiset shqiptare kane qene gjithmone te krahanizuara, te ndara neper mbreteri, me zakone, tradita e dialekte te ndryshme, te ndikuara nga qyteterime dhe faktore te huaj te ndryshem. Kjo ishte e vertete 3000 vjet me pare eshte e vertete edhe sot e kesaj dite. Te pretendosh qe te gjithe shqiptareve tu veshesh nje tradite, nje fe, nje zakon, nje gjuhe, eshte nje anashkalim trashanik i historise dhe nje ofendim per krahinat e ndryshme te trojeve shqiptareve, moloseve, epiroteve, dardaneve, etj.

Cila ka qene feja e te pareve te mi?

Kjo eshte pyetja me legjitime, me kuptimplote dhe me e lehte per ti dhene nje pergjigje. Me "te paret e mi" kam parasysh jo gjithe "shqiptaret" por prinderit, gjysherit, stergjysherit, sterstergjysherit... e tu. Kjo pyetje eshte pyetja e drejte qe ben dikush qe eshte ne eksplorim te trashegimise se tij shpirterore dhe eshte i interesuar per tu ushqyer dhe rritur shpirterisht. Pyetjen e pare qe une e cilesova si te gabuar, e bejne gjithmone ata njerez qe mundohen ta njohin fene nga jashte dhe jo nga brenda. Jane me te interesuar per te pergjithesuar dhe per ti vene damken gjerave, se sa per te njohur shpirtin e pasur te kombit shqiptar.


Pak rendesi ka feja e te pareve te tu

Njerezit qe nuk besojne ne Zot, kerkojne te mesojne te verteten historike me shprese se e verteta historike do te ndikoje ne ndryshimin e botes shpirterore shqiptare sot. Njerezit qe besojne ne Zot, nuk i kushtojne vemendjen dhe rendesine e duhur "te vertetes historike", por i kushtojne vemendje jetes se lutjeve dhe perkushtimit ndaj komunitetit te tyre. Ne kete kendveshtrim, konteksti historik i besimeve shqiptar ne Shqiperi mer nje rendesi te dores se dyte. Te fokusosh gjithe energjite e tua per te njohur te shkuaren, do te thote ta largosh vemendjen tende nga realiteti. Megjithate, studimi i te shkuares shpirterore te shqiptareve mbart vlera te jashtezakonshme ne zberthimin e shume fenomeneve qe manifestohen sot hapur ne shoqerine shqiptare. Te shkuaren e gjejme edhe ne realitetin e sotem shqiptare ne forma nga me te ndryshmet dhe identifikimi i tyre, ju ben qe ta shikoni realitetin shqiptar jo ne siperfaqe por ne brendesi te tij.

Gjithashtu, gabimi i dyte qe shume njerez qe nuk njohin aspak se cdo te thote fe, ca me pak traditen e besimeve fetare ne vend, bejne nje gabim akoma me trashanik. E shohin fene si nje mjet per qellimet e veta dhe kjo behet shume e rrezikshme kur mundohen ta burgosin fene brenda kufijve kombetare shqiptare. Duke qene se keta njerez njohin vetem dashurine per vendin e tyre dhe nuk njohin burimin e dashurise, i ben keta njerez qe te nenvleftesojne, perbuzin, anashkalojne rolin dhe forcen e fese ne nje shoqeri. Nese njerezit krijojne ushtri, parti, organizata, biznese, feja krijon qyteterime qe eshte themeli mbi te cilen ngrihet gjithcka. Ne kete kuader, studimi historik i fese se shqiptareve merr nje prizem historiku qyteterimesh.


E rendesishme eshte qe ti je i lire te zgjedhesh te besosh

Ashtu si ty edhe une kam patur nje deshire te zjarrte per te mesuar historine e te pareve te mi dhe akoma e kam kete deshire te pashuar. Duke lexuar gjithcka qe kam mundur te siguroj ne kete drejtim, pasi informacioni eshte i paket, nje prej mesimeve qe une nxorra ka qene: Brezi yne eshte i bekuar per nje gje, ndryshe nga qindra breza shqiptaresh para nesh qe u eshte imponuar feja, ne kemi te drejte te zgjedhim fene. Pavaresisht se cfare besimi kane patur te paret e tu, ajo ndikon pak ose aspak ne ate qe ti zgjedh te besosh. Pasi kemi eksperiementuar si popull me gati te gjitha format e besimit qe nga paganizmi e deri tek ateizmi, mendoj se historia na ndihmon ne nje fare mase per te bere perzgjedhjen tone. Tashme shqiptaret jane te lire jo vetem te jetojne jeten e tyre, por edhe te zgjedhin besimin e tyre fetar me zemren e tyre.

Mund te shpenzosh vite te jetes tende duke dashur te gjesh besimin e te pareve ne librat e historise, por une te siguroj qe asnjehere nuk ke per ta gjetur. Ate qe kerkon ke per ta gjetur vetem ne zemren tende.

Albo

[Labeati]

Me siper ke thene qe krishterimi ishte fe origjinale dhe jo e imponuar . Sikur feja katolike te kishte lindur ne shqiperi ( qe ne fakt ka linde ne Jeruzalem ) atehere do te thoja qe nuk ishte e imponuar , por fakti qe ne ate kohe nuk kishte fe , dmth qe te dyja fete si islami apo krishterimi ishin te imponuara . Fundja eshte pak me e lehte te pranosh nje fe kur je i pafe , sesa te nderrosh fe ( dihet qe eshte me e veshtire ) . Fundja mos harro kryqezatat , ku per perhapjen e krishterimit u be gjithe ajo lufte , dhe mos harro turrat e druve qe dogjen sa e sa njerez qe dolen kundra kishes katolike dhe sidomos shkencetaret e asaj kohe ........

Piskavica je konfuz dhe jashte teme.
Po flasim per iliret me duket. Leri kryqezatat se kur u bene ato shqiptaret ishin mbi 10 shekuj te krishtere dhe nuk paten influence prej tyre. Pastaj kryqezatat nuk kishin aspak qellim perhapjen e krishterimit, por rikthimin e vendeve te shejta kryesisht clirimin e varrit te Krishtit (ne Jeruzalem) qe ishte pushtuar nga arabet muslimane mbas 8 shekujsh sundim i krishtere, ne vitin 838. Mbasi ja arriten qellimit (perkohesisht) kryqezatat ato e ndalen sulmin e vet, derisa mbas disa betejash muslimanet e selaudinit e ri-pushtuan Jeruzalemin duke masakruar me kete rast te gjithe popullsine e krishtere qe nuk pranoi te islamizohej. Qe ate here Jeruzalemi (me varrin e Krishtit) dhe te gjitha vendet e shejta u mbeten muslimaneve mbasi nuk pati fuqi te afta te krishtera, perkundrazi turqit osmane u moren edhe shume toka e shtete perfshi Ballkanin deri ne portat e Vjenes.

Tashti mos u hiq naiv. Une nuk paragjykoj shqiptaret e sotem per ate qe cfare bene ster-gjysherit, se duhet te jem ne konditat e tyre qe ti gjykoj.

Por per hir te se vertetes, krishterimi nuk eshte imponuar ne Iliri. Feja e krishtere lindi si fe e te varferve, dhe patricet romake e urrenin pikerisht se predikonte barazine e njerezve. Per kete arsye te shtypurit dhe te varferit e perqafuan me deshire kete fe, e cila u ofronte rrugen e shpetimit nga gjendja, ndersa sundimtaret romake e luftuan, duke organizuar persekutime te medha shume prej te cilave ne territorin ilir ku te krishteret kishin krijuar baza te fshehta apo te hapura.
Sic te thashe edhe me lart shen Asti peshkop i Durresit eshte martiri i pare i fese se krishtere dhe u vra nga romaket megjithe perndjekesit e vet. Te krishteret u hidheshin luaneve per ushqim ne kohen kur iliret u ungjillizuan or trim.
Kush jau imponoi as me thua? Dhe me cfare mjetesh a ke ndonje burim?

Perandori ilir me origjine, Kostandini ne vitin 340 me duket e beri krishterimin fe zyrtare te Perandorize mbas 300 vjet perndjekjesh te egra, por qe nuk arriten ta ndalonin kete fe as ne Iliri.

Tashti ato turrat e druve nuk jane objekt i kesaj teme dhe kur ndodhnin ato ne Spanje e Itali, shqiptaret ishin te pushtuar nga turqit dhe prifterijte katolike nguleshin neper hunj apo vareshin nder peme kur kapeshin, prandej shembulli yt eshte irrelevant.

Ne ate kohe Gjon Buzuku shkruante librin e pare shqip, Pjeter Bogdani "Ceten e profetenve" dhe per keto veprimtari kete te fundit e cvarrosen kufomen nga varri per tja hedhur qenve ne pazarin e Prishtines, prandaj po pate gje per temen na ndrico, sa per inkuizicionin e kryqezatat ben mire te hapesh ndonje teme tjeter, se as njera as tjetra nuk ndikuan ne popullin shqiptar.

[Piskavica_]

Piskavica je konfuz dhe jashte teme.
Po flasim per iliret me duket. Leri kryqezatat se kur u bene ato shqiptaret ishin mbi 10 shekuj te krishtere dhe nuk paten influence prej tyre. Pastaj kryqezatat nuk kishin aspak qellim perhapjen e krishterimit, por rikthimin e vendeve te shejta kryesisht clirimin e varrit te Krishtit (ne Jeruzalem) qe ishte pushtuar nga arabet muslimane mbas 8 shekujsh sundim i krishtere, ne vitin 838. Mbasi ja arriten qellimit (perkohesisht) kryqezatat ato e ndalen sulmin e vet, derisa mbas disa betejash muslimanet e selaudinit e ri-pushtuan Jeruzalemin duke masakruar me kete rast te gjithe popullsine e krishtere qe nuk pranoi te islamizohej. Qe ate here Jeruzalemi (me varrin e Krishtit) dhe te gjitha vendet e shejta u mbeten muslimaneve mbasi nuk pati fuqi te afta te krishtera, perkundrazi turqit osmane u moren edhe shume toka e shtete perfshi Ballkanin deri ne portat e Vjenes.

Tashti mos u hiq naiv. Une nuk paragjykoj shqiptaret e sotem per ate qe cfare bene ster-gjysherit, se duhet te jem ne konditat e tyre qe ti gjykoj.

Por per hir te se vertetes, krishterimi nuk eshte imponuar ne Iliri. Feja e krishtere lindi si fe e te varferve, dhe patricet romake e urrenin pikerisht se predikonte barazine e njerezve. Per kete arsye te shtypurit dhe te varferit e perqafuan me deshire kete fe, e cila u ofronte rrugen e shpetimit nga gjendja, ndersa sundimtaret romake e luftuan, duke organizuar persekutime te medha shume prej te cilave ne territorin ilir ku te krishteret kishin krijuar baza te fshehta apo te hapura.
Sic te thashe edhe me lart shen Asti peshkop i Durresit eshte martiri i pare i fese se krishtere dhe u vra nga romaket megjithe perndjekesit e vet. Te krishteret u hidheshin luaneve per ushqim ne kohen kur iliret u ungjillizuan or trim.
Kush jau imponoi as me thua? Dhe me cfare mjetesh a ke ndonje burim?

Perandori ilir me origjine, Kostandini ne vitin 340 me duket e beri krishterimin fe zyrtare te Perandorize mbas 300 vjet perndjekjesh te egra, por qe nuk arriten ta ndalonin kete fe as ne Iliri.

Tashti ato turrat e druve nuk jane objekt i kesaj teme dhe kur ndodhnin ato ne Spanje e Itali, shqiptaret ishin te pushtuar nga turqit dhe prifterijte katolike nguleshin neper hunj apo vareshin nder peme kur kapeshin, prandej shembulli yt eshte irrelevant.

Ne ate kohe Gjon Buzuku shkruante librin e pare shqip, Pjeter Bogdani "Ceten e profetenve" dhe per keto veprimtari kete te fundit e cvarrosen kufomen nga varri per tja hedhur qenve ne pazarin e Prishtines, prandaj po pate gje per temen na ndrico, sa per inkuizicionin e kryqezatat ben mire te hapesh ndonje teme tjeter, se as njera as tjetra nuk ndikuan ne popullin shqiptar.

Pike se pari jam femer .... vazhdojme...

Me kryqezatat dhe turrat e druve desha te argumentoj ate qe ti the per fene e krishtere qe eshte e paqes , e thashe edhe me lart qe krishterimi u hap ne Iliri me kollaj sesa islamizmi pasi popullsia ishte e pafe . Gjithashtu , po ti ke ndonje fakt qe thua qe feja e krishtere nuk u imponua apo fakti yt eshte se di emrin e nje apostulli , po ti ke ndonje kakt per kete apo mendohet qe keshtu duhet te kete ndodhur .Tashi sa per fene e shqiptareve e pranoj qe ishim me pare te krishtere , sic ishim me pare te nje feje tjeter qe nuk njihet , dmth ne ndonje menyre apo tjeter , imponim apo jo ato qe deshen fene e krishtere me shume e kane mbajtur edhe sot , ato qe perkrahen islamin gjithashtu edhe sot mund ta vesh re qe ka edhe muslimane edhe katolik , dmth nese besimi ishte aq i forte , pse u nderrua besimi i shqiptareve , mos valle deshen me shume islamin ????
Po Bullgaria , Greqia , Serbia , pse keto vende jane akoma te krishtera ??? a nuk ishin edhe keto vende te pushtuara nga Turqit ??? A nuk u perdor dhuna edhe ne keto vende ???

[darwin]

parardhesit tane kane qene pagane, dhe kjo eshte e stersigurte.. diku i kam lexuar emrat e perendive ilire, qe korrespondonin me emrat e Olimpit grek. Eshte nje liber nga nje arkeolog shqiptar.

Ne dac mund te njihet zoti me zemer, ne dac mund ta njihet ai me mendje, por fakti qe kultura e MONOTEIZMIT (pershkrimi me ne mode ne lidhje me njohjen e kesaj Fuqie te Mbinatyrshme) eshte E IMPORTUAR, nuk eshte i ndryshueshem..

Me nje fjale, di te them qe religjionet arabo-hebraike, me ato perrallat e dy njerezve te fillimit qe kishin vese per ngrenien e frutave, u shpiken vone per parardhesit tane.

[Hyllien]

Une nuk e kuptoj pse shkruani pa ditur gje, ose me sakte bisedoni pa patur njohuri. Ai qe do te ndihmoj hapesin ose thote cka di dhe nuk merret me replikime te kota, ose sugjeron libra.

Ne rastin tim, po ju sjell disa pasazhe nga Robert D'Angely rreth ketyre ceshtjeve. Debatet per te tilla ceshtje nuk ja vlen te behen ne forume pasi te flasesh per keto gjera duhet nje njohuri dhe nje pune e jashtzakonshme.

Aristidh Kola eshte njeriu me i sakte per tu thelluar me shume persa i perket perendive te lashta. Perfundimisht opinioni i fundit do ishte i shendetshem nese formulohet vetem ne baze te bindjeve te plota dhe jo tifozlliqeve.

Robert D'Angely - Enigma (faqe 149-151)

Feja e Pellazgeve

Te gjitha shkrimet e lashtesise na njoftojne se pellazget ishin
nje populI plot ndjenja teper fetare dhe se gjithe mitologjia antike
u atribuohet atyre. Ky mendim nuk duhet kundershtuar.
Sa per mendimin e sotem, se pellazget kane pesuar ndikimin
fetar te fenikasve dhe te mesopotamasve te tjere per te krijuar,
sipas shembellimit te hyjnive pergjegjese lindore, Herkulin e tyre,
Venusin etj., ne nuk lekundemi te pohojme, se nje mendim i tille
eshte i mundshem vetem per dijetare, qe nuk e cojne boten me tej
se mbi tre mije vjet para K. dhe pertej kesaj date ata nuk shohin
asgje. Keta dijetare, ne fakt, deri nc kohet e fundit dhe sidomos
deri te germimet e fundit nuk kane bere gje tjeter,vecse t'ua vishnin
gjithcka semiteve dhe nuk kane pushuar se cituari si prove ose si
pohim per mbeshtetje te thenieve te tyre, Biblen, ndonese teksti i
saj nuk perputhej me te dhenat e tyre dhe gjithmone ka qene i
nvojshem nje interpretim adekuat. Per t'i pajtuar te dy mitologjite:
mitoJogjine pellazge, greke, etruske ose romake, dhe mitologjine
fenikase ose mesopotamase dhe per t'i vene ne vendet e tyre, i
duhet dhene perparesia konceptimit pellazgjik, qe eshte vene dy
here ne origjinen e te gjitha ideve fefare: heren e pare sepse populli
pellazg eshte populli primitiv i Sirise, Fenikise,Palestines dhe
gjithe Lindjes se Azise se Vogel para se te perziheshin me shumeret,
akadiasit dhe mesopotamasit e tjere per te bere te lindin "semitet";
dhe heren e dyte, sepse eshte pjesa e Ekspedites I te argeve, ariasve
ose pellazgeve, qe u shkeput nga masa e kesaj Ekspedite,u vendos
ne Siri dhe nguli rrenje, duke futur ne origjine elementie te fese,
mitologjise dhe kultit te vecante te hyjnive dhe hyjneshave pellazge,
te cilat ishin gjithandej po ato, qe nga Kaukazi deri te shtyllat e
Herkulit. Te pretendosh se Venusi grek eshte kopjuar sipas Astartes
fenikase, se, Herkuli grek e ka prejardhjen nga Herkuli i Sirise,
etj., - kur ne fakt eshte e kunderta, -do te thote te japesh prova per
nje njohje te keqe te historise se lashte e sidomos te parahistorise;
kjo eshte njesoj sikur te pretendohet, -po te na lejohet ky imazh, -
qe yatia e mitologjise pellazge eshte ndertuar para se te viheshin
themelet.
Sipas mendimit te pergjithshem te lashtesise megjithate duket,
se ,arget dhe ariasit parahistorike e pellazget historike
kane qene populli i madh ose raca, qe ka pasur ndjenjen fetare me
te thelle dhe qe ka dhene prova te misticizmit me te madh te njohur
ne lashtesi. HERODOTI ua quan atyre nocionet e para te fuqive
hyjnore dhe format elementare te kultit.
Feja e pellazgeve ka qene natyralizmi, domethene hyjnizimi i
dukurive te natyres, i agjenteve fizike, i forcave shkaterrimtare
ose organizuese dhe i fuqive te mbinatyrshme. Ata jane krijuesit e
kesaj mitoiogjie te habitshme dhe te mrekullueshme te grekeve,
etruskeve dhe (romakeve ose) latineve, te ciiet besonin ne qenie
qe ishin njeheresh te ndryshme nga njerezit dhe eprore ndaj tyre,
te quajtura hyjni e hyjnesha, pasi keto hyjni e hyjnesha ushtronin
mbi njerezit si drejtperdrejt,edhe nepermjet dukurive natyrore,
nje ndikim favorizues ose demtues dhe ogurmire ose ogurkeq, qe
praktikat rituale ose eeremonitee kultit e kishin si rol ta provokonin
ne rastin e pare, dhe ta pengonin ose ta asnjanesonin ne rastin e
dyte. Kulti i pellazgeve,qe eshte trasheguar brez pas brezi te greket,etrusket edhe romaket, qe te tria palet pasardhes te drejtperdrejte
te tyre, qe perbenin po ate popull dhe qe flisnin po ate gjuhe:
pellazgjishten ose shqipen, ka qene pra, i thjeshte dhe aspak
trashanik; ata nuk adhuronin as gurin e as drurin; perendite e tyre
ishin personifikime te forcave, qe levizin e veprojne ne natyre.