Falja

[oiseau en vol]

Përshendetje të gjithëve !

Do të doja të flisja pak mbi konceptin e faljes. Kjo ide më ka ardhur pas leximit të një konference të filozofit të madh francez, vdekur pak javë më parë, Jacques Derrida.
Në këtë konferencë, ai debaton me idetë e filozofit tjetër të madh francez, Vladimir Jankelevitch, vdekur më 1983.

Jankelevitch mendon se falja duhet të ndodhë gjithmonë midis dy vetësh : ai që kërkon falje dhe ai që jep falje. Sepse, për të, pa një bashkëbisedues përballë, nuk mund të ketë falje. Falja do të ishte atëherë një koncept abstrakt. Dhe ai madje mendon se falja është praktikisht e pamundur sepse në çastin kur xhelati i kërkon falje viktimës, xhelati nuk është ai që ka kryer aktin kundër viktimës, por dikush tjetër, që mendon ndryshe. Pra xhelati ka ndryshuar, nuk është i njëjti njeri. Por, mendon ai, për që të ketë një "gjoja" falje, duhet që xhelati t'ia kërkojë atë viktimës. E nqs viktima nuk ndodhet aty (psh është vrarë) atëherë asnjë nuk ka të drejtë për të dhënë falje në vend të saj. Falja mbetet e pakryer.

Derrida, përkundrazi, mendon se falja, për që ajo të jetë e pastër, duhet dhënë edhe atëherë kur përballë nuk kemi bashkëbisedues, psh kur xhelati nuk ka kërkuar falje ndaj viktimës. Sepse, për Derrida, nqs ne presim kërkimin e faljes nga xhelati atëherë ne kryejmë një shkëmbim, dikush n'a kërkon diçka duke n'a ofruar keqardhjet e tij dhe ne, të bindur që ai është i sinqertë, i përgjigjemi atij pozitivisht.

Do t'ju isha mirënjohës të dija mendimin tuaj mbi këtë çështje : Falja, me apo pa bashkëbisedues ?
Ju falemnderit.

[FLOWER]

ne qofte se nuk ke bashkebisedues ajo eshte thjesht nje pendim dhe nje falje e paperfunduar. ndersa kerkimi i faljes dikujt qe ke perballe ka te beje edhe me nje perulje-dmth te fal apo jo tjetri ti e kryer detyrimin tend, i je perulur duke pranuar qe ke qene ne gabim.

[StormAngel]

Friedrich Schiller ka thënë:" Fitorja më hyjnore është falja".
Të falësh don të thotë të fitosh luftën me veten,luftën e :"Sy për sy,dhëmb për dhëmb".Një thënie tjetër shkon:" E njerëzishme është të gabosh,por hyjnore të falish".
Ka një studim të mirë mbi këtë problem,studim i një psikologu gjerman Reinhard Tausch.Në anketën të cilën ai ka bë janë thirrur 200 persona nga të cilët 130 kanë refuzuar të anketohen me pretekstin se anketa është tepër e rëndë.

[Dito]

Përshendetje të gjithëve !

Do të doja të flisja pak mbi konceptin e faljes. Kjo ide më ka ardhur pas leximit të një konference të filozofit të madh francez, vdekur pak javë më parë, Jacques Derrida.
Në këtë konferencë, ai debaton me idetë e filozofit tjetër të madh francez, Vladimir Jankelevitch, vdekur më 1983.

Jankelevitch mendon se falja duhet të ndodhë gjithmonë midis dy vetësh : ai që kërkon falje dhe ai që jep falje. Sepse, për të, pa një bashkëbisedues përballë, nuk mund të ketë falje. Falja do të ishte atëherë një koncept abstrakt. Dhe ai madje mendon se falja është praktikisht e pamundur sepse në çastin kur xhelati i kërkon falje viktimës, xhelati nuk është ai që ka kryer aktin kundër viktimës, por dikush tjetër, që mendon ndryshe. Pra xhelati ka ndryshuar, nuk është i njëjti njeri. Por, mendon ai, për që të ketë një "gjoja" falje, duhet që xhelati t'ia kërkojë atë viktimës. E nqs viktima nuk ndodhet aty (psh është vrarë) atëherë asnjë nuk ka të drejtë për të dhënë falje në vend të saj. Falja mbetet e pakryer.

Derrida, përkundrazi, mendon se falja, për që ajo të jetë e pastër, duhet dhënë edhe atëherë kur përballë nuk kemi bashkëbisedues, psh kur xhelati nuk ka kërkuar falje ndaj viktimës. Sepse, për Derrida, nqs ne presim kërkimin e faljes nga xhelati atëherë ne kryejmë një shkëmbim, dikush n'a kërkon diçka duke n'a ofruar keqardhjet e tij dhe ne, të bindur që ai është i sinqertë, i përgjigjemi atij pozitivisht.

Do t'ju isha mirënjohës të dija mendimin tuaj mbi këtë çështje : Falja, me apo pa bashkëbisedues ?
Ju falemnderit.

Problemi konsiston nese do me kuptonte ai qe do falja per ate cka po beja dhe anasjelltas do me kuptonin perse i kerkoja falje. Pak e veshtire si ide prandaj Kant rekomandon qe kurre mos kerko falje dhe mos fal pa ditur me pare konceptin e tjetrit.

Dito.

[Albo]

Nje profesor filozofie kishte marre disa prej nxenesve te tij dhe po meditonin ne nje park ne mes te nje qyteti. Profesori u kish dhene si detyre nxenesve te tij qe te meditonin mbi gjithcka qe do te shikonin ne natyre apo do tu herhiqte vemendjen apo nxiste intelektin.

Ne ate dite me diell, nxenesit e ulur ne nje stol po mundoheshin te meditonin e analizonin gjithcka. Pak hapa tyre kalon nje femije rreth 9 vjec me biciklete, i cili padashur godet ne sup nje burre kalimtar me trupin e tij teksa i jepte bicikletes. Kur kontakti ndodhi, burri kthehu koken ne rrembim nga femija, kurse femija nxorri nga goja fjalet: "Me fal" nga goja.

Profesori e kapi ate moment dhe iu afrua femijes me biciklete qe kish ndaluar. E shikoni kete femije, ky sapo kerkoi falje nje kalimtari qe preku pa dashur. A mund te me thote dikush nga ju se perse ky femije reagoni ne menyren se si reagoi:

- Per miresjellje? - tha njeri prej sudenteve.
- Nga frika e kalimtarit? - u hodh nje studente tjeter.
- Nga fakti se ai ndihej fajtor per ate qe beri? - u fajesua nje student tjeter.

Pasi profesori i degjoi shpjegimet e studenteve te tij se bashku me djaloshin 9-vjecar, ai i drejtohet femijes me fjalet:

- Perse i kerkove te falur atij burrit?
- Se bera gabim qe e godita dhe mami me babin me kane thene qe te kerkoj falje kur gaboj.


Cili eshte morali i ketij episodi?
Falja eshte e lidhur ne menyre te pandashme me Fajin.
Faji eshte i lidhur ne menyre te pandashme me dallimin midis te mires dhe te keqes.

A do te ndiheshin njerezit fajtore nese nuk do te njihnin dallimin midis te mires dhe te keqes?
A do te kerkonin njerezit falje nese nuk do te ndiheshin fajtore?

Albo

[Sokoli]

Paska vdekur Derrida? Nje minute heshtjeje te dekonstruktuar...

...
Teorikisht: per mua qe te dy i kane konceptet te mangeta sepse falja nuk eshte nje vendim qe merret domosdoshmerisht ndermjet 2 personave. Njeriu mund te fale dhe veten dhe kjo pike e nxjerr krejt deklaraten e Jankelevitchit "jashte loje", si dhe gjysmen e asaj te Derrides. Gjysma tjeter e Derrides eshte e manget ne argumentim pasi falja nuk eshte e thene te jete domosdoshmerisht rezultat i keqardhjes. Mund te jete rezultat direkt dhe i karakterit, menyres se jeteses, burrerise, besimit, ndergjegjes se larte etj etj...

Falja eshte me shume ceshtje ndergjegjeje nese ndodh perbrenda nje personi!
Falja eshte ceshtje besimi nese ndodh ndermjet dy a me shume personave! Domosdoshmeria e prezences se personit te dyte mund te shfaqe nuanca hipokrizie ne fakt (ne rastin e Jankelevitchit). Po ashtu edhe menyra se si e konceptojme prezencen ka efektet e saj nese behet fjale per falje hyjnore (se Perendia fal me shume nga te gjithe).

Githsesi Derrida le me shume per te deshiruar pasi jam i bindur qe ne ate arsyetim atij i ka interesuar me shume nxjerja ne pah e mungeses se shkembimit sesa vete tema qe ka trajtuar. I ashtuquajturi "shkembim" ekziston kudo ne forma te ndryshme: ne jete (shkembim lengjesh), ne besim (shkembim dashurie), ne mitologji (shkembim fatesh), ne art (shkembim ndjenjash), ne filozofi (shkembim vlerash), ne shkence (shkembim temperature)...

[sdb]

Te gabosh eshte njerezore, te falesh eshte hyjnore!

[oiseau en vol]

Paska vdekur Derrida? Nje minute heshtjeje te dekonstruktuar...

...
Njeriu mund te fale dhe veten dhe kjo pike e nxjerr krejt deklaraten e Jankelevitchit "jashte loje", si dhe gjysmen e asaj te Derrides. Gjysma tjeter e Derrides eshte e manget ne argumentim pasi falja nuk eshte e thene te jete domosdoshmerisht rezultat i keqardhjes. Mund te jete rezultat direkt dhe i karakterit, menyres se jeteses, burrerise, besimit, ndergjegjes se larte etj etj...

Falja eshte me shume ceshtje ndergjegjeje nese ndodh perbrenda nje personi!
Falja eshte ceshtje besimi nese ndodh ndermjet dy a me shume personave! Domosdoshmeria e prezences se personit te dyte mund te shfaqe nuanca hipokrizie ne fakt (ne rastin e Jankelevitchit). Po ashtu edhe menyra se si e konceptojme prezencen ka efektet e saj nese behet fjale per falje hyjnore (se Perendia fal me shume nga te gjithe).

Githsesi me Derriden jam me pak dakort sepse jam i bindur qe ne ate arsyetim atij me shume i ka interesuar mungesa e shkembimit sesa vete tema qe ka trajtuar. I ashtuquajturi "shkembim" ekziston kudo ne forma te ndryshme: ne jete, ne besim, ne mitologji, ne art, ne shkence...

Po, ka vdekur dhe një zotëri i madh madje...

"Njeriu mund të falë edhe veten...". Më falni, por sa entitete keni përmendur këtu ? A nuk janë dy ato ? Njeriu (Uni) dhe vetja e vet ? A nuk kemi këtu një dialog dhe jo një monolog ? A nuk është karakteristike e njeriut aftësia për t'u parë nga jashtë, për të dalur përpara vetes, për të ecur përpara vetes ? Kërkimi i faljes vjen gjithmonë nga ndërgjegja e rënduar, nga brejtja e ndërgjegjes, përndryshe "on se fout de la gueule du monde". Hipokrizia nuk ka të bëjë sepse kur dikush ju kërkon falje, është e tepërt dhe e pasjellshme të dyshosh që ai nuk është i bindur për fajin që ai ka bërë, apo për dëmin që ai ka shkaktuar. Ndërmjet dy njerëzish, nuk ka nevojë të vihet dora mbi bibël apo kuran për të besuar atë që kërkon falje. Këto janë tallje dhe jo filozofi. Falja e perëndisë nuk ka të bëjë fare këtu sepse po flitet për faljen midis dy subjektesh të vetëdijshëm. Derrida nuk është i prirur nga mungesa e "shkëmbimit" (një lexim mjaft i gabuar i këtij filozofi, dhe madje është Jankelevitch ai i cili nuk ka shkelur gjatë gjithë jetës së tij në tokën gjermane, megjithë ftesat e panumërta që ka patur), por vetëm nga koncepti i pastërtisë së faljes. Falja për të është e pastër vetëm kur ajo nuk kthehet në një "shkëmbim", në një tregti. Unë kërkoj, ti jep.

Megjithatë, çdokush mund t'a rreshtojë veten në ndonjërin nga krahët, rëndësi ka që të falësh.

[Sokoli]

Nese nuk e ke te qarte cfare dua te them: Ne radhe te pare 2 versionet qe ke paraqitur nuk e monopolizojne dot krejt konceptin e faljes.
Pastaj cfare te shtyn ty te mendosh qe Derrida nuk eshte i prirur nga mungesa e shkembimit? Ai dhe vete gjysmen e arsyetimit qe na paraqite me siper e fillon me SEPSE dhe mbi te bie gjithe pesha e deklarates.
Po pasjellshmeria nga doli? Flasim per falje te vertete, dhe ne kete rast pasjellshmeria peshon kryekeput mbi realitetin dhe jo aparencat e formalitete. Edhe vete Derrida ne deklaraten qe na ke sjelle me siper sikur nuk pranon besimin e verber, pasi, nese e ke perkthyer sakte, deklarata e tij mund te bente fare mire dhe pa shprehjen "te bindur qe ai eshte i sinqerte".

Uni dhe vetvetja dy qenie te ndryshme? Te kishe thene ego, superego, id, e ku di une hajde se mund te ishe disi me i justifikuar. Gjithsesi pergjigjen mbi kete paragraf te fundit do e gjesh tek tema ku ke shpotitur me shume, ajo e vleres se debatit.

[Sokoli]

Edhe dicka: kerkimi apo dhenia e faljes nuk vijne gjithmone nga ndergjegja e renduar. Kjo eshte nje deklarate universale qe s'ka ku te mbahet me kaq shume peshe sa i ke vene ti. Nje njeri mund te fale vertete dhe per shkaqe te tjera kryesore disa prej te cilave i kam renditur 2-3 poste me siper.

Falja po u dha eshte e mare, do s'do tjetri, "eshte a s'eshte" aty, eshte i falur. Edhe po u kerkua e dhene eshte perseri. Por shkembim ka!