KA FILLUAR ISLAMI SI I HUAJ DHE SI
I HUAJ DO TE KTHEHET



Falenderimi i takon Allahut atė falenderojmė dhe vetėm nga Ai falje dhe ndihmė kėrkojmė, paqa dhe bekimi i Allahut qofshin mbi vulėn e profetėve Muhamedin e
Mė pas: Profeti eka thėnė nė njė hadith:{Islami ka filluar si i huaj dhe ashtu do tė kthehet sikurse ka filluar.Pėr tė huajt qoftė Tuba (pemė nė Xhenet)}.(1)
Ky hadith nuk ka pėr qėllim qė kur tė agojė feja Islame si diēka e huaj tė lihet dhe tė mos zbatohen ligjet e saj .Allahu na ruajt nga diēka e tillė. Porse ēėshtja ėshtė ashtu si na ka lajmėruar Allahu: "Dhe kush kėrkon fe tjeter veē fes Islame atij nuk do ti pranohet dhe ai nė diten e gjukimit do tė jetė prej tė shkatėrruarve". Ali-Imran 85.
I Lartėsuari ka thėnė:" Vertet feja e pranuar ke Allahu ėshtė Islami" Ali-Imran 19.
Allahu ka thėnė:" O ju tė cilėt keni besuar friksohuni Allahut me njė frikė tė sinqertė dhe mos vdisni vetėm se duke qėnė musliman." Ali-Imran 102.
Allahu ka thėnė: "E kush largohet prej fesė sė Ibrahimit pėrveē atij qė poshtėron vetveten. Ne atė e bėmė tė zgjedhur nė kėtė botė, kurse nė botėn tjetėr ai ėshtė njėri prej tė lartėve!
Kur Zoti i vetė atij i tha: Dorėzohu! Ai tha: Ju kam dorėzuar Zotit tė gjithėsisė.E kur Ibrahimi i porositi bijt e tij me kėtė fe,e edhe Jakubi.(u thanė) O bijtė e mi, Allahu ju zgjodhi fenė islame, pra mos vdisni ndryshe, vetėm se duke qėnė musliman." Suretu Bekare 131-133.
Kėtė ēėshtje e kemi sqaruar ne vende tė tjera. Po ashtu kemi sqaruar edhe faktin se te dėrguarit kanė patur si fe Islamin, nga Nuhi e deri tek Muhamedie. Shkaku qė filloi Islami si i huaj nuk do tė thotė se fetė e tjera ishin tė pranuara, porse Profetie nė hadith tė saktė ka lajmėruar pėr njė gjė tė tillė.
Ajad bin Himar trasmeton se Profetie ka thėnė:{Vėrtetė Allahu vėshtroi tek banorėt e tokės dhe i urreu ata (arab dhe jo arab) pėrveē disa mbetjeve prej atyre tė cilėve u ishte dhėnė libri mė parė.} (2)
Kjo nuk do tė thotė se nėse feja agon e huaj, praktikuesi dhe zbatuesi i saj ėshtė nė fatkeqėsi dhe humbje, porse nė tė kundertėn ai ėshtė njeriu mė i lumtur ashtu si eshtė pėrmendur dhe nė fund tė hadithit {…pėr tė huajt qoftė Tabu(pemė nė xhenet).}(3)
Allahu thotė:"…pėr ta ėshtė Tuba (pemė e xhenetit ) dhe vendi mė i bukur pėr t’u kthyer mė nė fund." Rrad 29.
Kjo ėshtė pėr ata tė parėt tė cilėt e kanė pasuar dhe janė kapur pas Islamit kur ka qėnė i huaj. Tė tillėt janė njerzit mė tė lumtur. Pėrsa i perket botės tjetėr ata janė njerzit me gradėn mė tė lartė pas tė Dėrguarve. Ndėrsa nė dynja, Allahu ka thėnė pėr pėr ta:" O ti I dėrguar tė mjafton ty Allahu dhe ata qė tė pasojnė prej besimtarėve."
D.m.th.se Allahu tė mjafton e po ashtu edhe ata qė tė pasojne nė fenė tėnde.Allahu thotė:"Vėrtet(Mbrojtėsi,) im ėshtė Allahu i Cili ka shpallur Librin(Kur’anin) dhe Ai mbron dhe i ndihmon tė drejtėt."Araf 196.
Allahu thotė :" Po a nuk ėshtė Allahu qė i mjafton robit tė tij.
Kush i frikėsohet Allahut i bėnė atij rrugė zgjidhje dhe e furnizon atė nga nuk e pręt. Kush mbėshtetet tek Allahu, Ai i mjafton atij. Ndaj muslimani i cili pason profetin e ka Allahun qė i mjafton, nė ēdo kohė apo vend qoftė.
Si pasojė e saj gjen nė vendet kafire musliman tė kapur pas Islamit tė cilėt janė nė kenaqėsi dhe begati dhe ajo u shtohet si pasojė e shtimit tė kapjes sė tyre me Islamin. Por nėse i vjen atyre ndonjė e keqe atėherė ajo ėshtė si pasojė e gjynaheve tė tyre . Nėse muslimani ėshtė i kapur pas fesė sė tij, atėherė atė e nderojnė dhe e respektojne si idhujtarėt, ashtu edhe ata qė u eshtė dhėnė libri, gjithashtu nuk e ngarkojnė atė me ato punė tė cilat nuk i veprojnė muslimanėt.
Kėshtu kanė qėnė muslimanėt nė fillimin e Islamit e kėshtu do tė jenė nė ēdo kohė. Patjetėr njerzit nė kėtė jetė i godet e keqja e po ashtu Allahu u jep atyre dhe tė mira.
E keqja qė e godet muslimanin ėshtė e vogėl nė krahasim me mirėsitė qė Allahu i jep atij.Muslimanėt nė fillim tė Islamit u munduan dhe u persekutuan nga idhujtarėt por ajo qė pėsuan idhujtarėt ishte mė e madhe. Nėse idhujtarėt arrinin diēka prej krenarisė apo pasurisė, muslimanėt pėrfitonin shumė herė mė shumė se ajo.Profetie,edhe pse idhujtarėt mundoheshin me ēdo rrugė qė ta mundonin, ka patur Allahun i cili i largonte ata prej tij, e bėnte atė krenar dhe e ndihmonte aq sa ishte nga njerzit mė tė nderuar ke kurejshėt.
Nuk ka patur profeti me ndonjė prej tyre pėrplasje vetėm se do tė dilte kush qė ta armiqėsonte armikun e tij, apo qė tia lehtėsonte ēėshtjen, apo tė largonte prej tij vėshtirėsitė qė kishte.
Vėrtet ēdo i madh e ka rivalin tij i cili e konkuron e sfidon dhe e armiqėson. Kėshtu ėshtė gjėndja e atyre qė nuk ndjekin Islamin. Ata i frikėsohen njėri-tjetrit dhe shpresojnė nga njėri-tjetri. E njėjta ndodh edhe me pasuesit e Profetite. Ata ishin tė cilėt emigruan pėr nė Abisini dhe mbreti i atij vendi i mirepriti dhe i nderoi pa masė, njė gjė tė tillė pėrjetuan edhe ata tė cilėt emigruan pėr nė Medine. Porse ata tė cilėt pėsonin ndonjė
fatkeqėsi e zėvendėsonin atė menjėherė me besim tė cilin e shijonin, aq sa ajo bėnte qė ta kalonin me lehtėsi kėtė fatkeqėsi. Nga ana tjetėr armiqtė e tyre pėsonin fatkeqėsi shumė herė mė tė madhe se ajo duke mos iu zėvendėsuar mė kurrė. Kjo sepse ata dėnoheshin pėr gjynahet e tyre. Besimtarėt gjithmonė kanė qėnė nė sprovė nė mėnyrė qė tu kristalizohej besimi e tu faleshin gjynahet qė mund tė bėnin. Kjo sepse besimtari punon pėr hirė tė Allahut, kėshtu qė kur e godet ndonjė e keqe pret prej saj shpėrblim ke Allahu. Po kėshtu nėse shpenzon energji ose pasuri e shpenzon pėr hirė tė Allahut, e edhe pėr kėtė ai pret shpėrblim ke Ai. Ėshtė e vėrtet se besimi lė nė zemrėn e njeriut njė shije dhe ėmbėlsi tė pazėvendėsueshme. Ndaj gjejmė se Profetie nė lidhje me diēka tė tillė ka thėnė:{" Nėse ke njė person gjenden tre gjėra atėhere ai do ta gjejė ėmbėlsinė e besimit. Tė dojė Allahun dhe tė dėrguarin e tij mė shumė se ēdo gjė tjetėr, ta dojė dikėnd vetėm pėr hir tė Allahut dhe tė urejė tė kthehet nė kufėr ashtu si urren tė hidhet nė zjarr"}.(4)
Ndėrsa nė njė version tjetėr po tė kėtij hadithi gjendet:
{"Embėlsinė e besimit e shijon ai i cili ėshtė i kėnaqur qė ka Allahun si Zot, Islamin si fe dhe Muhamedin si tė dėrguar}.(5)Allahu i Lartėsuar e ka ndaluar tė dėrguarin tė brengoset pse njerėzit nuk e pranonin kėtė fe nė fillimet e thirrjes sė tij, po ashtu edhe nė fundin e saj. Njė gjė e tillė kėrkohet edhe nga besimtarėt, tė mos ngushtohen nė vetvete dhe tė mos brengosen pse njerėzit nuk e pranojnė kėtė fe dhe pse ata thurin kurthe kundra saj. Gjenė njerėz qė nėse shtohen tė kėqiat apo gjendja e islamit ndryshon jo pėr mirė, tronditen dhe lodhen, ulėrin ashtu si ulėrinė ata qė u ndodh ndonjė fatkeqėsi duke e ditur se ai ėshtė i ndaluar nga e gjithė kjo.Pėrkundrazi ėshtė i urdhėruar tė bėjė durim, tė mbėshtetet ke Allahu dhe tė kapet fort mbas fesė Islame,tė besoj Allahun me ata qė janė tė devotshėm dhe vepėr mirė dhe tė jetė i sigurtė se pėrfundimi i mirė eshtė pėr tė devtshmit.Ndėrsa ajo qė ai pėson ėshtė pėr shkak tė gjynaheve tė tij,ndaj kėrkohet prej tij qė tė durojė.
Ndėrsa fjala e Profetite:{Do tė kthehet ashtu si ka qėnė i huaj.} mban nė veten e saj dy gjėra.
Njė: se Islami do tė kthehet si i huaj nė vende dhe kohė tė ndryshme por pėrsėri do tė paraqitet, ashtu si ka qėnė nė fillim tė ardhjes sė tij si i huaj dhe mė pas si i fuqishėm dhe zotėrues. Ndaj dhe Profetie e ka theksuar njė gjė tė tillė:{do tė kthehet i huaj ashtu si ka qėnė.} Nė fillim ishte i huaj nuk njihej por mė pas u paraqit dhe u bė i njohur e kėshtu kjo gjėndje mund tė pėrsėritet nė kohė dhe vende tė ndryshme.
Nga kjo kuptohet se ne fund tė kėsaj bote nuk do tė mbeten musliman vetėm se pak.Kjo do tė ndodhi mbas pas ardhjes sė Dexhalit dhe Jexhuxh–Mexhuxhėve, kjo pranė momentit tė kijametit. Nė kėtė kohė dėrgon Allahu njė erė e cila merr shpirtrat e ēdo besimtari dhe besimtareje, mė pas ndoth kijameti. Ndėrsa pėrpara kėtij momenti Profetie ka treguar se:
{Do tė vazhdojnjė grup nga ymeti im tė jenė tė kapur pas tė vėrtetės, tė cilėt nuk do ti dėmtojnė ata qė i armiqesojnė dhe as ata qė i nėnēmojnė deri sa tė vijė kiameti.}(6)
I besueshmie ka lajmėruar se do tė vazhdojė tė jetė njė grup prej umetit tė tij tė kapur pas tė vėrtetės tė cilėt do tė jenė krenarė.
nuk i dėmtojnė ata armiqtė dhe as kundėrshtarėt.(7)
Ndėrsa qėnia e Islamit si i panjohur dhe i pėrbuzur nė ēdo vend para se tė vijė Kiameti ėshtė e pamundur!
Duhet tė theksojmė se mos njohja mė e madhe ndodh atėhere kur dalin prej Islamit ata qė janė nė tė. Allahu thotė:
" O ju qe keni besuar, kush do nga ju qė e braktis (Islamin) fenė e tij,atėherė Allahu do tė sjellė njė popull tjetėr tė cilin Ai do ta dojė dhe ata do ta duan Atė: tė pėrulur ndaj besimtarėve,tė rreptė ndaj mosbesimtarėve, qė luftojnė nė rrugė tė Allahut dhe gjithnjė tė pafrikėsuar ndaj fajėsimeve tė fajėsuesve."Enam 54
Kėta janė qė do ta mbajnė kėtė fe nėse e braktisin atė tė tjerėt. Kėshtu Islami filloi si i panjohur por dita ditės filloi tė forcohej derisa u pėrhap. Kėshtu ai humbet nė shumė vėnde dhe kohė tė ndryshme por sėrisht ai shfaqet dhe e forcon atė Allahu i Lartėsuar sikurse ka ndodhur dhe nė kohėn kur u bė prijės Umer ibn AdulAzizi. Nė kėtė kohė ishte bėrė e panjohur njė pjesė e mirė e fesė tek njerzit aq sa kishte prej tyre qė nuk e dinin se alkooli ishte i ndaluar.Por Allahu shfaqi me tė persėri atė qė kishte humbur tek njerzit prej Islamit. Nė librat e suneneve, ndodhet hadithi nė tė cilin profeti thotė:{Vėrtet Allahu shfaq ke ky ymet ē’do njėqind vjet njė njeri qė ta rinovojė kėtė fe.} (8)
Pra,ripėrtėritja ndoth pas zhdukjes sė tij,dhe kjo ėshtė huajsia e Islamit. Po ashtu ky hadith (9) e bėnė muslimanin tė vetėdishėm qė tė mos brengoset pėr faktin se shumė pak janė ata qė e njohin Islamin ashtu siē duhet.Po ashtu qė tė mos jetė ai qė vihet nė dyshim pėr Islamin nga njė fenomen i tillė. Allahu thotė: " Kėshtu qė,nėse ti(o Muhamed) je nė dyshim pėr atė qė Ne tė kemi shpallur ty, atėherė pyeti ata qė po i lexojnė librat para teje. Nuk ka dyshim se e vėrteta tė ka ardhur ty nga Zoti yt. Mos ji pra prej atyre qė dyshojnė." Junus 94.
Si ky ajet ka shumė tė tjerė tė cilėt flasin pėr vėrtetėsinė e Islamit. Por nėse arrin deri nė atė saqė te agojė Islami si i panjohur nė ndojnė kohė apo vend, nevoitet pėr atė qė kapet pas tij dhetė njohi argumentet e tij ashtu si ka qėnė njė gjė e tillė e nevojshme dhe nė fillimet e tij. Allahu thotė nė Kur’an:" (Thuaj, o Muhamed):Atė kėrkoj gjukues tjetėr pėrveē Allhut, ndėrkohė Ai ėshtė i cili ju ka zbritur Librin(Kur’anin), tė shtjelluar nė imtėsi? Ata, tė cilėve Ne u dhamė librat mė parė, e dinė se ai ėshtė shpallur nga Zoti yt me tė vėrtetėn, kėshtu qė ti mos ji prej atyre qė dyshojnė. Dhe fjala e Zotit tėnd ėshtė plotėsuar me vėrtetėsi dhe drejtėsi. Askush nuk mund ti ndryshojė fjalėt e Tij dhe Ai ėshtė Gjithėdėgjuesi, i Gjithėdituri. Por nė qoftėse ti u bindesh shumicės sė tyre qė janė nė tokė,ata do tė humbin tepėr larg nga rruga e Alahut. Ata nuk ndjekin asgjė, por vetėm hamendjet e tyre dhe nuk bėjnė gjė tjetėr pėrveēse gėnjejnė. " En’am.114-116.
Allahu ka thėnė:" Apo mendon se shumica e tyre se dėgjojnė apo kuptojnė?Ata janė veēse si bagėti;-jo ata janė edhe mė tej nė rrugė tė gabuar." Furkan 44
Por ndoth qė huajsia tė jetė vetėm nė disa prej ligjeve tė tij, dhe kjo mund tė ndodh nė disa vende, sepse ndodh qe nė kėto vende tė mos ketė njohuri pėr to vetėm se me pėrjashtim tė disa personave. Megjithatė Tuba ėshtė pėr ata njerėz tė cilėt kapen fort pas kėij ligji ashtu si ka urdhėruar Allahu dhe i dėrguari i Tij. Sepse shfaqja e kėtij ligji dhe urdhėrimi e ndalimi nė normat qė janė vendosur nė tė ėshtė shkak pėr ardhjen e forcės dhe ndihmės. Ndaj Profetie ka thėnė10){Kush shikon njė tė keqė le ta ndryshojė atė me dorėn e tij, nėse nuk ka mundėsi atėherė me gjuhėn e tij e nėse nuk ka mundėsi me zemrėn e tij. Nuk ka pas kėsaj tek personi besim as sa fara e khardelit (11).}
Nėse dikush nga njerzit pėson njė fatkeqėsi nė dunja dhe nė ahiret, atėherė kjo ėshtė pėr shkak tė gjynaheve qė ai kryen dhe lėnia pas dore e Islamit. Ashtu siē ndodhi edhe me humbjen qė pesuan muslimanėt nė Uhud.(12) Por nėse ai nuk i ka kėto cilėsi atėherė do tė pėrjetojė atė qė ka thėnė Allahu: Sigurisht qė Ne do ti nxjerrim fitimtarė tė dėrguarit tanė dhe ata qė besojnė nė jetėn e kėsaj bote dhe nė ditėn kur do tė ngrihen dhe tė paraqiten dėshmuesit(Ditėn e Llogarisė)”.Gafir 51
Allahu thotė:" E tashmė fjala (premtimi) jonė u ėshtė dhėnė mė parė robėrve tanė tė dėrguar, se ata, pa dyshim do tė jenė tė ndihmuar dhe se ushtria jonė do tė jenė ata ngadhėnjyesit.." Safat 171-173.
Dhe nė ngjarjet qė ka treguar Allahu se ka ndihmuar tė dėrguarit dhe ka poshtėruar e shkatėrruar armiqtė e tyre, ka mėsime e pėrvojė. Por nėse dikush thotė se fjala e Allahut:{Kush nga ju qė e braktis (Islamin)fenė e tij atėherė Allahu do tė sjelli njė popull tjetėr tė cilin Ai do ta dojė dhe ata do ta duan Atė. Tė pėrulur ndaj besimtarėve dhe tė rreptė ndaj mosbesimtarėvė, qė luftojnė nė rrugė tė Allahut dhe gjithnjė tė pa frikėsuar ndaj fajėsimeve tė fajėsuesve." } En’am 54
bėn fjalė pėr brezin e sahabeve, ashtu si dhe ajeti tjetėr: "Allahu u ka premtuar atyre nga mesi juaj qė besojnė dhe qė punojnė mirėsi dhe drejtėsi, se Ai patjetėr do tu sigurojė atyre(trazhgimin nė Tokė) vazhdimėsinė (e fuqinė e udhėheqjes) nė Tokė ashtu siē ua siguroi Ai kėtė atyre tė cilėt ishin para jush. Nur 55.
Profetie ka sqaruar se kėta jane banoret e Jemenit te cilėt pranuan Islamin kur e lane atė arabėt,gjithashtu ai tregon se para kiametit nuk do tė egzistojė mė asnjė musliman nė tokė. Kanė thėnė disa komentatorė tė Kur’anit se ajeti: O ju tė cilėt keni besuar kush do nga ju qė e braktis (Islamin) fenė e tij,atėherė Allahu do tė sjellė njė popull tjetėr tė cilin Ai do ta dojė dhe ata do ta duan Atėė pėrulur ndaj besimtarėve,tė rreptė ndaj mosbesimtarėve, qė luftojnė nė rrugė tė Allahut dhe gjithnjė tė pafrikėsuar ndaj fajėsimeve tė fajėsuesve."Enam 54
Eshtė ligjėrim per besimtarėt nė tė gjithė kohėrat dhe kjo eshte e njėjtė me fjalėn e Allahut: O ju tė cilėt keni besuar! Kur tė ngriheni pėr ne namaz lani fytyrat…. Maide 6
Si shembulli i kėtij ajeti ėshtė dhe fjala e Allahut: Allahu u ka premtuar atyre nga mesi juaj qė besojnė dhe qė punojnė mirėsi dhe drejtėsi, se Ai patjetėr do tu sigurojė atyre(trazhgimin nė Tokė) vazhdimėsi (e fuqinė e udhėheqjes)nė Tokė ashtu siē ua siguroi Ai kėtė atyre tė cilėt ishin para jush. Nur 55
Tė dyja keto shėmbuj janė realizuar dhe do te realizohen, si ka lajmėruar edhe Allahu i Lartėsuar. Vėrtet nuk ka dalė ndonje grup njerezish nga feja e Allahut vetėm se Ai do tė sjelle njerėz tė tjerė mė tė mirė se ata, e duan Allahun dhe luftojne pėr tė, dhe kėta janė grupi i shpėtuar tė cilėt do tė jenė tė pranishem deri nė ditėn e gjykimit. E vėrteton kėtė qė thamė ajo se Allahu e ka pėrmendur kėtė ajet nė formėn ndaluese ndaj miqėsimit tė jobesimtarėve: O ju qė keni besuar! Mos i zini ēifutėt dhe tė krishterėt pėr miq.Ata janė miq tė njėri tjetrit dhe nėse ndonjėri prej jush i zė ata si miq nuk ka dyshim se ai ėshtė prej tyre. Sigurisht se Allahu nuk e udhėzon njė popull qė ėshtė keqbėrės. Dhe i shihni ata zemrat e tė cilėve janė tė sėmura tė vrapojnė nė shoqėrinė e tyre duke thėnė: Ne kemi frikė se mos vuajmė ndonjė fatkeqėsi.” Mbase Allahu mund tė sjellė fitore ose vendim sipas vullnetit tė Tij. Atėhere atyre do tu vijė keq pėr atė ēfar mbanin fshehur nė veten e tyre. Ndėrsa ata qė besojnė, do tė thonė: Kėta janė ata tė cilėt dhanė betime tė forta nė Allahun se ata ishin me ju (muslimanėt)?” Gjithēka qė ata kanė bėrė ka shkuar kotė dhe ata e humbėn veten. O ju qe keni besuar, kush do nga ju qė e braktis (Islamin) fenė e tij,atėherė Allahu do tė sjellė njė popull tjetėr tė cilin Ai do ta dojė dhe ata do ta duan Atė: tė pėrulur ndaj besimtarėve,tė rreptė ndaj mosbesimtarėve, qė luftojnė nė rrugė tė Allahut dhe gjithnjė tė pafrikėsuar ndaj fajėsimeve tė fajėsuesve. Maide 51-54
Ky ajet ashtu siē e theksuam mė lart i pėrfshin tė gjitha brezat, po ashtu sqaron se nėse ata miqėsohen me kafirat dhe dalin nga Islami atėhere Allahu do tė sjelli njerėz tė tjerė qė i do dhe e duan dhe qė luftojnė nė rrugen e Tij duke mos iu frikėsuar askujt,ashtu si thotė Allahu: "E nėse kėta (idhujtarėt) mohojnė nė to (shpalljen tėnde), sigurisht qė ne ia kemi besuar njė populli qė nuk janė mohues tė tyre". En-Aam 89
Ky ajet jep tė kuptohet se ata ende nuk kanė hyrė nė Islam.
Po ashtu edhe banorėt e Jemenit hyrėn nė Islam pasi dolen prej tij arabėt dhe ajeti nuk ėshtė i veēantė pėr ta sepse Allahu ka lajmėruar se ai do tė sjelli edhe popuj tė tjerė, si Persėt (12).Kėshtu qė ky premtim nuk ėshtė vetėm pėr banorėt e Jemenit." O ju qė besuat, ē'ėshtė me ju, qė kur ju thuhet: "Dilni nė (luftė) rrugėn e All-llahut!", ju u rėnduat nė vend (si tė ishit tė gozhduar). A mos ishit tė kėnaqur me jetėn e kėsaj bote, mė shumė se sa me atė tė ardhmen? Pėrjetimi i jetės sė kėsaj bote ndaj asaj tė ardhmes, nuk ėshtė asgjė. Nėse nuk dilni (nė luftė), Ai do t'ju dėnojė me njė dėnim tė dhembshėm, do t'ju zėvendėsojė me njė popull tjetėr dhe Atij nuk i bėhet farė dėm. All-llahu ėshtė i Gjithfuqishėm pėr ēdo gjė.Maide 38-39
Gjithashtu edhe kjo ėshtė ligjėratė qė i drejtohet muslimanėve nė ēdo kohė, po ashtu nė tė ka lajmėruar se kush heq dore nga Xhihadi (pėrpjekja nė rrugė tė Allahut), Allahu do ti zėvendėsojė ata me njerėz tė tjerė tė cilėt do tė luftojnė dhe kjo eshtė vepėr qė realizohet kohė pas kohe Tė njėjtėn gjė mund tė
themi edhe pėr fjalėn e Allahut: "Ja, ju jeni ata qė ftoheni pėr tė dhėnė nė rrugėn e All-llahut (pėr luftė kundėr armikut tuaj), e dikush prej jush bėn koprraci, e kush bėn koprraci, ai bėn kundėr vetvetes, All-llahu s'ka nevojė, e ju jeni tė varfėr (keni nevojė). Po nėse ju i ktheni shpinėn, Ai do t'ju zėvendėsojė me njė popull tjetėr, qė nuk do tė jetė si ju". Muhamed 38
Kjo ėshtė gjėndja e frikacakut dhe kopracit, atėhere ēfar mund tė thuash pėr atė qė del nga Islami? Allahu sigurisht qė do tė sjellė njerėz tė tjerė tė cilėt e duan Atė, janė tė mėshirshėm pėr besimtarėt dhe tė rreptė ndaj kafirėve( jobesimtarėve.) Ata luftojnė nė rrugė tė Allahut dhe nuk i frikėsohen askujt veē Tij. Kėshtu mund tė themi edhe pėr fjalėn e Allahut:" Atyre nga mesi juaj tė cilėt besuan dhė bėnė vepra tė mira All-llahu u premtoi se do t'i bėjė zotėrues nė tokė ashtu si pat bėrė zotėrues ata qė ishin para tyre dhe fenė tė cilėn Ai e pėlqeu pėr ta, do ta forcojė, e nė vend tė frikės Ai do t'u dhurojė siguri". Nurė 55
Ky premtim i pėrfshinė tė gjithė ata tė cilėt kanė cilėsitė qė pėrmendi Allahu, por zotėrimi nė Tokė tė tyre ėshtė nė varėsi tė besimit dhe punėve tė mira. Kush e ka besimin dhe veprat e mira mė tė plota do ta ketė edhe zotėrimin mė tė plotė.Por e kundėrta ėshtė pėr ata qė e kanė besimin tė mangėt,sepse ata edhe zotėrimin do ta kenė tė tillė, kjo pėr shkak se shpėrblimi ėshtė nė vartėsi tė punės. Megjithatė duhet tė dimė se nuk pėrsėritet mė brezi qė ka qėnė nė kohėn e Profetite.Kėshtu qė edhe zotėrimi nuk do tė jetė si nė brezin e tyre, pėrveēse nė raste tė veēanta(si nė kohėn qė do tė zbresi Isaie). Kjo pėr faktin se Profetie ka thėnė:{Brezi mė i mirė ėshtė brezi nė tė cilin jam dėrguar unė, pastaj ata qė vijnė pas tyre,pastaj ata qė vijnė pas tyre}.13 Ndėrsa nė lidhje me fjalėn e Profetite:{Allahu do tė dėrgojė njė erė e cila do tė marri shpirtėrat e ēdo besimtari}.14 Ky hadith nuk tregon se do tė ketė dalje nga islami nga ana e besimtarėve,por nė kėtė kohė do tė vdesin tė gjithė besimtarėt.
Ky hadith njėherazi tregon se ky umet nuk mblidhet i gjithė nė tė kote dhe nuk del i gjithi nga Islami, porse patjetėr Allahu do tė lėri njė grup besimtarėsh deri nė ditėn e gjykimit,e kur tė vdesi ēdo besimtarė do tė ndodhė Kiameti. Shembulli i kėtij hadithi ėshtė si hadithi ku Profetie thotė:{Vėrtet Allahu nuk e merr dijen pėrnjėherėsh, porse e merr atė duke vdekur dijetarė, kėshtu qė kur tė mos mbesin mė dijetarė do tė marrin njerėzit si orientues njerėz tė injorantė tė cilėt do tė humbin veten edhe ata}.(15) Ky hadith ėshtė i njohur ke trasmetuesit e hadithit, nga Abdulla ibėn Amru.
Por nėse thuhet se kėtė hadith e kundėrshton hadithi tjetėr qė e trasmeton Ibėn Mes’udi:{Do tė ngrihet Kur’ani dhe nuk do tė mbesi prej tij asgjė e shkruar nėpėr libra dhe as nėpėr gjokset e njerėzve nuk do tė mbetet mė qoftė edhe njė ajet}.(16) Atėhere kėtij i themi se nuk ėshtė ashtu si thua ti, sepse marrja e dijes nuk ėshtė marja e Kur’anit, kjo me argument hadithin tjetėr ku thotė Profetie:{Nė kėtė kohė(kur tė vdesin dijetarėt) do tė largohet dija, njėri nga ensarėt tha: Po si do tė largohet kur ne jemi qė lexojmė Kur’anin dhe ia mėsojmė atė grave dhe fėmijėve tanė? Profetie tha: Tė pastė nėna mendova se ti do tė ishe nga (fakih) dijetarėt e Medines! Po a nuk ėshtė teurati dhe ungjilli tek ēifutėt dhe tė krishterėr, po apo i bėn dobi vallė}? (17) Nga ky hadith u bė e qartė se prezenca e Kur’anit nuk do tė thotė se njerėzit kanė dije.Nė lidhje me kėtė Hasan el Basri thotė: Dija ėshtė dy llojėshe: Dije nė zemėr dhe dije nė gjuhė,dija nė zemėr ėshtė ajo dija e dobishme, ndėrsa dija nė gjuhė ėshtė argument kundra teje. Nėse Allahu i merr dijetarėt,mbeten njerėz qė e lexojnė Kur’anin pa dije, kėshtu qė do tė ngrihet nga librat dhe gjokset e njerėzve.Porse gjejmė qė mė se shumti qė dalin nga Islami janė ata qė e lexonė Kur’anin pa dije e pa besim,ndėrsa ata qė kanė besim,lexojnė Kur’anin dhe u dhurohet dije, nuk dalin nga Islami dhe as nuk u ngrihet Kur’ani nga gjokset, dhe Allahu e din mė sė miri.
__________________________________________________ _
1-Kėtė hadith e kanė transmetuar njė numėr I madh sahabėsh si: Enesi, Ebu Hurejre ke Muslimi dhe Ibėn Maxhah, Abdulla ibėn Mesudi ke Tirmidhiu, iben Umer ke Muslimi dhe Amru ibėn Auf ke Tirmidhiu.
2-Ky ėshtė pjesė e njė hadithi tė gjatė keMuslimi. Ka thėnė imam Neueuiu kuptimi I urrejtjes ėshtė gjendja para dėrgimit tė profetit. Ndėrsa mbetje prej atyre qė u ėshtė dhėnė libri, ka pėr qėllim ata tė cilėt kanė qėnė tė kapur pasė fesė sė vėrtetė tė pa ndryshuar.( sh, Neueuiu 5/116 )
3-nė lidhje me komentimin e kėsaj fjale janė trasmetuar shumė thėnje. Ibėn Abasi ka thėnė: Gėzim dhe kėnaqėsi. Ikrima ka thėnė: Begatia e pasurive tė tyre. Po ashtu edhe Ibrahim Nekhaiu dhe Dahaku e kanė komentuar me kuptime tė ngjashme me to. Ndėrsa iben Kethiri ka ardhur me njė thėnie kritike ku thotė: Tė gjitha kėto fjalė kanė kuptim tė pėrbashkėt dhe nuk bien nė kundėrshtim, pastaj ka trasmetuar duke e ēuar zinxhirin e hadithit ke profeti se ajo ėshtė pemė nė Xhenet. E ka nxjerė kėtė hadith Ahmedi nga Ebi Seid dhe zinxhiri I tij ėshtė I dobėt. E ka nxjerė kėtė hadith ibėn Xherir et-Taberi nga ebu Hurejre por edhe ky hadith ėshtė I dobėt. Ka thėnė ibėn Kethiri I cili trasmeton nga ebi Hurejre, iben Abasi, Mugith bin Semij dhe ebi Ishak Sebiji e edhe tė tjerė se Tuba ėshtė pemė nė Xhenet, nė ēdo shtėpi nė Xhenet ka nga njė pemė tė tillė. (Tefsir ibėn Kethir 2/512)
4-E ka nxjerr kėtė hadith Buhariu dhe Muslimi nga Enes ibn Malik.
5-E ka nxjerrė Muslimi nga Abas ibn Abdul Mutalib
6-Kėtė hadith e kanė nxjerrė: Buhari dhe Muslimi nga Muauije dhe nga Mugire . Po ashtu e ka nxjerrė Muslimi nga Theuban dhe Xhabir bin Semure me tekst: Do tė vazhdojė kjo fe tė ekzistojė,luftojnė pėr tė njė grup nga ymeti im derisa tė vijė kiameti. Dhe nga Xhabir bin Abdullah me teksto tė vazhdojė tė jetė njė grup nga ymeti im tė cilėt luftojnė pėr tė vėrtetėn, tė cilėt do tė jenė deri nė ditėn e kiametit.Po ashtu nga Muauije: Do tė vazdojė tė jetė prezent njė grup prej muslimanėve tė cilėt do tė luftojnė ata qė I armiqėsojnė deri nė ditėn e kiametit. Po ashtu ky hadith ėshtė trasmetuar nga shumė sahabė si Ukbe bin Amir,Umer Umran bin Husejn, ebu Seleme bin Nufejl etj.
7-Ka sqaruar nė njė vėnd tjetėr bin Tejmije se ky hadith I ndan njerzit nė tre grupe.
1-grup tė cilėt luftojnė pėr ndihmė tė fesė dhe ky ėshtė grupi I ndihmuar i cili lufton tė padrejtėt tė cilėt kanė dalė nga sheriati islam.
2-grup I cili ėshtė kundėrshtues dhe kėta janė ata qė kanė dalė nga sheriati islam.
3-grup I pėrēmuar,dhe ata janė tė cilėt nuk marrin pjesė nė luftėn nė ndihmė tė fesė tė cilėt kanė dalė nga sheriati islam edhe pse janė qė e meriojnė tė quen musliman.mė pas thotė:Ndaj le tė shohi ēdo kush se a ėshtė me grupin e ndihmuar apo me grupin e pėrēmuar apo atė qė ėshtė kundėrshtesė sepse emėrtim tė katėrt nuk ka.(Mexhmu Fetaua 28/417.)
Imam Neueuiu ka thėnė: Ka thėnė Buhari: Ky grup janė dijetarėt. Ndėrsa imam Ahmed bin Hambel ka thėnė: Nėse nuk janė ata dijetarėt e hadithit atėhere nuk e di se kush veē tyre mund tė jetė. Kadi Ijad ka thėnė: Imam Ahmedi ka patur pėr qėllim nė fjalėn e tij se ata janė ehli Suneti dhe Xhemati dhe ata qė kanė besimin e dijetarėve tė hadithit. (Shpjegimi I Neueuiut 4/584)
Vėrtet kėta janė dijetarėt qė punojnė dhe jo dijetarėt e pėrēmuar, sepse hadithi e thekson qartė se ky grup ėshtė I kapur fortė pas Islamit me dije dhe punė. Me dije nė besim e tyre dhe punė nė xhihad nė rrugėn e Allahut.
8-Kėtė hadith e ka nxjerrė ebu Daud nga ebi Hurejre. Dhe ėshtė veēuar ebu Daudi nė kėtė hadith. Pra nuk gjendet ky hadith vetėm senė sunen ebi Daud.Gjithashtu e ka nxjerrė Hukiimm nė Musdrek dhe e ka saktėsuar Albani nė sahih El-Xhami dhe ka thėnė:Zinxhiri I kėtij hadithi ėshtė I saktė dhe trasmetuesit e tij janė tė besueshėm. Kuptimi me dėrgim nė kėtė hadith ėshtė lindja e njė dijetari tė njohur I cili punon pėr pėrhapjen e sunetit, ngjalljen e tij dhe thirrjen nė tė, si dhe largimin e bidateve dhe luftimin e tyre. Ibn Tejmije e ka pėrmendur kėtė hadith pėr tė argumentuar se islami nuk mund tė jetė I poshtėruar apo I huaj nė tėrėsi para se tė ndoth kiameti.
9-Ka ardhur islami si I huaj.
10-E kanė nzjerr kėtė hadithyė gjithė pėrveē Buharit. Ky tekst ėshtė nxjerr nga Muslimi nga ibni Mesudi. Shejkh islam ibn Tejmije ka marrė njė pjesė tė hadithit sepse ai ėshtė mė I gjatė.
11- Farė spinaqi
12-Lufta e Uhudit ėshtė njė ngjarje historike e rėndėsishme.Nė kėtė luftė
humbėn muslimanėt pėr shkak se thyen urdhėrin e tė dėrguarite.
13- Ndoshta kėtu ka pėr qėllim hadithin qė e trasmeton Ebu Musa el Eshari I cili ka thėnė: Kur zbriti fjala e Allahut:..Nėse ju braktisni(Islamin), Ai do tjuzėvendėsojė ju me njė popull tjetėr,pastaj nuk do tė jenė sikurse ju. Muhamed 38
Sahabet thanė kush janė ata o I dėrguar I Allahut? Profetie goditi me dorė nė shpatullėn e Selmanit dhe tha: Ky dhe populli I tij.
14-E kan nxjerė kėtė hadith dijetarėt e hadithit pėrveē Ibnu Maxhes dhe Nesaiut
15-Kėtė hadith e ka nxjerė Muslimi nga Ebi Hurejre
16- E kanė nxjerė kėtė hadith tė gjuthė pėrveē Nesait dhe Iben Daudid
17- E ka nxjerė kėtė hadith Taberani me zinxhir tė mirė.
18- E ka nxjerė Ibėn Maxha trasmeruesit e kėtij hadithi jane thikat vetėm se zinxhiri ėshtė munkati(i ndėrprerė)