Postuar më parë nga
Albo
Ja shtepia e vertete e flamurit
Oliverta Lila
Një shtëpi tradicionale vlonjate, Ismail Qemali që mban flamurin shqiptar në ballkonin e saj, dhe një dyndje populli që brohorasin Pavarësinë. Kjo është fotografia tradicionale që ne jemi mësuar ta identifikojmë me shpalljen e Pavarësisë. Por ajo pamje nuk i përket shtëpisë së vërtetë ku është ngritur flamuri i 1912-ës. Një fotografi e rrallë që ka mbërritur nga Stambolli vërteton ato çka personalitetet e asaj kohe kanë lënë në kujtimet e tyre. Flamuri është ngritur në shtëpinë e Xhemil Bej Vlorës. Deri më sot, në arkivat shqiptare nuk gjendej as një pamje e saj. Diheshin vetëm të dhëna dhe rasti më i mirë ishte një skicë që tregonte kompleksin e Vlorajve. Asgjë më shumë. Kërkimet në gjurmë të kësaj shtëpie e kanë çuar historianin vlonjat, Bardhosh Gaçe deri në Turqi. E pikërisht në arkivat e Stambollit dhe Ankarasë. Pas kërkimeve të shumta, ka mundur të gjejë atë çka kërkonte. Shtëpinë e Xhemil Bej Vlorës, aty ku është ngritur flamuri më 28 nëntor të 1912-ës. Në fotografi tregohet vetëm një pjesë e shtëpisë së madhe. Në të dallohet vetëm shkalla e një ane dhe një pjesë e çardakut. Fotografia përkon me një skicë të njohur më para ku tregohet kompleksi Vloraj. “Kjo fotografi gjendet në arkivat e Stambollit dhe të Ankarasë. E kam gjetur dy vjet më parë. Ajo është dërguar nga Vlora në mars të vitit 1913 dhe pas saj ka një raport të shkurtër ku shkruhet: Shtëpia ku u ngrit flamuri e u shpall Pavarësia”, - tregon historiani Bardhosh Gaçe, i cili është marrë me studimin e kësaj periudhe historike. Fotografinë e ka vënë në dispozicion të Muzeut Historik Kombëtar në Tiranë si një e dhënë e veçantë historike. Ajo do të ekspozohet për herë të parë në ekspozitën që MHK-ja po realizon me rastin e 95-vjetorit të Pavarësisë. Sotirulla Hoxha, shefe e sektorit të përmbajtjes tregon se me këtë rast nga arkivat, të dhëna të ndryshme dhe nga bashkëpunëtorët e tyre janë mbledhur fakte të reja historike për ngjarje apo figura të veçanta, apo edhe objekte që do të ekspozohen për herë të parë. “Deri më sot ne kishim vetëm disa të dhëna shkrimore për shtëpinë e Xhemil Bej Vlorës, por nuk kishim gjetur asnjë fotografi. Ekzistonte një skicë dhe një studim për këtë kompleks, por vetëm kaq. Për herë të parë po e publikojmë këtë fotografi për vet vlerën e saj historike.
Fotografia
E nxjerrë nga arkivat e Stambollit, fotografia e shtëpisë së Xhemil Bej Vlorës për herë të parë tregon pamjen e vërtetë të shtëpisë ku u ngrit flamuri. Historianët shprehen se fotografia tradicionale e shtëpisë me ballkon ku shfaqet Ismail Qemali me flamur në dorë, i përket vitit 1913. Është realizuar më 28 nëntor, gjatë festimeve të njëvjetorit të shpalljes së pavarësisë. “Flamuri është ngritur në shtëpinë e Xhemil Bej Vlorës, ndërsa shtëpia me ballkon është godina ku u zhvendos pas një viti selia e qeverisë së Vlorës”, - shprehet Gaçe. Sipas tij, fotografia e rrallë që ai ka sjellë nga Stambolli është realizuar nga Thanas Floqi, një nga delegatët që morën pjesë në shpalljen e Pavarësisë. Këtë e bazon edhe në fotografitë të tjera të çmuara që ka gjetur në këtë arkiv. “Thanas Floqi ishte ai që në atë kohë kishte aparat fotografik dhe ka bërë edhe disa fotografi të tjera. Në këtë arkiv unë kam gjetur edhe një foto të Ismail Qemalit duke kaluar Vjosën së bashku me të gjithë delegatët që e shoqëronin”, - tregon historiani Gaçe. Fakti që më 28 nëntor të 1912-ës flamuri është ngritur në shtëpinë e Xhemil Bej Vlorës, konfirmohet në aktin e Pavarësisë, në organin zyrtar të Qeverisë së Vlorës “përlindja e Shqipërisë”, por edhe në kujtimet e personaliteteve të asaj kohe se Eqerem Bej Vlora, Hasan Prishtina, Mit’hat Frashëri etj. Në shtëpinë e Xhemil Bej Vlorës kishte lindur edhe vet Ismail Qemali. Në kujtimet e tij, në këtë shtëpi Eqerem Bej Vlora shkruan se: “U mblodhëm të gjithë në selamllëk dhe si gjithmonë në këto raste rrëmuja sundonte gjithçka. Problemi ishte se disa krahina nuk kishin dërguar delegatë. Ose ata nuk vinin dot, ose nuk kishte pasur mundësi për t’u bërë mbledhje përfaqësimi”. Ndërsa Mit’hat Frashëri, në një letër me titull, “Si u bë Kongresi i Vlorës” dërguar mikut të tij, Kristo Luarasit, shkruan: “Kongresi u çel më 28 të këtij muaji dhe ishin 47 delegatë nga çdo anë e Shqipërisë, vise të shkelura dhe të pashkelura. Sot janë 65, se kanë ardhur edhe nga krahina të tjera. Këtë ditë, pra, ora 14.30, me zë të përgjithshëm u proklamua independenca e Shqipërisë dhe Flamuri u çel në portën e shtëpisë ku ishim mbledhur(...)Salla e madhe në shtëpinë e Xhemil Bej Vlorës ishte mbushur plotë dhe delegatët kishin zënë vendet rreth tri tryezave të mëdha të vëna afër e afër...”.
Shtëpia
Vendi që zë sot lulishtja në qendër të qytetit, ka qenë trualli mbi të cilin ishte ngritur familja e Xhemil Bej Vlorës dhe kompleksi i Vlorajve. Dikur në atë vend ka qenë ngritur një ndërtesë e madhe, ashtu siç tregohet edhe në fotografi. Historiani Bardhosh Gaçe tregon se shtëpia është shkatërruar nga tërmeti i vitit 1929. Ndërsa në vitin 1941 u vendos të kthehej në lulishte. Sot aty ndodhet Monumenti i Pavarësisë. Gaçe tregon se edhe në kujtimet e Ali Asllanit shkruhet: “Vendosa që në vendin ku u bë pavarësia të ngre një shtizë flamuri në lartësinë e ballkonit”. Fatmirësisht, kjo fotografi ka ngelur si dëshmi e rrallë e kësaj shtëpie. Ndërsa ekspozimi i saj merr një vlerë të madhe me rastin e 95-vjetorit të shpalljes së Pavarësisë. Gaçe shprehet se është shumë e rëndësishme që kjo fotografi të jetë në muzeume për vet vlerën historike që mbart. Ndërsa ky fakt tregon se përgjatë viteve nga arkivat apo burime të tjera do të dalin të dhëna mbi shtrembërimet historike që po diskutohen kaq fort këto kohë në shoqërinë shqiptare.
SI ISHTE NDERTUAR SHTEPIA E FLAMURIT
Këto kohë në Muzeun Historik Kombëtar specialistët kanë mbledhur mjaft materiale që dëshmojnë për Pavarësinë. Në kërkim të fakteve të reja, në vite të dhënat plotësojnë njëra-tjetrën. Fotografia e shtëpisë së vërtetë ku u ngrit flamuri është vendosur bashkë me disa të tjera që presin të ekspozohen për herë të parë në ekspozitën që do të organizohet me rastin e 95-vjetorit. Pavarësisht të dhënave historike, në një studim të tij, profesor Emin Riza duke iu referuar disa skicave për kompleksin e Vlorajve na jep të dhëna interesante për ndërtimin e tyre.
Emin Riza
Banesa e familjes Vlora ngrihej në truallin që zë sot lulishtja në qendër të qytetit. Ai është rrënuar rreth vitit 1920. Kompleksi ndërtimor i formuar nga dy banesa dhe disa ndërtime të tjera, sipas skicës ngrihej mbi një truall të gjerë prej 4.50 ha (165 x 275 m). Në skicë mungon muri rrethues në e djathtë. Lartësia e tij duhet të jetë rreth 4 metra. Një jur tërthor ndan banesën e familjes nga ajo e miqve. Të dy banesat kanë porta të veçanta hyrjesh. Pranë portës për në banesën e miqve, ngihet një ndërtim i vogël me kat, e pjesërisht me çardak, i cili del me dy faqe në rrugë. Kati përdhes duket i pabanuar, duke gjykuar nga dritaret në formë frëngjie. Ky ndërtim me shumë gjasë u përkiste rojave dhe shërbyesve.Porta e hyrjes për në banesën e familjes e familjes nuk ka ndonjë ndërtim pranë. Në murin ndarës ndërmjet të dy banesave ka një portë, ndërsa djathtas saj ngrihet një godinë përdhese me një tambur gjashtëfaqësh mbi të. Në oborrin e banesës së familjes është ndërtuar pusi, ndërsa një ndërtim tjetër siç duket është varr monumental (Tyrbe). Banesa e miëve është një ndërtim dykatësh. Ai formohet nga një bllok qëndror me gjatësi 70 m, i cili në të dy pjesët anësore lidhet me dy dalje, të cilat i japin kompozimit, rreptësisht simetrik, formën e njohur me dy krahë në tipologjinë e banesës qytetare shqiptare të feudalizmit të vonë...
Banesa e familjes është si gjithmonë më e madhe se ajo e miqve. Ajo shtrihet në një gjatësi tepër të madhe, prej 83 m, duke përbërë rastin e vetëm me sa njohim deri më sot. Në dallim nga banesa e miqve, ndërtimi në fjalë është trekatësh. Edhe kjo banesë i përmbahet kompozimit simetrik, i cili, duke u bashkuar me madhështinë e veprës, rrit ndjeshëm monumentalitetin e saj. Krahët anësorë të saj duket se vazhdojnë edhe në pjesën e prapme, madje edhe me disa dalje të tjera, të cilat e bëjnë kompozimin tepër të thyer. Në dallim nga banesa e miqve, banesa në shqyrtim shoqërohet nga dy kulla, të cilat ngrihen në këndet e jashtme të kryqëzimit të bllokut qëndror me krahët ballorë...Pjesa qëndrore e pamjes kryesore është e punuar pasurisht. Një platformë e ngritur me pak këmbë shkallë nga pjesa tjetër e truallit, ka pasur në qendër një shatërvan. Shkallët monumentale të kujtojnë variantet e zhvilluara të këtij elemnti në banesat e mëdha me çardak të Beratit. Ato janë dyfishe. Rampat e para paralele që zhvillohen përbri volumeve të krahëve, përfundojnë në rrafshin e katit të parë. Prej sheshpushimit të tyre zënë fill dy rampa paralele, mbi sistemin e njohur të qemerëve cilindrikë. Blloku i shkallëve përfshihet në volumin e banesës. Të dy rampat të çojnë në çardakun e katit të dytë, i cili, ashtu si ai i banesës tjetër ka në ballë harkadën me numërimin tek të hapësirave, gjithsej 7 të tilla.Të dy banesat janë ndërtuar prej guri, siç tregon përdorimi i gjerë i harkut dhe qemerit, në konstruksionin e shkallëve, harkadave dhe atyre të dritareve.
Kompleksi i familjes Vloraj, përveç vlerave arkitektonike, ka pasur edhe vlera historike. Në banesën e familjes, dhe pikërisht në mjedisin e katit të tretë të krahur të djathtë ka lindur Ismail Qemali. Në banesën e miqve, në ditët e mëdha të Nëntorit 1912, janë zhvilluar mbledhje të rëndësishme, ndërsa pikërisht në harkadën e dytë të çardaku, duke filluar nga e majta, është ngritur për herë të parë flamuri kombëtar më 28 Nëntor 1912.
Gazeta Shqiptare
Përgjigju Duke Cituar
und ta shihni edhe ne youtube-Ismail Qemali e Isa Boletini ne Londer)
Krijoni Kontakt