Akaid "shpjegimi i trembedhjete cilesive te Allahut"

[rapsod]

Paranteze
Falenderimi i takon Allahut xh.sh. i cili dergoi Profetin tone te madh qe ftoi njerezit ne miresi dhe e ngriti ate me mrekullite dhe ia shpalli atij dispozitat e qarta. Paqa dhe bekimi i Allahut qofte mbi te Derguarin e Tij dhe me pas:

Thote Allahu ne Fjalen e Tij Fisnike: "Dije, se s'ka te adhuruar tjeter perpos Allhut, krekoni falje per mekatet tuaja, per besimtaret dhe besimtaret"
Ky ajet eshte tregues i qarte per domosdoshmerine e te mesuarit te Tewhidit ne pjesen "Dije se s'ka te adhuruar tjeter perpos Allahut" dhe tregues per te mesuar me pas ceshtjet e detajshme me pjesen tjeter te ajetit. Duket qarte se Allahu ne kete ajet i jep perparesi Tewhidit duke na e treguar se ai eshte dija me e mire, me e larte dhe me e ndershme. S'ka dyshim se Pejgamberi e ka vecuar kete dituri duke na thene ne nje hadith te tij: "Pasha Allahun une jam me i dituri nga ju per Allahun dhe une i friksohem me shume se ju Atij" transmeton Bukhariu.
Dijetaret jane marre me kete dituri duke e studjuar, ruajtur dhe kuptuar ate, derisa Imam Shafiu thote: i jemi dispozicionuar kesaj (diturie) perpara se gjithash,qe do te thote se jemi marre me Tewhidin perpara Fik'hut (shkences juridike), gjithashtu Imam Ebu Hanife thote ne "el-Fik'h el-Ebsat": te menduarit ne "din" (me kuptim besim) eshte me perparsor se te menduarit ne dispozita (ligje).Dhe ka thene edhe imam el-Esh3ari: e para se cduhet te dije njeriu eshte te njohe Allahun, te Derguarin e Tij dhe Fene e Tij.

Cilesia e pare: el-Vuxhud- Ekzistenca
Baza ne te cilen ndertohet doktrina (akideh) Islame eshte te njohurit e Allahut dhe te njohurit e Profetit te Tij a.s.. Te njohurit e Allahut Xh.Sh. eshte te pranuarit se Ai ekziston dhe duhet te besohet se Allahu ekziston ne "Ezel" qe do te thote se s'ka fillim te ekzistences se Tij. Thote Allahu i Madherishem: " A ka dyshim ne ekzistencen e Allahut"? dhe "Ai eshte i Pari" dmth. Ai eshte i cili s'ka fillim te ekzistences se Tij. Transmeton el-Bukhari ne "sahih", el-Bejhekij dhe Ebu Beker ibn el-Xharudi prej Umran ibn el-Husajn se tek i Derguari i Allahut pat ardhur nje grup njerzish nga Jemeni dhe e pyeten: "O i Derguari i Allahut kemi ardhur qe te mesojme per fene dhe te te pyesim se cka ishte ne fillim te kesaj ceshtjeje, tha: "Ishte Allahu dhe asgje tjeter pervec tij, dhe arshi i Tij ishte mbi uje dhe shkroi ne Dhiker cdo gje", pyetja e tyre ishte per fillimet e kesaj bote dhe Pejgamberi iu pergjigj me ate te cilen kishte me shume rendesi "Ishte Allahu dhe asgje tjeter pervec tij" pra, Allahu ekziston ne ezel, pa fillim te ekzistences se Tij dhe asgje s'eshte me Te ne ezel, as kohe as vend e as trupa.
Vazhdoi ne pergjigjen e tij a.s. se uji dhe arshi kane ekzistuar perpara te gjitha krijesave dhe i mesoi se uji eshte perpara arshit sepse kur tha "dhe arshi i Tij ishte mbi uje" ia kuptoi atyre se uji eshte krijuar perpara arshit.
Ndersa te njehurit e Profetit, eshte i derguar nga Allahu, i sinqerte per cka solli nga dispozitat, obligimet, ndalimet dhe lajmerime per cka ka kaluar dhe cka do te vije, ne kete bote, Berzekh-vdekje, dhe Akhiret-bota tjeter. Ai qe e pranon kete pa medyshje dhe pa dyshim ai eshte i cili ka njohur Allahun dhe te derguarin e Tij dhe eshte beson ne Allahun dhe te derguarin e Tij, duke njohur ose jo argumentet logjike. Keshtu pra Mu'tezile ka deshtuar ne qendrimin e tij duke kushtezuar njohjen e argumentit llogjik per te qene besimi i sakte. Ndersa "Ehlu el-Hakk" nuk e kushtezojne ate por e parashtrojne argumentin per ekzistencen e Allahut edhe nese ai eshte argument i pergjithshem llogjik. Ky eshte argumenti llogjik i pergjithshem edhe pse jo ne renditje si te thuhet "bota eshte e ndryshushme, se cdo i ndryshueshem eshte i krijuar se cdo i krijuar ka nevoje per Krijuesin e tij dhe ky Krijues ekziston i cili quhet Allah dhe ai i cili hulumton ne mendjen e tij e argumenton. Per muslimanin, qofte ai i ditur apo analfabet, nuk i mungojne argumentet e pergjithshme si lloj natyror tek ai. Nuk mund te pershkruhet mos argumentimi i pergjithshem tek muslimani.
Me pas, nese njeh se Allahu ekziston dhe e adhuron Ate (kulminacioni i te perulurit ndaj Tij) duhet te njohe pjesen tjeter te 13 Sifateve -Cilesive prej cilesive te Allahut: el-Kidem, el-Bika' el-Mukhalefetu lil-Hawadith, Kijamuhu bi Nefsihi, el-Wahdanijeh, el-Hajat, el-Kudreh, el-Iradeh, el- Ilm, es-Sem3a, el-Basar dhe el-Kelam
Argumenti i pergjithshem per keto cilesi eshte: Nese Allahun nuk do te ishte i atribuar me keto cilesi, kjo bote nuk do te kishte ekzistuar, ky argumentim i pergjithshem eshte i mjaftueshem per argumentimin e obligueshem.
Ndersa, nuk eshte obligim te njihen argumentet e detajuara, por eshte i mjaftueshem - kifajeh, qe do te thote se nese nje grup prej muslimaneve ka njohuri per to bie obligimi per grupin tjeter.
Ata te cilet pretendojne se Tewhidi nuk permbledh argumentet llogjike dhe argumentet tekstore me gjith nevojen qe mund te kete per to, nuk munden dot te perballen me nje pabesimtar dhe s'ka dyshim se perballja e menyres Sunnite ose tradicionale duke mos e atribuar Allahun me karaktere (kejf), kufij (had) dhe mos atribimin e Allhut me vend (mekan) dhe dimension (xhihe).

Vazhdon....

[rapsod]

El-Kidem-i Lashte/i Vjeter!
I lashte ka kuptimin e Ezelijetit qe do te thote se s'ka fillim te ekzistences se Tij, kjo eshte ne te drejten ose hakun e Allahut, ndersa ne te drejtat ose hakun e cdo gje tjeter pervec Tij i vjeter do te thote qe "i ka kaluar nje kohe te gjate"
Ne Kur'an nuk eshte permendur fjala Kadim ne menyren bukfale por e kuptuar ku Allahu thote: Ai eshte i Pari" dhe nuk lejohet te thuhet per vjetersi kohore sepse vjetersia kohore eshte cilesi per krijesat dhe Allahu ka ekzistuar perpara "kohes" dhe nuk atribohet me vjetersi kohore.
Ekzistencat ndahen ne tre grupe, Grupi i pare: i Perhershem, pa fillim pa mbarim, Ai eshte Allahu dhe Cilesite e Tij, te gjitha cilesite jane te perhershme me perhershmerine e "vetes origjinale" (edh-dhat), dhe perderisa qendron perhershmeria e Dhatit qendron edhe perhershmeria e Sifatit, keshtu qe ne Kur'an eshte kuptuar perhershmeria e Allahut dhe e Cilesive te Tij ku Ai thote: "Dhe ishte Allahu Fales, Meshirues." qe do te thote se Ai ishte dhe eshte qe ne Ezel.
Ne nje hadith Sahih te Bukhariut te cilin edhe e kemi permendur me larte thuhet: Ishte Allahu dhe asgje tjeter pervec Tij,perderisa u njoh kjo, te gjithe ata qe thone per perhershmerine e dickaje tjeter perpos Allahut si psh. Bota eshte e perhershme (Ezelije)ne llojin e saj pra ne xhinsin e saj dhe ne individualitetin e saj ka mohuar ate qe eshte thelbesore ne besim, gjithashtu ai qe thote se bota eshte ezelije ne xhinsin e saj por jo ne individualitetin e saj te vecante qe eshte i krijuar, perseri ka mohuar, keta qe thone jane nje grup filozofesh nder ta hyn edhe Ibn Tejmijeh.(shih el-Muafeka 2/75, 1/64, el-Murafeka 1/245, es-Sejf es-Sekijl 74, el-Menhexh 1/224, 83/1, Sherh el- Adadijeh 13, etj etj etj etj........................)
Grupi i dyte prej ekzistencave:i perhershem jo ezelij (me fillim) si Xheneti dhe Xhehenemi.
Grupi i trete:Jo te perhershem, me fillim dhe me mbarim, sic jane te tjera krijesa, ne kete grup hyjne edhe Hyrite.
Ndersa pa fillim dhe me mbarim te ekzistences nuk ka sepse kjo eshte mustehijl-e pamundur.

Vazhdon.....

[rapsod]

El-Bika'- I Pafunshem
El-Bika ka kuptimin "I Pafundshem ne Ekzistencen e Tij", sepse ashtu sic eshte e qendrushme Kidemi - pafillimshmeria e ekzistences se Allahut, eshte llogjikisht edhe Pafundshmeria e Tij qe mohon zhdukjen, pra e pamundur llogjikisht zhdukja e Tij ose mos ekzistenca.
Argumenti tekstual per kete cilesi te Allahut ne Kur'an: "Dhe mbetet fytyra e Zotit tend e te Persosurit, e me Fisnikut". Fytyra ketu ka kuptimin edh-Dhat (vetja origjinale e Allahut), ose sic thote Bukhariu: Mulkuhu-Sundimi i Tij, dhe thuhet: "ate qe ka dashur te thote Allahu me Fytyre"
Ndersa argumenti llogjik per el-Bika': Nese Allahu nuk do te ishte i Pafundshem, bota nuk do te ekzistonte, por kjo bote ekziston dhe qendron llogjikisht qe Allahu te jete i Pafundshem ne ekzistencen e Tij (el-Bika'). Bika'u i cili i atribuohet Allahut eshte cilesi vetore, pra nuk eshte pergjigja per dicka ose burim i dickaje tjeter, por Ai e meriton, e ka hak, per veten e Tij jo per dicka tjeter. Pafundshmeria ose Bika'u i disa krijesave te tjera sic eshte Xhenneti-Parajsa dhe XHehenemi-Ferri me konsensus (Ixhma3), nuk eshte cilesi vetore e tyre sepse Parajsa dhe Ferri jane krijesa dhe krijesa nuk ka cilesi pafundshmerie ne vetveten e saj, por per shembullin qe dhame, Allahu ka deshiruar qe ato te mbeten te pafundshme ne ekzistencen e tyre.

[rapsod]

el-Wahdanijeh-I Vetem/Njeshmeri/Mono
E ka kuptimin se s'ka Allah te dyte por ai eshte i Vetem, nuk eshte kompleks si trupat psh. Arshi, Kursij, Xhenneti dhe Xhehenemi etj. keto te gjitha jane te formuara pra qe pranojne llogjikisht perpjestimin. Arshi eshte i perbere nga pjese dhe eshte e pamundur llogjikisht qe te kete mes tij dhe Allahut lidhje ashtu sic eshte e pamundur qe mes Allahut dhe dickaje tjeter te kete lidhje.
Argumenti llogjik per Wahdanijetin e Allahut eshte se Ai xh.sh. nese nuk do te ishte Nje dhe do te ishte i shumte, nuk mund te ishte bota ne kete rregull apo sistem qe eshte, keshtu pra qendron e kunderta dhe kjo verteton qe Allahu eshte Nje, I Vetem.
Ndersa argumenti tekstual per Njeshmerine e Allahut jane shume psh. "Thuaj Allahu eshte Nje" dhe nga hadithit me transmetim te Bukhariut se i Derguari i Allahut a.s. kur zgjohej gjat nates thoshte: "Ska te adhuruar tjeter perpos Allahut, Nje, I Sundues, Zot i qiejve dhe i tokes dhe cka mes tyre, Krenar, Fales".

[rapsod]

el-Kijamu bi Nefsihi-Vetvendosur
Qe do te thote se s'ka nevoje per dike tjeter, por te tjeret kane nevoje per te. Keshtu qe s'ka dike qe ja percakton ekzistencen e Tij sepse nevoja per dike tjeter zhvlereson atributin e Kidemit-pafillimshemerise se Tij dhe nevoja per dike eshte tregues per krijesen, Allahu xh.sh. eshte larg ketyre te metave, ku sic thame dhe argumentuam qendron se Allahu eshte pa fillim dhe pa mbarim te ekzistences se Tij.
Allahu xh.sh. nuk ndihmohet me te adhuruarit apo me te mekaturit ndaj Tij, por ne kemi nevoje per Allahun qofte edhe per levizjen e qepallave, Allahu thote: "Allahu eshte i pasur dhe ju jeni te varfer" (suretu Muhammed) qe ka kuptimin se Allahu nuk ka nevoje per ju e ndersa ju keni nevoje per Allahun.

Vazhdon....

[rapsod]

Mukhalifetuhu li-l-Hawadith - Ndryshueshmeria ndaj Krijesave
Qe do te thote se Ai xh.sh. nuk i perngjet krijesave dhe argumenti llogjik per kete eshte se nese Allahu do t'i perngjante qofte edhe vetem nje gjeje prej krijesave, do te ishte llogjikisht e lejushme t'i perqasej faktoreve qe atribuojne krijesat, si ndryshimi, perparimi dhe zhdukja, nese do te lejohej per Te nje gje e tille do te kishte nevoje per dike qe t'ia ndryshonte, dhe nevojtari per dike nuk mund te jete Zot, atehere pra e kunderta verteton se Allahut nuk i perngjet asgje.
Ndersa argumenti tekstual per kete cilesi te Allahut eshte ajeti Kur'anor: "asgje s'eshte si Ai", ky eshte argumenti me i qarte per kete cilesi qe gjindet ne Kur'an dhe nga ky ajet kuptohet "i paster ndaj te metave" qe ne terminologjine islame njihet me fjalen "Tenzijh" . Me kete ajet Allahu tregoi se Ai nuk u perngjet trupave ne kuptimin e plote te fjaleve qofte ai i ngurte ose jo i ngurte. Pra Allahut ashtu sikurse nuk u perngjasin shpirteroret si njeriu, xhindi ashtu edhe Engjejt etj. as gjerat e pashpirte te sipermet dhe te poshtmet, asgje nuk i perngjet Atij. Gjithashtu, duke marre parasysh te gjitha cka thame, Allahu nuk eshte dhe nuk ka "sasi" dhe as "forme" spese sasia eshte perberje e trupave.
Ai qe thote se Allahu ka kufij, e ka perngjasuar Ate me krijesat, sepse nje gje e tille mohon "Uluhijetin" te qenurit e Allahut Zot. Gjithashtu theksojme se nese Allahu do te kishte kufij (fillim dhe mbarim) apo forme do te kishte nevoje per dike qe t'ia krijonte keto permasa, ashtu sic kane nevoje krijesat, sepse nje gje nuk mund te krijoje vetveten, dhe nevojtari per dicka nuk mund te jete Zot, sepse "shert"-kusht (me kuptim status) i uluhijetit (te qenurit Zot) eshte mosnevoja per dike apo dicka.

[rapsod]

el-Hajat-Jeton
Hajati ne hakun-te drejten e Allahut eshte cilesi e perhershme nuk eshte si cilesite e te jetuarit te krijesave, as me shpirt, as me mish, e as me gjak.
Argumenti llogjik per te qenit e Allahut i gjalle eshte se nese nuk do te ishte i atribuar me kete cilese do te ishte me te kunderten e saj dhe kjo eshte mangesi ose e mete ndersa Allahu eshte larg te metave dhe mangesive.
Ajo qe tregon qe Allahu ka jete eshte bota ne te kundert nuk do te ishte.
Argumentet tekstuale per jeten e Allahut jane te shumta nje nder to eshte : " Allahu eshte Ai qe s'ka te adhuruar tjeter pervec Tij, Jetusi "