Mbi origjinën e disa fiseve në Shqipëri

[SHKOZA]

Jam shume i ineteresuar rreth origjines se fiseve shqiptare sidomos atyre te veriut dhe kjo teme me ineteson shume. Ne Kosove edhe sot e kesaj dite pjesa me e madhe e popullesise shqiptare te Kosoves e dine shume mire fisin te cilit i perkasin. Biles edhe tani sidomos ne zonat rurale dhe ne shumicen e familjeve tradicionale ne nje forme apo tjeter respektohen origjina fisnore . Sidomos edhe sot e kesaj dite nuk pelqehen ose edhe ndalohen martesat mes fshatrave te te njejtit fis. Gjithmone flitet per dymbedhjete fiset shqiptare , por kuptohet se ka shume dilema se cilat jane fiset kryesore dhe cilat jane nenfiste, vllazerite ( apo barqet ) . Edhe ne literaturen dhe studimet rreth fiseve shqiptare te veriut ka ndarje te ndryshme . Me duket se ndryshon ndarja e fisve kryesore sipas gojedhenave nga Malesia e Madhe (Mbishkodres) dhe ajo qe i behet ne Malesine e Gjakoves ( Malesine e vogel ). Une jame inetersuar dhe kam pyetur shume pleqe sidomos ne regjionin e Llapushes, Drenices dhe Dukagjinit dhe ndarjen e fiseve shqiptare e bejne ne kete menyre :
1. Fiset e Malesise :
1.1 Kuqi
1.2 Kelmendi
1.3 Kastrati
1.4 Hoti
1.5 Shala
1.6 Krasniqja
1.7 Gashi
1.8 Bytyqi
1.9 Thaqi
1.10 Berisha
1.11 Morina
1.12 Mund te jete Shkrreli, Shoshi ose Helshani
Shkrreli me sa kam lexuar paraqitet ne disa vende si fis ne vete ai nga pleqet ne Llapushe nihet si nenfise i Kelmendit . Gruda poashtu nuk eshte fis por nje krahine etnografike me popullesi me origjine nga disa fise. Pjesa me e madhe e Merturit siq thuhet jane Krasniqe por ka edhe Shale . Pjesa me e madhe e popullesise se Mirdites sidomos e Fandit jane me fise Bytyq. Poashtu edhe nenfiset Kryezi dhe Sope jane vllazeri te fisit Bytyq . Ne Kosove ne disa vende ka dilema per Helshanin por shumica e pleqeve te intervistuar thone se Helshani nuk eshte fis. Zogajt ne Malesine e Gjakoves, ne Kosove dhe pjesa me e madhe e treves se Matit jane me origjine nga fisi Thaq.
Une jame me fis Bytyq dhe kam deshire te dije me teper per kete fis .

[SHKOZA]

Ne librin shume interesant ,, BYTYQI" te cilin ma dhurroj autori Adil Kaloshi nga Viliqi i Bytyqit, mesova edhe shume gjera tjera. Ju kisha preferuar qe ta blini kushedo qe eshte i interesuar per fiset shqiptare e sidomos per fisin Bytyq. Nga studimet e hollesishme te tij qe i kishte bere ai kishte ardhur ne konkludim se fisi Bytyq dhe fisi Gash jane jane pasardhes direkt te fisit ilir Varohej qe paskan jetuar ne rajonin e grykes se Rizonit ( Kotorrit ), prej nga paska dalur edhe mbreti Bardhyl i Enkelejve i cili paska qene qymyrgji dhe paska arrite te rrezoj mbretin Syrra dhe te behet mbret i Enkelejve.
Te paret e fisit Gash qenkan marre me perpunim te metaleve dhe nga fjala Gac ka evoluar edhe fjala Gash. Nje pjese e tyre qe qenkan marre me tregtimin e tyre paskan filluar te quhen te bardhe dhe nga keta vjen nenfisi te bardhet e Gashit. Te paret e Bytyqit qenkan marre me punimin e eneve prej balte , pra me poqari dhe emri Bytyq paska rrjedh nga nje fjale ne arumanishte Butiq qe do te thote Poqar. Sipas ketij autori gjate gjithe historise ku ka pasur Gash ka pasur edhe Bytyq te lidhur profesionalisht , por edhe permes aleancave te ndryshme. Keto dy fise jane perhapur neper vise te Shqiperise veriore dhe lindore si ne Misin e Rodonit, Shkrrel, Koman, Kqire e Puke, Bytyqin e sotem, Has, Llapushe e ne tere Kosoven e Iliriden. Keto dy fise se bashku edhe me ndihmen e Begollajve te Pejes qe jane me fis Gash dhe Kryezijve te Gjakoves qe jane nenfis i Bytyqit , paskan arritur te largojne fiset e mehershem ne zonat e sotme te Tropojes Thaqin dhe Skirdonet.
Te paret e fisit Bytyq kane kontrubuar ne kulturen e Komanit dhe Shkrrelasit jane nje fis i ardhur nga Dana e Delit qe duhet te gjendet diku ne Kroaci te cilet pastaj jane asimiluar ose vellazeruar me Bytyqet e vjeter , prej nga jane dalluar nga fiset tjera si fise te aferta. I pari i fisit Bytyq paska ardhur nga Bytyqet e Buzhales nga Komani i qujatur Leke Bytyqi i cili paska pase tre djem: Vilin, Biben dhe Karlin ose Kralin. Ai e paska varrin diku mbi Viliq dhe i paska udhezuar djemte e vete te pronesojne luginen e sotme te Bytyqit. Vili djali i madh paska shkuar ne drejtim te Prizrenit , kurse Biba dhe Karli ( Krali ) paskan populluar kete lugine. Nga ketu eshte po e njejta gojedhene ashtu siq e kam shkruar postimin per origjinen e familjes sime. Biba i ka pase tre djem , kurse Karl (Kral ) Leka vetem nji . Per shkak se Karli paska qene shume luftetar i madhe dhe paska rene ne kundershtim me turqit paska luftuar bashke me gruan e tij te pare ai nga populli eshte quajtur me emerin pergedheles Kral dhe nga Turqit Kara ( i zi, armik ). Ai paska lene nje djal qe per nder te vellaut te madh ia paska lene emrin Vil. Ketu vazhdojne te njetjat te dhena siq i kam pershkruar me heret ne postimet e mehershme.
Megjithese kjo teori eshte shume me e kompletuar me dokumente dhe eshte shume atraktive, te ju them te drejten ende kam pak dilema sa i perket lidhjes Shkrrel - Bytyq , pasi qe boterisht te gjitha fiset tjera sikurse edhe pjestaret e fiseve Shkrrel dhe Bytyq i qujajne te te njejtes prejardhje keto dy fise te cilat edhe sot e kesaj dite ne vendet rurale nuk lidhin martesa. Pastaj qeshtja e poqarise si profesion shume percaktues pak me duket e egzagjeruar , kur kemi parasysh qe keto dy fise dalloheshin shume si fise malsore dhe blegtoresh.

[Zëu_s]

Per Kastratin ekziston nje version i preardhjes se fisit prej Krsto-s, por hidhet dhe mendimi se themeluesi i fisit mund te kete qene nje fare, Detali (Delti, Dedli) Bratoshi, i cili ne gjysmen e dyte te shek.XV, se bashku me djemte e tij (Ivan, Nar, Gor, Jer, Gion, dhe Ali) emigroi ne zonen e mevonshme te fisit. Aty , tok me te lindurit e rinj (Pietroviæ, Tutoviæ dhe Pelai) jetonin ne nje shpelle. Banoret e meparshem te zones, u larguan, ne pjesen me te madhe te tyre, dhe mqs familjet e djemve u shtuan shpejt, u detyruan ta ndanin token ne tre pjese : pjesa e pare i ra familjes se Aliut, Gorit dhe Jerit, pjesa e dyte i kaloi familjeve te Palit e Ndokes, kurse pjesa e trete asaj se Ivanit.


marre nga libri i Karl Kaser "Familie und Verwandtschaft auf dem Balkan" (Familja dhe farefisnia ne Ballkan)
perktheu nga gjermanisht, Eni.

Kastrati - Kastrioti

Kastrati - Krsto

cila ?

[SHKOZA]

Te dhena te nxjerrura nga libri ,, BYTYQI " i autorit Adil Kaloshi

Fisi Thaq eshte nje nga 12 fiset kryesore te Leke Dukagjinit me nje shtrirje jo vetem ne Puke , por edhe ne Mirdite, Zadrime, Shkoder dhe Kosove. Per historine e ketij fisi te madh ka dhe disa gojedhena te ndryshme , qe e qojne hershmerine e tij deri ne shek. XI dhe e mbajne veten 33 breza me Murr Detin legjendar. Mendohet se nje degezim i fisit Thaq ka levizur nga Tuzi ne lindje te Alpeve , ne thellesine e tyre veriore, kaluan neper Pult, Shllak,Dri , Berishe , Fushe Thaq ne Puke ), ne Kryezi e zbriten ne Iballe te Pukes. Sot ne Puke fisi Thaq shtrihet ne Bugjon, Flete, Kulumri, Arst, Trun. Xathe, Miliska, Sakat dhe ne Iballe si ne Fierze, Mzi etj. dhe perfshihej ne Bajrakun e Bugjonit te Iballes. Ne Puke fisi i Thaqit eshte i perzier me disa fise te tjera. Fisi i Thaqit eshte i perhapur me te madhe shume edhe ne Kosove, i cili mund te jete nder fiset me te perhapura qe eshte i lidhur ne origjine te njete me pjeset e fisit Thaq te perhapuar ne Puke, Dukagjine, Mat edhe me tej.
Mendohet se pikerisht nga Thaqi i Kosoves , nje degezim i tij , i ardhur ndoshta prej rrethinave te Gjakoves , u vendosen ne Shipshan, Berishen e Brigjeve e ne Has , pasi larguan fisin Scirton. Fisi Thaq sipas disave mendohet se eshte pasardhes i fiseve ilire te Maqedonise se lashte . Ata rreth shek. XII sulmuna dhe arriten te perzene fisin ilir Scirtonet nga lugina e Zogajve ne Bytyqin e sotem dhe te kishin nen kontroll perveq Pukes edhe zonen e Bytyqit dhe Gashit te sotem. Ne shek. XVI Gashi me Bytyqin , ne aleance midis tyre , me ndihmen e Begollajve te Pejes e te Ahmet Bej Kukut e larguan fisin Thaq nga kjo zone , i cili u rikthye ne Kosove, kurse nje pjese e ketij fisi qendroj ne Has. Gjithashtu edhe nenfisi Kabash, Zogaj dhe Helshan jane pjese e fist te madh Thaq.

[Guri i Kuq]

Ndoshta sekreti i fiseve shqiptare fshihet ne arkivat e Vatikanit dhe Stambollit....
Toponimet e maleve tona ruajne nje pjese te sekretit te madh.
Sukses ne kete pune pionere..!

[fegi]

Per fisin e Kabash esht i pari ne Krahinen pukes dhe i treti nder 12 fiset e lek dukagjinit sipas te dhenave shkencore te Gazullit prejardhja e kabashve esht nga Nishi Gazulli bron mendimin se "gazulloret"me fis prej Lushajsh te Kabashit te Pukes thon se jan te ardhur prej Nishit" Dhe hedh iden se emri Kabash na qon te qyteti Trak Kabesos dhe lidh ate me fisin e moqum trak te BesevetAfer Nishit ne shekullin e IV te e.r. dhe toponimi kabash esht fjal autoktone Iliro-shqiptare, qe ka kuptimin e enes se ujit ose gota gjysme liter e ujit dhe te nji vendi me uj te bollshem.

[SHKOZA]

Pajtohem plotesishte me ate qe ke postuar Fegi, sepse kam lexuar per kete edhe me heret . Poashtu kam degjuar edhe per nje teori se i pari i Kabasheve ishte nje Kabashilla nje princ aristrokrat. Megjithate dua te shtoje diqka qe thuhet dhe permendet ne Kosove per kete fis ose nenfis .
Kabashet ne Kosove me sa dije nuk jane pranuar si fis por si nenfise i Thaqit. Ka edhe shume gojedhena ku Kabashet edhe pse jo i pranuar si fis kane luajtur nje rol te rendesishem . Thuhet kur jane mbledhur pleqet e fiseve tek Lisat e Zojzit, vend ku mblidheshin burrat e fiseve dhe vendosnin per gjerat e rendesishme, pa ardhur edhe Kabashi nuk kishin mundur te vendosin dhe Kabashet e quanin veten fisi i 13 -te .
Kabashi i vendit, siq nihet ne Kosove, nje fshat ne malet mbi Prizren qe nuk banohet me, por qe banoret e Kabashit kane zbritur ne fshatin Korishe me rreth 800 shtepi ne kilometrin e trete te rruges Prizren-Prishtine tregojne per origjinene e tyre. Ata mendojne se dy vellezerit Ahmeti dhe Zeneli kane ardhur nga Kabashi i Pukes dhe jane vendosur ne Kabashin e Prizrenit. Sipas pleqeve i pari i Kabasheve paska ardhur nga Gjirokastra ne Kabash te Pukes dhe nga ajo farefisni dy vellezerit e lartepermendur paskan shtegtuar mbi Prizren. Nje tjeter qenka vendosur ne Kabash te Vitise me te cilet deri vone jane ftuar ne dasma e vdekje si shoke te fisit . Pasi jane ndare Ahmeti paska marre anen lindore te fshatit ( rrezen ), kurse Zeneli anen jugore ( hijen ). Nga Ahmeti rrjedhin lagjet : Ahmetaj, Ukaj, etj, nga Zeneli lagjet Ukimeri, Muqaj etj. Me vone ketu paska ardhur edhe nje fande i cili ishte pranuar nga vellezerit dhe nga ai sot jane lagjja Dakaj. Perveq ketyre lagjeve eshte edhe nje lagje Bobaj , por nuk jam i sigurte a eshte nga nje nip apo eshte e njerit nga vellezerit. Me mbiemrin Kabash ne rajonin e Prizrenit gjejme edhe disa lagje ne Krushice dhe Studenqan te Suharekes , por qe nuk kane fare lidhje me Kabashin e vendit por e indentifikojne veten si pjestare te fisit Thaq .

SHKOZA nga Prizreni

[SHKOZA]

Me intereson shume te dije edhe per fisin Morine. Per origjinen e fisit Morine sipas nje varianti kam degjuar se te pare e ketij fisi kane zbritur nga Mali i Zi , ndoshat nga nje fshat ne luginen e Plaves qe edhe sot quhet Murine. Eshte edhe nje variant tjeter se ata kane zbritur diku nga Piperi i Malit te Zi ose edhe Kuqi. Gjithashtu ka edhe gojedhena te tjera te cilat tregojne se ky fis shtrihej nga Mali i Vizitorit dhe Komovi pergjate lugines se Plaves dhe ne te dy anet e kufirit te sotem shqiptaro - shqiptare deri ne malet e Koritnikut . Pergjate kesaj zone , sidomos ne rajonin e Rekes se Keqe, Hasit dhe Lumes gjeme shume makrotoponime ose mikrotoponime qe lidhen me kete emer. Po ne kete zone kemi dy fshatra qe edhe sot e kesaj dite quhen Morine dhe shume lagje te fshatrave te kesaj zone jane me fis Morine.
Ketu vlen te shtohet edhe nje gojedhene qe nje pjese e mire e banoreve te Mirdites jane me fis Morine dhe ata thuhet se kane ardhur diku nga nahija e Gjakoves , perkatesisht zona e Rekes se Keqe dhe Hasit. Poashtu eshte edhe nje gojedhene se te paret e Mirdites kane ardhur diku nga Liqeni i Ohrit . Sot neper te gjithe Kosoven mund te gjeshe shume banore te fisit Morine dhe eshte edhe nje fshat ne Drenice qe e ruan emrin Morine.

SHKOZA nga Prizreni

[presHeva-Lee]

a din naj kush gjo per fisin "SOP" ?

[SHKOZA]

Po me sa dije Sopi eshte nenfis. Se paku si nenfis nihet ne trevat e Kosoves . Ne disa variante te numrimit te fiseve Sopi na del edhe si fis. Kam degjuar per dy variante , nje variant se Sopi ose Sopajt jane nenfis i Thaqit dhe tjetrin variant se ata jane nenfis i Bytyqit. Me shume besoj se jane nenfis i Thaqit .

SHKOZA nga Prizreni