EMRI MAQEDONI DHE FILLIMI I BALLKANIT TE RI
Nga Stavri Marko
Ne fakt vetem sa irritoi shume ithtare ne Greqi, por per analistet pritej se cfarw do te ndodhte pas referendumit ne shtetin me emrin gjysme te pagezuar "Macedonia". Ajo qe pritej sipas parashikimit per referendumin ishte e shkruar qarte: "Nese referendumi realizonte qellimin e nacionalisteve sllavo-maqedonas, atehere Marreveshja e Ohrit nuk kishte me kuptim dhe shqiptaret nuk do te kishin te drejtat e tyre te fituara". Analistet perendimore i druheshin faktit se sipas informacioneve paraprake, referendumi shkonte ne shumice PO, prandaj duhej perdorur nje karte, qe uniteti i "Maqedonise" nenkupto FYROM, nuk do te cenohej. Dhe ajo u hodh papritur nga Washingtoni. Prova doli me sukses dhe referendumi deshtoi, pra dhe per shqiptaret etnike ne FYROM, kjo ishte nje arritje e madhe. Ne pak fjale, emri "Maqedonia" i folur si njohje nga Departamenti i Shtetit, por ende jo i firmosur nga Presidenti Bush, u perdor te shpetonte Marreveshjen e Ohrit dhe kjo u arrit pasi frenoi votuesit sllavo-maqedonas te shkonin ne votime.
Nderkaq Athina, ne ditet e para u hodh ne sulm diplomatik pasi i cenohej me kete njohje integriteti territorial i saj, duke e bllokuar emrin ne Organizatat Nerkombetare si OKB dhe Bashkimi Europian. Por nderkohe ithtaret nacionaliste greke ne mitingun e Selanikut pardje, u perkrahen jo nga Karamanlis as nga Papandreu por nga nje force e vogel politike. Megjithate, edhe pse u cenua nderi kombetar grek, te dhenat flasin se ajo ishte nje shkak qe kurrsesi nuk mund te kishte lidhje me Greqine se sa procesit te Ballkanit te ri i duhej te vazhdonte pa pesuar ndonje autogol si mund te ishte fitorja e referendumit ne FYROM.
Cfare u pa gjate kesaj periudhe?
Sigurisht nje mobilizim i papare i nacionalizmit grek si ne Athine dhe ne diaspore. Lobit greko-amerikan iu desh te nderpriste cdo lloj aktiviteti dhe te perqendrohej edhe nje here ne protestat ndaj Departamentit te Shtetit, duke filluar qe nga miku personal i Bushit, kryepeshkopi i Amerikes, Demetrius, senatori demokrat Pol Sarbanas, ish-kandidati per president i SHBA-se, Michail Dukakis, dhe deri tek ngritjen ne kembe te organizatave greko-amerikane ne bote. Me kete rast i eshte dashur zedhenesit te Departamentit te Shtetit, Richard Butcher, te shpjegonte disa dite me radhe ne konferencat e shtypit se: "Greqia eshte mikja jone me e madhe ne rajon dhe njohja jone nuk konsiston me njohjen drejtperdrejt te Maqedonise, por me dicka tjeter. Ju lutem kini durim pasi interesat e SHBA-se ne Greqi jane jetike dhe te qendrueshme". Dhe durimi kishte nje tjeter problem jo me Greqine, por me FYROM, i cili vetem me kete kolpo e njohur si ceshtja "Maqedonia" mund te kishte perfunduar me sukses.
Shkaku i nje njohjeje te tille nga Departamenti i Shtetit
Sigurisht diplomacia helene eshte pergjegjesja kryesore e cila irritoi popullin grek. Asaj tashme i duhet bere nje reformim i madh ne hapesiren ballkanase pasi u ndodh e papritur. Per kete refrmim, ka kohe qe flet ish-kryeministri Kostandin Micotakis, pasi Greqia vazhdon te mos perkrahe eren e ndryshimeve te kufijve ne Ballkan. Nje dokument i firmosur nga Ministri i Mbrojtjes, Bushkovski, dhe sekretari i Mbrojtjes, Ramsfeld, me daten 11 tetor ne Shkup, me emrin e marreveshjes Maqedoni dhe jo FYROM, eshte zbuluar papritur vetem ne ditet e para te nentorit nga Athina. Kjo gjithashtu e gjeti te papergatitur Ministrin e Jashtem grek, Moliviatis, i cili njihet si garda e vjeter e Micotakis ne kete qeveri dhe njohes i mire i Ballkanit. Gjithashtu, Departamenti i Mbrojtjes se SHBA-se "Marine Corpus Intelligent Mission) duket se ka deformuar nje harte te Greqise ne pjesen veriore te saj. Pse duhet te ndodhe kjo ne nje kohe qe te dy shtetet jane partnere te perjetshem, pyesin analistet perendimore? Per kete problem edhe pse Karamanlis kercenoi "Maqedonine" se rruga per ne Europe dhe NATO do te kaloje nga Athina, kjo ne pamje te pare nuk ndryshon gje, edhe pse Maqedonine e njohin 130 shtete dhe SHBA duhet te jete e 131 me kete rast.
Rjedhimi logjik i kesaj levizjeje te Washingtonit
E pare ne kete kendveshtrim dhe me te drejte Bashkimi Europian nuk u zgjat shume duke i thene nje JO njohjes se Maqedonise, por ne fund te fundit u prononcua se "Jemi duke ndjekur zhvillimet dhe te analizojme pasojat me kete rast" duket se Washingtoni dhe Brukseli, bien bashke ne nje qendrim per sa i perket Ballkanit dhe ndryshimeve ne te kete rajon. Keshtu, Rajoni i Ballkanit duket se eshte shtruar per zgjidhje me shpejt se ishte parashikuar, edhe pse te gjithe prisnin ndonje deklarate njohjeje per Kosoven. Paralelisht me kete duket se bisedimet Prishtine-Beograd duket se kane marre rrugen e zgjidhjes, kur nderkohe vjen dhe propozimi me i fundit i Beogradit se "fillimisht duhet te ndajme pjesen serbe me ate shqiptare ne Kosove pastaj te shikojme pavaresine e saj". Dhe nese FYROM "une perdor ne analizat e mia kete emer pasi keshtu njihet edhe nga OKB gjithashtu edhe Shqiperia zyrtare) po shkon drejt nje ndarjeje federative shqiptaro-sllavo maqedonase, atehere ky proces duket se pershpejton nje ndarje te re kufijsh ne Ballkan duke perfshire ketu nje Kosove te Pavarur ne pranveren e ardhshme.
Greqia, e papergatitur per ndarjen e kufijve ne Ballkan
Shteti i vetem i BE-se ne Ballkan, Greqia, njekohesisht anetare e Keshillit te Sigurimit te OKB-se dhe e NATO-s, vazhdon te kembengule per mosndryshim kufijsh ne Ballkan. Ajo i qendron idese se bashkejeteses mes etnive ne Ballkan. Kete e tregoi edhe takimi i fundit i tre kryeministrave te Greqise, Kroacise dhe Serbise ne Selanik dy jave me pare, te cilet deklaruan se nuk jane per ndryshim kufijsh ne Ballkan. Por a mjafton kjo per Athinen te qendroje e vetme ne kete strategji te re ballkanike? Sigurisht qe jo. Washingtoni perdori karten e njohjes se Maqedonise per te perfshire ne loje nacionalizmin grek, i cili dukej si ne gjume por kurrsesi jo aktiv. Brenda nje jave Greqia u tund ne kembe anembane dhe tashme dosjeve te pluhurosura ne arkivat e diplomacise helene duket se po u fshihet pluhuri. Brenda nje kohe te shkurter annalistet diplomatike greke si dhe keshilli i sigurise helene, po aktivizohen te jene te pergatitur te perballojne sfida te reja ne Ballkan, pasi u provua qe Washingtoni nuk pyet askend dhe mund te njohe shtete te reja ne Ballkan. Ne kete kuader me e kenaqur nga te gjithe duket se eshte iplomacia shqiptare, e cila pa ekuivok brenda nje kohe te shkurter ne bashkepunim edhe me diasporen po realizon njekohesisht dy evenimente te medha: federaten shqiptaro- maqedonase dhe pavaresine e Kosoves breda vitit te ardhshem. Por kjo nuk do te thote se Washingtoni nuk do te kenaqe popuj te tjere ne Ballkan, ashtu si greket, bullgaret, serbet, kroatet, boshnjaket dhe turqit, dhe tek shqiptaret, atje ku do te marrin territore edhe do te lene ne tjeter vend. Ne fund te fundit te gjithe behen njekohesisht viktima, por dhe fitues ne Ballkanin e ri te ketij milleniumi.
Marre nga Koha Jone
Pėrgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt