Shqipëri-Greqi, pakt për histori të re

[Kryeplaku]

Nuk ka dyshim qe ekzistojne mangesira ne Historine e Shqiperise sidhe ne Historine e Greqise. Keto iniciativa jane shume te mira nese kan si qellim vetem zbardhjen e historise. Nga andej e tutje i them asaj zonjes ministre greke se "nuk eshte historia ajo qe i helmon lidhjet midis dy vendeve por jane politikanet ata qe helmojne edhe lidhjet por edhe vet historine".

[Dr Rieux]

Marre nga Shekulli, 2.11.2004

Qeveria shqiptare ka rënë dakord edhe që “të shqyrtojë mundësinë e futjes së gjuhës greke si një nga gjuhët fakultative në shkollat e mesme të vendit”

Marrëveshja, greqishtja në gjimnaze


Elda Spaho

Brenda dy muajve që vijnë pas nënshkrimit të protokollit (prill 2003), në Athinë duhej të mblidheshin ekspertë shqiptarë dhe grekë për të shqyrtuar tekstet e shkollave. Bëhet fjalë për protokollin ose më saktë marrëveshjen e nënshkruar mes qeverisë shqiptare dhe asaj greke në 3 prill të vitit të kaluar për të shqyrtuar tekstet parauniversitare të historisë, letërsisë, ekonomisë etj. dhe për t’i korrigjuar ato. Takimi i parë duhej të ishte bërë brenda majit të kaluar. Por Ministria e Arsimit ka deklaruar dje se ekspertët e dy vendeve akoma nuk janë takuar.
***
Pikën e shumëpërfolur të marrëveshjes firmosur prillin e kaluar, marrëveshje që i paraprin ndryshimeve të mundshme në tekstet shkollore, (ajo në fakt mban një emër shumë të bukur “Mbi bashkëpunimin kulturor midis qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe qeverisë së Republikës së Greqisë), e gjeni në kapitullin e dytë, me temë “Arsimi tetëvjeçar, i mesëm dhe i vazhdueshëm”. Më saktë, është pika 1.2.6 e këtij kapitulli. “Palët do të ngrenë një komitet të përbashkët të ekspertëve, i cili do të takohet në Athinë brenda dy muajve nga nënshkrimi i këtij programi për të studiuar mënyrën e paraqitjes së historisë, gjeografisë, kulturës dhe ekonomisë së secilit vend me frymën dhe qëllimet e UNESCO-s dhe Këshillit të Evropës”,-shkruhet fjalë për fjalë aty.
Ministria shqiptare e Arsimit tha se ka piketuar specialistët që do të marrin pjesë në komitetin e përbashkët, por ende nuk ka përcaktuar numrin e saktë të tyre. Kërkesës së “Shekullit” për të ditur emrat e tyre ose për të takuar ndonjë prej ekspertëve, zëdhënësi u përgjigj se ministria për momentin nuk mund të ofronte informacione të tilla.
***
Zyrtarisht, gjithçka duket në rregull, një marrëveshje si gjithë të tjerat. Por pala greke e ka interpretuar qartë atë çka do të ndodhë në kuadrin ligjor të këtij protokolli, gjatë një interviste që ministrja e Arsimit, Marjeta Janaku, ka dhënë të enjten e kaluar për stacionin televiziv NET. “Kur pala shqiptare të jetë gati, ekspertët tanë do të shkojnë në Shqipëri me qëllim që të heqin nga librat e historisë, kryesisht të palës shqiptare, pasaktësitë dhe ngjarje të cilat helmojnë marrëdhëniet dypalëshe. Ka akoma ide për Shqipërinë e Madhe”, - ka thënë ajo.

Greqishtja, gjuhë fakultative në shkollat e mesme?
Në protokollin e sipërpërmendur, gjenden edhe disa pika të tjera “interesante”. Kështu në njërën prej tyre, thuhet se qeveria shqiptare ka marrë përsipër që të fusë gjuhën greke si njërën prej gjuhëve fakultative nëpër shkollat e mesme të vendit. “Pala shqiptare do të shqyrtojë mundësinë e përfshirjes së gjuhës greke ndër gjuhët e tjera fakultative në shkollat e mesme”, -shkruhet në pikën 1.3.5 të marrëveshjes. E thënë me qartë, ka shumë mundësi që pas disa kohësh, adoleshentët shqiptarë të mësojnë greqishten si gjuhë të huaj, ashtu siç tani mësojnë anglishten. Nuk kuptohet përse qeveria shqiptare e ka pranuar një gjë të tillë, kur dihet se greqishtja nuk është ndonjë gjuhë zyrtarisht e rëndësishme për komunikimin mes shteteve. Për më tepër, pala greke nuk ka firmosur gjëkundi se edhe ajo do të bëjë të njëjtën gjë dhe se do të shqyrtojë mundësinë që shqipja të mësohet si gjuhë fakultative në shkollat e Greqisë.
Nga ana tjetër, pala greke ka rënë dakord të shqyrtojë mundësinë “e mësimit të gjuhës amtare nga fëmijët shqiptarë që ndodhen në Greqi me prindërit e tyre për arsye ekonomike”. Formulimi ka qenë shumë i saktë dhe kur të vijë puna tek praktika, mund të nxjerrë shumë probleme sepse shumë shqiptarë emigrantë kanë deklaruar kombësi greke në vend të asaj shqiptare, për arsye nga më të ndryshmet. Kështu që në momentin kur kombësia është ndryshuar, nuk dihet cila do të përcaktohet si gjuhë amtare, shqipja apo greqishtja.

Bulo: Historia nuk ndryshon sipas konjukturave politike
Historian i njohur i letërsisë, njëkohësisht drejtor i Institutit Shqiptar të Gjuhësisë, Jorgo Bulo, deklaroi dje se në tekstet shkollore shqiptare nuk kishte të dhëna apo fakte që helmonin marrëdhëniet mes Greqisë dhe Shqipërisë. “Më duket se deklarata e ministres greke ka një prirje të caktuar sepse unë nuk di që në tekstet tona të ketë ndonjë gjë që të helmojë marrëdhëniet dypalëshe. Unë nuk jam për ndryshime të historisë të diktuara nga konjukturat politike. Nëse për disa periudha kohe të caktuara, historia e marrëdhënieve mes Shqipërisë dhe Greqisë nuk ka qenë shumë e mirë, kjo s’do të thotë gjë. E vërteta e historisë duhet të respektohet, edhe sikur ajo të jetë e hidhur.
Reagimi i Bulos vjen pas reagimeve të forta të disa prej autorëve shqiptarë të teksteve të historisë. Tre ditë më parë, Fatmira Rama, Gazmend Shpuza dhe Myzafer Korkuti deklaruan për “Shekullin” se e kishin shkruar historinë mes dy popujve mbështetur në fakte dhe të vërteta dhe se kurrë nuk kanë vuajtur nga nacionalizmi i tepruar.

[Hyllien]

Qeveria shqiptare ka rënë dakord edhe që “të shqyrtojë mundësinë e futjes së gjuhës greke si një nga gjuhët fakultative në shkollat e mesme të vendit”

Marrëveshja, greqishtja në gjimnaze


Elda Spaho

Brenda dy muajve që vijnë pas nënshkrimit të protokollit (prill 2003), në Athinë duhej të mblidheshin ekspertë shqiptarë dhe grekë për të shqyrtuar tekstet e shkollave. Bëhet fjalë për protokollin ose më saktë marrëveshjen e nënshkruar mes qeverisë shqiptare dhe asaj greke në 3 prill të vitit të kaluar për të shqyrtuar tekstet parauniversitare të historisë, letërsisë, ekonomisë etj. dhe për t’i korrigjuar ato. Takimi i parë duhej të ishte bërë brenda majit të kaluar. Por Ministria e Arsimit ka deklaruar dje se ekspertët e dy vendeve akoma nuk janë takuar.
***
Pikën e shumëpërfolur të marrëveshjes firmosur prillin e kaluar, marrëveshje që i paraprin ndryshimeve të mundshme në tekstet shkollore, (ajo në fakt mban një emër shumë të bukur “Mbi bashkëpunimin kulturor midis qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe qeverisë së Republikës së Greqisë), e gjeni në kapitullin e dytë, me temë “Arsimi tetëvjeçar, i mesëm dhe i vazhdueshëm”. Më saktë, është pika 1.2.6 e këtij kapitulli. “Palët do të ngrenë një komitet të përbashkët të ekspertëve, i cili do të takohet në Athinë brenda dy muajve nga nënshkrimi i këtij programi për të studiuar mënyrën e paraqitjes së historisë, gjeografisë, kulturës dhe ekonomisë së secilit vend me frymën dhe qëllimet e UNESCO-s dhe Këshillit të Evropës”,-shkruhet fjalë për fjalë aty.
Ministria shqiptare e Arsimit tha se ka piketuar specialistët që do të marrin pjesë në komitetin e përbashkët, por ende nuk ka përcaktuar numrin e saktë të tyre. Kërkesës së “Shekullit” për të ditur emrat e tyre ose për të takuar ndonjë prej ekspertëve, zëdhënësi u përgjigj se ministria për momentin nuk mund të ofronte informacione të tilla.
***
Zyrtarisht, gjithçka duket në rregull, një marrëveshje si gjithë të tjerat. Por pala greke e ka interpretuar qartë atë çka do të ndodhë në kuadrin ligjor të këtij protokolli, gjatë një interviste që ministrja e Arsimit, Marjeta Janaku, ka dhënë të enjten e kaluar për stacionin televiziv NET. “Kur pala shqiptare të jetë gati, ekspertët tanë do të shkojnë në Shqipëri me qëllim që të heqin nga librat e historisë, kryesisht të palës shqiptare, pasaktësitë dhe ngjarje të cilat helmojnë marrëdhëniet dypalëshe. Ka akoma ide për Shqipërinë e Madhe”, - ka thënë ajo.

Greqishtja, gjuhë fakultative në shkollat e mesme?
Në protokollin e sipërpërmendur, gjenden edhe disa pika të tjera “interesante”. Kështu në njërën prej tyre, thuhet se qeveria shqiptare ka marrë përsipër që të fusë gjuhën greke si njërën prej gjuhëve fakultative nëpër shkollat e mesme të vendit. “Pala shqiptare do të shqyrtojë mundësinë e përfshirjes së gjuhës greke ndër gjuhët e tjera fakultative në shkollat e mesme”, -shkruhet në pikën 1.3.5 të marrëveshjes. E thënë me qartë, ka shumë mundësi që pas disa kohësh, adoleshentët shqiptarë të mësojnë greqishten si gjuhë të huaj, ashtu siç tani mësojnë anglishten. Nuk kuptohet përse qeveria shqiptare e ka pranuar një gjë të tillë, kur dihet se greqishtja nuk është ndonjë gjuhë zyrtarisht e rëndësishme për komunikimin mes shteteve. Për më tepër, pala greke nuk ka firmosur gjëkundi se edhe ajo do të bëjë të njëjtën gjë dhe se do të shqyrtojë mundësinë që shqipja të mësohet si gjuhë fakultative në shkollat e Greqisë.
Nga ana tjetër, pala greke ka rënë dakord të shqyrtojë mundësinë “e mësimit të gjuhës amtare nga fëmijët shqiptarë që ndodhen në Greqi me prindërit e tyre për arsye ekonomike”. Formulimi ka qenë shumë i saktë dhe kur të vijë puna tek praktika, mund të nxjerrë shumë probleme sepse shumë shqiptarë emigrantë kanë deklaruar kombësi greke në vend të asaj shqiptare, për arsye nga më të ndryshmet. Kështu që në momentin kur kombësia është ndryshuar, nuk dihet cila do të përcaktohet si gjuhë amtare, shqipja apo greqishtja.

Bulo: Historia nuk ndryshon sipas konjukturave politike
Historian i njohur i letërsisë, njëkohësisht drejtor i Institutit Shqiptar të Gjuhësisë, Jorgo Bulo, deklaroi dje se në tekstet shkollore shqiptare nuk kishte të dhëna apo fakte që helmonin marrëdhëniet mes Greqisë dhe Shqipërisë. “Më duket se deklarata e ministres greke ka një prirje të caktuar sepse unë nuk di që në tekstet tona të ketë ndonjë gjë që të helmojë marrëdhëniet dypalëshe. Unë nuk jam për ndryshime të historisë të diktuara nga konjukturat politike. Nëse për disa periudha kohe të caktuara, historia e marrëdhënieve mes Shqipërisë dhe Greqisë nuk ka qenë shumë e mirë, kjo s’do të thotë gjë. E vërteta e historisë duhet të respektohet, edhe sikur ajo të jetë e hidhur.
Reagimi i Bulos vjen pas reagimeve të forta të disa prej autorëve shqiptarë të teksteve të historisë. Tre ditë më parë, Fatmira Rama, Gazmend Shpuza dhe Myzafer Korkuti deklaruan për “Shekullin” se e kishin shkruar historinë mes dy popujve mbështetur në fakte dhe të vërteta dhe se kurrë nuk kanë vuajtur nga nacionalizmi i tepruar.

[Shmeki]

Edhe qfar na mbetet me te bejm me shumë për greket mbrenda teritorit të RSH qe qeveria greke t'a njohë problemin e qameris me nje 0.,01%...

A duhet qe edhe qeverinë e tanishme... t'ua lajm, edhe doren e lire pa asnje kushtë te vendosin ata sq dojn pse jo edhe per statusin e Shq...te Kosovës dhe Iliriadës

Eh kurr sna u ndan ato protokolle qe po demtojn rend edhe po coptojn teritore te Shqipris.....

[Hyllien]

Kushdo qe e ka levizur postimin ben shume gabim. Ose te nderroj titullin e temes fare, ta kthej ne "RIEDUKIM TE SHQIPTAREVE NGA GREQIA", se sa te vej postimin tim atje. Apo ke frike se nuk ja del dot balle me argumentat e leshit qe ke shqiptareve te irrituar nga keto "reforma", dhe i perqendron shkrimet ne nje teme.

Postimet i fshin, figurat i heq, argumentat i heq dhe i fshine, temat i bashkon si te teket. ?! Cfare ben ore ? Nuk eshte pronesia jote shkrimi i te tjereve.

Keto jo vetem qe nuk duhen bashkohen ne kete titull, por keto jane dhe tema Portali, per faqe te pare, sepse po vendoset historia e Shqiperise nga nje pale hajdutash ne qeveri.

[manoklla]

mjaft u ankove o burr se na vdiqe. termi fakultativ tregon qe po te duash e zgjedh po te duash nuk e zgjedh greqishten por zgjedh bie fjala spanjishten.

[Hyllien]

Fakultativ e vura un ne artikull, sepse nuk e ke ashtu, pikerisht qe mos ngjallja debate dhe mos ngjante shume i rende titulli.
Nese ke ndonje gje me temen thuaje. Bie fjala, programi i edukimit ne shqiperi eshte bloze, shume dobet. Matematika kerkon nje rinovim total te lendes se saj, duhen para per kete pune, informatika gjithashtu, dhe shume dege te tjera qe i mungojne shkolles shqiptare, e jo greqishtja. Nuk eshte prioritet Greqishtja... edhe pse bie llafi ata kur japin 200 Euro ne muaj atyre qe rregjistrohen si Grek, sma merr mendja ta gjejn profesorin me adapt te mundshem qe ti shpartalloje femijet Shqiptare me propaganden Greke. E filluan me prishjen e Abetares para 2 muajsh, dhe po e vazhdojne me futjen e greqishtes, nderkohe qe shkolla jone le per te deshiruar ne lendet baze, sidomos mbas vitit te trete gjimnaz.

[Dr Rieux]

Marre nga Koha Jone

E Merkure, 03 Nentor 2004

GREKET KUNDER SHQIPERISE NE TEKSTET E TYRE

Eshte me vend nje marreveshje per te ripare tekstet e historise, por kjo nuk duhet te behet se duan greket. Ata ne radhe te pare, te shohin njehere botimet e tyre ku ka raste qe iu fryhen edhe nacionalizmave. I ketij mendimi shprehet akademiku i Historise prof.Xhelal Gjecovi. Nga ana tjeter, ai i kundervihet edhe prononcimit te fundit te nje ministre greke, sipas se ciles ne tekstet shqiptare hidhen ide te Shqiperise se Madhe dhe nuk trajtohen si duhet ceshtjet e Greqise. "Sepse ne tekstet tona, para dhe pas viteve '90 eshte bere shume kujdes qe te ruhemi nga ekstremizmat, te ruhemi nga shovinizmat dhe asnjehere nuk ka patur tendence e prirje per te njollosur dhe akuzuar palen greke, perkundrazi" shprehet posacerisht per "KJ" prof.Gjecovi. Nga ana tjeter, ai sqaron gjate intervistes se tij se tekstet zyrtare "shkollore) te historise, nuk duhet te permbajne nacionalizma, ekstremizma dhe nota shoviniste brenda tyre dhe ndaj asnje shteti.

"Tekstet greke kane me shume nevoje te rishikohen sesa ato shqiptare. Ne botimet e autoreve greke, sic ka autore progresiste dhe dashamires te Shqiperise, ka edhe botime greke qe i fryjne ceshtjes se nacionalizmave. Persa u perket teksteve te tyre shkollore, jam i mendimit se ato duhen pare."

Eglantina Nasi

Z.Gjecovi, opinioni u njoh ditet e fundit me nje marreveshje te nenshkruar nga kryeministri Nano me qeverine greke per nje rishikim te teksteve shkollore, persa i perket pershkrimit te marrdhenieve mes dy vendeve, per te cilat greket mendojne se nuk jane trajtuar si duhet nga studiuesit shqiptare. Ju c'mendoni mbi kete?

- Me thene te drejten, une nuk jam njohur ende me kete marreveshje dhe per kete arsye nuk mund te bej nje koment te plote. Por paraprakisht, mund te them se tekstet kane nevoje te rishikohen, te saktesohen, te plotesohen dhe ky proces ka filluar tashme te realizohet ne keto vite te mendimit te lire demokratik. Dhe sigurisht qe tekstet kane nevoje te rishikohen dhe t'u hiqen politizimet. Persa i perket trajtesave ne tekstet shkollore, ato jane te rendesishme dhe duhet patur mjaft kujdes se duhet te kemi parasysh qe botimet ndahen ne botime zyrtare sic jane tekstet shkollore dhe te llojeve te tjera. Pra, per ndryshime dhe kujdesshmeri ne tekstet shkollore behet fjale, sepse per botimet e tjera jashte karakterit zyrtar, nuk mund t'i mohosh dhe nuk mund te nderhysh brenda tyre. Kjo vlen si per autoret shqiptare dhe per ata greke. Pra, behet gjithmone fjale per tekstet qe jane ne te njejten kohe edhe dokumenta zyrtare te cilat i ofrohen per studim brezit te ri. Mendimi im ne parim mbetet qe te pranohet nje rishikim i tyre. Mbetet shqetesimi i te dyja paleve e me sa duket edhe i Keshillit te Evropes nga ana tjeter, qe neper botime te mos u fryhet nacionalizmave, mos u hapet terren ketyre ndjenjave, te cilat ne fakt vendet tona jane te angazhuara qe t`i kapercejne sepse aspirojne per te krijuar nje klime tjeter ne Ballkan.

Por sa e kane luajtur kete rol deri tani tekstet tona?

- Une mund te them qe tekstet tona kane qene mjaft te kujdesshme. Nuk jam dakord me prononcimin e ministres greke se ne tekstet tona hidhen ide te nje Shqiperie te Madhe dhe nuk trajtohet si duhet pozicioni i Greqise. Sepse ne tekstet tona, para dhe pas viteve '90 eshte bere shume kujdes qe te ruhemi nga ekstremizmat, te ruhemi nga shovinizmat dhe asnjehere nuk ka patur tendence dhe prirje per te njollosur dhe akuzuar palen greke. Perkundrazi, une mund te flas per periudhen e Luftes se Dyte Boterore dhe ate pas Clirimit, te cilen e njoh me mire, se i eshte dhene kujdes qe te dale ne plan te pare miqesia, vellazerimi dhe bashkepunimi i te dy popujve tane sic eshte rasti i luftes Italo-Greke. Une jam prononcuar edhe nje here tjeter, qe Stefanopulos presidenti i nderuar grek, kur shkoi ne jug trajtoi ceshtje te luftes italo-greke dhe deshmoreve te rene nga pala greke, duhet te bente mire te theksonte sidomos bashkepunimin shqiptaro-grek ne kete moment te rendesishem per popullin grek. Bente mire t'i tregonte minoritetit grek qe populli shqiptar iu ndodh prane popullit dhe ushtrise greke qe bente nje lufte te drejte dhe iu kundervu megjithe fuqite e veta fashisteve italiane, pra agresoreve te popullit grek. Sepse populli grek jo vetem qe eshte nje fqinj i yni, sepse fqinj eshte edhe Italia, por ne kete rast populli grek bente nje lufte te drejte, mbronte atdheun e vet nga nje agresion i jashtem. Eshte gjithashtu e vertete se pasi ushtrite italiane u terhoqen, komandot greke e ndoqen agresorin edhe ne territorin shqiptar. Dhe eshte fakt se komandot greke shfaqen prirje shoviniste. U perpoqen qe te ndertonin organizma greke, u perpoqen t'i frynin percarjes dhe megjithate ne jemi treguar shume te kujdesshem ne hartimin e teksteve historike per kete pjese te historise se dy popujve tane. Kemi vene ne plan te pare, ate qe ka mbizoteruar gjithmone ne marrdheniet tona, bashkepunimin, miqesine per nje ceshtje te perbashket sic ishte atehere lufta kunder fashizmit dhe sic eshte sot krijimi i stabilitetit dhe i nje rajoni te paqes dhe mirekptimin ne Ballkan.

C'mund te na thoni per qendrimin e sotem te qeverise greke ndaj shtetit dhe territoreve shqiptare?

- Them se ka vende per te pare dhe kjo duhet pare ne perputhje me strategjine e re te Bashkimit Evropian qe te kapercehen shovinizmat dhe nacionalizmat, mos u lihet hapesire me ketyre qarqeve shoviniste te dukshme sidomos ne Greqi, ky eshte fakt dhe nuk mund ta mohojme. Nuk flas per qendrimin zyrtar sepse qeveria greke ka nje qendrim tjeter te marrdhenieve me Shqiperine dhe per integrimin ne Evrope. Por qarqet e caktuara greke, akoma nuk kane hequr dore dhe ende nuk kane kapercyer plotesisht reminishencat e se kaluares. Edhe zonja ministre qe ka folur, duhet t'i dije me mire sesi shfaqen ato edhe ne botimet greke. Keshtu qe une pa e pare ende marreveshjen mes dy qeverive, shpreh bindjen qe nje rishikim teresor i teksdteve te te dyja paleve duhet bere, sigurisht qe duhet pare vertetesia historike dhe ajo te dale pa shovinizma, nacionalizma dhe ekstremizma, ne menyre qe historia te behet nje ure bashkepunimi.

Cilat jane qendrimet e fundit te Greise ne lidhje me Vorio-Epirin?

- Ballkani eshte shume i ngaterruar me minoritete, me shume pretendime, gjithe shtetet ballkanike kane pretendime ndaj njera-tjetres, por dihet historikisht qe vendi dhe kombi me i goditur nga nga historia dhe nga qarqet e vjetra eshte kombi shqiptar dhe Shqiperia. Ne territorin e sotem te Republikes se Shqiperise, nuk ka asnje pellembe te tokes se huaj. Perkundrazi, eshte i njohur fakti qe territoret shqiptare historikisht te banuara nga camet, jane nen juridiksionin e shtetit grek. Por Shqiperia asnjehere, as para viteve 1990 dhe as pas tyre nuk ka shfaqur asnjehere prtendime territoriale. Ceshtja came, tipari yne eshte qe ajo duhet te zgjidhet sipas konventave nderkombetare, askush nuk mund te mohoje te drejten e pronesise, as ate qe popullsia came ne ate vend eshte autoktone. Kerkohet qe kjo padrejtesi ne vihet ne vend sipas konventave te huaja nderkombetare. Persa i perket minoritetit grek ne Shqiperi, ata tashme jane shtetas shqiptare, ne luften e Dyte Boterore ato u integruan ne cetat e partizaneve shqiptare, tashme jane integruar ne jeten shqiptare dhe sot jane nje faktor i rendesishem ne jeten shqiptare dhe nje pike miqesie mes dy shteteve tona. Dhe pikerisht, historia kete duhet te kete parasysh gjate trajtimit te ceshtjeve dhe as pala greke dhe as pala jone, nuk kane me pretendime territoriale, nuk shtrohet me ceshtja e kufijve, keto gjera tashme jane kapercyer, i perkasin nje te kaluare te hidhur. Edhe kjo duhet pasqyruar ne tekste. Minoritet grek duhet te merret si ure lidhje dhe miqesie me popullin grek dhe jo te ngjallen ndjenja shoviniste dhe ncionalizmi.

Po ndersa greket kerkojne nje rishikim te teksteve te historise shqiptare, a nuk kane nevoje edhe ata vete per nje rishikim te tille ne tekstet e tyre zyrtare, kur bie fjala per Shqiperine?

- Une kam bindjen qe tekstet greke kane me shume nevoje te rishikohen. Eshte bere me shume kujdes sesa me pare. Une nuk kam lexuar tekste shkollore, por botimet te autoreve greke per shume ceshtje te vjetra. Dhe une kam lexuar, po sic ka autore progresiste dhe dashamires te Shqiperise, ka edhe botime greke qe i fryjne ceshtjes se nacionalizmave. Persa u perket teksteve shkollore, jam i mendimit se ato duhen pare. Edhe nga ana e tyre, sigurisht qe duhen pare, nga te dyja palet. Me qellim qe e verteta historike te percohet ne menyren e duhur

[Dr Rieux]

Marre nga Shekulli

“Ne i hapëm katedrat e greqishtes në Universitetet e Tiranës dhe Gjirokastrës, por fqinjët tanë ende nuk e kanë bërë një gjë të tillë në universitetin e Athinës dhe Janinës"

Xhufi: Grekët të ndryshojnë tekstet e tyre jo ne

Elda Spaho

Diplomat i lartë në Ministrinë e Jashtme shqiptare të vitit 1998, historian i njohur dhe bashkautor i disa teksteve shkollore, sot edhe politikan, Pëllumb Xhufi, tregon në një intervistë të gjatë për “Shekullin” gjithçka di për dy protokollet e bashkëpunimit kulturor dhe arsimor, nënshkruar mes qeverisë shqiptare dhe greke. Njëri në vitin 1998 dhe tjetri në 2003, i shumëpërfolur ditëve të fundit në media, për disa pika shumë të nxehta. A duhet të ndryshojnë tekstet shqiptare të historisë, a duhet të futet greqishtja si një gjuhë fakultative në gjimnazet shqiptare? Si janë trajtuar luftërat ballkanike, revolucioni i vitit 1821, lufta italo-greke, tragjedia e Çamërisë në tekstet shkollore greke? Këto janë vetëm disa nga pyetjet që marrin përgjigje në këtë intervistë.
Ju jeni një historian i njohur, diplomat dhe politikan. Unë po e lë mënjanë këto dy të fundit dhe po i drejtohem historianit. Si mendoni, tekstet tona shkollore janë mbështetur mbi ideologjizma apo mbi fakte dhe dokumente të vërteta?
Unë do të thoja së pari që pikërisht neve, palës tonë i intereson ky ballafaqim me specialistët dhe historianët grekë. Duke qenë edhe vetë bashkautor në disa tekste historie, mund të them me gojën plot se ato janë mbështetur në arritjet më të mira të shkencës historike, në radhë të parë jo shqiptare, përkundrazi në arritjet më të mira të shkencës ndërkombëtare, përfshirë atë greke. Do të kisha shumë rezerva përsa i përket teksteve të palës greke, posaçërisht atyre të historisë, për të cilat kam dijeni. Dyshoj shumë se janë trajtuar siç duhet. Duke u mbështetur në dokumentet, faktet dhe literaturën e bollshme historike, greke në radhë të parë, por edhe të huaj, fakte të tilla si prezenca e shqiptarëve, emigrimi i shqiptarëve që në shekullin XIV drejt Greqisë, roli i tyre në luftërat antiosmane në shekullin XV, fakte të tjera që kanë të bëjnë me rolin e faktorit shqiptar, arvanitas në mbrojtjen e kombit grek, roli i shqiptarëve në revolucionin e 1821-it, apo çështje që kanë të bëjnë me luftërat ballkanike në fillim të shek. XX. , apo me luftën italo-greke të vitit 1940, apo me dëbimin, tragjedinë e popullsisë çame, pra ka disa çështje që ne i shohim të shpërfytyrohen nga historigrafia greke. Dyshimet më rriten akoma më shumë kur dëgjoj kreun e shtetit grek që ka një perceptim të gabuar të luftës italo-greke, të cilën ai e konsideron si një luftë shqiptaro-greke, sikur Shqipëria, e pushtuar nga Italia, sulmoi Greqinë. Këto më bëjnë të dyshoj që mbas interpretimeve të tilla, jo faktesh reale, qëndrojnë interesa politike. Konkretisht, afirmimi i kësaj teze, që Shqipëria e sulmoi Greqinë në 1940, justifikoi pretendimet e qeverive të para të pasluftës greke, në Konferencën e Paqes së Parisit, për të kërkuar aneksimin e Shqipërisë së Jugut. Dhe justifikon akoma e sot mbajtjen në fuqi të ligjit të luftës. E njëjta gjë me çështjen çame, e cila paraqitet nga his-----------------------------ografia greke, (çdo grek që të pyesni, pavarësisht moshës dhe formimit kur bie fjala për këtë moment të dhimbshëm të historisë sonë të përbashkët, do të të përgjigjet menjëherë që çamët ishin bashkëpunëtorë të fashizmit italian dhe nazizmit gjerman dhe prandaj u dëbuan në masë. Gjë që s’është fare e vërtetë sepse nuk mundet, edhe sikur të presupozohet që një pjesë e popullsisë të ketë qenë e implikuar me italianët apo gjermanët, ashtu siç kanë qenë edhe në Shqipëri të implikuar, ashtu siç kanë qenë edhe në Greqi, kjo nuk mund të justifikojë një spastrim të tillë etnik, i cili është spastrimi i parë etnik pas Luftës së Dytë Botërore.
Duke u nisur nga deklarata e zonjës Marjeta Janaku, ministre e Arsimit në Greqi, e cila tha se në tekstet shqiptare gjenden ide për Shqipërinë e madhe dhe fakte që helmojnë marrëdhëniet dypalëshe, dhe duke pasur parasysh përvojën tuaj të gjerë në fushën e historisë, ju si mendoni: ka gjëra për t’u pastruar nga tekstet tona, ka teprica, ka fakte që helmojnë marrëdhëniet dypalëshe?
Do ta filloj nga shkalla më e ulët: tekstet e historisë, si çdo tekst tjetër herë pas here kanë nevojë të azhornohen. Ky është një proces që ndodh në mënyrë të natyrshme, sepse shkenca, zbulimet shkencore ecin përpara, kështu që e reja ecën përpara. Përsa i përket transformimit të fakteve historike, “ që helmojnë ndërgjegjen shqiptare kundër fqinjëve të tyre”, unë këtë e përjashtoj në mënyrë absolute. E thashë edhe më përpara që tekstet e historisë nuk përmbajnë në mënyrë absolute asnjë grimcë urrejtje apo përçmimi ndaj fqinjëve tanë, jo vetëm grekëve, por edhe fqinjëve të tjerë. Për këtë nuk ka tregues më të mirë sesa ai që tek populli shqiptar nuk ekziston aspak ndonjë ndjenjë diskriminimi, përçmimi e aq më pak urrejtjeje, ndaj fqinjëve.
Ju më thatë, para se të nisnim intervistën, se në vitin 1998 është firmosur një protokoll i ngjashëm. Mund të na e shpjegoni më qartë atë marrëveshje, ku ndryshon ajo nga marrëveshja për të cilën po flasim, që u firmos prillin e kaluar?
Të dy janë programe ose protokolle të bashkëpunimit kulturor dhe arsimor mes dy vendeve i cili rinovohet në mënyrë periodike çdo tre vjet.
Kur është nënshkruar një i tillë për herë të parë?
Nuk jam në gjendje që ta them. Gjithsesi në vitin 1998 ka patur takime të ekspertëve, unë kam qenë atëherë drejtor i Drejtorisë Rajonale në Ministrinë e Jashtme, dhe u diskutua, madje mjaft gjatë përmbajtja e tekstit të kësaj marrëveshjeje. Në fund u arrit në një tekst mjaft të balancuar, që për çështje të rëndësishme si ajo e mësimit të gjuhës greke në universitetet shqiptare dhe mësimit të gjuhës shqipe në ato greke, u menduan të caktohen universitetet më afër problematikave. Gjithashtu aty u arrit bashkëpunimi për mësimin e gjuhës shqipe nga fëmijët e emigrantëve tanë në Greqi, pikë që gjendet edhe në protokollin e 2003-it. Unë mendoj se për këtë pikë pala shqiptare duhet të këmbëngulë, sepse nuk ka ndonjë arritje krahasuar me 1998, ndërkohë që mësimi i greqishtes në Shqipëri është bërë fakt i kryer jo vetëm në dy universitetet tona, por edhe nëpër institute private.
Kishte në protokollin e vitit 1998 ndonjë pikë ku parashikohej ngritja e një komiteti të përbashkët ekspertësh për shqyrtimin e teksteve shkollore?
Këtë nuk mund ta them dot, më mungon teksti i protokollit të firmosur në 1998 dhe këtë çast nuk mund të them diçka të saktë. Gjithsesi dua të nënvizoj se problemi i rishqyrtimit të teksteve, posaçërisht të historisë, me synim azhornimin apo pastrimin e tyre nga shtrembërime të fakteve, është një problem që është shtruar vazhdimisht pas viteve ‘90, dhe sidomos pas luftës në Kosovë. Ka qenë një nga çështjet që është trajtuar edhe në kuadrin e paktit të stabilitetit, në tryezën e parë të demokracisë, një nga pikat ishte rishikimi i teksteve dhe sidomos informacionit që jepet aty për popujt fqinjë. Kështu që në këtë aspekt është një proces që mund të rezultojë shumë pozitiv nëse do të zbatohet në mënyrën e duhur, me lua-----------------tet dhe sinqeritet nga të gjitha palët e interesuara. Do të thosha që për tekstet shqiptare, mundësia e lëvizjes së fakteve është e pakët sepse historia është shkruar mbi bazën e fakteve dhe dokumenteve që janë prodhuar jo vetëm në kanceleritë shqiptare, por edhe në ato të huaja, përfshirë kancelaritë greke.
Më çudit fakti që specialistët, historianët, ata që kanë shkruar tekstet shqiptare nuk janë në dijeni të këtij protokolli dhe të faktit që brenda dy muajsh ekspertët duhet të bënin takimin e parë. Tashmë ka kaluar më shumë se një vit e gjysmë dhe ata nuk janë informuar për t’u parapërgatitur sepse ky është një operacion që ka nevojë për përgatitje, duke filluar që nga përkthimi i teksteve respektive për t’u njohur me përmbajtjen e tyre. Nuk më rezulton që të jetë bërë ndonjë gjë për të sensibilizuar grupet e specialistëve tanë, as për të marrë masat paraprake.
Ishte parashikuar mësimi i gjuhës greke dhe shqiptare në mënyrë respektive. Gjuha shqipe do të mësohej në Universitetin e Janinës dhe të Athinës kurse gjuha greke do të mësohej në Universitetin e Gjirokastrës dhe të Tiranës. Ne i kemi realizuar këto pika: gjuha greke mësohet edhe në Gjirokastër edhe në Tiranë. Kurse pala greke akoma nuk e ka hapur katedrën e gjuhës shqipe në asnjë universitet. Pra ajo ka lënë të parealizuara objektivat, të cilat ishin të parashikuara në protokoll.
Në atë protokoll, të firmosur në 1998, a ishte parashikuar futja e greqishtes si një nga gjuhët fakultative në shkollat e mesme të Shqipërisë?
Këtë nuk mund ta them me siguri, kujtesa nuk më lejon të futem në hollësi të tilla. Por mbaj mend që ishte shtruar mësimi i gjuhës shqipe për fëmijët e emigrantëve, e cila është si pikë edhe në protokollin e nënshkruar në 2003. Por kjo tregon se që atëherë, nuk është bërë asnjë hap përderisa çështja shtrohet me të njëjtat terma të vitit 1998.
Protokolli i nënshkruar prillin e kaluar e përmban këtë pikë, më saktë është ajo me numër 1.3.5, në kapitullin e dytë. Si politikan, ç’mendim keni ju për mundësinë e futjes së gjuhës greke si fakultative në shkollat tona të mesme, gjë për të cilën qeveria jonë ka hedhur firmën?
Çdo gjuhë është një thesar, është një pasuri për cilindo. Por më duket jashtë kohës dhe jashtë kushteve konkrete që gjuha greke të futet në gjimnazet shqiptare. E para e punës nuk ekziston një traditë, nuk ka një realitet që ta kërkojë një gjë të tillë, ndërkohë që ekzistojnë kushtet që nëse një person dëshiron ta mësojë gjuhën greke, ai mund ta bëjë këtë. Në Shqipëri ka shkolla private, universitet, siç thashë edhe më sipër. Me këto mundësi që ekzistojnë tani, problemi ezaurohet. Përndryshe nuk mendoj se futja e gjuhës greke në gjimnaze do të kishte sukses.
A është kjo reciproke nga pala greke. A ka nënshkruar ajo gjëkundi se pranon të fusë gjuhën shqipe si një nga gjuhët fakultative nëpër shkollat e mesme të Greqisë?
Nuk më rezulton një gjë e tillë, as në tekstin e protokollit të nënshkruar vitin e kaluar, një kopje të së cilit unë e kam në duar. Ndoshta konceptohet si një shkëmbim i këtij lëshimi, le të themi, për t’u dhënë të drejtën fëmijëve të emigrantëve shqiptarë për të mësuar gjuhën shqipe nëpër kurse. Mirëpo kjo nuk përbën analogji, janë dy raste të ndryshme futja e greqishtes nëpër shkollat tona të mesme dhe futja e kurseve private për fëmijët e emigrantëve shqiptarë, janë dy raste të ndryshme.
Ju thatë që tekstet shkollore greke kanë një sërë problemesh në mënyrën me të cilën kanë trajtuar historinë e marrëdhënieve me Greqinë. Besoni se pala greke do të jetë e hapur për ndryshime?
Unë jam shumë i bindur që pala greke do të jetë e hapur në radhë të parë për një debat, diskutim luajaj. Sigurisht më vonë rezultati do të varet nga gatishmëria, qetësia, shpirti i bashkëpunimit, por edhe nga shpirti profesional i pjesëmarrësve. Unë uroj që në këto takime të marrin pjesë specialistë që kanë një ndërgjegje profesionale, shkencore dhe të mos marrin pjesë shkrues të thjeshtë tekstesh apo dhaskalë fshati, të cilët janë më të manipulueshëm dhe më të ndjeshëm ndaj presioneve që mund të bëhen.
Jua bëra këtë pyetje duke patur deklaratat e fundit, aspak miqësore le të themi, të presidentit grek Stefanopulos dhe ministres Janaku.
E përmenda edhe më përpara, deklaratat e tyre reflektojnë perceptime të gabuara të momenteve historike, të momenteve që na bashkojnë ne shqiptarët me grekët. Unë jam i bindur që një perceptim i tillë është masiv në Greqi pasi merren nga vetë tekstet shkollore. Këto të fundit kanë afirmuar disa teza historike të cilat shkencërisht nuk qëndrojnë.

Pak histori
Në 3 prill 2003, qeveria shqiptare firmosi në Athinë, bashkë me atë greke protokollin “Mbi bashkëpunimin kulturor midis qeverisë së Republikës së Shqipërisë dhe qeverisë së Republikës së Greqisë”. Në një nga pikat e këtij protokolli shkruhej se do të ngrihej një komitet i përbashkët ekspertësh i cili do të shqyrtonte mënyrën se si ishte trajtuar historia mes dy shteteve në tekstet shkollore
28 tetor 2004
Ministrja greke e Arsimit, Marjeta Janaku, jep një intervistë për stacionin televiziv grek NET. Ajo deklaron se sapo pala shqiptare të ishte gati, Athina do të dërgonte në Tiranë një grup ekspertësh “me qëllim që të heqin nga librat e historisë, kryesisht të palës shqiptare, pasaktësitë dhe ngjarje të cilat helmojnë marrëdhëniet dypalëshe. Ka akoma ide për Shqipërinë e Madhe”, - ka thënë ajo.
30 tetor 2004
“Shekulli” boton fakte që vërtetojnë se mes dy shteteve ishte rënë dakord për ngritjen e një komiteti të tillë, por historianët, ata që kishin shkruar tekstet shqiptare, nuk dinin asgjë. Aq më pak dinin ata për anëtarët e grupit të ekspertëve që do të caktoheshin nga Ministria e Arsimit. Nga ana tjetër, historianët këmbëngulin se në tekstet e tyre nuk kishte asgjë që të helmonte marrëdhëniet shqiptaro-greke
1 nëntor 2004
“Shekulli” publikon edhe një pikë tjetër të protokollit, atë me numër 1.3.5, në kapitullin e dytë. Qeveria shqiptare kishte rënë dakord që të shqyrtonte mundësinë e futjes së greqishtes si një nga gjuhët e huaja fakultative në shkollat e mesme shqiptare. Nga ana tjetër, pala greke nuk kishte firmosur asnjë pikë ku të zotohej për të njëjtën gjë, pra që edhe ajo do të shqyrtonte mundësinë që shqipja të futej në gjimnazet greke si gjuhë fakultative.

[Dr Rieux]

Tre pika qe me bejne pershtypje ne gjithe kete histori.

1. Qeveria ben nje marreveshje dypaleshe qe ka te beje me arsimin e shqiptareve, pra gjithe popullit, dhe kjo pune merret vesh vetem pas nje viti dhe per me teper zbulohet nga pala tjeter. A thua se qeveria jone vepron ne ilegalitet. Nderkohe pasi hapet debati, ministria as nuk e merr mundimin te beje nje vlerersim/sqarim te sajin apo te pakten te tregoje se si do vazhdoje tani kjo marreveshje. Emrat e eksperteve qe do marrin persiper diskutimin e ceshtjes prape mbeten te fshehte.

2. Historianet tane te gjithe ne bllok jane shprehur kunder pranise se elementeve ekstreme ne tekstet tona. Te gjithe pranojne nevojen e rishikimit te teksteve, por jo ne kuadrin e nje marreveshje qeveritare, por si domosdoshmeri e pasqyrimit te fakteve te reja.

3. Ne Shqiperi, ku minoriteti grek eshte 60 mije sipas shqiptareve dhe 300 mije sipas grekerve, jane hapur katedra te gjuhes greke ne dy universitete. Ne Greqi, ku sipas grekerve jane rreth 500 mije shqiptare, po sipas te njejtes marreveshje duhet te hapeshin katedra ne dy universitete. Asnjera nuk eshte hapur. Nderkohe ministria greke e arsimit vazhdon kerkesat te tjera ne baze te te njejtes marreveshje qe ajo vete nuk e ka respektuar nga ana e saj. Ne qoftese kjo nuk eshte arroganca e pronarit mbi skllavin cfare eshte ?

Ne na ngelet qe te bejme dhe greqishten gjuhe fakultative ne gjimnaze dhe ti sigurojme nje vend pune gjithe atyre qe mbarojne per greqisht. Ne parim nuk jam kunder, po shkolla jone ka halle te tjera me te rendesishme sesa futja e nje gjuhe te re fakultative. Informatika psh jepet nga mesues matematike qe vetem sa mbarojne ndonje kurs tremujor.