Gjon Muzaka, u le amanet femijëve te tij (1515)

[oiseau en vol]

A mund ta di per ç'behet fjale ketu more shoke, se te them te verteten ate gjuhen e atij çarçafit te pare aty lart nuk e di mire... A mund te ma perktheni pak ate shkrimin qe te marrim vesh dhe ne shqiptaret njegjuhesh ç'behet me trashegimine e Gjonit ? Se behet nami per dy rreshta te futur tek tuk keshtu ne gjuhe te huaj dhe ketu kemi nje faqe te tere te paperkthyer. He, levizni dhe ju pak se per ashtu shkoj e shoh ç'behet andej nga forumet angleze e franceze...

[King_Gentius]

Oiseau,

Teksti ne anglisht eshte perkthimi i nje teksti i shkruar nga princ Gjon Muzaka ne shekullin e 16, ku ai tregon historine e dinastise se vet dhe pak per princat e tjere, tokat qe ata zoteronin, ardhjen e turqve, luften e Skenderbeut, dhe refuzimin e tij te behet musliman e te sherbeje Sulltanin. Ai ben gjithashtu nje pune shume te madhe duke treguar martesat e shum e shum princave te ndryshem dhe femijet e tyre. Shpresoj te postohet ne shqip ose ti te mesosh anglisht sepse eshte nje tekst me shum vlere per historine tone.

[qerosi]

o popull.....me keto komente dhe debate po shperqendroheni fare nga thelbi i shkrimit te mesiperm.....
Eshte e vertete qe gjon muzaka, braktisi dhe e theksoj mire "braktisi" vendin, njerezit apo cfare tjeter, si e si te mbijetonte jo vetem feja o popull, por gjaku i tij, pasardhesit e ti.
Dhe nese ai ishte i denje per fene e tij, kjo tregon se ngeli i denje si shqiptar, dhe jo si ata te tjeret qe shiten emrin, fene dhe dinjitetin per ca lecka!
Le te rrime ne teme, ai duket si i vetmi fisnik qe u ka lene nje pasuri historike jo vetem gjakut te tij por dhe ne shqiptareve.
Ne cdon fjali ne amanetin qe ai u ka lene djemve, ai duket i trishtuar dhe i rremuar shpirterisht persa i perket "braktisjes", apo fatit qe iu imponua shqiperise!
une e lexova, dhe me te thene te drejten eshte gjeja me e bukur dhe me prekese qe kam lexuar per shume kohe!
faleminderit qe na e sollet ketu!

[Pasiqe]

...............................

[Pasiqe]

Zombi,

Muzaka flet me shum krenari per fene e vet, dhe mire ben, por duhet te kuptosh se ai po shkruante nga Italia, i kishte shpetuar kthetres se turkut. Do dukem teper i ashper qe do e them kete, po ky akt duket si pordha pas bregut. Ti e di shum mire qe shume shqiptare te cilet ngelen ne Shqiperi nderruan fe ngaqe nuk duronin vuajtjen. Ka nga ata qe e ndryshuan fene per tu bere pasunike e te ntrashen si qypa duke vrare e plackitur, po mos i fut te gjith ne nje qese.

PS: un jam orthodoks.

King Gentius, ky eshte amaneti i Gjon Muzakes.

Shqiptaret fisnike kishin tre zgjidhje kur u pushtuan:

1. Mbanin fene e nderin e tyre, iknin ne Itali, humbnin gjithcka.
2. Rrinin ne Shqiperi, humbnin privilegjet, mbanin fene, ulnin koken e paguanin taksat.
3. Rrinin ne Shqiperi, beheshin myslymane, bejlere, merrnin toka, nuk paguanin taksat, fitonin legjitimitetin t'i shtypnin koken te krishtereve e t'i perdornin per pune si skllever, pra te shfrytezonin vllezerit e tyre duke lepire turkun.

Shume veta zgjodhen kete te treten. Thane "Me mire nje veze sot se nje pune mot". Moti erdhi. Gjaku u shprish. Niperit e tyre jane te perbuzur ne Evrope.

[King_Gentius]

Eshte e vertete qe gjon muzaka, braktisi dhe e theksoj mire "braktisi" vendin, njerezit apo cfare tjeter, si e si te mbijetonte jo vetem feja o popull, por gjaku i tij, pasardhesit e ti. Dhe nese ai ishte i denje per fene e tij, kjo tregon se ngeli i denje si shqiptar, dhe jo si ata te tjeret qe shiten emrin, fene dhe dinjitetin per ca lecka!

Qeros, e para, duhet te besh ndryshimin e nje princi te edukuar nga populli qe nuk di as shkrim as lexim, e as nuk kupton priftin kur thot Dhoksa to Theo/Pater noster e ku di une. Ajo qe beri Muzaka nga nje ane ka vleren dhe fisnikerin e vet, por nuk ishte e vetmja menyre trajtimi te problemit, ndryshe sot do ishim te gjith ne Itali. Edhe ata qe ndenjen duhet tu jepet kredit, se pesuan shum e se u dashen 150-200 vjet ta humbin fene, dhe kjo prap eshte shum kohe.

Me duket dhe ti po ben te njejtin gabim duke i fut te gjith ata qe ndruan fe ne nje qese. Islamizimi i shqiptareve ka qen proces me i nderlikuar sec duket. Nuk po flet per Bosniaket qe menjeher adoptuan islamin dhe akoma enderrojn per Perandorin Osmane. Mos harro se nga te paret qe u nderruan kan qen femije te krishter qe jan rritur ne kazermat e Jenicereve. Mos harro se shum here pushtuesi musliman kerkonte kryengritesve shqiptare te nderrojne fene qe tu falet JETA. Kjo ka qene nje nga menyrat standarte e pushtuesve musliman (jo vetem turqit) qe te paqesojne tokat ne rebelim. Mos harro se na ka tradhtuar Venediku gjat kryengritjeve, e as papa nuk ndihmonte shum.


Zombie,

Me sa di une pasuniket ne Shqiperi pas clirimit kane qene vetem rrotull 350 familje qe zoteronin gjith token e punueshme. Shume te tjere kan qene mercenare per buken e gojes. Ate profesion kemi pasur. E mos harro se shqiptari zakonisht eshte gjaknxehte/arrogant e nuk duronte te merret neper kembe nga Turku. E turqit kur shikonin njeri te nevrikosur thonin ka arnavut damar.

[Anesti_55]

Nga Paleologët tek Muzakajat – Berati dhe Vlora në shekujt XII-XV”, Një vepër unikale për Beratin dhe Vlorën
04-02-2010 / Nga Teuta Shala (Asistente ne Institutin e Histori


Vargut të edicioneve të shtëpisë botuese 55 kohëve të fundit iu shtua edhe libri “Nga Paleologët tek Muzakajt-Berati dhe Vlora në Shekujt XII-XV”, i studiuesit Pëllumb Xhufi. Në bazë të të dhënave që hasim në të dhe përgatitjes së lartë shkencore që ka libri: “Nga Paleologët tek Muzakajt-Berati dhe Vlora në Shekujt XII-XV”, mund të konsiderohet si një vepër unikale për Beratin dhe Vlorën e sidomos për familjen feudale të Muzakajve gjatë shekujve XII-XV. Studiuesi Pëllumb Xhufi edhe kësaj radhe me mjeshtrin prej një studiuesi të denjë na befasoi këndshëm me botimin e këtij libri, i cili në këtë kohë vjen si një dhuratë e çmueshme për lexuesit në përgjithësi e në veçanti për studiuesit e periudhës mesjetare.
Libri në fjalë është i ndarë dhe i mbarështuar në 463 faqe, dhe është i konceptuar në pesë kapituj brenda të cilëve autori paraqet një prezantim të drejtë e të denjë për Vlorën dhe Beratin në përgjithësi e në mënyrë të veçantë për familjen feudal të Muzakajve. Në kuadër të kapitullit të parë “Shqipëria dhe Bizanti në kapërcim të shek. XIII-XIV”, autori ndalet tek zotërimet e Bizantit në Shqipëri në fund të shek XIII, pastaj vendi që zë Despotati i Beratit në kuadrin e perandorisë Bizantine si dhe tek organizimi i brendshëm i tij. Në kapitullin e dytë autori fokusohet tek fisnikët shqiptarë dhe mbretëria e Siçilisë, ndërsa në kapitullin e tretë Kryengritjet e mëdha antibizantine në Despotatin e Beratit , studiuesi Pëllumb Xhufi përqendrohet në periudhën kohore 1330-1340 e cila është e mbushur me kryengritje të mëdha kundër bizantinëve duke vënë në pah natyrën e këtyre kryengritjeve si dhe pasojat që erdhën si rezultat i tyre.
Kapitulli i katërt “Evolucioni politik i Despotatit të Beratit në gjysmën e dytë të shek.XIV”, në qendër të studimit ka zhvillimin politik në këtë despotat, ndërsa kapitulli i pestë i kushtohet Beratit dhe Vlorës në kohën e Balshajve dhe Muzakajve të fundit.
Në fund të kapitujve autori i ka bërë një analizë shkencore kronikës së Gjon Muzakës trashëgimtarit të fundit të shtëpisë së Muzakajve, si dhe ka botuar të përkthyer në gjuhën shqipe këtë kronikë. Krahas burimeve të shumta arkivore dhe literaturës librin në fjalë e bëjnë të veçantë stili dhe fjalori mjaft i pasur që autori ka përdorur duke na ofruar një prizëm mjaft origjinal sa i përket ngjarjeve të cilat shpalosen brendapërbrenda kësaj vepre.
Librin e pasurojnë gjithnjë e më shumë edhe botimi i disa fotografive në të cilat janë të paraqitura objekte të ndryshme arkitektonike që i takojnë periudhës mesjetare si kështjella, kisha, monedha, dorëshkrime mesjetare etj.
Në kuadër të librit: “Nga Paleologët tek Muzakajt-Berati dhe Vlora në Shekujt XII-XV”, autori na ofron të dhëna të shumta dhe mjaft interesante për qytetin e Beratit dhe të Vlorës të cilat luajtën rolë të rëndësishëm në zhvillimet politike, ekonomike e më gjerë gjatë shekujve XII-XV. Për qytetin e Beratit studiuesi Xhufi vë në dukje se i vendosur në një lartësi ai përfaqëson tipin e vendbanimit të paracaktuar për një rol të spikatur historik. Sipas tij qyteti i Beratit i ndodhur në një distancë diskrete nga deti dhe i vendosur në buzë të rrugës që lidhte Vlorën me portet e tjera të Adriatikut me zonat e brendshme në fazën e fundit të sundimit bizantin ky qytet u kthye në qendër të Shqipërisë Bizantine. Më tutje ai nuk lë pa përmendur as rolin e madhe që ky qytet luajti në luftë përballë pushtuesve të ndryshëm.
Po ashtu në këtë libër autori na ofron të dhëna mjaft interesante edhe për qytetin e Vlorës duke filluar që nga përmendja e saj për herë të parë nga Ptolemeu për të vazhduar në mesjetë konkretisht në shek.V-VI, kur në burime përmendet si qendër peshkopale në varësi të mitropolisë së Durrësit. Më tej ai vë në dukje se në vitin 1204 Vlora përfshihet në listën e zotërimeve të Venedikut, ndërsa një vit më vonë së bashku me qytetin e Beratit i kalojnë Despotatit të Epirit. Në faqet e këtij libri ndeshim edhe shumë e shumë të dhëna tjera më rëndësi për këto dy qytete, ngase fokusimi i autori në këto dy qytete nuk ishte i rastësishëm. Kjo më se miri vërehet nga vet hyrja e librit ku ai shprehet se objekti i studimit të tij ka qenë pikërisht evidentimi i rolit historik të elementit vendas, të artikuluar në të gjitha shtresat sociale, në evolucionin historik të trevës së Vlorës dhe Beratit.
Në librin në fjalë autori ndalet edhe tek familjet feudale mesjetare duke e pasuruar historinë e këtyre familjeve me fakte dhe argumente të shumta shkencore. Në këtë kontekst kujdes dhe trajtim të veçantë i kushton familjes feudale të Muzakajve dhe Balshajve. Të dhënat që i ndeshim këtu për Muzakajt fillojnë që nga shtrirja territoriale e kësaj familjeje për të vazhduar më pastaj me të dhënat të tjera të cilat janë mjaftë interesante dhe të dobishme për njohjen dhe hulumtimin e kësaj familjeje. Sipas Pëllumb Xhufit i pari Muzakë i dëshmuar historikisht në vitin 1092 ishte pikërisht një funksionar i lartë i Perandorisë Bizantine. Më tej ai përmend edhe disa pjesëtar të tjerë të kësaj familjeje si Leon Muzaka, Teodor duka Muzaka. Në vazhdën e të dhënave për Muzakajt studiuesi Pëllumb Xhufi trajton edhe një dukuri e cila praktikohej dhe ishte e përhapur në mesjetë në radhët e familjeve të mëdha feudale, atë të zgjerimit të territoreve nëpërmjet martesave. Lidhur me këtë ai vë në dukje se një rrugë që qoi në zgjerimin e zotërimeve të Muzakajve ishin edhe aleancat familjare që ata lidhën me princa shqiptarë apo të huaj. Krushqitë thekson ai, në mesjetë ishin një akt para së gjithash politik me fqinjët. Aleanca të tilla Muzakajt kishin bërë me Kastriotët, Balshajt, Arianitët etj.
Të dhënat për familjen e Muzakajve studiuesi Xhufi i pasuron me informacionet që na ofron për sundimtarin e fundit të kësaj familjeje Gjon Muzaka, këto të dhëna ai i plotëson akoma edhe më shumë me vështrimin kritik dhe me botimin e plotë të kronikës së shkruar nga vetë Gjon Muzaka. Duke u mbështetur në një sërë të dhënash siç thekson ai deri me tani të pa shfrytëzuara studiuesi Xhufi vë në dukje se Gjon Muzaka ka lindur në vitin 1448, përcaktimi i këtij viti gjithnjë sipas tij ka rëndësi si pikë referimi për ti vënë në kohë ngjarjet e shtjelluara në kronikë. Ndërkaq për kronikën e shtëpisë së Muzakajve të shkruar në emigracion në vitin 1510 nga Gjon Muzaka studiuesi Xhufi konkludon se historia e zonës së Beratit dhe Vlorës dhe vetë historia mesjetare e Shqipërisë në përgjithësi do ta kishin ndjerë mungesën e një burimi të jashtëzakonshëm siç është kronika në fjalë. Autori Xhufi në kuadër të përshkrimit dhe të vlerësimit që i bënë kësaj kronike ka vënë në pah edhe qëndrimin e disa studiuesve përkitazi me këtë kronikë. Edhe përkundër vlerës dhe rëndesës që ka kjo kronik megjithatë ndaj saj nuk kanë munguar vlerësimet skeptike dhe ç’vlerësuese. Një qëndrim të tillë ndaj Kronikës së Muzakës, thekson studiuesi Xhufi mbajtën këta studiues F.Babinger, A.Ducellier, të cilët e quajtën “të mbushur me të dhëna të rreme”, ose si “material me të dhëna konfuze”. Me tej ai thekson se kjo kronikë meriton një vëmendje dhe një vlerësim më të thelluar, andaj jo më kot pas njohjes me përmbajtjen e saj albanologu J.G. von Han e quajti kronikën si “perlën e materialeve tona për Shqipërinë”. Përveç këtyre, në studim trajtohenn edhe aspekte të tjera që kanë të bëjnë me Gjon Muzakën dhe kronikën e tij, duke na ofrua një tablo të plotë mbi familjen feudal mesjetare të Muzakajve e cila ishte një faktor koheziv në zhvillimet dhe transformimet politike që ndodhën në Shqipëri gjatë periudhës kohore që trajtohet në këtë libër.


...

[Zëu_s]

Ja mallkimi qe na ndjek ne shqiptareve edhe sot e kesaj dite. Qe s'beme ate qe beri Gjon Muzaka, i cili vuri dinjitetin dhe fene para te gjithave.

Nuk jam psikolog, por nese ky eshte shqiptar, atehere me siguri qe nje mendim i tille i tije duhet patjeter te kete te beje me ndonje smundje te rende psiqike.
Ndersa nese nuk eshte shqiptar, atehere vlene kjo me poshte:

Ashtu kan qef bastardat perzo-turko-tataro-shkavella ortodoks te ballkanit, qe ne Shqiptaret te ishim shperngulur te gjith ne itali e te jua kishim lene hienave aziatike token tone te shenjet te Zotit.

Ashtu eshte. E ka fajin KOASH, Kisha greke dhe Kisha serbe qe ti u bere mysliman.

Sigurisht qe po.

Lexoe kete me poshte se iu bene mire tipave si ty ... ju zgjon nga gjumi i kendshem ne djepin e qishes ortodokse sllavo-greko-turke:

http://www.forumishqiptar.com/showth...31#post2585931

Kishat ortodokse prolindore me mish e me shpirte ne sherbim te Sulltanit, nuk iu kan lene tjeter dere sterrgjysherve tane per te mbetur shqiptar, perveq se te pranojne nje pjese te islamizmit, vetem aq sa jua lejon kultura, mentaliteti, nderi dhe fytyra Shqiptare. Ky ka qene flijim per ti shpetuar perzierjes se popullit te shenjet Shqipetar me racen e poshter aziatke (grek, sllav, turq), asimilimit dhe zhdukjes totale te nje populli te sterrlashte dhe te pastert europian.

Ne Kosove, Greqi, Mal te zi, Maqedoni, Bullgari dhe Turqi nuk ka mbetur asnje Shqipetar ortodoks. Te gjith jan asimiluar. Te gjith.

Po ashtu do te ishin asimiluar te gjith Shqiptaret ortodoks te shqiperise, po te mos ishin njohur kufijt e shqiperise se sotme. Disa me qef e disa me zor, pikerisht ashtu siç ka ndodhur ne vendet e tjera te lartpermenduara.

Mirpo me ke po flas edhe une ... kush ka mundur te flas si njeri me fundamentalista si Bin Ladeni ?


Ps.: Ma mire Shqiptar "musliman" si na, se sa turq ortodoks si ju.

[Albo]

Gërmimet, si e kërkuan komunistët arin e Gjon Muzakës

Botohet libri mbi testamentin e princit të Beratit.

Polovina: Gjon Muzaka, i vetmi që kritikoi Skënderbeun.

Testamenti: Skënderbeu ndau nga gruaja Muzak Topinë për ta martuar me të motrën, Mamicën.
“Unë Don Gjon Muzaka, Despot i Epirit, pasi u përzura prej Turkut nga shtëpia ime dhe u zhvesha prej zotërimit tim, erdha në Mbretërinë e Napolit…”. Kështu e nis testamentin e tij në vitin 1510 princi Gjon Muzaka, drejtuar tre djemve të tij. Ndoshta sot nuk do të flitej shumë për të, nëse do të ishte një testament i thjeshtë, i një ati drejtuar të bijve, ku bashkë me tregimin për andrallat e jetës t’u ndante edhe pasurinë. Testamenti i Gjon Muzakës prej 500 vjetësh vazhdon të bëjë bujë, sepse kryezoti i Beratit nuk trembej të vinte gishtin mbi emrin, që shumë trembeshin ta zinin ngojesh Skënderbeun. Mbështetur mbi këtë testament, por edhe materiale të tjera dokumentare, shkrimtari dhe studiuesi Ylli Polovina sapo i ka dhënë lexuesit një libër të ri “Gjon Muzaka i Beratit përballë Skënderbeut”. Është jo vetëm një libër që flet për një nga princërit më të fuqishëm të Arbrit, por edhe një këndvështrim tjetër i figurës së Gjergj Kastriot Skënderbeut, fatin e pasardhësve të Heroit Kombëtar, miti i të cilit sipas Polovinës nisi të ngrihet që me Marin Barletin. Ndoshta kjo është edhe arsyeja pse ky testament është shfrytëzuar pak prej historianëve shqiptarë për një kohë shumë të gjatë. Polovina bën një analizë të hollë të testament–kronikës, duke shërbyer jo thjesht si një informacion i dobishëm mbi atë çka ndodhte në shek. XV, cila ishte gjendja, si luftohej kundër Perandorisë Osmane, cilët ishin princërit e fuqishëm të kohës, por dhe makinacionet që bënin me njëri-tjetrin, marrëveshjet, krushqitë, prishjet e martesave… “Gjon Muzaka është i pari në histori që Skënderbeun e ka vështruar si njeri dhe jo si mit, ndërsa koha qe e përflakur nga dëshira dhe nevoja politike për të kryer këtë të fundit… Kritika për Gjergj Kastriotin në këto momente as që mund të mendoheshin. Atmosfera e përgjithshme lypte përjashtimin nga vëmendja e opinionit publik e të gjithë atyre që nuk e paraqisnin Skënderbeun, veçanërisht para europianëve të krishterë, si qenie të përkryer”, shkruan Ylli Polovina në librin e tij. Një nga këto raste, kur Muzaka kritikon Skënderbeun, është ai i prishjes së martesës mes Muzak Topisë dhe Zanfinës: “Skënderbeu e ndërpreu këtë martesë të bërë midis Muzak Topisë e Zanfina Muzakës pa pasur frikë as Zotin e as njeriun, bile pa iu trembur as të ardhmes së djemve, që ata kishin pasur, duke i bërë Muzak Topisë një martesë të dytë me të motrën, Mamicën”, shkruan Gjon Muzaka. Por testamenti i Gjon Muzakës është bërë i famshëm edhe për një arsye krejt tjetër. Gjatë viteve të diktaturës, ai u kthye në një dritë shprese për të shpëtuar nga kriza ekonomike që kishte pllakosur në vitet ’80. Për vite me radhë, gjeologët u vunë në kërkim të thesarit të Gjon Muzakës apo, më saktë, të një miniere ari, që me gjasë ndodhej në zonën e Skraparit. Enver Hoxha ishte ende gjallë, megjithatë me këtë çështje mësohet të jetë marrë Ramiz Alia, të cilin, për hir të postit të mëvonshëm, Polovina e quan “Presidenti”. Një rrëfim aventuror në kërkim të arit, që tregon dhe dëshpërimin e sistemit në rrënim…


Miniera gojëdhënë, shpresa e komunistëve për të dalë nga kriza në ‘83-‘87

Kërkimi 4-vjeçar i arit të Muzakës me urdhër të KQ

Ramiz Alia urdhëroi për gërmimet në zonën e Tomoricës

Pjese nga libri

Një ditë të premte, 1 dhjetor 1983, në Komitetin e Rinisë së Skraparit, në Çorovodë, ra zilja e telefonit. Aparatet qenë paralele, një në zyrën e sekretarit të Parë dhe tjetri në atë të instruktorëve. Të dyja palët e dëgjuan, por shefi nuk e ngriti dorezën. Po punonte një raport të ngutshëm për eprorët e tij në Tiranë. Atëherë veprimin e kreu njëri nga punonjësit e dhomës ngjitur. Një minutë më pas, ky trokiti në derën tjetër dhe i tha sekretarit të Parë se dikush nga Tirana kërkonte të fliste vetëm me të. Zëri që u dëgjua në receptor, ishte mjaft i njohur. Qe bashkëkrahinas. Punonte në Komitetin Qendror të Partisë. Pyeti nëse Komiteti i Rinisë e kishte makinën në gjendje të mirë për të lëvizur në terren malor dhe shtoi se të nesërmen do vinte aty me dy shokë mjaft të rëndësishëm. Sapo të mbërrinin, që të katër do të udhëtonin drejt fshatit ku ai kishte dajallarët e tij. Aty do të darkonin dhe do të kalonin natën. Tre nëpunësit e lartë të partisë së vetme në pushtet e ndalën makinën e tyre para godinës së Komitetit të Rinisë së Skraparit saktësisht më 2 dhjetor, në orën 16:00, siç edhe patën paralajmëruar në telefon. Bashkëkrahinasi paraqiti dy kolegët e tij. Njëri qe këshilltar për ekonominë pranë Presidentit të Republikës dhe tjetri diplomat, me detyrë ambasador i Shqipërisë në Itali.
Pasi në klubin më të afërt pinë nga një kafe të shoqëruar, siç është zakon i vendit, me një gotë raki, nisën rrugën. Duke qenë malore dhe prej një shiu të rënë dy ditë më parë edhe më të vështirësuar, ajo zgjati përtej parashikimit. Sidoqoftë, në 7:00 të mbrëmjes qenë ulur në “dhomën e zjarrit” të shtëpisë së njërit prej dajallarëve dhe të bashkëkrahinasit. Gostia me shumë dolli shkoi gëzueshëm dhe, ndërsa më në fund duhej të flinin, i zoti i shtëpisë i tha këshilltarit ekonomik të Presidentit se do të ishte në një dhomë me ambasadorin, kurse në tjetrën nipi i tij me sekretarin e Parë të Rinisë. Mirëpo, njeriu i kryetarit të shtetit ndërhyri: në dhomën e sekretarit do të fle unë.
Kështu u bë. Kur pas pak iu afruan shtretërve të tyre, këshilltari i Presidentit sërish vendosi: Ti ke atë krevat tek dritarja, sepse je i ri dhe e përballon më mirë ndonjë korrent ajri. Kur më në fund u shtrinë, njeriu i kryetarit të shtetit vuri bërrylin mbi jastëk dhe mbështeti kokën në pëllëmbë të dorës. E pyeti sekretarin e Parë të Rinisë nëse bashkëkrahinari në Komitetin Qendror të partisë ia kishte thënë problemin për të cilin patën ardhur deri aty. Ky përgjigjet “Sinqerisht jo”, ia tha duke u zbehur. “Mendoja se vinit këtu për të pushuar një natë dhe të nesërmen për të gjuajtur thëllëza dhe lepuj”, shtoi me zë të tronditur. “Për gjah mund të dalim, por ne kemi një problem tjetër”. Zëri i këshilltarit u bë misterioz. “Presidenti na ka ngarkuar me një mision shumë të rëndësishëm për ekonominë minerale, por është po aq konspirativ”. Tanimë shefi i Rinisë së Skraparit ngriu. “Vendaliu yt na ka dhënë garanci se këtë mision të vështirë mund ta kryesh vetëm ti”. Pas një pauze fare të shkurtër, funksionari i lartë nga Tirana vijoi: “Detyra që do të kryesh, është ngarkuar nga vetë Presidenti dhe terren veprimi ka zonën e Tomorricës”. Tashmë emocionet po e bënin sekretarin e Parë të Rinisë të ndiente të dridhura. “Problemi o miku ynë, shqiptoi bashkëpunëtori i afërt i kryetarit të shtetit, ka një histori shekullore që lidhet me kërkimin e zbulimin e arit në zonën e Tomorricës. Një ekspeditë gjeologjike eksploroi para disa vitesh këtë zonë, por pa asnjë rezultat konkret. Ndaj, Presidenti kërkon t’i rikthehemi prapë këtij problemi. Veç kësaj here do të depërtojmë në popull, për ta zbuluar prej tij ku ndodhet ky flori”. Heshtja që ra, ishte plumb.
“Tani të flasim më hollësisht”, vijoi këshilltari i ngushtë i kryetarit të shtetit. Zëri i kumboi si t’i dilte nga thellësia e një tuneli. “Nëpërmjet zbulimeve tona të fushave të caktuara, që kanë detyrat e veta, disponojmë një informacion të tillë: Gjon Muzaka që e dimë nga historia se principata e tij shtrihej edhe në këto treva, para se të vdiste ka lënë një testament për fëmijët e tij. Atje thuhet: “Në Tomorricë, në vendin e quajtur Orkovë, ku janë edhe ca shtëpi, poshtë kalon një lumë dhe është një mulli, në anën tjetër, brinjë mali, është një damar ari. Ta dini djemtë e mi se ajo është pasuria jonë”.
Sekretari i Parë i Rinisë së Skraparit ndjeu mornica. E dhëna qe tepër sekrete, kush e di si ishte rrëmbyer nga agjentët e fshehtë të shtetit. “Po ta përsëris edhe njëherë tjetër çfarë është shkruar nga Gjon Muzaka, sepse aty janë të gjitha të dhënat e vendndodhjes gjeografike të minierës së tij të floririt. Duhet të mbash mend çdo fjalë”. Këshilltari i Presidentit e ritha tekstin ngadalë, pa ia hequr sytë, si të donte të sigurohej se ato nguliteshin përfundimisht te kujtesa e tjetrit. Ky ndërkohë përsëriste me vete çdo rrokje dhe sidomos emërtimet e pozicionet e vendeve: Tomorricë, Orkovë, ca shtëpi në të, poshtë tyre kalon një lumë, atje ka një mulli, por damari i floririt nuk gjendet këtu, por në anën tjetër, që është një brinjë mali. “Tani besoj e ke të qartë”, vazhdoi zëri i thellë i bashkëpunëtorit të ngushtë të kryetarit të shtetit…
Atë natë, ndërsa funksionarin e lartë nga Tirana e mundi gjumi shumë shpejt, nuk ndodhi kjo me shefin e rinisë vendëse. Gjersa matanë xhamave të dritares dita u zbardh plotësisht, ai më të shumtën e orëve e kaloi në gjendje kllapie. Herë ndihej entuziast për misionin e jashtëzakonshëm që i kishte ngarkuar Presidenti i Republikës, herë zhytej në mosbesim. Siç u kishte thënë partia, shteti për shkak të rrethimit nga vende armiq të bllokadës së tyre të egër, ndodhej në një ngushticë ekonomike mjaft të madhe. Kërkimi për të zbuluar minierën e floririt të princit Gjon Muzaka që shumë këmbëngulës, pikërisht sepse kishte të bënte me gjetjen e një burimi financiar për ta lehtësuar gjendjen. Përderisa disa vite më parë ekipet e gjeologëve nuk ia patën dalë të gjenin gjurmë ari dhe kërkimi tashmë po rikthehej nga fillimi me shpresën se një zbulim i minierës do të bëhej vetëm nëpërmjet gojëdhënave popullore, kjo dëshmonte edhe më shumë se situata e arkës së shtetit ishte keq. Atë të diel të 3 dhjetorit që të katër u kthyen në Çorovodë dhe, ndërsa njerëzit e Tiranës morën rrugën e kthimit, ai u fut në zyrë. Këtu programoi një plan pune njëjavor për ndihmë dhe kontroll në organizatat e rinisë dhe ato të pionierit në shkollën e kooperativës bujqësore të Dobrenjit, ku duhej të qe Orkova. Do të shkonte bashkë me të gjithë punonjësit e aparatit. Punën e tij të fshehtë do ta mbulonte me këtë marifet. Që në bisedat e para me vendës mori një informacion shpresëdhënës. Ekzistonte një vend i quajtur Terrovë. Shkoi menjëherë atje dhe një plak e befasoi duke i afruar një tjetër variant: Olkovë. I moshuari tregoi edhe ku ndodhej. Qe përballë Terrovës. “Sipas stërgjyshërve tanë, shpjegoi ky, matanë fshatit tonë ka qenë një qytetërim i vjetër, qytezë. Gjen edhe sot qeramika. Thonë se një ditë nga mali u shkëput një masiv i madh shkëmbi dhe i mbuloi të gjitha shtëpitë. Nga ky shkak banorët u larguan prej këtij trualli. Por këtë që thua, se mund të ketë aty afër ndonjë madem apo flori të fshehur, nuk kemi dëgjuar”. E dhëna e dytë me interes erdhi sërish prej një plaku. Ky i tha “e kam të treguar nga gjyshi, se në Olkovë vinte një njeri i veshur si prift dhe ngulte ca kunja druri. Midis tyre lidhte një spango, bënte matjet dhe ikte. Kur e pyetën nga ishte dhe çfarë bënte me ato veprime, ai përgjigjej se gjoja ishte nga Elbasani, por nuk dha shpjegime pse vepronte ashtu”…
Dy të moshuar të tjerë i rrëfyen se në kohën e Luftës së Dytë Botërore, kur gjermanët kaluan në atë zonë, afër malit të Koshnicës, një oficer që mbante në supe një çantë të veçantë, u ngjit në krye të fshatit dhe, pasi hapi hartën, iu afruan një shkëmbi të madh që ka një ngjyrë të veçantë, si të murrme, krejt ndryshe nga formacione të relievit përreth. Ai pati nxjerrë nga çanta një kuti dhe një furçë dhe mbi faqen e shkrepit kishte bërë disa shënime. Ato nuk ngjanin me shkronja.
Ishte 27 dhjetor, kur u ul në tavolinën e punës dhe nisi të hartojë një letër konfidenciale për këshilltarin ekonomik të Presidentit. Sipër me bojë dhe germa të dukshme shkroi “Me rëndësi të madhe historike”. Më pas daktilografoi këtë tekst: “në lidhje me bisedën për Tomorcën unë u interesova. Vendin e quajtur Orkovë pothuajse e kemi saktësuar…”.
* * *
Në të vërtetë, në testament-kronikën e Gjon Muzakës nuk flitet për asnjë lloj mulliri të pranishëm në relievin që lidhet me Orkovën. Në origjinal është ky formulim: “Dëgjoni fëmijët e mi, në territorin e Tomoricës është një fshat i quajtur Horkova dhe është i banuar qoftë në afërsi të maleve e qoftë nga ana e lumit, dhe midis maleve dhe këtij fshati rrjedh një përrua dhe pranë këtij përroi në drejtim të malit është një damar floriri; u kam lajmëruar, është në territoret tona”…
Ndërkohë shfaqja e priftit në kërkim të minierës së floririt duket episod tepër intrigues, jo aq fort se ai mund të ketë qenë vetë peshkopi i Beratit, Anthim Aleksudhi apo ndonjë i ngarkuar i tij, por sepse mes klerikëve ortodoksë të qytetit testamenti i princit Muzaka ka qenë i njohur dhe i lexuar hollësisht. Shumë afër mundësisë për të qenë reale është edhe prania e sjellja e oficerit që la shenjat e veçanta në faqen e shkëmbit me përbërje minerale të ndryshme nga toka përreth. Kjo mund të lidhet me rolin e albanologut Karl Hopf në zbulimin dhe publikimin e përkujtesës së shkurtër në gjuhën e vet. Mundet që oficeri shenjat identifikuese t’i ketë lënë edhe si studiues i testamentit, siç ka të ngjarë që gjithçka të ketë ndodhur thjesht se qe një gjeolog.
* * *
Në ditët e para të janarit 1984, shefi i Rinisë vendore të Skraparit vendosi t’ia dekonspirojë misionin një miku shumë të afërt, specialist i njohur i ekonomisë në krahinë, ndërkohë edhe këshilltar i kryetarit të partisë për rrethin. I duhej shumë ndihma e tij. Ky u befasua nga ajo që dëgjoi. Nisi të pyesë për hollësira…
E para lehtësi që i dha, ishte marrja e një lejeje tjetër për të dalë në terren. Këtë herë nuk ishte “për kontroll e ndihmë”. U sajua ndryshe: do të shkonin në kooperativën e Dobrenjit për të verifikuar dy letra anonime.
I hipën makinës së Komitetit të Rinisë dhe shkuan tek Shkëmbi i Kuq, vendi ku në malet e Koshnicës pati bërë shenjat oficeri gjerman. Morën disa mostra. Këshilltari i kryetarit të partisë, pas mbarimit të Fakultetit Ekonomik në Tiranë dhe para emërimit, e pati bërë praktikën profesionale në një ekip gjeologjik. Aty kishte mësuar si mblidheshin prej tyre të dhëna rreth përmbajtjes së formacioneve të ndryshme mineralmbajtëse. Duke shkelur me këmbë gjithë vendet e cituara nga testamenti dhe pasi biseduan me njerëz të thjeshtë dhe intelektualë, ditën e pestë që të dy u rikthyen në qytet. Vendosën të ndanin detyrat për të bërë analizën e mostrave të marrë nga Shkëmbi i Kuq. Sekretari i Parë i Rinisë do të shkonte në Stacionin e Makinave dhe Traktorëve për të prodhuar një pajisje, e cila nëpërmjet rrahjes mekanike me ujë mund t’i ndante nga dheu grimcat minerale…
Kur pajisja u bë gati dhe filloi rrahja me ujë e mostrave, ato thërrmija që më në fund mbetën mënjanë, shkëlqenin zbehtas. Shefi i Rinisë e telefonoi menjëherë këshilltarin e Presidentit. “Kjo që po tregon, u entuziazmua funksionari i lartë i Tiranës, më gëzon shumë dhe të falënderoj. Gjithçka që sapo më tregove, m’i dërgo me shkrim në adresën time, këtu në aparatin e Komitetit Qendror”.
Letra me të gjitha shpjegimet mbërriti në piramidën e lartë të partisë-shtet dhe menjëherë këshilltari i Presidentit e ftoi sekretarin e Parë të Rinisë të Skraparit të ishte në kryeqytet në datën 19 janar. Kur e priti, ndodhej bashkë me dy kolegë të tjerë të institucionit, specialistë të gjeologjisë. Që të tre e dëgjuan me vëmendje.
Në zyrën e ministrit u thirr edhe drejtori i Përgjithshëm i Gjeologji-Minierave. U premtua se shumë shpejt do të dërgonin në Skrapar dy ekipe. Në to përparësi do të kishin specialistë për minerale të rralla.
Ishte 22 prill 1984 kur para godinës, ku punonte sekretari i rinisë, u ndalën dy mikrobusë me targat e Tiranës. Një burrë i gjatë me pak mustaqe zbriti vrullshëm dhe pyeti. Dikush i tregoi me dorë “kati i dytë, djathtas”.
“Jam kryegjeologu i Shqipërisë pranë ministrit, shqiptoi sapo i hyri në zyrë burri me pak mustaqe. Kam ardhur me 15 veta. Do të punojmë gjatë këtu”…
Atë natë të pesëmbëdhjetë fjetën në hotel dhe të nesërmen, në 7:30, u nisën drejt maleve. Dy orë më pas hynë në grykën e përroit, që rridhte nga fshati me emrin Gurazez. “Mbaje!”, i tha papritur shoferit kryegjeologu i Shqipërisë dhe zbriti vrulltas nga makina. I heshtur si murg u fut në anë të përroit, u ul dhe futi duart në ujë. Mori një grusht me zhavorrina dhe i pa me vëmendje. Pastaj ngriti kokën lart dhe e hodhi vështrimin në drejtim të malit nga vinte uji. Pyeti “Si quhet?”. Sekretari i Rinisë u përgjigj me një frymë: Është pikërisht ai që po kërkojmë, Koshnica”. Tjetri shqiptoi tërë ngazëllim “jemi ku duhet”….
Lajmi mori dhenë. Këtë herë asgjë nuk u mbajt e fshehtë, përkundrazi, kumti u përhap gjithkund, posaçërisht. Kërkimi dhe zbulimi i mademit të floririt duhej të qe jo vetëm një punë profesionale e gjeologëve, por edhe mision i gjithë popullit të Tomorricës… E gjithë Tomorrica dhe fshatrat ku vëzhgohej të gjendej mademi i floririt, jetonin si të elektrizuar. Takimet e punës me njerëzit nuk pushonin kurrë, grumbullimi i mostrave nga gurët shkëmborë po ashtu. Po të shkëlqente sadopak një copë dheu apo faqe guri, sidomos në rrafshnaltën e Koshnicës, sillej menjëherë për këshillim me gjeologët. Pastaj ato dërgoheshin pa u vonuar në laboratorin e Tiranës. Kjo punë zgjati dy vjet rresht…
Krismat u bënë më të shumta, kur u mësua se qenë gjetur skorie që ngjasonin me ato të furrave të shkrirjes së metalit. Kryegjeologu nuk e përjashtoi të ishin krijuar nga shkarkime elektrike të natyrës, pasojë vetëtimash, por shumë shpejt u shfaq i bindur prej një interpretimi tjetër. Sipas tij, ato skorie qenë prej një procesi metalurgjik… Ndërsa qe i bindur se origjina e atyre mbetjeve metalurgjike në rrëpira malesh kishte vetëm këtë shpjegim, kryegjeologu rrëfeu edhe një histori. Para ca kohësh në Malin e Bardhë të Lenies, në kufi mes Gramshit dhe Pogradecit, i cili ndodhet edhe përballë me Koshnicën, arkeologët patën gjetur një qyp shumë të madh. Iu desh jo pak mund për të përcaktuar kohën kur qe prodhuar. Ndërsa e pikasën këtë, mbetën në mëdyshje përse përdorej… Njëri prej pjesëmarrësve u fut brenda dhe e zbuloi misterin. Në pjesën fundore gjeti 13 gramë ar të shkrirë. Ky flori i shoi menjëherë të gjitha hamendjet dhe dëshmoi se kishin të bënin me një furrë shkrirjeje të mineralit armbajtës. “Ndaj them se kjo mund të ketë lidhje me minierën e floririt të Gjon Muzakës”, tha kryegjeologu i Shqipërisë.
Kështu erdhi drejt fundit viti 1987. Ai ende nuk qe mbyllur kur nga Tirana, drejtpërsëdrejti nga Presidenti i Republikës, mbërriti urdhri që kërkimi për të zbuluar mademin e arit të Gjon Muzakës të ndërpritej. Sipas shpjegimeve që iu dhanë autoriteteve lokale dhe banorëve të befasuar, dy gjeologë nga grupi i të 15-ëve patën dalë në përfundimin se mes mineraleve të rralla në zonën e Tomorricës vlente vetëm plumbi. Rezerva të tilla kishte… po qe se është kështu, u shpreh sekretari i Parë i Rinisë vendore, të luftojmë për këtë pasuri. U firmos një raport informues për kryetarin e shtetit dhe, bashkë me të, edhe një kërkesë për të filluar shfrytëzimi i mineralit të plumbit…
Në vitin pasardhës fondi i ri nuk erdhi. Punimet e tunelit u ndërprenë. Me një urdhër nga Tirana, gjeologët u dërguan në veri të vendit. Nga Presidenti dhe këshilltarët e tij ishin gjykuar se bllokadën imperialisto-revizioniste mund ta çante vetëm kromi. Ndërkohë, një vit më pas, në Shqipëri do të fillonte ndërrimi i sistemit politik. Që prej këtij çasti nuk ka asnjë lajm për mademin e floririt të princit të Beratit dhe njëherësh të Myzeqesë, të Skraparit dhe të Korçës.

ALMA MILE