Si e justifikoni moralen?

[Veshtrusja]

Besoj se mjaft tema mund te jene hapur ne lidhje me kuptimin e morales apo inkorporimin e saj ne tema te ndryshme. Une jam kurioze te di se si e justifikoni ju moralen.

Shume njerez mund te thon se etikat dhe moralet jane te justifikuara ne vend qe ti sherbejn interesave dhe mireqenies se shoqeris, por lind pyetja: a ndryshojn ligjet me te thjeshta nga nje shoqeri ne tjetren vetem duke u varur te nevojat dhe zakonet e ndryshme? Ne lidhje me kete relativism disa filozof kan mbrojtur principet universale te moralit duke u bazuar te fakti se ato principe plotesojn nevojat e arsyetimit njerezor dhe ne kete menyr mund te aplikohen ku do pavaresisht nga konditat e vecanta apo nga zakonet e nje kulture.

Disa filozof apo/dhe botime qe mund te konsiderojm ne lidhje me justifikimin e morales jane:

Libra fetar ashtu si Biblen (i.e. “The Ten Commandments of the Old Testament”) dhe Kuranin apo edhe vepra ashtu si te Confucit (i.e. “The Analects”)

Pastaj kemi Aristotelin qe justifikon ate kode – te cilit qellimi kryesor eshte lumturia – duke ju terhequr nje koncepti te natyres njerezore. (i.e. “Nicomachean Ethics”)

Kant (filozof gjerman), si kontrast, justifikon principet morale si nje produkt te “arsyetimit praktik” (ose “the categorical imperative”) te cilit vemendja primare i kushtohet “detyrimit” dhe te cilit fokusi nuk eshte te konsekuencat e veprimeve tona (duke perfshire lumturine personale) aq sa nocionit te “vullnetit te mire”, dmth qellimeve te mira ne baze te nevojes te ligjit moral. (i.e. “Foundations of the Metaphysics of Morals”)

Kemi filozof si Nietzsche (filozof gjerman dhe kritik i ashper ndaj moralit Judeo-Kristian) i cili, pak a shume, konsideronte moralin si nje dicka fallco, nje mashtrim qe mbron njerezit e dobet dhe inkompetent nga njerezit e fort dhe krijues. (i.e. “Beyond Good and Evil”)

Ose kemi filozof anglez si Ayer i cili thot se etikat nuk jane asgje vecse shprehje te ndienjave. (i.e. “Language, Truth, and Logic”)

Me cilin filozof mund te identifikoni ju me mire (dhe shpresoj te kini filozof te tjere ndermend dhe jo thjesht ata qe kam permendur une) kur vjen puna te morali? Si e justifikoni ju moralen?

[*~Rexhina~*]

Me cilin filozof mund te identifikoni ju me mire (dhe shpresoj te kini filozof te tjere ndermend dhe jo thjesht ata qe kam permendur une) kur vjen puna te morali? Si e justifikoni ju moralen?

Lawrence Kohlberg eshte nje filozof tjeter qe ka shkruajtur per moral development dhe ka marr ca mendime nga Piaget(na falni per anglishten ). S'mundem ta shpjegoj mire ne shqipe, por do mundohem. Pothuajse njerzit me matur mendojn per moralin duke u bazuar tek principet e tyre personale, dhe jan krejt ndryshe p.sh. nga femijt qe pothuajse mendojn qe neqoftese nje person ben nje gje te keqe, ai person s'duhet ta bej sepse "he/she will get punished" p.sh. do te bertasin prinderit ose do te rrafin. Kurse ca adoleshent, early and middle adolescents, kan "conventional moral reasoning" qe besojn vetem nga ligjet...Kohlberg shpjegoj per preconventional, conventional and postconventional moral reasoning ne nje dileme qe nje burre kishte me gruan e tij qe ishte e semur...kishte kancer, dhe vetem nje doktor kishte ilacin qe mund ta kuronte. Por ky doktori po e shiste per 2000 dollar. Burri u mundua ti mbledhi duke punuar dhe duke kerkuar te tjerve, por fatkeqsisht vetem 1000 blodhi. I tha doktorit qe do ti paguaj me vone, por doktori nuk pranoj. Diten tjeter burri vodhi ilacin... femijt mund te mendojn qe ai s'duhet ta vidhte sepse do shkoj ne burg, kurse early dhe middle adoleshentet mund te mendojn qe s'duhet ta bente sepse s'kishte te drejt ti vidhte ilacin, morali i tyre bazohet me shume tek ligji, kurse late adoleshents dhe adults, mund te mendojn qe s'duhet ta bente sepse do behej ekzemplar per njerzit e tjere, ose mund te mendonin qe mire beri sepse jeta e nje personit (ruas te tij) eshte me e rendesishme. (besoj se e ke lexuar kete vete, and i am wasting my time mentioning :Plol)

Nejse disa njerez ca morale qe besojn nuk do ti ndryshojn, por varet nga situacioni, .... me shume jam dakort me "Kant (filozof gjerman), si kontrast, justifikon principet morale si nje produkt te “arsyetimit praktik” (ose “the categorical imperative te cilit vemendja primare i kushtohet “detyrimit” dhe te cilit fokusi nuk eshte te konsekuencat e veprimeve tona (duke perfshire lumturine personale) aq sa nocionit te “vullnetit te mire”, dmth qellimeve te mira ne baze te nevojes te ligjit moral. (i.e. “Foundations of the Metaphysics of Morals

[Hyllien]

Krijese shkencore e njeriut e artikuluar nepermjet gjuhes.
Thjesht nje pakt ndermjet njerezve dhe kaq.

[leci]

Ne fjalet e Kant mendoj qe qendron e verteta mbi moralin dhe pasojat,simbas mendimit tim.
Ne fakt justifikon moralin si mjet per arritjen e lumturise dhe mireqenies se shoqerise.
Morali eshte nje pengese per individin vetem kur qellimet e tij jane ilegale dhe imorale kundrejt shoqerise.
Por njekohesisht morali eshte edhe pengese per individin sepse limiton sferen e aksionit.
Por ne qofte se nga nje ane eshte e demshme per lirine e individit,nga ana tjeter detyron ate te respektoje lirine e te tjereve dhe eshte e domosdoshme per jetesen ne shoqeri.
Por edhe ne fjalet e Kant ka vend per relativitetin keshtu qe...

Veshtruesja me duket se e kemi diskutuar nje here apo gaboj?

[diikush]

Mendoj se morali eshte dicka e 'lindur' tek qenia njeri. Morali eshte ne sherbim te mirqenies, mbajtjes se ekuilibrit dhe aritjes te kenaqesise dhe lumtirise se perbashket, eshte 'pakt' ndernjerzor per te mos shkelur te drejtat e te tjereve, as dhe te drejtat e vetes tende. Fakti qe morali eshte dicka e elaburuar qe ne lashtesi me ben te mendoj se ne vijme ne kete jete me nocionin e moralit dhe mundohemi ta aplikojme ate.
Morali njerezor nuk besoj se eshte i ndryshem nga morali hyjnor p.sh. nga sa pershkruhe ne librat e shenjte; pra per ata qe besojne ne Zot une mendoj se ne novionin e moralit e kemi te 'dhene' sic kemi dhe shpirtin nga Zoti.

[EXODUS]

Tema eshte mjaft interesante dhe me te vertete ngjall interes per intelektin tim.

P.S (Jashte temes) Ndersa mendohesha se si te ushtroja pakez trurin dhe ne te njejten kohe ta ndiqja kohen me vrap(i thone nje fjale humoristike dhe njekohesisht plot kuptim ; "krihja qimet trurit"), thashe me vehte: ca te bej, ca te bej?? .... hajt se po ja kepus nje dore filozofi...

Si e justifikoni ju te Moralshmen (moralen)?

Secili prej nesh gezon individualitet ne baze te experiences vetjake, persa i perket pergjigjes permes se ciles do i behet konsumimi debatit te shtruar ne lidhje me menyren se si do te justifikohej e Moralshmja (moralja).

Se pari do i nisja komentet e mia me nje perkufizim per te Moralshmen(moralen):
Morali ka te beje me gjykimin apo shpjegimin, qe secili prej nesh, i nisur nga botkuptimi individual, etiketon "te miren" apo "te keqjen" e karakterit te "dikujt" apo menyres se te sjellurit ne nje rethane te caktuar.
Morali eshte "perputhja me ndergjegjen e shendoshe" qe realizohet, kur normat e vedosura, apo pranuara, apo te vleresuara nga shumica, respektohen nga e gjithe masa.
Ose me thjesht;
Morali ka te beje me normat dhe zakonet e menyres se te sjellurit te njeriut.
Se dyti:
Te flasesh per justifikim te se Moralshmes do te thote te njohesh "cilesite" permes te cilave "fitohet titulli" i Moralshem.
Sjellja plot virtyte e dikujt e shoqeruar nga nje "sistem model idesh" per te sjellurit "e gabuar" apo "te drejte" themelon opinionin tim persa i perket justifikimit qe une i bej te moralshmes. Dallimi midis asaj cka eshte "e gabuar" nga cka eshte "e drejte" i paraprin gjykimit tone per te "ecur" ne rrugen e se moralshmes.

Persa i perket filozofeve me te cilet do te identifikoja te moralshmen do te permendja E. Kant. Besoj se ai eshte pioneri i periudhes moderne te filozofise persa i takon debatit te se moralshmes i cili, shqyrton, debaton, arsyeton per te moralshmen ne nje menyre te tille, e cila perkon mjaft me realitetin e jetuar.

Nuk do te isha dakort ne lidhje me rastin kur ndryshimi i nevojave te njerezve apo zakoneve duhet te ndikoje edhe "rregullat e thjeshta te se moralshmes.
Marrim shembullin e abuzimit me mjedisin, natyren.
Vitet e fundit, zhvillimet e vazhdueshme ne industri te ndryshme, ne te gjithe boten, te cilat synojne te plotesojne nevojat apo kerkesat e medhaja te konsumatoreve (dhe pa dyshim, perfitimet joshese te korporatave) i ka çelur udhe abuzimit me mjedisin dhe ndotjen e tij ne permasa te tilla, pasojat e te cilave do te trashegohen ne menyre te pashmangshme ne kurriz te mases.
A mund te justifikohet sjellja ne ndryshim te vazhdueshem e konsumatorve apo e prodhuesve (prodhuesitt ==>ujku enderron vec mjegull) persa i perket permbushjes se nje kerkese(apo me mire ta perkedhlja e ta quja lluks) si e moralshme? Ne asnje menyre!!! Thelbi i normave apo rregullave te moralit eshte aftesia dhe bindja per tu sjelle ne menyre te tille. Nese dikush devijon nga keto norma, ashtu sic po ndodh sot me ndotjen e vazhdueshme te mjedisit dhe me abuzimin e pasurive natyrore besoj se i ka shkelur ato rregulla dhe 'masa' do te vuaje pasojat e demshme.

Per me teper, Morali eshte themeluesi baze i nje shoqerie te civilizuar dhe njekohesisht sherben si "mburoja" per te konservuar "virtytet model" te menyres ne baze te se ciles arrijme te mbijetojme dhe njekohesisht per te "trasheguar" nje mjedis te pershtatshen per mbijetesen e brezave te ardhshem.

Miqesisht...

[leci]

Persa i perket filozofeve me te cilet do te identifikoja te moralshmen do te permendja E. Kant. Besoj se ai eshte pioneri i periudhes moderne te filozofise persa i takon debatit te se moralshmes i cili, shqyrton, debaton, arsyeton per te moralshmen ne nje menyre te tille, e cila perkon mjaft me realitetin e jetuar.

Nuk do te isha dakort ne lidhje me rastin kur ndryshimi i nevojave te njerezve apo zakoneve duhet te ndikoje edhe "rregullat e thjeshta te se moralshmes.
Marrim shembullin e abuzimit me mjedisin, natyren.
Vitet e fundit, zhvillimet e vazhdueshme ne industri te ndryshme, ne te gjithe boten, te cilat synojne te plotesojne nevojat apo kerkesat e medhaja te konsumatoreve (dhe pa dyshim, perfitimet joshese te korporatave) i ka çelur udhe abuzimit me mjedisin dhe ndotjen e tij ne permasa te tilla, pasojat e te cilave do te trashegohen ne menyre te pashmangshme ne kurriz te mases.
A mund te justifikohet sjellja ne ndryshim te vazhdueshem e konsumatorve apo e prodhuesve (prodhuesitt ==>ujku enderron vec mjegull) persa i perket permbushjes se nje kerkese(apo me mire ta perkedhlja e ta quja lluks) si e moralshme? Ne asnje menyre!!! Thelbi i normave apo rregullave te moralit eshte aftesia dhe bindja per tu sjelle ne menyre te tille. Nese dikush devijon nga keto norma, ashtu sic po ndodh sot me ndotjen e vazhdueshme te mjedisit dhe me abuzimin e pasurive natyrore besoj se i ka shkelur ato rregulla dhe 'masa' do te vuaje pasojat e demshme.

Per me teper, Morali eshte themeluesi baze i nje shoqerie te civilizuar dhe njekohesisht sherben si "mburoja" per te konservuar "virtytet model" te menyres ne baze te se ciles arrijme te mbijetojme dhe njekohesisht per te "trasheguar" nje mjedis te pershtatshen per mbijetesen e brezave te ardhshem.

Miqesisht...[/FONT]

Amen Fratello

Duke ju kthyer temes.
Ne shekuj ka ndryshuar edhe kuptimi i fjales moral.
Kane ndryshuar rregullat e moralit si pasoje e evolucionit fisik-kulturor.
Jam dakord me ty kur shkruan mbi mjedisin dhe ndotjen e ambjentit.
Bota po vuan nga shthurja e moralit dhe abuzimi i padrejte.
Kur cenohet liria e te tjereve automatikisht vjen si mungese morali dhe te bazave elementare te jeteses ne shoqeri.
90% prodhimit boteror eshte superfluo..e tepert,shkon shume larg nevojes elementare jetike te shoqerise.
Mendoni qe eshte i pashmangshem konflikti evolucion-moral?
Shpesh evolucioni shkencor-teknollogjik ndeshet me rregullat e moralit dhe kjo frenon vete evolucionin,deshiren per te arritur gjithçka.
Atehere sa kuptim ka evolucioni qe i sherben te mires se njeriut,qe kerkon te permiresoje menyren e jeteses kur ne te njejten kohe prish ekuilibrin e brishte te shoqerise dhe ofendon sensibilitetin e individit.

Diskutim te mbare
leci

[Veshtrusja]

Ne shekuj ka ndryshuar edhe kuptimi i fjales moral.
Kane ndryshuar rregullat e moralit si pasoje e evolucionit fisik-kulturor.

leci, me jep nje shembull qe ka len impresion te ty ne lidhje me ndryshimin e kuptimit te moralit ne baz te evolucionit "fisnik kulturor".

Bota po vuan nga shthurja e moralit dhe abuzimi i padrejte.

Nese perfshihet padrejtesia te nje veper, a eshte (dhe jo 'a konsiderohet' nga shoqeria) ajo veper vertete e moralshme?

Shpesh evolucioni shkencor-teknollogjik ndeshet me rregullat e moralit dhe kjo frenon vete evolucionin,deshiren per te arritur gjithçka.
Atehere sa kuptim ka evolucioni qe i sherben te mires se njeriut,qe kerkon te permiresoje menyren e jeteses kur ne te njejten kohe prish ekuilibrin e brishte te shoqerise dhe ofendon sensibilitetin e individit.

Interesant ky koment. Qe te levizesh nuk dmth te besh progress. Evolucioni nuk eshte gjithmon progress, sidomos kur leviz pa konsideruar cfare eshte e moralshme. Si shembull mund te konsiderojm klonet. A e ka shkenca ate te drejte qe te krijoj klone? A mund ta quajm kete nje lloj progresi nese nuk i pershtatet normave te moralitetit? A eshte moraliteti norm apo eshte dicka pertej universales? Klonet nuk i perkasin thjesht nje shoqerie por i perkasin tere njerezis.

Morali eshte "perputhja me ndergjegjen e shendoshe" qe realizohet, kur normat e vedosura, apo pranuara, apo te vleresuara nga shumica, respektohen nga e gjithe masa.
Ose me thjesht;
Morali ka te beje me normat dhe zakonet e menyres se te sjellurit te njeriut.
Se dyti:
Te flasesh per justifikim te se Moralshmes do te thote te njohesh "cilesite" permes te cilave "fitohet titulli" i Moralshem.
Sjellja plot virtyte e dikujt e shoqeruar nga nje "sistem model idesh" per te sjellurit "e gabuar" apo "te drejte" themelon opinionin tim persa i perket justifikimit qe une i bej te moralshmes. Dallimi midis asaj cka eshte "e gabuar" nga cka eshte "e drejte" i paraprin gjykimit tone per te "ecur" ne rrugen e se moralshmes.

EXODUS, Ky "dallim midis cka eshte 'e gabuar' nga cka eshte 'e drejte'", a varet thjesht nga ato norma qe krijon shoqeria? Nese masa nuk respekton dicka, a mund te themi automatikisht se nuk mund ta konsiderojm ate gje te moralshme?

Krijese shkencore e njeriut e artikuluar nepermjet gjuhes.
Thjesht nje pakt ndermjet njerezve dhe kaq.

Nese eshte 'thjesht' nje 'pakt' atehere 'ky pakt' rrezikon dhe te thyhet?

[leci]

Ty Veshtrusja te pelqen jasht mase te citosh replikat.

Shume nga veprat dhe sjelljet e perditshme perpara nje shekulli do te quheshin imorale.
Menyra e te veshurit,situacioni aktual i gruas dhe perpjekjet e saj per te qene protagoniste ne jete etj,etj,etj..
Jane pa mbarim shembujt mbi evolucionin e moralit (mund ta quajme keshtu).
Morali nderron me jeten e njeriut.Nderrojne njerezit dhe morali i pershtatet menyres se jeteses.Sigurisht nuk nderron baza por kontornet.
Mbi moralin dhe shkencen per mendimin tim vlen "gjithçka relative".

[AsgjëSikurDielli]

Se pari, cka nenkupton me "si e justifikoni moralen"? A po flet per fjalen "justifikim" (justification - anglisht), apo ekziston ndonje nocion tjeter?