Po per gjuhen shqipe a kemi gje te themi?!

[Kosovari_78_Ca]

Polemike ne Internet

Po per gjuhen shqipe a kemi gje te themi?!

Shqetesimi im si shqiptar nuk eshte fare se mos ndokush e shqipton a e shkruan disi te deformuar gjuhen e huaj, ndaj me vjen cudi se si ndjeksit e diskutimit te kesaj teme( shqiptimi i gabuar i fjales OK) vazhdojne me spjegime diksioneresh e kuriozitete krejt te parendesishme se nga e ka prejardhjen fjala OK -Okay- apo qofte dhe Hockey( häkê) ne bar apo ne akull...
Dihet se duke qene ardhes, jemi te barazvlefshem ne dije gjuhesore me nje nxenes te shkolles fillore a mbase 8 vjecare. Kurr nuk do te arrijme persosmerine. Teper e veshtire per njerzit e krijuar si personalitet( jo ne kuptimin politik e shoqeror), ne vendin e origjines. Te mesohet persosmerisht nje gjuhe, para se gjithash do te thote te kesh aftesine te mendosh e pastaj te artikulosh ne ate gjuhe. Dhe nese do te nisesh te mendosh me gjuhen e vendit te adaptuar, ne menyre intuitive ke nisur te harrosh te mendosh ne gjuhen e origjines cfare do te coje ne bjerrje dhe harrim. Njeriu i zakonshem nuk mundet persosmerisht te mendoje ne disa gjuhe njeheresh...(megjithese perjashtime ka). Gjithesesi njera do te zeje vendin kryesor...Ndaj kemi shqiptaro-amerikane qe e flasin anglishten ne menyre te persosur, por shqipen disi te manget. Dhe, nga se kane kufizime ne gramatike e ne fjalor, thone OK e kurre mire...Thone yes e jo po.Thone "Aj think so - une keshtu mendoj e te tjera.
Problemi qe na shqeteson si shqiptare ne emigracion eshte se pari rreziku i bjerrjes se gjuhes shqipe. Dhe kjo eshte me kryesore se gabimet qe bejme me gjuhen e adaptuar. Kjo bjerrje mund te vije gradualisht, nga brezi ne brez deri ne humbje te plote te gjuhes e me pas te prejardhjes.
Tek shqiptaro-amerikanet e brezave te luftes se dyte apo te lindurit ne SHBA, kjo bjerrje ndjehet e plote. Tek emigracioni i ri pak me ndryshe. Fale ardhjes se prinderve me bashkim familiar, brezat e rinj te lindur ne Amerike arrije ta mesojne gjuhen shqipe ne te folur per shkak te mjedisit familjar ku flitet shqip, por jo ne te shkruar. E ky eshte nje problem i madh. Shqiptaret kane ngritur kisha e xhami ne Amerike( edhe ne Arizona eshte ne ngritje qendra kulturore islamike shqiptare, shkruante gazeta keto dite), tre kisha orthodokse vetem ne nje rajon ne South Boston ne largesi konkuruese 500 deri 1000 metra larg njeri tjetrit, e shkolla fare pak per te mos thene aspak.Tani thone se eshte sukses qe vetem Micingani ka dy stacione televizive shqiptare( qe dublojne e konkurojne njeri tjetrin) kur ne tere komunitetin shqiptar ne Amerike ka shurdheri e verberi ne kete pikpamje. Bostoni qendra me e madhe historike e komunitetit shqiptar ka nje veprimtari ne kuoten zero. Edhe nje stacion argetues radio me muzike shqiptare qe nje amerikane, pronare e nje agjensie udhetimi e hapi me shpenzimet e veta, u mbyll pas pak kohe per shkak te problemeve qe krijonin vete shqiptaret e grupit realizues, sic me tha ne nje bisede qe zhvillova me sponsoren, zonjen Kutrubel, ditet e fundit.
Rrime duke bere propoganda per bisnesmene shqiptaro-amerikane ne shtypin e komunitetit, kur keta bisnesmene mendoje e punojne vetem per xhepin e tyre e nuk financojne nje shkolle shqipe, as sponsorizojne nje liber. Bisnesmenet per fat te keq i karakterizoin mungesa e kultures dhe dashamiresise ndaj vlerave krijuese te artit. Nderkohe qe duke i propoganduar me artikuj te gjate e foto me ngjyra, nuk bejme gje tjeter vec atribuojme suksese ne nje terren ku kemi vetem humbje e bjerrje te indentitetit kombetar.
A kemi gje te themi per kete, apo ti percjellim njeri-tjetrit fragmente diksioneresh per te shitur kulture? .
Prandaj mendoj se problemi nuk eshte per gabimet qe bejne shqiptaret ne te shqiptuarit e gjuheve te huaja por se po e harrojne gjuhen shqipe, madje edhe ata qe shkruajne ketu ne internet kane nje nje bagazh fjalori shume te kufizuar, aq sa te ben te dyshosh nese e dine mire gjuhen shqipe.
Ja, te bejme nje pyetje te thjeshte ne trajte ankete:
- Sa shqiptare qe perdorin internetin e komunikojne neper lista perdite, kane prane kompiuterit Fjalorin e Gjuhes Shqipe, qofte botimin e vitit 1980 me 41 mije fjale ne 2275 faqe, apo dhe botimin e fundit 2002 te "Teones" me 35 mije fjale, ne 1584 faqe e me cmim 45 dollare.
Me cfare lexohet ne internet, shumica mund t'a ndjeje vehten shqipfoles te mire, por gjithesesi ata flasin nje shqipe qe reduktohet ne jo me shume se 250 fjale.
Prandaj me duket krejt pa rendesi nga e ka prejardhjen fjala OKAY, per te cilen nuk e vrasin shume kaploqen as vete amerikanet.

Kolec Traboini
Boston







================================================== ===



ZHDUKJA E GJUHES, KULTURES DHE ELEMENTIT ARVANITAS NE GREQI


Me kalimin e dhjetravjeçarve arvanitasit u `'bindën'' ose u detyruan
të binden se duhet të braktisin gjuhën e tyre në se dëshiroheshin të
bëheshin qytetarë të denjë të shtetit të ri grek.

Numri i saktë i arvanitasve ose shqiptarëve në Greqi nuk dihet, por
nga kuvendi i fundit që kam pasur me studiuesin, historianin dhe
shkrimtarin e njohur arvanitas Aristidh Kolia, që vdiq në vitin
2000, dhe që ky kuvend është botuar në revistën EKSKLUZIVE, thotë
se `'Në Greqi pak njerës nuk e kanë gjyshen apo gjyshin arvanitas''.

Sot burimet historike, gjuhësore, muzikore janë shumë të kufizuara
ose mungojnë plotësisht në drejtim të arvanitasve të Greqis.

Në vitin 1983 arvanitasi Jorgo Maruga do formonte `'Lidhja e
Arvanitasve të Greqis''. Por në këtë vit, Jorgo Maruga vdes, duke u
zgjedhur studiuesi i njohur Aristidh Kola kryetar, që me punën e tij
madhore, mund të quhet me të drejtë, De Rada i arvanitasve të
Greqis.

`'Lidhja e Arvanitasve të Greqise'' me në krye Aristidhin dhe
pasuesin e tij Jorgo Miha dhe Jorgo Gjeru do të ngrinte në një farë
mënyre lartë figurën e arvanitit që luftoi dhe krijoi shtetin e ri
Grek.

Lidhja do të botonte revistën `'Besa'' dhe broshura të ndryshme për
historinë shqiptare, në vitin 1986, do të bëhej koncerti i parë me
këngë dhe valle arvanitase.

Kënga arvanitase ka tërhequr vëmëndjen e shumë studiuesve dhe
muzikologëve grekë dhe të huajve të tjerë.

Këngët arvanite i përkasin tekseve të këngëve dhe poezisë të
lirikave të vjetra arvanitase. Këngë për lirinë, dashurinë dhe të
tipit kaçak, pra të njeriut të lirë prej një shpirti të pathyeshëm
dhe të ndjenjës popullore. Këngët arbërore janë ruajtur me fanatizëm
nga populli arvanit deri më sot dhe këndohen shpesh nëpër dasma.

Mënyra se si është ruajtur kënga arvanitase është interesante për
faktin se gjuha arvanitase ose shqipe nuk shkruhej më parë, nuk e
lanë të tjerët që të shkruhej!

Kështu populli arvanit zgjodhi rrugën e të kënduarit për të ruajtur
gjuhën e tij arvanitase. Mënyrë tjetër nuk kishte, kur osmanët turq
të pritnin kokën po të flisje shqip, ndërsa injorantët priftërinjë
të helmonin edhe me bukë po të dëgjonin të kuvendoje në gjuhën e
mëmës shqipe.

Një dëshmi që kemi nga P.Joti që shkruajti `'Historinë e Shtatë
Ishujve'' të vitit 1866, na vërteton se Suljotët që ishin në Korfuz.
Kur pastronin armët e tyre, ata këndonin këngët arvanitase të
heronjëve të tyre.

Në këngët arvanitase të Suljotëve nuk kishte asnjë fjalë greke.

Dy këngë që këndoheshin nga arvanitët Suljot, gjenden në librin me
titull `'Bleta Shqipni'' me autor Thimo Mitku botuar në vitin 1878
në Aleksandri.

Në vitin 1891, gjermani Arthur Milchkofer në veprën e tij me
titull `'Attika und seine Heutigen'' ndër të tjera shkruan.

`'Nga ç'di unë, këngët popullore greke, i janë përshtatur këngëve të
vjetra arvanite të dashurisë, lirisë dhe kaçake''.

Shumë këngë arvanite janë shkruajtur në gjuhën greke, kështu kanë
humbur indentitetin e tyre të vërtet shqiptar.

Këto 15 vjetët e fundit falë vullnetit dhe ambisjes të studiuesit
arvanitas Aristidh Kolia, Dhimitri Leka dhe këngëtarit Thanasi
Moraiti, u bë e mundur që të prodhohen dy CD me këngët arvanitase me
titull `'Këngët Arvanitase'' dhe `'Trëndafilat e Shkëmbit'' që kanë
përmbledhjen e disa këngëve arbëreshe të Italis së jugut dhe të
arvanitasve të Greqis. Këto dy CD janë të vetmit që janë prodhuar në
historinë mbarë shqiptare në gjuhën tonë arbëreshe.

Orkestra që shoqëron Thanasi Moraitin mbështetet tek instrumentet e
traditës së lashtë arbëreshe, që krijon një botë interesante dhe të
këndeshme muzikale. Veglat kryesore që përdorin muzikantët arvanitas
janë, pipëza, daullja, fyelli, zilja, lahuta, mandolina etj.

Vitet kalojnë, gjuha shqipe që flasin arvanitasit e Greqis,
traditat, zakonet dhe doket e bukura shqiptare po harrohen dhe
humbasin.

Ndoshta, brezi i fundit që flet gjuhën dhe ruan karakteristikat e
arvanitasve sa vjen e zhduket. Është, pra, përgjegjësi e madhe që
institucionet kulturore mbarë shqiptare, të ruajnë dhe të
regjistrojnë të dhënat kulturore të arbëreshëve kudo që ndodhen ata
sot larg zemrës të mëmës Shqipni.

Në mënyrë që brezat që vijnë të njohin qytetrimin e gjerë dhe
kontributin e racës shqiptare për formimin dhe zhvillimin e shteteve
të popujve të tjerë ku raca shqiptare jetonte dhe jeton bashkë me ta.

Të gjithë, dashamirë dhe dashakëqinjë, duhet ta kuptojnë se asnjë e
keqe nuk vjen ndokujt nga vetënjohja dhe krenaria e ligjëshme për
ruajtjen e vlerave tradicionale të kulturës dhe gjuhës shqipe të
arvanitëve.

Shteti grek duhet të kujdeset më shumë për ruajtjen e gjuhës dhe
kulturës të arvanitëve në Greqi, sepse pa ruajtjen e elementit
arvanitas, Greqia nuk mundë të ketë histori të re. Arvanitasit në
Greqi janë një bazë e fortë dhe e patundëme që tregon për lidhjen e
ngushtë që ka ekzistuar, ekziston dhe duhet të ekzistojë midis
Greqisë dhe Shqipërisë. Ata janë një tregues i vlerave të larta dhe
të pastërta që ka shqiptari të ruajtur me fanatizëm ndërshekuj.

Shqipëtarët dhe grekët i lidhin shumë gjëra të përbashkëta, traditat
dhe zakonet, i ndërlidhin ngushtë dy popujt më të lashtë të europës,
prandaj sot nuk duhet të mendojmë se si mundë të ngremë pengesa dhe
kurthe njeri-tjetrit, por se si mund të ndihmojmë njeri-tjetrin për
kapërcimin e vështirësive që sjellin vitet.



Për këtë studim janë shfrytëzuar revista `'Besa'' dhe arkivi i
shoqatës `' Lidhja e Arvanitasve te Greqis''. Revista `'Arvanon''
dhe librat `'Arvanitasit dhe preardhja e grekëve'', `'Gjuha e
Zotit'' të autorit Aristidh Kolia. Librat `'Fjalori dy gjuhësh i
Marko Boçarit'' dhe `'Arvaniti dhe arvanitica e ishullit të Andros''
të autorit Tito Johala.

Libri `'Enigma'' i autorit francez Robert D'Angly.
Libri `'Shqiptarët'' të autorit Edwin E. Jacquen.
Libri `'Arvanitët'' i autorit Irakli Koçollari. Libri `'Revolucioni
grek 1821 dhe kontributi shqiptar'' i autorit Koli Xoxi.

Biblioteka dhe revista greko-italiane-shqiptare `'Lidhja'' e uratit
arbëresh Antonio Bellushi. `' Problemi i ndërgjegjies se
arvanatisve'' i Tolkë Xhillari.



Botuar me e gjere ne Revisten Ekskluzive 01-02 dhe eshte mbajtur
ligjerate ne Universitetin e Tetoves ne prill o2. Eshte dhurate për
Shqiperia.com, nga vete autori i studimit AR

[Kosovari_78_Ca]

Nga Arben Llalla



ARVANITËT DHE VLERAT E TYRE

Një përmbledhje e shkurtër mbi historinë dhe kontributin shqiptar në
krijimin dhe ecurinë e shtetit të RI Grek.

Gjuha jonë vetëm thuhet
nuk e lanë që të shkruhet
Bëmë këngë këshillat e urta
që të mos harrohet gjuha

Popullsia shqiptare që jeton sot në shtetin e ri Grek, ndahet në dy
grupe, ata që quhen arvanitas, dhe ata që quhen shqipëtar, që grekët
i quajnë alvani dhe kanë ardhur në Greqi pas pushtimit osmano turk.
Të pakët janë njerëzit të cilët dinë historinë e vërtetë të
arvanitëve dhe zonat në Greqi, që banohej dhe banohet nga popullata
që flasin gjuhën arbërore ose shqipe.
Në këtë studim do të përmendim disa nga figurat më të shquara të
revolucionit grek të 1821 që ishin shqiptar, disa kryeministra të
Greqisë që kishin gjak shqiptari dhe shumë figura të njohura të
kulturës greke që ishin arvanitas.
Janë zbuluar se në Greqi gjënden mbi 600 katunde që flasin në vatër
gjuhën shqipe ose arvanitika, ku ndahen në dy grupe. Ata që quhen
arvanitas dhe janë vendas që njihen që në kohën antik edhe janë
rreth 450 katunde, dhe shqiptarët që grekët i thërrasin allvani që
kanë ardhur në Greqi mbas pushtimit osmano-turk, dhe janë mbi 150
fshatra.
Kryesisht katundet që janë banuar dhe banohen nga elementi që flet
në vatër gjuhën shqipe ndodhen në zonën e Epirit, në Thrakë, në
ishujt Korfuzi, Speca, Hidra, Psaron, Andron, Poleponezi(Morea) etj.
Studiues që janë marrë me zbulimine katundeve që flitet gjuha shqipe
janë arvanitas Aristidh Kola, arbëreshi urat Antonio Bellushi, Jorgo
Miha, Jorgo Maruga, Athanasio Cigo etj.
Po në Greqi kur erdhen arvanitët siç i quajnë elenasit?
Kush është vendi amë?
Këto janë pyetje që torturon zemrën dhe mëndjen e çdo arvanitasi të
Greqisë.
Arvanitasit e Greqis sipas disa studimeve të huaja dhe shqiptare
janë njohur në Greqi rreth shekullit 4-7. Por i këtij mendimi nuk
janë dhe shumë historianë apo studiues të ndryshëm. Të cilët
mendojnë se rrënjët shqiptare në Greqi janë më të herëshme, që në
kohën antike.
Për këtë vërtetim ekzistojnë shumë dokumenta historike, këngët,
emrat e perëndive të Olimbit, emrat e qyteteve të lashta të Greqis,
që shpjegohen vetëm në gjuhën shqipe ose arvanitase.
Emri arvanitas rrjedh nga fjala Arbana, dhe fjala Arbana rrjedh nga
fjala ar+ban=arbërës, njeri që punon tokën.
Shqiptarët parahistorik quheshin nga njerëzit e letërsisë dhe
diturisë Ilir dhe më vonë Alban.
Kurse këta Ilirë, dhe Alban, vetquhen pellazgjë, arvanitas, dhe
shqiptarë dhe atdheun e tyre Pellazgjia, Arbana, Shqipni, dhe kurrë
nuk e kanë quajtur atdheun e tyre Iliri dhe Albani. Për herë të parë
u quajtën Albani nga gjeografi i lashtë Klaud Ptolemeu 90-160 pas
krishtit, territori midis Durrësit dhe Dibrës, dhe kjo popullsi u
quajt albanian.
Bota perëndimore vazhdoi të përdorte emërtimin ALBANIA, gjatë
perjudhës 150 vjeçare të kryqëzatave(1096-1208), ku Durrësi u bë
porti kryesor dhe rruga Egnatia, u bë shtegu kryesor përmes Shqipnis
Qendrore, që të nxirrte në Kostandinopojë(Stamboll) dhe më tutje në
Lindje.
Në fillim të shekullit 12, normanët, në këngën e Rolandit në gjuhën
frënge, e quanin krahinën nga Durrësi në Vlorë ALBANA.
Por atëhere pse arvanitasit nuk e quajnë veten e tyre shqiptar ose
alban, por vetquhen arvanitas...!?
Emri shqipëtar njihet rreth vitit 1400 pas krishtit, dhe kështu
arvanitasit e Greqis, dhe Azisë së Vogël, gjithmon janë quajtur
arvanitas, dhe arnaut. Dhe të gjithë ata arbëreshë që u larguan mbas
vdekjes së Skënderbeut, e quajnë veten shqiptar.
Ndoshta emërtimi arvanitas duhet të jetë më i vjetër se emri Ilir,
dhe është vërtetuar se është më i vjetër se emri Alban. Sepse po të
shohim qytetet e vjetra pellazgjike ato janë ndërtuar pranë
lumenjëve, duke qenë afër tokave pjellore, pra arbërës. Të gjithë
qytetet e Shqipërisë vërejmë që janë të ndertuara pranë lumenjëve.
Në gjuhën greke arbanët quhen arvanitas, sepse grekër B e lexojnë V,
pra njeri i atdheut Arbana. Turqit arvanitasit e Azisë së Vogël i
quajnë arnaut që rrjedh nga fjala arnavut dhe fjala arnavut rrjedh
nga fjala arvanit. Kurse arvanitasit kristian otodoks të Stambollit
(Kostandinopojës) dhe të Egjyptit i quajnë `'romei'' ose `'greçi''.
Megjithëse ndryshimet ndërmjet arvanitasve të Greqis, arbëreshëve të
Italis, Zarës, Ukrainës, Korsikës dhe arbërve të Prishtinës,
Tiranës, Ulqinit, Tetovës, në mënyrën e të menduarit, të shprehurit
dhe të ndjenjave, ne jemi vllezër të një gjaku, të një gjuhe, të
kombit të sotëm shqiptar. Që kemi rruajtur të gjalla pas kaq shumë
shekuj lufte dhe vështirësish, traditat tona të vjetra shqiptare.
Duke mbajtur të gjalla lidhjet shpirtërore ndërmjet njëri-tjetrit
dhe zemrës Arbëri.
Studime në drejtim të arvanitasve të Greqis janë shumë të pakta,
përveç disa studiuesëve seriozë të Prishtinës dhe pak të Tiranës,
për të mos thënë aspak. Akademikët shqiptar nuk janë marrë shumë me
arvanitët, kështu sot na mungojnë shumë materjale me vlera të mëdha
historike për kombin shqiptar.
Arvanitët e Greqis nuk janë ardhës, nuk janë as minoritet. Ata ishin
dhe janë akoma në Greqi. Valë të tjera të mëdha të arbanëve në
drejtim të Greqis ka patur në shekullin e 4-7 dhe 14, që njohim ne
nga disa historian, nuk janë veç tjetër, shpërnguljen e disa
principatave arbanëve të veriut në drejtim të jugut për arsyje të
pushtimeve të tokave të tyre në veri të Arbanisë nga pushtuesit
sllavë dhe më vonë nga osmanët turq.

Arbanët ose arvanitasit që lanë tokat e tyre në veri të Arbëris si
në, Slloveni, Kroaci e deri në fushë Kosovë. Kur zbritën në
drejtimtë Greqis së sotme, nuk u pritën me luftë nga popullsia e
atjeshme. Gjë që tregon se ata zbritën nga veriu në jug tek
vëllezërit e tyre të atjeshëm arbanit(arvanit), që jetonin në trojet
e tyre mijravjeçarë.
Me emërtimin arvanitas kuptojmë, vendas në Greqi, që janë pjesë e
trungut të gjakut të shprishë shqiptar.