THIRRJA DHE NISJA NIZAM
Friti era u hap deti
- Konispol, Sarande, 1973
Friti era, u hap deti,
na vjen nje karte nga mbreti,
kerkon djelt' nizam dovleti.
Nena jon' na klan(*) me lot
e babaj s'e duron dot.
Ate jav' e kete jave,
na nis babai me rradhe;
nenes me baban' te di,
na u vjen paraponi.
(*) Qan.
O port e madhe ne shesh
- Fterre, Sarande, 1959
O port e madhe ne shesh,
c'u shkrove per Kurvelesh,
c'i lidhe djemte si desh,
c'i lidhe si desh kurbani;
lanet paste kajmekami,
qe si la per pas bajrami,
mos i zente ramazani.
Allaj be, Riza be,
ngreu e ne Kuc kerce,
zeri pleqt(*) e mos i le,
se punojne me hile.
Djemt' e agallareve,
jane nga dy e nga tre,
e lane shtegun me ne(**).
(*) Paresia e fshatit.
(**) E kaluan rradhen duke derguar ne vend te tyre djemte e fukarejve.
O port e madhe ne shesh
- Gumenice, Vlore, 1969
O port e madhe(*) ne shesh,
te vine djemte peshqesh,
te kerrusure si desh,
si ata desht e kurbanit,
mbene koperia malit,
qajne te zonjat e stanit,
me lot e me djerse ballit.
Ju nen' e motra mo qani,
grate me garjet i mbani,
se nuk vemi ne kurbet,
po nizam per shtate vjet.
(*) I drejtohet keshtu Stambollit.
Asaman moj port e madhe
- Lapulec, Fier, 1950
Asaman moj port' e madhe,
me te ryre je e kollajme,
me te dale s'del dot fare.
Vjen halldupi me shallvare,
na bje nje torbe te madhe,
bytym me cyla gjysmare(*),
si neperka kokelarme.
I ben' djemte vergje-vergje,
ca me guna, ca me shergje.
C'i mba tre sahat ne kembe,
c'i pyet per bab' e nene.
Mjer' ay qe kish len' nene...
(*) Ne nje traste mbushur me cyla prej druri me masen e nje sigarishteje futeshin letra me shenime. Per to thoshin se kujt i ra letra, i ra llotua per te shkruaj ushtar. Cylat kane qene ne fund me nje koke te qendisur qe te ishin sa me te bukura. Kjo u dukej djemve si koke neperke.
Gjunje o gjunje pse m'u prete
- Lubinje, Gramsh, 1967
Gjunje, o gjunje pse m'u prete,
semur' ini a beni vete?
Sec na ra qo llota e shkrete.
Qo llota e Qerbelase,
mblodhi djemt e fukarase,
hapi sheshn' e Namazgjase(*)!
Namazgja, te rafte zjarri,
farove at' e fare djali!
C'kini, nana, qe po qani?
Dhjete vjet u pre nizami(**).
(*) Vend ne Elbasan ku mblidheshin rekrutet.
(**) Ne nje kenge te mbledhur, ne Slabinje te Pogradecit afatin e te qendruarit ne ushtrine turke e gjejme 6 vjet, ndersa ne nje tjeter qe kendohet ne Porocan te Gramshit kete afat e gjejme 8 vjet.
Kemb' o kembe pse m'u prete
- Gjirokaster, 1968
Kemb' o kembe pse m'u prete,
u semurte a deshte vet,
apo erth kura e shkrete?
Erth kuraja ne Delvine,
ku me gjet mua te zine,
tek kullosja bagetine,
ne male me trendeline.
Kembe o kembe pse m'u prete
- Sopik-Gjirokaster, 1961
Kembe, o kembe, pse m'u prete,
u semurte a bete vete?
Vjen kura ne Delvine;
ku me gjen mua te zine?
Te shkretat mbeten ne brinje.
Te shkretate dhente e mia,
nashti do t'i haje lija,
do t'i kullosi Dilia,
do m'i sosi lukunia.
M'u prete kembe m'u prete
- Gjirokaster, 1964
M'u prete kembe, m'u prete,
m'u semurt a deshte vete?
Me ra llotua e shkrrete,
ajo llotua e kurase,
vit per vit, a lanet paste,
mblodhi djemt' e fukarase(*).
(*) Ne nje kenge te mbledhur te ketij lloji, ne Luarat te Camerise gjejme kete mbyllje, "Mblodhi djelt e fukarase,/iu dha anen dynjase." Ne nje kenge tjeter te mbledhur ne Dhemblas te Tepelenes, vargun e pare e gjejme ndryshe, "Kemb'e duar pse m'u prete?"
Moll' e kuqe ly me boje
- Shpat, Elbasan, 1957
Moll' e kuqe ly me boje,
un' moj nan' nizam do shkoj,
un' talimin nuk e dij.
Ti talimin do ta nxash,
t'zezen nan' ku do ta lash(*),
neper dyert' e gjith' dynjase(**)?
(*) Ne kete varg ne kenge te tjera te ketij lloji e gjejme, "Po mu qyqen ku do m'lash? dhe mue te mjeren ku do m'lash?"
(**) Ne kohen e Turqise sherbimi ushtarak shkonte gjate, 20 vjet apo dhe gjithe jeten. Ku e ke djalin asqer? -- "Ke piqet buka ne diell, moj moter," shprehje proverbiale qe perdoresh aso kohe.
Mjer nuset e mjera vene futat e zeza
- Burrel, Mat, 1950
Tri trumt e beqarit s'dun me shku nizame,
of aman, aman,
mjer nanat e mjera, mjer ku do t'i lane,
of aman, aman,
mjer nanat e mjera, rrin tu qa te dera,
of aman, aman.
Tri trumt e beqarit dun me i cue nizame,
of aman, aman,
mjer motrat e mjera, mjer ku do t'i lane,
of aman, aman,
mjer motrat e mjera, rrin tu qa per mbrapa,
of aman, aman.
Tri trumt e beqarit dun me i cue nizame,
of aman, aman,
mjer nuset e mjera, mjer ku do t'i lane,
of aman, aman,
mjer nuset e mjera, vene futat e zeza,
of aman, aman.
Kan' marr' nanat ni vaj te zi
- Trashan, Lezhe, 1953
Kan' marr' nanat ni vaj te zi,
na i kan' tretun djelt e ri,
djelt e ri i kan' marr' nizam,
na i kan' zan' naten nper han,
u ka dal' drita n'at' Tirane.
Ni selam begut t'Tirans,
te na i hjek' hekrat prej kams,
se na jena t'bijt e nans(*)!
(*) Shpesh djemte e Shqiperise, me qe nuk donin te shkonin nizam, i shpinin te lidhur me hekura.
Moj lule e beharit
- Odrican, Permet, 1962
Haberi na doli,
te mblidhet nizami,
moj lule e beharit!
Te muarr' bandille,
ti ja dhe te qarit,
moj lule e beharit.
Nje nate te tere
u dergje pas zjarrit,
moj lule e beharit.
Me kupen e gjurit
tundje djepn' e djalit,
moj lule e beharit.
Qe ne Korc' e Tepelene
- Jug, 1956
Qe ne Korc' e Tepelene,
te kershteret(*) nizam s'vene,
djemt' e gjore muarre male,
iken as dihen ku vane.
Ky dhespot i Manastirit
ja fali djemte vezirit,
ky dhespoti i Perlepit
ja fali djemte Dovletit.
O dhespot, more dhespot(**),
ne nizame s'vemi dot!
(*) Detyrimi ushtarak u vu ne zbatim gradualisht ne Shqiperi dhe u parasit qe ne fillim vendim i prere per Shqiptaret ortodokse.
(**) Kishin bashkepunuar me qeveritaret Turq per te veshur ushtar edhe popullsine e krishtere te Korces (sipas ligjeve te Tanzimatit).
Kershella bardha ne brinje
- Erind, Gjirokaster, 1958
Kershella bardha ne brinje,
rreth e rrotull me dafine,
me rrush llaj e me debine(*),
brneda rri nje gjeraqine,
ndrit si hena ndaj te gdhire.
Amanet te le mor xhan,
me kerkon pashaj nizam,
ma mban besen a s'ma mban?
Trimi im u'do te pres,
jater(**) s'marr gjer sa te vdes.
(*) Rrush i zi, vesh rrushi plot me kokrra.
(**) Tjeter.
Moj sorkadhja qafegjate
- Vasiar, Tepelene, 1952
Moj sorkadhja qafegjate,
trendafil nata me nate,
trendafil e trendeline:
ku ke zotin moj Galine(*)?
Atje poshte me nje brinje,
m'erdhi keq per ditezine,
e kerkojn' nizam Janine.
(*) Emer gruaje.
VUAJTJET DHE BRENGAT E NIZAMEVE DHE E FAMILJEVE TE TYRE
S'ka me ke te lozij hankua vallene
- Lin, Pogradec, 1956
S'ka me ke te lozij hankua vallene.
Me ate te voglen fustanmadhene.
Fustanmadhja qeshe, fustanmadhja jam,
burrine q'e pace ma muarr' nizam;
me dergoi nje leter, brenda nje selam,
une e tija qeshe, une e tija jam,
c'llafe benjin bota, m'u befshin kurban.
Pėrgjigju Duke Cituar
Postuar mė parė nga flory80
Krijoni Kontakt