Shën Kozma Etoliani i Barabarte me Apostujt - 24 gusht

[Albo]

Nje nga profecite e Shen Kozmait qe po behet realitet ne kohen qe ne jetojme, eshte profecia per popullin e tij grek. Profecia e tij e pare per popullin grek kish te bente me pavaresine e Greqise nga Perandoria Otomana:

"Ajo qe ju mezi prisni, do t'iu vije brezit te trete."

Me kete profeci, Shenjtori profetizoi pavaresine e Greqise 75 vjet para se Greqia te fitonte pavaresine e saj ne 1821.

Procecia tjeter e tij lidhur me Greqine:

"Ketij vendi e keqja ka per t'i ardhur nga njerezit e shkolluar."

Kjo profeci e Shen Kozmait eshte bere tashme realitet ne Greqine e 2012. Mjafton te sjellesh ne mend vendimin per te hyre ne BE qe ne retrospektive eshte nje nga gabimet me te medha qe klasa politike greke mori ne emer te popullit grek.

Albo

[neokastra]

«Predikove drejt besën hyjnore, e stolise pra Kishën e shenjtë, duke u bërë admirues i apostujve dhe duke mbjellë mësimet e hyjëshme, mbarove jetën me tortura e vuajtje. I lavdëruar shën Kozma, lutju Zotit Krisht Perëndi, të na dhurojë përdëllimin e madh».
(Përlëshorja e shenjtorit)
Prejardhja dhe mësimet e para.
Shën Kozmai lindi më 1714 pas Krishtit, në Mega Dhendro të Etolisë, ku punonte si endës pëlhurash, anifandis, që ishte edhe mbiemri i tij. Emri i tij i pagëzimit ishte Konsta. Që në moshë të vogël i lutej Perëndisë, që ta ndihmojë të lexojë “Shkronjat e Shenjta”. Lutjet e tij i dëgjoi Perëndia i gjithëditur, i cili drejtoi hapat e tij pranë murgut Jakov, më vonë, dëshmorit të ri, në manastirin e Pararendësit të shenjtë, afër fshatit të tij. Pranë Jakovit, “si një dre i etur”, vrapoi Konsta dhe u tregua nxënës i nxehtë i tij. Mësuesi i ndriçuar i hapi rrugën, me këshillat e tij, për ndjekjen sistematike të mësimeve të tij shkollore.
Duke mbaruar atë shkollë, vendosi, në moshën 20 vjeçare, të marrë mësime pranë hierodhiakonit të famshëm Gjerasim Liçika, dhe në vazhdim pranë hierodhiakonit Hanania Derviçani. I përlqente të merrte zakonisht si shkas një fjalë të frymëzuar të Shkrimit të Shenjtë dhe ta paraqesë në mënyrë të thjeshtë dhe të kuptueshme, herë ndaj nxënësve të shkollës dhe herë të tjera ndaj të krishterëve të fshatit, për ndërtim shpirtëror.
Të gjitha këto do të përbëjnë fillimin e mirë dhe bërthamën e frymës së tij misionare të mëvonshme. Pak më vonë një pasues i tij do të shkruajë: “Kishte shumë mall, i lumuri, në zemrën e tij, që në fillim kur ishte laik, për t’u ofruar dobi vëllezërve të krishterë nga ato që mësoi, që të fitojë kështu pagë qiellore dhe lavdi të pafishkur”.
Në Malin e Shenjë dhe në Konstandinopojë.
I flaktë nga zelli për një arsimim më të gjerë dhe dëshira për të qenë i dobishëm ndaj popullit të robëruar, vendosi të lërë atdheun, familjen dhe punën e tij dhe të shkojë në Malin e Shenjtë për të ndjekur mësimet në shkollën e re të sapohapur, e cila ishte formuar nga profesorë të shkëlqyer, që jepnin mësim aty.
Konsta dëgjoi me interes të madh Panajot Palamanë, mësoi logjikën nga meçoviti Nikolla Xarxuli, u fut në të fshehtat e teologjisë nga Neofit Kafsokaliviti i Malit të Shenjtë. I zgjeroi më tej njohuritë e tij në urtësinë kishtare dhe botërore, duke ndjekur mësimdhënien e të urtit Eugen Vúlgari.
Në vitin 1759 u thirr murg në manastirin e hirshëm të Filotheut në Malin e Shenjtë, mori emrin Kozma, sipas rregullit, dhe jetonte sipas kanuneve të jetës murgjërore, duke kreshmuar, duke u lutur dhe duke studiuar.
I veshur me rason e thjeshtë, hante aq sa ishte e nevojshme për të jetuar. Pak muaj më vonë u hirotonis dhiak dhe pastaj prift. Ishte tashmë 45 vjeç, i arsimuar, i pjekur, i mbushur me dashuri për Perëndinë dhe i gatshëm të ofrojë sistematikisht dhe tërësisht veten e tij në shërbim të vëllezërve të tij të robëruar.
E trondiste nxitja e apostullit të kombeve, Pavlit, i cili thoshte: «Askush le të mos kërkojë të mirën e tij, por secili të tjetrit» I Kor 10:24. Domethënë, askush, i tërhequr nga vetëdashja e tij, të mos kërkojë çfarë i pëlqen apo çfarë i shërben, por le të synojë dhe të interesohet secilido dhe për të mirën e tjetrit.
Kështu, pasi mori uratën e etërve të Malit të Shenjtë, shkoi në Kostandinopojë për të marrë bekimin e Patriarkut Ekumenik, në mënyrë që të fillojë udhëtimet e tij misionare për riungjillizimin e popullit.

Në qytet takoi vëllanë e tij, mësuesin Krisanth, i cili i dha disa mësime retorike që të flasë me një “metodë”. U pranua dhe nga Patriku Serafim II, nga Delvina e Epirit, që i dha bekimin dhe e pajisi me lejen patriarkale për të dal në udhëtime predikuese. Menjëherë iu përvesh, tërësisht, misionit të Zotit, ashtu siç do të shpjegojë më vonë në mësimdhënien e tij të parë, si vijon: “Duke dëgjuar edhe unë, vëllezërit e mi, këtë fjalë shumë të ëmbël, ku thotë Krishti ynë, të kujdesemi dhe për vëllezërit tanë, më gërryente kjo fjalë brenda zemrës sime, për kaq vite, si mola që ha drurin. Çfarë të bëj unë, thoshte, duke menduar analfabetizmin tim, me shumë modesti. Prandaj e lashë dhe prokopinë time, të mirën time, dhe dola të ecë nga vendi në vend dhe të mësoj vëllezërit e mi”.
Rezultatet e mrekullueshme të veprës së tij.
Vepra misionare, afërsisht 20 vjeçare e mësuesit të madh, kishte ndikim bamirës kolosal në shpirtin e popullit. Njerëz, të dorëzuar te pasionet, vjedhjet, vrasjet, grabitjet, te imoraliteti, indiferentizmi ndaj besës, duke dëgjuar mësimet e shenjtorit, ndryshonin mënyrën e jetesës, siç vërtetojnë raportet publike të punës së tij.
Të paligjtë pajtoheshin me armiqtë e tyre dhe jetonin me paqe për shkak të ndikimit të mrekullueshëm të fjalimeve të tij. Familje kundërshtare shfaqeshin duke bashkëjetuar në mënyrë vëllazërore. Njerëz që kryen krime të rënda, shfaqeshin duke qarë me hidhërim për mëkatet e tyre dhe nga çdo vend afroheshin në rrëfim. Martesa të prishura rregulloheshin. Lavirat braktisnin punën e tyre të neveritshme dhe ktheheshin me pendim të plotë dhe maturi. Zonjusha të pasura dhe të mira, stolitë e tyre të çmueshme ua jepnin të varfërve ose i linin nëpër kisha. Gjyqet pushonin. Gjërat e vjedhura ktheheshin përsëri. Sharjet faleshin. Njerëz të shthurur ktheheshin dhe vishnin skimën murgjërore dhe ndiqnin pas predikuesin.
Brenda njëzetë viteve të veprimtarisë së tij apostolike, arriti themelimin dhe funksionimin e aq shkollave, sa askush nuk arriti, qoftë edhe i pushtetshëm, aq sa arriti ai pa mjete ndihmëse.
Vdekja e tij martirike.
Por veprimtaria njëzetvjeçare e shën Kozmait, nuk krijoi vetëm admirues dhe miq. Lindi edhe armiq, që nuk e shikonin me sy të mirë jehonën që kishte fjala dhe vepra e tij në popull. Meqenëse shenjtori u kundërvihej pazareve të hebrenjve, që i bënin të dielave, duke anuluar kështu pushimin e së dielës, të egërsuar, rendën tek Kurt Pashai i Beratit, dhe e akuzuan, duke shpifur për shenjtorin, se është i dërguar për të organizuar kryengritje. Dhe i ofruan si dhuratë njëzetepesë mijë grosh. Kështu u vendos vdekja e shenjtorit. E burgosën duke e ndarë nga pasuesit e tij, dhe atëherë shenjtori tha në mënyrë profetike fjalët e psaltirit: «Kaluam përmes zjarrit e ujit, dhe na nxore në vend qetësimi» Psal. 65:12.
Më 24 Gusht, ditë e shtunë, ushtarë të dërguar nga Kurt Pashai, e morën nga burgu dhe e shpunë larg, tej Fierit, në Mujalli, dhe poshtë një peme, e varën, dhe më pas trupin e tij, pasi e lidhën me një gur të madh, e hodhën në lum. Kur u mësua ngjarja e hidhur, të krishterët kërkuan dhe gjetën në mënyrë të çuditshme lipsanin e shenjtorit dhe e shpunë në kishën e Hyrjes së Shën Marisë në Tempull dhe kënduan shërbesë dëshmori, në vend të asaj të varrimit. Shërbesa u drejtua nga Mitropoliti i Beratit, Ioasafi i dytë. Në vendin ku u gjend lipsani u ndërtuan një kishë dhe pranë varrit të shenjtorit, me urdhrin e Ali Pashës dhe përgjegjësinë e Mitpolitit të Beratit, u ndërtua një kishë dhe manastir i madh.
Në vitin 1961, me iniciativën e Mitropolitit të Etolisë, Ierotheut, dhe me propozimin e tij, nëpërmjet Sinodit të Shenjtë të Greqisë, iu drejtuan Patriarkanës për shpalljen e shenjtërisë së hierodëshmorit Kozma. Patriarkana e shpalli këtë shenjtëri me dekret sinodi numër 260/20 Prill 1961, kur ishte në fron Patriarku Athinagora, nga Vasilikoi i Pogonit të Epirit.
Me ndërmjetimet e tij të shenjta o Krisht Perëndia ynë mëshirona dhe shpëtona. Amin.




Me Urime të Përzemërta dhe Bekime të Shumta:
Mitropoliti i Beratit, Vlorës dhe Kaninës
† IGNATI
Berat me 24.08.2013

[Archon]

Festimi i Shen Kozmait te Etolise ne Kolkondas,Fier








Foto te shumta ne linku me poshte

https://www.facebook.com/media/set/?...9351696&type=3

[Albo]

Sot ne te krishteret orthodhokse, kujtojme e nderojme kujtimin e nje prej shenjtoreve martire qe e kane derdhur gjakun e tyre ne token shqiptare, Shen Kozma Etolianin, shenjtorin mbrojtes te gjithe popullit shqiptar. Perendia i dha atij shume dhurata te shenjta, oratorine e predikimit dhe profecine. Kudo ku ai shkeli tha shume profeci, ku koha ne shekujt ne vazhdim i provoi si te verteta. Nje nga keto profeci qe e beri mes popullit grek qe u vertetua 3 shekuj me vone ne kohen qe ne po jetojme eshte edhe:

"E keqja ketij populli do t'i vije nga njerezit e shkolluar."

E kish fjalen per anetaresimin e Greqise ne BE, qe nuk ishte nje nisme e vete popullit grek, ishte nje nisme e politikaneve dhe inteligjences laike te vendit. Kriza ekonomike, politike dhe shoqerore qe Greqia po perjeton, ka lidhje direkt me kete nisme e vendim te klases politike dhe akademike greke por pasojat i vuajne te gjithe.

Mbrona e ndricona erresiren tone shpirterore me lutjet e tua o Shen Kozma!

Albo

[Archon]

PANAIR MADHESHTOR NE KOLKONDAS PER TE KREMTEN E SHEN KOZMAIT

Sot, më 24 gusht 2014, Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë kremtoi me madhështi kujtimin e Shën Kozma etolosit. Në manastirin që mban emrin e tij, në Kolkondas, u krye Liturgja Hyjnore Sinodike, që u kryesua nga Kryepiskopi i Tiranës, Durrësit dhe i Gjithë Shqipërisë, Fortlumturia e Tij Anastasi, me pjesëmarrjen e të gjithë anëtarëve të Sinodit të Shenjtë: të Hirësive Mitropolitë, të Beratit Ignatit, të Korçës Joanit, të Gjrokastrës Dhimitrit, dhe Episkopëve, të Apolonisë Nikolla, të Krujës Andoni, të Amantias Nathanaili dhe Bylisit Asti, së bashku edhe me shumë priftërinj e dhjakonë. Qindra besimtarë orthodhoksë dhe jo vetëm, kryesisht nga zona e Fierit, por edhe nga i gjithë vendi, si dhe pelegrinë nga Greqia, mbushën kishën qendrore (katholikonin)të Manastirit dhe mjediset përreth, duke marrë pjesë në gjithë atmosferën adhuruese të ditës. Shumëprej tyre e kishin kaluar natën me lutje nëmanastirin e shenjtorit, siç është tradita shekullore.
Për personin dhe veprimtarinë shpirtërore të Shën Kozmait foli Hirësia e tij Episkopi i Apolonisë, Nikolla, i cili theksoi përkushtimin ndaj besimit dhe veprën e jashtëzakonshme të shenjtorit, që në një kohë të errët e të vështirë ktheu shpresën tek të krishterët orthodhoksë.
Në mbarim të Liturgjisë Hyjnore besimtarëve iu drejtua edhe Fortlumturia e Tij Anastasi, i cili në fjalën e tij iu referua veçanërisht kushteve historike në të cilat Shën Kozmai zhvilloi veprën e tij hierapostolike, rrjedhojë e së cilës ishte frenimi i valës të islamizimeve masive dhe shpëtimi i Orthodhoksisë në këto treva, një realitet i bukur për të cilin të krishterët e sotëm kaq shumë i detyrohen shenjtorit.
Ditët e fundit pati artikuj në gazeta të ndryshme, që arritën deri sa ta cilësojnë shenjtin “djall” dhe “antishqiptar”, duke tentuar, sikundër tha Kryepiskopi, ta varin përsëri shenjtorin në laqe prej letrash. Ata, tha ai, frymëzohen nga formimi ateist dhe duan të vazhdojnë t’i mbajnë të nënshtruar besimtarët orthodhoksë.
Por këto kohë kanë kaluar dhe kur ofendojnë shenjtorët e Kishës, ose kur duan të imponojnë mënyrat sesi orthodhoksët do t’i nderojnë ata shenjtorë, mund të arrijnë vetëm të trondisin tolerancën dhe bashkëjetesën fetare, qëështënjë realitet, nga të paktët, që Shqipëria e paraqet me mburrje në familjen bashkëkohore europiane.
Shën Kozmai ishte jo thjesht një klerik i përkushtuar orthodhoks dhe hierapostull i ndriçuar, por ishte edhe një faktor i progresit dhe për kushtet e epokës së tij synonte epancipimin shoqëror. I nxiste besimtarët të mësojnë greqisht jo si shprehje e nacionalizmit apo si përpjekje për helenizim, po si një mjet që ata të njiheshin me të vërtetën e Ungjillit dhe misteret e Kishës. Në atë kohë ende nuk kishte asgjë të shkruar apo përkthyer në shqip, ndërsa edhe vetë Ungjilli i Shenjtë u përkthye disa dhjetëvjeçarë më vonë. Me predikimin e tij Shën Kozmai emocionoi turmat e besimtarëve në trevat e Shqipërisë së sotme dhe besimtarët e vlerësuan dhe e deshën edhe për të gjthë veprën e tij për përparim shoqëror dhe arsimim të masave.
Fortlumturia e Tij Anastasi foli me emocione edhe për vizitën që pati ditët e fundit në vendin e martirizimit me varje të Shën Kozmait (Kolkondasi është vendi ku u gjet dhe u varros lipsani i Shën Kozmait pas ekzekutimit të tij). Fjala është për fshatin Mujalli, në krah të lumit Seman, në bregun jugor të tij, ku në vendin e martirizimit ekziston një pemë si ajo ku ishte vendosur laku.
Në fund, besimtarët dhe klerikët morën pjesë edhe në litaninë me lipsanin e shenjtorit.
Më pas, në kompleksin manastirial të rindërtuar plotësisht, Kryepiskopi dhe të gjithë kryepriftërinjtë pritën besimtarët dhe pelegrinët.

***

Manastiri i Shën Kozmait është rikonstruktuar plotësisht me kujdesin dhe fondet e siguruara nga Kryepiskopi Anastas. Punimet e gërmimit dhe largimit të dherave nxorrën në dritë varrin e shenjtorit me pikturë murale të asaj kohe që mbi dy shekuj më parë, si dhe elemente të tjerë arkitekturorë me mjaft interes, që ishin mbuluar nga lymi i sjelle nga përmbytjet e lumit Seman. Gjithashtu, janë ngritur edhe katër kisha të reja në zona të ndryshme, që i dedikohenkujtimittëShenjtorit.

***

Kohët e fundit ka pasur një fushatë të orkestruar shpifjesh kundër shenjtorit, me qëllim denigrimin e veprës së Kryepiskopit Anastas dhe të gjithë Kishës sonë Orthodhokse Autoqefale.
P.sh.Një nga sajesat që përdoren, është ajo se nderimi i këtij martiri të madh nuk ka ekzistuar mes të krishterëve orthodhoksë shqiptarë; edhe n.q.s. ka filluar, ka filluar pas vitit 1961, kur me vendim të Patriarkanës Ekumenike u vu në listën e shenjtorëve të nderuar nga të gjitha Kishat Orthodhokse. Këto nuk janë vërteta, nderimi i tij si shenjtor lokal nisi nëshek. XVIII, në të gjitha ato zona ku ai dha një kontribut të jashtëzakonshëm për të zgjuar ndërgjegjen e shtypur të orthodhoksëve nga nata e gjatë osmane, duke frenuar dukshëm islamizimin e këtyre trevave. Këtë e dëshmojnë ndërgjegjja e popullit orthodhoks shqiptar, afresket e ikonat, shërbesa kishtare për shenjtorin, Manastiri i tij dhe kisha e ndërtuar me kujdesin e Ali PashëTepelenës (1814-1815) dhe mbitë gjitha, e dëshmon nderimi i madh i gjithë popullit edhe atij jo orthodhoks, kudo ku ai predikoi.
Dëshmi e këtij nderimi para vitit 1961, që hedh poshtë ato që pretendojnë antiorthodhoksët, mes shumë të tjerave është ajo që kanë shkruar e botuar dy nga personalitet më të mëdha të Kishës sonë: Imzot Theofan Noli dhe Kryepiskopi i parë kanonik, Fortlumturia e Tij Kristofor Kisi.
Imzot Theofan Noli, në vitin 1947, në Boston, botoi Kremtoren (Tëkremtet) e Kishës Orthodokse. Në parathënien e tij thotë se: “Përkthimin... e kemi bërë nga Gerqishtja, me përjashtimin e këndimeve të Shën Kozmait të Beratit, të cilin e parafrazuam nga versioni shqip i KryeHirësisë Tij, Imzot Kristofor Kisi, Kryepeshkopit të Shqipërisë”. Dhe në faqet 754-763 jep shërbesën kishtare të këtij shenjtori.
Pra, Imzot Theofan Noli, që në 1947 (pra për para vitit 1961) e quan Shën Kozmai i Beratit dhe shërbesën e shenjtorit e merr nga botimi i vitit 1931 të Imzot Kristofor Kisit, i cili ka shkruar mjaft për Shën Kozmain.
Pra, për Imzot Theofan Nolin dhe Imzot Kristoforin, si dhe për gjithë besimtarët orthodhoksë dhe më gjerë në shekuj, Shën Kozmai nuk ishte as antishqiptar e as "joshenjtor", siç trumbetojnë zotërinjtë antiorthodhoksë.
Po kështu, i pa parecedent dhe i pa imagjinueshëm për arrogancen dhe frymën antiorthodhokse ishte dhe një deklaratë e disa shoqatave pa lidhje me besimin, e cila krijoi revoltë mes besimtarëve orthodhoks edhe shqetësim per frymën perçarëse që kërkontë të mbillte e tëpër hapte.

[Archon]

[Korcar-L1]

Replikë me Pëllumb Xhufin
56
Mihail Kr. Pantoulas
Postuar më: 29 Gusht, 2014 tek Analiza



Në gazetën “Dita” të Tiranës, u botua, së fundmi, artikull i prof. Pellumb Xhufi nën titullin: “Shën Kozmai dhe misioni i tij në Shqipëri” (1). Objektiv i tij, sikundër vetë ai pohon në hyrje të artikullit, ishte “që të zhvishet Shën Kozmai nga mbulesa mitologjike që e ka mbështjellë personalitetin e tij”. Totalitarizmi, që e dallon këtë formulim konkrret, krijon që në krye të herës probleme të objektivitetit në kërkimin e së vërtetës nga ana e z. Xhufi. Supozoj se vetë ai e njeh më mirë se kushdo tjetër se gazetaria mercenare është një nocion krejt i papajtueshëm me hulumtimin shkencor, që ambienti akademik kuron. Por kjo lidhet me profesorin z. Xhufi dhe besueshmërinë e tij shkencore, që për nga rezultati duket se nuk e preokupon seriozisht. Qartazi qëllimi i artikullit ishte tjetërkund!!!

Sidoqoftë le t’i marrim gjërat prej fillimit. Së pari titulli që i vihet artikullit është në atë mënyrë i formuluar, për të lënë nëntekst një shërbim të porositur të Hieromonakut Kozma në Shqipëri. Kjo nuk është e vërtetë. Dhe kjo për faktin se studimi i letërkëmbimit të shpëtuar dhe i predikimeve të tij na tregojnë se nuk ka patur asnjë devijim përsa i përket mesazhit bazik të Kozmait për popullsitë Orthodhokse të vuajtura të Ballkanit, që ishte të ruajtja e besimit Orthodhoks si armë ideologjike për mbijetesën e rajave përballë muhamedanizmit mbizotërues të pushtuesit Turk (2).

E dyta që konstaton lexuesi në artikullin e z. Xhufi nuk janë veç gabimet profane historike që me shumicë gjenden në këtë shkrim të tij. Për shembull: 1)Është e gabuar se ekzekutimi me varje i Hieromonakut Kozma është kryer në Kolikondas. E vërteta është se Kozmai u martirizua në Mojalli të Fierit (3) dhe varrimi i tij u bë në Kolikondas, ku u gjend trupi i tij i marrë me rrëmbim nga ujrat e lumit Seman (Apsos).2)Vizitat njëzetëvjeçare të Hieromonakut Kozma nga fshatrat e periferisë së Konstandinopojës, në Romilinë Lindore, Maqedoninë Lindore – Qendrore dhe Perëndimore, në Thesali, ishujt e Egjeut dhe të Jonit, Greqinë Kontinentale, në Manastir dhe Ohër deri në Shqipëri dhe Epir, u realizuan me lejen dhe bekimet e Patriarkëve Ekumenikë Serafimit II, Samuelit dhe Sofronit II. Kurrë ndonjëherë nuk është lëshuar firman i posaçëm Sulltanor për këto udhëtime të Kozmait. Kjo tezë e z. Xhufi hidhet poshtë nga vetë ai, ngaqë në po të njëjtin tekst na sjell një letër të Kozmait për kadiun e Filatit Thesproti që të lejohet qëndrimi dhe aktiviteti në zonën nën përgjegjësinë e tij. Pyetja është e thjeshtë. Nëse do të ekzistonte firmani i Sulltanit përse u dashka kërkesa me shkrim për të njëjtën çështje ndaj një gjykatësi klerikal vendor? Dhe për më tepër si do të guxonte Kurt Pashai i Beratit të urdhëronte ekzekutimin e Kozmait?

3) Referenca e z. Xhufi se Patriarkana Ekumenike e emëroi Hieromonakun Kozma si “Inspektor të Përgjithshëm të Shkollave Greke” është e gënjeshtërt. E vërteta është se u caktua “Hieropredikues i Përgjithshëm Apostolik i Kishës Lindore” (4). Me këtë cilësi bëri udhëtimet e tij në Ballkan. E para me të dytën asnjë lidhje nuk kanë. Është për t’u habitur sesi ia arrin dhe i njehson z. Xhufi.

4) Hieromonaku Kozma nuk ishte “Shenjtori gjysëmanalfabet nga Etolia”, sikundër shkruan z. Xhufi. E kundërta ndodh, sepse përveç arsimit të përgjithshëm dhe studimit shumëvjeçar në Bibliotekat e Malit të Shenjtë, ishte njohës i të paktën tre gjuhëve përveç Greqishtes dhe ishte student në Akademinë e famshme Athonike (5), nga institucionet më të vjetra akademike në Evropë, me drejtor Evgjeni Voullgarin, iluministin më të rëndësishëm në Evropën Juglindore.

5) Më 24 Gusht të çdo viti nderimi i kujtimit të Shën Kozmait nuk kremtohet vetëm nga Kisha e Greqisë dhe Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë, sikundër këmbëngul z. Xhufi. Më 20 Prill 1961, kohë kur Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë ishte shkatërruar prej rregjimit të Enver Hoxhës, Patriarkana Ekumenike, me miratimin e të gjithë Patriarkanave Orthodhokse dhe Kishave Autoqefale, e renditi Kozmain në korin e shenjtorëve të Orthodhoksisë Ekumenike (6). Jam i sigurt se këtë fakt e di edhe profesor z. Xhufi, sikundër se shenjtëria e Kozmait ishte ngulitur në ndërgjegjen e popullit, të Krishterë dhe myslymanë, shumë kohë para martirizimit të tij. Për këtë arsye dhe në varrin e tij, në Kolikondas, që nga çastet e para drejtoheshin mijëra njerëz pavarësisht besimit (7). Po e njëjta gjë edhe në Manastirin që ndërtoi në nderim të tij Ali Pashai më 1814 – 1815, ndërkaq së ikona adhuruese të Shën Kozmait filluan në pikturohen në gjithë rajonin ballkanik që prej vitit 1779 e në vazhdim (8). Studimi i mbishkrimeve të ikonave e çvlerëson opinionin e z. Xhufi se në mjedisin Heladik ai shënohet si “ethonmartir apo si apostull i Helenizmit”. Epitetet që shoqërojnë emrin Kozma janë po të njëjtat kudo. I hasim ato në të gjitha ikonat qoftë ato që ndodhen në Shqipëri apo në Greqi, qoftë gjetiu dhe fiksojnë pikërisht atë çka ai ka qenë: hieromonak, hieropredikues, asket, atlet, neomartir, hieromartir, oshënar – martir, apostull, isapostull (i barabartë me apostujt) dhe pas vitit 1961, i Etolisë. Përjashtim këtij rregulli përbën një ikonë e mbartshme (Manastiri i Shën Kozmait, Arnea, Halkidiki, fillimshekulli 20-të) në pjesën e sipërme të së cilës është shkruar mbishkrimi: SHEN HIEROMARTIR DHE ISAPOSTULL I SHQIPËRISË KOZMAI (Ο Άγιος Ιερομάρτυςκαι Ισαπόστολος της ΑλβανίαςΚοσμάς), gjë e cila gjithashtu reflekton realitetin, sikundër ky është reflektuar në mënyrë diakronike në ndërgjegjen e Orthodhoksëve të Shqipërisë dhe jo vetëm tek ata. Dëshmi e papërgënjeshtrueshme është afresku i Shën Kozmait i vitit 1960, në kulmimin e regjimit komunist, në fshatin Bubullimë të Lushnjës (9).

6) Edhe gabimi historik i tij i fundit, fare ashiqar. Lejen për udhëtimin e dytë të Hieromonakut Kozma e dha Patriarku Ekumenik Samuel, dhe jo “vegla e Sulltanit, Sofroni II”, sikundër e cilëson z. Xhufi. Ky Patriark dha lejen e tij miratuese për udhëtimin e tretë me këtë argumentim: “Rrezikun e islamizimit duke e parë emergjent, i ndjeri atëherë udhëheqës i Kishës, Patriarku Sofron II, vendosi të dërgojë këtë klerik të urtë, Kozmain, në ata rajone të rrezikuar” (10). Përpjekja, për ndërprerjen e islamizimeve masive, që rrezikonin transformimin e përbërjes etnike dhe fisnore të poupjve të Ballkanit, e prish gjykimin e z. Xhufi se Patriarku Sofron II, ishte “vegël e Sulltanit”. Lufta pra për pengimin e islamizimeve masive, që rrezikonin të transormonin përbërjen racore dhe etnike të popujve të Ballkanit, e çvlerëson vlerësimine e z. Xhufi se patriarku Sofron II ishte “vegël e Sulltanit”. Vetëm në rastin se në këtë formulim të tij fshihet hidhërimi personal për faktin se prezenca e Hieromonakut Kozma i përmbajti numër të konsiderueshëm Shqiptarësh që të përqafojnë fenë (muhamedanizmin) e pushtuesit Turk, duke qëndruar besnikë në besimin atëror. Por një fakt i tillë nuk është për akuzë por për lëvdatë.

E treta që do të dëshiroja të vërej në shkrimin e profesor z. Xhufi ka lidhje me shtrembërimin, gjatë transferimit në gjuhën shqipe, të citimeve nga burime të shkruara, të cilave u referohet. Një akt i tillë nga pikëpamja shkencore është i papranueshëm, moralisht i palejueshëm dhe i dënueshëm nga i gjithë komuniteti shkenco. Le të marrim dy shembuj: a) Mes titullit të shkrimit dhe paragrafit të parë të tekstit z. Xhufi na parashtron këtë citim: “U mësoni fëmijëve tuaj të flasin gjuhën greke sepse kisha dhekombi ynë janë greke… Më mirë të kini shkollë greke në fshatin tuaj sesa të kini kopshte, pyje dhe lumenj”. Ky fragment është nga Predikimi didaktik nr.5 i Hieromonakut Kozma (11) dhe formulimi i tij oridhinal është si vijon: “ …t’i arsimoni fëmijët tuaj të mësojnë greqisht, sepse kisha jonë është në greqisht. Dhe nëse nuk mëson greqisht, vëllai im, nuk mund të kuptosh ato që kisha jonë pohon. Më mirë, vëllai im, të kesh shkollë greke në vendin tuaj, sesa të kesh burime dhe lumenj. Dhe ndërsa do të kesh mësuar shkrim e këndim fëmijës tënd, atëherë quhet njeri”. Nga krahasimi i dy teskteve menjeherë kuptohet shtrembërimi barbar, të cilin ndërmorri z. Xhufi në mënyrë që të manipulohet dhe të vishet me faj kuptimi real i fjalëve të Kozmait, në mënyrë që lexuesit të orientohen në konkluzione të gabuara. Konkrretisht në shprehjen origjinale të Kozmait “…sepse kisha jonë është në greqisht [gjuhën greke]” z. Xhufi në mënyrë abuzive shton fjalët “dhe kombi ynë”.Ndërtoi, për pasojë, fjalinë“sepse kisha dhe kombi ynë janë greke” dhe për arsye propagandistike i vuri në gojën e Kozmait. E di sigurisht profesor z. Xhufi se fjala“komb” mungon kryekëput nga fjalori i tij, ndërsa fjalën gjini e përdor vetëm ku i referohet gjinisë njerëzore ose gjinisë së Orthodhoksëve. Ka edhe diçka, akoma, që gjithashtu, nuk është se nuk e di z. Xhufi. Fjalën Helenëhieromonaku Kozma e përdor gjithonë me kuptimin e idhujtarit (atij që adhuron idhujt). Është shprehës fragmenti i mëposhtëm nga predikim i tij didaktik: “Nuk jeni Helenë, nuk jeni jopërdëllimtarë, heretikë, të pafe, por jeni të Krishterë Orthodhoksë përdëllimtarë” (12). Nga sa u thanë bëhet e qartë se hieromonaku Kozma besonte se forsimi i besimit të krishterë orthodhoks dhe për këtë shkak përballimi i islamizimeve ishin në një linjë me njohjen e gjuhës greke, ngaqë në greqisht ishin formuluar fillimisht të gjitha librat e shenjta dhe dogmat e saj. Një e vërtetë e vetëkuptueshme që gjen konfirmimin e saj absolut në personin e Fan Nolit, i cili me sukses përktheu nga greqishtja në gjuhën shqipe një pjesë të madhe nga thesari i teologjisë dhe adhurimit orthodhoks, duke qenë vetë ai një njëhos i gjuhës greke antike, mesjetare dhe moderne (13). Z. Xhufi i di këto të gjitha prandaj edhe guxoi manipulimin me këtë fragment konkrret të Predikimit të Kozmait. Vetëmse vjedhësi dhe mashtruesi vetëm për pak kohë gëzohen… b) Në shkrimin e z. Xhufi gjendet, gjithahstu. Fragment i një letre të hieromonakut Kozma për kadiun (gjykatës fetar myslyman) e Filiatit të Thseprotisë, për dhënien e lejes që të rrugëtoj në zonën e tij. Fragmenti të cilin boton është si vijon: “Unë, zotëria im, si shërbëtor i sovranit tim, Sulltan Hamitit, po u vij përreth nga fshati në fshat që të bind të Krishterët të mbajnë besën e Perëndisë dhe të binden në urdhërat e sulltanit, sikundër kam urdhër nga Patriarku dhe parinë e Kishës…”. Origjinali i tekstit, ndërkaq, i letrsë së Kozmait është si vijon: “…unë, zotëria im, si i Krishterë dhe shërbëtor i padenjë i Perëndisë së shenjtë dhe raja i mbretit tim Sulltanit Hamit, i urdhëruar prej patriarkësh dhe kryepriftërinjsh të mi, po rrugëtoj dhe u mësoj të Krishterëve të ruajnë porositë e Perëndisë dhe të binden në urdhërat mbretërorë sipas vullnetit të Perëndisë…”. Nga teksti origjinal z. Xhufi ka hequr dy elementë decizivë. E para është vetëpërcaktimi i hieromonakut Kozma “i Krishterë dhe shërbëtor i pavyer i Perëndisë së shenjtë”. Që i paraprin cilësisë si “raja i sulltanit Hamit”. E dyta është përcaktori “sipas vullnetit të Perëndisë”, që përcakton me qartësi absolute përmbajtjen e urdhëresave sulltanore ,e të cilat do të mund të binin dakord të Krishterët Orthodhoksë. Synymi i qartë i z. Xhufi është që të paraqesë hieromonakun Kozma si vegël të Sulltanit. Nuk mjaftohet vetëm këtu. Që t’i jap gjoja një pamje të vërtete shpifjeve të tij kundër Kozmait, e ngatërron atë në disa lëvizje Shqiptarësh të revoltuar kundër Portës së Lartë, duke vendosur në kohë letrën e tij për Katiun e Filiatit më 13 Qershor 1767. Sigurisht, e di z. Xhufi, se koha e vërtetë e shkrimit të asaj letre është 1779 (14), dymbëdhjetë vjet më pas, periudhë kohore gjatë së cilës historia nuk të regjistruar asnjë lëvizje veç asaj të përplasjes së ashpër personale të Ali pashait me Kurt Ahmet pasha nga viti 1779 deri më 1782(15). Në fund të fundit prë rastin e Kozmait z. Xhufi është shumëfish i ekspozuar, sepse masakroi me dashje historinë, nuk e respektoi traditën e gjallë popullore të vendit të tij dhe përbuzi kujtimin e dlirët të Shqiptarëve, të krishterë dhe myslymanë, që për dyqind e tridhjetë e pesë vjet tanimë duarhapur deponojnë nderimin dhe falenderimin e tyre për gjithshka u ofroi atyre dhe atdheut të tyre, Kozmai. Dhe do të vijojnë ta bëjnë këtë sado që kjo hidhëron profesorin z. Xhufi.

Përpjekja e fundit e pashpresë e z. Xhufi që të zhvlerësojë respektin e thellë të popullit shqiptar në kujtimin e Shën Kozmait përmban në vetvete një pasion të pabesueshëm. Në artikullin e tij mbështet idesë se udhëtimet e hieromonakut Kozma përbënin pjesë të një plani, që kishte për qëllim: a) të mbante të robëruar tek Perandoria Otomane popujt e krishterë të Ballkanit dhe b) të përhapte gjuhën helenike tek trevat shqiptare me krijimin e shkollave greke. Le t’i shikojmë to dy aspektet me gjakftohtësi.

Është fakt i njohur tek komuniteti shkencor dhe akademik se trajtimi i çfarëdo çështjeje, aq më tepër të shkruarit e një artikulli, presupozon studim të thellë dhe hulumtim të hollësishëm. Në rastin e Shën Kozmait, z. Xhufi i konsideron të dyja të tepërta. Nuk i intereson e vërteta, por “regjizura” e mashtrimit, edhe në rastin kur ky është kaq i trashl, sikundër argumenti i tij se Kozmai luajti lojën e sulltanit në kurriz të popujve të rkishterë të Ballkanit.

Në rast se z. Xhufi do të studionte qoftë edhe elementarisht atë periudhë, veprën dhe jetën e hieromonakut Kozma do të kishte edhe guximin të pohonte se piedestali historik i ideve të tij nuk ishte përmbysja e regjimit feudal ortoman, historia madje nuk i kihste ngarkuar këtë detyrë, por besimi i patundur në epërsitë shpirtërore të krishterimit. Për përhapjen e ideve të tij Kozmai shfrytëzoi veçantitë historike të ndarjes më dysh të shoqërisë otomane se besimtarë ofiqarë (myslymanë) dhe jobesimtarë vasalë (të krishterët), që reflektonte marrdhënien mes pushtuesit dhe të pushtuarve. Kjo ndarje shoqërore, në bazë të besimit fetar, ndikoi në mënyrë vendimtare evolucionin etnogjenetik të popujve të krishterë të nënshtruar të rajonit. Skllavërimi social feudal mori trajtat e nënshtrimit fetar dhe krishterimin përbëri element historik të etnogjenezës. Kryqi nga simbol fetar u bë simboli i flakjes së zgjedhës otomane. Përballë fesë së pushtuesit hieromonaku Kozma lartësoi me mësuesinë e tij besimin orthodhoks të të pushtuarve. Për këtë arsye dhe lufta e tij kundër islamizimeve ishte një nga kapitujt më të rëndësishëm dhe më pozitivë të veprimtarisë së tij.

Këtë flamur nuk e uli akoma edhe kur bënte vlerësim të skllavërimit Turk si më tolerant nga kolonializmi i Frëngëve ose e venecianëve me argumentin se “Turkut aspra (para) nëse i jep bën çfarë të duash”, ndërsa të tjerët “do të na dëmtonin në besim”. Edhe diçka akoma shumë e rëndësishme. Në emrin e besimit orthodhoks nuk mbrojti atdheun kundër Turqëve edhe Heroi Kombëtar i shqiptarëve, Gjergj Kastriot (Skënderbeu)? Por me vrullin që ka marrë z. Xhufi nuk e ka për gjë ta denoncojë edhe atë si një agjent sekret të Turqve!!!

Ngelen për t’u prëgjegjur edhe sa janë shkruar në artikull lidhur me pozicionin e hieromonakut Kozma ndaj gjuhës dhe arsimit helenik. Çështja është shumë e thjeshtë sado që z. Xhufi bën përpjekje pa sukses të “zbulojë” objektiva të fshehta politike. Përgjigja gjendet te ajo frazë e Kozmait, që është e përfshirë në shumë pika të mësuesisë së tij, të cilën z. Xhufi e ka fshehur kur ka përdorur fragmentin analog:“Edhe nëse nuk ke studiuar greqishten, vëllai im, nuk mundesh të kuptosh ato sa Kisha jonë pohon”. Pa këtë bazë argumentuese nxitja e Kozmait për popullsitë orthodhokse të Ballkanit që flisnin gjuhë të tjera ( albanofonë [shqipfolës] , vllahofonë, sllavofonë, tourkofonë), që “të mësojnë greqishten”, do të dukej se vinte në kundërshti me parimet e tolerancës liberale. Por ndërkaq, në bërrthamë, të mendimit të Kozmait fuqizimi i besimit të krishterë Orthodhoks, përmes gjuhës dhe arsimit Helenik, kishte një rëndësi gravitale dhe përbënte elementin mbizotëruse të përpjekjes idelologjike të tij kundër islamizimeve. Ishte e vështirë, për shembull, ta linte të paprekur rekrutimi i qindra mijra fëmijësh nga trevat Ballkanike në trupën e Jeniçerëve, llogariten të paktën një milion të atillë, dhe që për këtë fakt humbën njëherë e për gjithmonë besimin dhe etninë e tyre.

Për më tepër, kjo nxitje konkrrete e Kozmait duket se kënaqte nevojën e pjesëmarrjes së barabartë të njerëzve në veprimtarinë sociale, ekonomike dhe kulturorem ngaqë në këtë periudhë kohore të zotëruarit e gjuhës helenike përbënte parakusht të nevojshëm për një gjë të atillë. Edhe akoma diçka. Funksionimi i shkollave në treva me popullsi intensivisht konservative ishte kontribut determinant në krijimin e një ambienti pozitiv arsimor, të denjë për t’i bindur ato popullsi se zotërimi i diturisë përbën atë rrugë unikale, që i shpie njerëzit, shoqëritë njerëzore dhe popujt drejt prosperitetit dhe përparimit. Nën këtë kontekst hieromonaku Kozma ishte ai pararendës i rilindjes shpirtërore të tyre dhe jo vetëm kaq. Më 18 Tetor 1848 udhëtari dhe piktori Anglez Edward Lear vizitoi një shkollë të atillë, që funksiononte që fshatin ngjitur me manastirin e Shën Kozmait, në Kolikondas (16). Përshkrimi është mbresëlënës dhe do të ishte shumëfish i dobishëm për z. Xhufi që ta studioj atë.

Absorbimi i mesazhit të Kozmait nga shoqëria shqiptare ishte i drejtpërdrejtë dhe rezultatet diakronike dhe befasuese. Le t’i mbajmë shënim ato: Faktorët e rilindjes shqiptare Naim dhe Sami Frashëri ishin nxënës të Shkollës Zosimaia të Janinës (17). Po kështu themeluesi i shtetit modern shqiptar Ismail Qemal Vlora (18) dhe autori i Fjalorit Shqip, Konstandin Kristoforidhi (19), që i përfundoi studimet e tij në Universitetin e Athinës. Diplomantë të këtij Universiteti ishin po ashtu, Fan Noli (20) që përktheu nga greqishtja në shqip një pjesë të madhe të literaturës kishtare si edhe Aleksandër Xhuvani (21) që ripunoi nga alfabeti helenik në atë shqip Fjalorin e Kristoforidhit. Po qëndroj vetëm në këta për t’i mëshuar faktit në vetvete, se studimet e tyre bë greqisht jo vetëm nuk e zbutën, përkundrazi e përforcuan ndjenjën e origjinës së tyre nacionale, për hidhërim të madh të z. Xhufi. Po të njëjtin efektshmëri patën fjalët e hieromonakut Kozma edhe për banorët e Myzeqesë dhe të trevave të tjeram ku ai udhëtoi dhe predikoi. Mos vallë e njëjta gjë nuk ndodh edhe sot me mijra nxënës dhe studentë me origjinë shqiptare, që studiojnë në shkollat dhe Universitetet helenike? Z. Xhufi shtirret se neglizhon një fakt që përbën gjënë më të zakonshme për komunitetin akademik. Pikërisht, atë mesazh ekumenik, të cilin rrezaton gjuha dhe mësuesia Helenike, dhe është kjo arsyeja që studimet helenike kurohen në të gjitha universitetet me famë botërore.

Profesori z. Xhufi e mbyll shkrimin e tij me cilësime negative për Shqiptarët që nuk ndajnë me të të njëjtin mendim. I konsideron ata viktima të hieromonakut Kozma. Në këtë kategori ka përfshirë edhe Ali pashën me mendimin se “me ndërtimin e manastirit të Shën Kozmait nnë Kolikondas ndihmoi shumë në ngritjen e kultit të murgut Kozma”. Jam i sigurt se herën tjetër ka për ta dënuar si agjent të Grekut, ngaqë mbante korrespodencën e tij në gjuhën Helenike (23). Ndruhem gjithashtu se për të njëjtën arsye, në fund të herës, nuk ka për tia nxjerrë i larë edhe Gjergj Kastrioti (Skënderbeu). Për këtë arsye edhe nuk përbën befasim që në fjalën histerike z. Xhufi nuk neglizhoi t’i referohet edhe Kryepiskopit të Shqipërisë, Imzot Anastasit. Madje, personaliteti i Kryepiskopit të shqiptarëve Orthodhoksë përbënte që në fillim, objektivin e tij. Paçka se pak ditë para shkrimit të artikullit të tij, gjatë ceremonisë së shenjtërimit të Kishës së re Katedrale të Tiranës, një stoli e vërtetë e qytetit, e gjithë udhëheqësia shtetërore, politike dhe shpirtërore e Shqipërisë sikundër mijëra njerëz, nderuan veprën kolosale të kontributit dhe sakrificës së Imzot Anastasit prë grigjën e tij, por edhe për të të gjithë popullin qe jeton në shtetin shqiptar, pa asnjë dallim, Mesa po duket z. Xhufi ka për të finalizuar një tjetër mision. Është për ardhur keq sepse mban edhe titullin e profesorit!!!



*Mihail Kr. Pantoulas, filolog – hulumtues. Ish-Deputet i Janinës. Ish-Kryetar i Komitetit të Miqësisë së Parlamentit Helenik me Parlamentin Shqiptar. Ish-Sekretar i Përgjithshëm i Konferencës Ndërparlamentare të Orthodhoksisë

[Albo]

Mbrona o Shen Kozma me lutjet e tua te gjithe ne mekataret ne keto kohe te veshtira qe po kalojme!

[Albo]

Mbrona o Shen Kozma te gjithe ne mekataret me lutjet e tua drejtuar Zotit Krisht e Nenes se Tereshenjte Mari!

Lutu qe ora e Gjykimit te Perendise te vije sa me pare, qe te mos ngelemi ne meshiren e te ligut!

[Albo]

Mbrona o Shën Kozma të gjithë ne mëkatarët me lutjet e tua!