Aleksandri i Madh, gjuha burashaski dhe ilirët e Pakistanit

[dardajan]

Shtepite Hunza jane te bera prej guri te lidhura me balte dhe me kashte
Shtepite hunza ndahen ne tre hapesira .Hapsira e pare qendrore perbehet nga nje dhome ku zakonisht perdoret vetem per dimer .Hapesira e dyte eshte njera ana e shtepise me nje tarrace si verande dhe qe rrethohet me murin ku rrine kafshet. kjo hapesire perdoret gjat gjith veres per te ngrene dhe fjetur.Ne hapesiren e pare gjenden tre "krevat" prej guri ose si i thone rrasa guri shum te ulta te gjata 3 m dhe te gjera 2. Ne oborr gjendet nje vaske prej guri e mbushr me uje ku ata lahen cdo mengjes.
Hapesira e trete eshte tarraca e shtepise aty flihet aty punohet per te thare frutat gjate veres.Shtepite e tyre nuk kan dritare pervec asaj ku rrine ne dimer qe ka nje dritare te vogel prej druri sa per te lejuar qarkullimin e ajrit.
Qe dhoma ne dimer te jete e ngrohte ajo nuk ka dere te jashtme dirkte por ne te hyet ne fillim ne dhomen e kafsheve pastaj ka nje korridor dhe nje kthese me nje porte ku te con brenda ne dhome. Thuhet se keto lloj shtepish jane pikerisht ato te ndertuara nga tre luftetaret Grek qe formuan edhe tre fshatrat e pare qe jane Baltit,Altit dhe Ganesh ketu kepucet lihen tek dera e shtepise dhe hyet brenda zbathur, ne fund te kesaj dhome ka edhe nje dere te vogel si aneks ku mbhen te gjitha ushqimet e dimrit, kjo dere eshte me celes dhe celsin e mban e zonja e shtepise.Ata ulen ne shtepi kembekryq per toke ose mbi krevatet e gurit.
Per tu lare ata kane nje bime ne oborr nga e cila marrin farat i shtypin kur lagen me uje ato bejne shum shkume dhe pastrojne mire.
Ata nuk kan banjo por ne pjesen e siperme te shtepise ne oborr kane nje kosh po e quaj prej guri qe mbulohet me nje kapak te rende guri brenda koshit gjendet nje rrere e holle , per te bere nevojat personale spostohet kapaku i gurit dhe pastaj jashteqitja mbulohet me rere sic bejne macet.Ai kosh pastrohet shpesh dhe ne oborr nuk vjen kurre ere e keqe biles as nuk kuptohet se ku eshte banjo.Rera me gjith jashteqitjen nuk flaken por hidhen ne arre si pleh.
Femijet e vegjel Foshnjet ata i mbeshtjellin me nje cope te trashe ne forme katrore qe nuk eshte as carcaf e as batanije dicka e ndermjetme pastaj i lidhin dhe i fusin ne kullen e tyre te shtruar me pak bar te thate dhe nje batanije persiper.Kudo qe jane duke punuar grate kane me vete kete lloj krevati prej druri qe e tundin.Mbi ffemijen hidhet edhe nje si perde e holle qe ta mbroje nga insktet.
Ato ushqejne me qumeshtin e tyre femijet deri ne 2 vjec femrat dhe 3 vjec meshkujt.
Foshnjet nuk mund ti preke asnje burre apo mashkull tjeter derisa ti dale dhembi i pare dhe vetem ateher i pari qe e merr ne krah eshte me i vjetri i familjes stergjishi apo gjjyshi , pastaj mund ta marrin me rradhe gjith te tjeret.
Gjate gjith historise hunza nuk ka vdekur asnje foshnje.

[dardajan]

A ju duket si shqip kjo muzikë e Kalashave? (nga sekondi i njëzetë e deri kah gjysma)

Para se ti binim fyellit apo gernetes te paret tane i kane rene pipzave edhe ato u perfeksionuan derisa arriten ti lidhnin dy tre se bashku dhe tju binin ne melodi te ndryshme me vone doli fyelli qe eshte nje kopje e pipzes kurse industria e re nxorri gerneten qe te gjitha e kane zanafillen tek pipza dhe ajo qe degjohet aty eshte pipz ato te tjerat jane dy daulle ose me sakt nje daulle dhe nje qyp. qe treja keto kane qene vegla muzikore te te pareve tane pipza dhe fyelli kane qene vegel muzikore e cobaneve.Ne pjesen e pare muzika me pipza eshte vene si sfond dhe nuk ka lidhje me kercimin. Pjesa e dyte eshte puro valle shqiptare , ndersa pjesa e trete me ata burrat qe kendojne eshte tradit edhe sot e kesaj dite tek ne ajo eshte nje kenge burrash me iso une vet kam mbajtur iso ne keng te tilla kur shkoja ne fshat sidomos ne Skrapar.FLM qe e solle ketu si faktin nr 1 ne favor te kesaj teze.
Pastaj se harrova fare tema eshte per Hunzat dhe jo per kalasht.
Megjithate ti mos mendo se do gjesh dike atje qe do kerceje pogonishten,Apo, Sa e bukur ka dal nusja ,Marshalla,Marshalla, ose me keq akoma mos prit qe te kercejne napolonin dhe ti bien gernetes atyre ju ka ngel ora qindra vjet me pare dhe e ruajne si reliken me te cmuar.

[jul-linda]

para ca ditesh ne nje emision tek zdf flitej ne lidhje me popullsin qe jeton ne Hunza , gazetari kish ngel i habitur nga numri i madh i pleqve dhe plakava , dhe sa me shume flitej ne lidhje me ate popullsi aq me shume u binda per jetegjatesine e tyre , ata nuk pinin kafe alkohol dhe duhan , nga natyra ishin shume te qete dhe shume mikprites , ishte nje emision mjaft terheqes dhe interesant qe ja vlente ta shikosh ..

[Testim]

Pastaj se harrova fare tema eshte per Hunzat dhe jo per kalasht.

Pikërisht këtu është çështja.

Hunzakët dhe Kalashët janë popuj krejtësisht të ndryshëm, në shikim të parë. Sikurse janë shqiptarët me suedezët, apo rumunët me baskët etj.

Muzika që solla është e kalashave, dhe meqenëse tema është për Ilirët e Pakistanit dhe për kalorësit e Aleksandrit, atëherë të përkujtoj që Hunzakët nuk kanë kurrëfarë legjende që i lidh me Aleksandrin ose me ilirët.

Këto legjenda i kanë Kalashët dhe Nurestanët.

Kalashat pothuajse gjysmën e fjalëve i kanë puro shqip. Andaj ia vlen që të merremi me kalashët, ndonëse nuk e hedh poshtë as mundin që po bën këtu për hunzën, por gjithnjë duhet pasur parasysh mos të ngatërrohen, se janë popuj krejtësisht të ndryshëm.

[dardajan]

Kur nje femije mbush 2 vjec ai quhet i rritur dhe mund te filloje te eksploroje ambientin i vetem ne shoqerine e nje femije tjeter 5-6 vjec qe mund te jete i vellai, motra ose kushuri i pare , si djal xhahxai,halle apo teze. Ata e ngarkojne ate ne kurriz dhe lozin se bashku neper shkembinj, kanale e pellgje.Grate hunza nuk lindin kurre femije njeri pas tjetrit por me diference 2,3 vjecare kjo ben qe femijet te mos jene xheloz te lozin bashke dhe ta duan njeri tjetrin.Ne moshen 4 vjecare ata jane te pamvarur dhe levizin edhe vetem ne territorin perreth.
Prinderit nuk i detyrojne kurre ata qe te bejne apo te mos bejne dicka ,ata ja lene kete vullnetit te tyre te lire.Ata degjojne cdo bisede midis te rriturve dhe ne moshe te vogel dine edhe se cfar eshte dashuria,seksi,marrtesa,burri gruaja, familja,femijet, etj keshtu qe kur tek ata zgjohet instikti seksual nuk ka ndonje problem shum te madh sepse jane te pregatitur psikollogjikisht per kete.
Vetem nje gje ju mesojne femijve ate se si te jene nje kopje e lumtur dhe kete lumturi tja u trasmetojne edhe femijve.Te rinjte Hunza nuk martohen me vone se 16-18 vjec. I vetmi ligj qe egziston per nje martese eshte qe ajo mund te behet duke zgjedhur nje nga 5 fiset Hunza. Dhe te mos behen martesa brenda gjakut.Zgjedhja e kopjes se re behet nga prinderit por ata zgjedhin gjithmon ata qe femijet e tyre njohin dhe ju pelqen pra ne njefar menyre e din se kush i pelqen dhe ke duan.Mbas festes se dasmes qe behet me pjesmarrjen e dy familjeve te sapomartuarit shkone ne dhomen e tyre per te consumuar martesen dhe cuditerisht ata ne naten e pare nuk lihen vetem por sipas nje ligji shum te vjeter te trasheguar shoqerohen nga e ema e te burrit qe ka per detyre ti tregoje gruas se re pra nuses te fshehtat e grave dhe burrave, ne menyre qe ata te mos zhgenjejhen qe diten e pare.
Nese nusja eshte e turpshme ,dhe nuk ka deshire ,ajo fle me te derisa ajo te jete gati per konsumimin e raportit.
Dhe nese nusja nuk deshiron ta konsumoje martesen ajo eshte e lire te shkoje tek prinderit pa asnje problem midis familjeve dhe nuk detyrohet me force . Ata respektojne shume te drejtat e individit.
Mbasi kane kaluar muajin e mjaltit kane te drejte te flene se bashku ne krevatin e te martuarve, dhe kur gruaja eshte shtatzane ajo e le menjeher bashkeshortin dhe shkon tek krevati i grave dhe femijve.Kurse burri shkon tek burrat e martuar. Ata nuk mund te kene bashke asnje lloj takimi intim derisa te lind femija dhe shkeputet nga gjiri i se emes qe zgjat nga 2-3 vjet. Ai qe thyen kete rregull shikohet me percmim te madh si nje njeri shum i ulet. Koha e dhenies se qumshtit per femrat eshte 2 vjet dhe per meshkujt 3 vjet.
Takimet e fshehta per ta jane 100% te pamundura per menyren e tyre te jeteses kolektive.Gruaja shtatzane punon por i lene gjithmone punet me te lehta dhe kur nuk ndihet mire mund te pushoje pa patur frike se mund ta gjykojne negativisht.

[Stavri Trako]

Aleksandri I Madh Akili

Aleksandri i madh


Ishte në vitin e tretë të mbretërimit të Maqedonisë kur Filipi i dytë ,vetëm 24 vjeç
martohej me Olipian bijën e mbretit të Epirit ,që rridhte nga fisi i Akilit ,pra nga Eakidët.
Thonin se, Olimpia , më pare quhej Myrtali ,ishte si një hyjneshë e bukur ,elegante ,me mjaftë shije dhe kishte një adhurim të mistershëm për Orfeun .Thonin se, ajo përjetonte shpesh pamje hyjnore ,e më e çuditshmja qe ajo ëndërr që kishte parë çifti i ri para martesës Ajo kishte parë në endërr t’i dilte një shkrepëtimë nga barku dhe të shpërndahej anekënd në drejtim te horizontit,ndërsa Filipi kishte parë në endërr të dilte nga barku i saj një luan.Orakulli
Aristandro më i famshi i kohës ,kur dëgjoi këtë ëndërr paratha se fëmija,që do të lindte do të ishte një djalë që do të përgjasonte me stërgjyshin e tij Herakliun , që kish mundur dikur Luanin në Kiteron ,dhe fama e këtij fëmije do të shpërndahej anekënd në botë.
Në një natë Korriku 356 para krishtit erdhi në jetë Aleksandri dhe për çudi atë natë u dogj nga Hirostrati,tempulli i Artemisës në Efestion.Atëhere të gjithë besonin se Artemisa ,nuk mundi ta shpëtonter tempullin e saj nga që po ndihmonte Olipian të sillte në jetë Aleksandrin.Filipi në ato aste ndodhej në rrethimin e Polidesë ,në anëdetin e Maqedonisë.Për të ajo natë qe shumë fatlume .Lajmësit njëherazi i jepnin tri sihariqe:Parminioni kishte mundur Ilirët ,kuajt e tij kishin fituar garat Olimpike dhe Olimpia kishte lindur djalë.
Elaniqi qe mëndesha e Aleksandrit të ri që ndihmonte Olimpian në mirëritjen e tij Djemtë e saj qenë oficerë të Aleksandrit ndërsa vëllai i saj Klito i shpëtoim jetën në betejen e lumit Granika
Për mirëritjen dhe edukimin e Aleksandrit u morën shumë mësonjës ,i pari ishte Leonidha një burrë fisnik ,i rreptë për nga natyra por i thjeshtë dhe i përmbajtur.Ai ishte një i afërm i Olipias Ai e edukoi Aleksandrin me ushtrime në natyrë , kërkonte prej tij ,që të vishej lehtë dhe të lahej me ujë të ftohtë dhe të ushqehej thjeshtë me çka u falte natyra .Falë këtij edukimi Aleksandi kishte një trup të fuqishëm e të zdërvjelltë.Aleksandri shquhej për force trupore ku bukuria e muskujve ishin në harmoni veprimet e tij energjike dhe sjelljet e hijshme .Këto parime të shëndosha u zbatuan pa ngurim nga Leonidha ,ato formuan karakterin e fortë të Aleksandrit të ri dhe edukuan trk ai shpirtin etuziast .
Një ditë ,Leonidha e pyeste Aleksandrin : ‘O bir ,kur do të bëhen njerëzit e lumtur? Aleksandri me zgjuarsi iu përgjegj:”Kur të bashkohen nën një mbretëri dhe të bëhen vëllezër.”Leonidha i befasuar nga kjo përgjigje i tha kushërirës si tij ,Olimpias,:”Brenda tët biri ,fshihet jo vetëm mbreti i Maqedonisë ,por mbreti i tërë botës.”
Aleksandri ishte bardhosh ,me flokë biond ,kishte sy të ndritshëm dhe shkrepëtitës dhe në fytyrën e tij zotëronte qetësia.Ai ngjasonte nga shtati me Akilin (Ahilehtin) : shtat mesatar ,ecje të vrullshme e të fuqishme ,pak i përkulur në supin e majtë.Trupi i Aleksandrit përherë epte një ngrohtësi natyrore ,falë edhe përgatitjes së tij për jetën , por për nga vrulli ,guximi dhe trimëria ,qe si dy pika uji e ngajshme me atë të stërgjyshit të tij Akilit të cili e pati edhe model dhe shembull në terë ndërmarjen e tij famëmadhe.Njerëzit në antikitet i jipnin vlerë të madhe origjinës së tyre etërore.Etër kuptonin dyshen genetike ,babe-nënë,gjyshër-gjyshe,stërgjyshër etj.Aleksandri krenohej si fëmij se nga i ati kishte stërgjysh Herakliun ,ndërsa nga e ëma kishte stërgjysh Akilin dhe padyshim Peleun dhe Aeakun.
Në lodrat e fëmijërisë dhe të rinisë Aleksandri kishte pranë mjaftë shokë bashkëmoshatarë siilotën,djalin e gjeneralit Parminion;Erigiun,Ptolemeun ,Hefestionin me të cilët luante dhe stërviotej.Ai dallohej ndër shokët e tij ,për përqëndrimin dhe durimin që bënte,çdo punë që merrte e shpinte deri në fund dhe për asnjë arësye nuk e shkëpuste vemendjen nga përkushtimi i tij .Filota ndonjëherë ndihej i pafuqishëm para tij dhe niste e lëvdohej me bëmat e të jatit.Në cast Aleksandri ia kthente :”Filota ,nuk duhet të mburremi me bëmat e baballareve tanë,por me tonat.Unë mërzitem shumë kur dëgjoj për fitoret e njëpasnjëshme të baballarëve tanë, sepse kam frike se nuk po na lene raste ,që unë bashkë me ju të bëjmë bëma burrërie!Aleksandri kishte natyre shumë bujare gjë qe e shfaqi edhe në vitet e triumfit dhe të lavdisë së tij .Shokët qenë pasuria me e vyer e tija.Hefestioni qe miku I tij.siç qe edhe Iliada e Homerit libri më i dashur i tij. Aleksandri qe një lexues i jashtëzakonshëm .Iliada e Homerit ishte libri më i dashur për të ,por kishte ndjekur dhe shfaqet e tragjedive te Eskilit,Euripidit dhe të Sofokliut Ai ua deklamonte shpesh shokëve të tij këngët eIliadës.Një prej ditëve, kur Aleksandri po deklamonte këngën e 22 u përmall shumë dhe me brengë iu drejtua shokëve:’Sa do të dëshiroja që edhe unë si Akili të kisha një mik të tillë si Patrokli!” Hefestioni aty për aty iu përgjigj:’Nëse ti Alerksandër ,dëshiron me zjarr të zëvendësosh Akilin edhe unë kam dëshirë të zë vendin e Patroktit për ty !”I mrekulluar Aleksandri e përqafoi Hefestionin dhe i tha:”Tani e tutje Aleksandri është Hefestion dhe Hefestioni është Aleksndër”Sipas ritit të lashtë ata u bënë vllamër duke pirë gjakun e përbashkët me kupën e artë të miqësisë.
Leonidha u kujdes më së shumti dhe për edukimin moral të Aleksandrit .Asnjëherë ,Aleksandri ,nuk haronte kur ngrihej nga shtrati t’u falej Hyjnive të Olimpit dhe t’ju ofronte flitë e duhura .Hante gjithëmonë një mëngjes të lehtë ,me vemendjen dhe përkushtimin e duhur ndiqte mësimet..
Në lojrat me shokët Aleksandri i ri dallohej për gjykime të drejta , për mendjemprehtësi në krijimin e situatave imagjinare të lojrave luftarake dhe në organizimet e gjuetisë së shpendëve a kafshëve të vogla të egra me harkqë ishte pjesë e lojës së tyre . Ai parapëlqente të rrezikonte kur me shkathtësi zbriste o hipte në koçit e luftës që tërhiqeshin vrullshëm nga kuaj të fuqishëm .
Që në rini ai u dallua dhe për zgjuarsi diplomatike në marëdhënie me të huajt.Dërgata e persëve u befasua me zgjuarsine e Princit të Maqedonisë i cili i priti ne këmb të të atit që në atë kohë qe i angazhuar në një fushatë ushtarake .Ajo që i la pamend të dërguarit e Darit qe fakti se Aleksandri i Ri nuk i pyeti as për pallatet mbretërore , as për sendet e florinjta që kishte ndër to ,por për rrugët që të çonin në Azinë e sipërme largësinë e Persisë nga Maqedonia ,për të fshehtat e fuqisë së mbretit të Persisë ,vendin ku qëndronte Dari në betejë dhe si sillej me rrobërit , apo si i qeveriste shtetasit e vet.Emisarët i raportuan mbretit të tyre për Aleksandrin e ri që për ta do të bëhej më i madh dhe më i lavdishëm se i ati Filipi.Askujt nuk i shkonte në mend se ky djalosh do të bëhej edhe zot i tyre.
Një ditë,mësonjësi i hipizmit,të cilin Aleksandri e adhuronte për mjeshtrinë që i mësonte ,erdhi e i tha mbretit Filip,se ka ardhur Filoniko nga Thesalia e ka sjell një kale shtatlartë ,të fuqishëm e gjithë gjallëri , që do ta quanin Bukefal dhe që e shiste për 13 Talanta (sa vlera e 5 X5)Çmimi i shitjes ishte vërtet i kripur dhe për një mbret , por Filipi bashkë me shpurën e tij zbriti për ta blerë atë kale, që e lëvdonte çmimi. Hamshori i zi Bukefal jo vetëm që ishte pashaluar por qe dhe i papushtueshëm aq sa s’pati burrë ndër ta që të guxonte për ta provuar për ta ngarë.U pezmatua Filipi dhe urdhëroi të zotin që të largohej bashkë me egërsinë e asaj qenieje mbresëlënese.Në ato çaste ia beu Aleksandri me shokët e tij dhe nuk mundi ta fsheh brengën për atë urdhër që dha i ati thesaliotit dhe pa drojtje tha:’O çfarë kali po na ikën nga duart o at i nderuar,vetëm e vetëm se nuk u gjend një burrë që të guxonte ta shalonte . Aty për aty i ati ia ktheu:Po na dhunon me fjalët e tua të pamatura bir,,në krenerinë tënde unë ndjejë dëshirën tënde për ta kalaruar këtë kale ,por po nuk ia dole mbanë a e di çfarë humb ? E di ,Nderin tim dhe kalin përgjithëmonë.
Të gjithë të pranishmit shpërthyen në gaz shpotitës kur dëgjuan lëvdatat e princit të ri dhe po prisnin në heshtje se çfarë do të ndodhte . Duke parë vendosmërine e të birit , Filipi e këshilloi që të mos e bënte këtë prove të rrezikshme ,por nderi mbretëror nuk e lejonte që ta kundërshtonte dëshirën e të birit. Aleksandri fluturonte nga gëzimi .I erdhi rrotull atij kali hyjnor ,e kapi për freri, i pëkëdheli lehtë jelen madhështore dhe kokën .Aleksandri kuptoi se kali e pranonte miqësinë e tij.E rrotulloi rreth vehets kalin dhe pa pritur zbuloi te fshehtën e kalit.Bukefali,miku i tij i ri trembej nga hija e tij andaj e ktheu në drejtim të diellit ,e përkëdheli me ngazëllim të paparë që kali e ndjeu andaj nuk bëri asnjë levizje kur ky mik i ri iu hodh mbi shpinë. Aleksandri e kuptoi që kali e kishte pranur atë si zot të ri,andaj zuri vend mire mbi shpinën e tij ,i shtrëngoi ferret që ta urdhëronte pa vështirësi ,i foli me zë të ëmbël dhe e shpoi lehtë me mamuze .Bukefali vërtetë sikur priste prej kohësh të zotin e tij pre të cilit nuk u nda më deri në vdekje,u lëshua vetëtimthi pëpara me gallop të paparë .Filipi me të gjithë dëshmitarët e kësaj ngjarjeje kishin mbetur të llaftaruar dhe të ngrirë ndiqnin fundin e kësaj aventure në dukje tragjike.Djaloshi guximtar triumfoi,bëri qarkun me nje gallop të mrekullueshëm të kalit dhe erdhi qetësisht tek i ati.E rrethuan të gjithë kalorësin guximtar dhe e brohorisnin dhe e lavdëronin me britma entuziaste .Kur zbriste nga kali Filipi iu afrua të biri dhe i mallëngjyer i tha ;Të qoftë buk-e-fal ky kale i mrekullueshëm ,Maqedonia jonë është e vogël, për të provuar guximin tend kërko një mbretëri të madhe “
Filipi u kujdes shumë që Aleksandri , trashigimtar i ligjshëm,të ishte një mbret me kultur.Edukimi i mëtejshëm e i plotë i Aleksandit iu besua Aristotelit filozofit më të madh të Antikitetit. Ja si i shkruante atij Filipi: - Mëso se na ka lindur djalë,falenderojmë shumë hyjnitë ,jo vetëm se u bëmë me djalë, por se lindi në kohën tënde .Shpresojmë që , po të mësohet dhe të edukohet prej teje ,biri ynë do të bëhet i zoti dhe i aftë të na trashigojë në fron.
Ishte 13 vjeç kur Aleksandri filloi të marrë dije nga Aristoteli i madh ,nga i cili nuk u nda kur dhe prej të cilit mori këshillat dhe ndijet më të larta të kohës.Nimfeu afër Miezës ishte zbukuruar enkas për Aleksandrin .Atje ishte vendi ku u mësua dhe u zbavit prince i ri. Rrëfejnë, se deri në kohën e Plutarkut , këtu pati ndejtëse të gurta dhe shëtitore me hije.Respekti i Aleksandrit për Aristotelin mësonjësin e madh ishte proverbiale.Mirënjohja për atin tim dhe mësonjësin tim janë të barabarta ,Filipi si at më dha jetën,Aristoteli si mësonjës më dha jetën e virtytshme .Nga Aristoteli ,Aleksandri mori jo vetëm kulturë të përgjithshme ,ai mori njohuri në logjikë fizikë,metafizikë,filozofi.Aristoteli u kujdes që Aleksandi të kishte dije të mira ne matematikë ,se kështu i stëviti mendjen nxënësit të tij për të menduar drejtë dhe me përpikmëri.I mësoi oratorinë e për këtë përgatiti dhe ja kushtoi retorikën një nga trashigimet më të vyera që ka koha jonë prej tij. Aleksandri u pajisë nga mësonjësi i tij me dije te gjëra gjeografike ,astronomike ,biologjike, por edhe arkitektonike e ndërtimore .Ishte Aleksandri i madh që hodhi i pari idenë e hapjes së kanalit të Koritit.Kështu Aristoteli përgatiti formimin e mbretit të botës ,të Aleksandit të madh.Ai e bindi Aleksandrin , që si mbret të kujdesej për nënshtetasit e tij duke i nxitur ata që të krijojnë mjetet e nevojshme të jetesës së tyre. Për shtetasit e tij Aleksandri kur nuk u bë spektator në bëmat e tyre ai nuk i shkurajoi as u vrau gadishmërinë për gjëra të mira.Aleksandri në zhvendosjen e madhe të Vijës Egnatia kishte me vete dhe mbështetjen e një shpure të madhe dijetarësh me të cilët projektoi e ndërtoi plot 19 aleksendri (një prej të cilave ishte Ljeshi-Lezha e sotme ) si dëshmi e mbretërimit dhe e lavdisë së tij të papërsëritshme .

[dardajan]

Aleksandri I Madh Akili

Aleksandri i madh


Ishte në vitin e tretë të mbretërimit të Maqedonisë kur Filipi i dytë ,vetëm 24 vjeç
martohej me Olipian bijën e mbretit të Epirit ,që rridhte nga fisi i Akilit ,pra nga Eakidët.
Thonin se, Olimpia , më pare quhej Myrtali ,ishte si një hyjneshë e bukur ,elegante ,me mjaftë shije dhe kishte një adhurim të mistershëm për Orfeun .Thonin se, ajo përjetonte shpesh pamje hyjnore ,e më e çuditshmja qe ajo ëndërr që kishte parë çifti i ri para martesës Ajo kishte parë në endërr t’i dilte një shkrepëtimë nga barku dhe të shpërndahej anekënd në drejtim te horizontit,ndërsa Filipi kishte parë në endërr të dilte nga barku i saj një luan.Orakulli
Aristandro më i famshi i kohës ,kur dëgjoi këtë ëndërr paratha se fëmija,që do të lindte do të ishte një djalë që do të përgjasonte me stërgjyshin e tij Herakliun , që kish mundur dikur Luanin në Kiteron ,dhe fama e këtij fëmije do të shpërndahej anekënd në botë.
Në një natë Korriku 356 para krishtit erdhi në jetë Aleksandri dhe për çudi atë natë u dogj nga Hirostrati,tempulli i Artemisës në Efestion.Atëhere të gjithë besonin se Artemisa ,nuk mundi ta shpëtonter tempullin e saj nga që po ndihmonte Olipian të sillte në jetë Aleksandrin.Filipi në ato aste ndodhej në rrethimin e Polidesë ,në anëdetin e Maqedonisë.Për të ajo natë qe shumë fatlume .Lajmësit njëherazi i jepnin tri sihariqe:Parminioni kishte mundur Ilirët ,kuajt e tij kishin fituar garat Olimpike dhe Olimpia kishte lindur djalë.
Elaniqi qe mëndesha e Aleksandrit të ri që ndihmonte Olimpian në mirëritjen e tij Djemtë e saj qenë oficerë të Aleksandrit ndërsa vëllai i saj Klito i shpëtoim jetën në betejen e lumit Granika
Për mirëritjen dhe edukimin e Aleksandrit u morën shumë mësonjës ,i pari ishte Leonidha një burrë fisnik ,i rreptë për nga natyra por i thjeshtë dhe i përmbajtur.Ai ishte një i afërm i Olipias Ai e edukoi Aleksandrin me ushtrime në natyrë , kërkonte prej tij ,që të vishej lehtë dhe të lahej me ujë të ftohtë dhe të ushqehej thjeshtë me çka u falte natyra .Falë këtij edukimi Aleksandi kishte një trup të fuqishëm e të zdërvjelltë.Aleksandri shquhej për force trupore ku bukuria e muskujve ishin në harmoni veprimet e tij energjike dhe sjelljet e hijshme .Këto parime të shëndosha u zbatuan pa ngurim nga Leonidha ,ato formuan karakterin e fortë të Aleksandrit të ri dhe edukuan trk ai shpirtin etuziast .
Një ditë ,Leonidha e pyeste Aleksandrin : ‘O bir ,kur do të bëhen njerëzit e lumtur? Aleksandri me zgjuarsi iu përgjegj:”Kur të bashkohen nën një mbretëri dhe të bëhen vëllezër.”Leonidha i befasuar nga kjo përgjigje i tha kushërirës si tij ,Olimpias,:”Brenda tët biri ,fshihet jo vetëm mbreti i Maqedonisë ,por mbreti i tërë botës.”
Aleksandri ishte bardhosh ,me flokë biond ,kishte sy të ndritshëm dhe shkrepëtitës dhe në fytyrën e tij zotëronte qetësia.Ai ngjasonte nga shtati me Akilin (Ahilehtin) : shtat mesatar ,ecje të vrullshme e të fuqishme ,pak i përkulur në supin e majtë.Trupi i Aleksandrit përherë epte një ngrohtësi natyrore ,falë edhe përgatitjes së tij për jetën , por për nga vrulli ,guximi dhe trimëria ,qe si dy pika uji e ngajshme me atë të stërgjyshit të tij Akilit të cili e pati edhe model dhe shembull në terë ndërmarjen e tij famëmadhe.Njerëzit në antikitet i jipnin vlerë të madhe origjinës së tyre etërore.Etër kuptonin dyshen genetike ,babe-nënë,gjyshër-gjyshe,stërgjyshër etj.Aleksandri krenohej si fëmij se nga i ati kishte stërgjysh Herakliun ,ndërsa nga e ëma kishte stërgjysh Akilin dhe padyshim Peleun dhe Aeakun.
Në lodrat e fëmijërisë dhe të rinisë Aleksandri kishte pranë mjaftë shokë bashkëmoshatarë siilotën,djalin e gjeneralit Parminion;Erigiun,Ptolemeun ,Hefestionin me të cilët luante dhe stërviotej.Ai dallohej ndër shokët e tij ,për përqëndrimin dhe durimin që bënte,çdo punë që merrte e shpinte deri në fund dhe për asnjë arësye nuk e shkëpuste vemendjen nga përkushtimi i tij .Filota ndonjëherë ndihej i pafuqishëm para tij dhe niste e lëvdohej me bëmat e të jatit.Në cast Aleksandri ia kthente :”Filota ,nuk duhet të mburremi me bëmat e baballareve tanë,por me tonat.Unë mërzitem shumë kur dëgjoj për fitoret e njëpasnjëshme të baballarëve tanë, sepse kam frike se nuk po na lene raste ,që unë bashkë me ju të bëjmë bëma burrërie!Aleksandri kishte natyre shumë bujare gjë qe e shfaqi edhe në vitet e triumfit dhe të lavdisë së tij .Shokët qenë pasuria me e vyer e tija.Hefestioni qe miku I tij.siç qe edhe Iliada e Homerit libri më i dashur i tij. Aleksandri qe një lexues i jashtëzakonshëm .Iliada e Homerit ishte libri më i dashur për të ,por kishte ndjekur dhe shfaqet e tragjedive te Eskilit,Euripidit dhe të Sofokliut Ai ua deklamonte shpesh shokëve të tij këngët eIliadës.Një prej ditëve, kur Aleksandri po deklamonte këngën e 22 u përmall shumë dhe me brengë iu drejtua shokëve:’Sa do të dëshiroja që edhe unë si Akili të kisha një mik të tillë si Patrokli!” Hefestioni aty për aty iu përgjigj:’Nëse ti Alerksandër ,dëshiron me zjarr të zëvendësosh Akilin edhe unë kam dëshirë të zë vendin e Patroktit për ty !”I mrekulluar Aleksandri e përqafoi Hefestionin dhe i tha:”Tani e tutje Aleksandri është Hefestion dhe Hefestioni është Aleksndër”Sipas ritit të lashtë ata u bënë vllamër duke pirë gjakun e përbashkët me kupën e artë të miqësisë.
Leonidha u kujdes më së shumti dhe për edukimin moral të Aleksandrit .Asnjëherë ,Aleksandri ,nuk haronte kur ngrihej nga shtrati t’u falej Hyjnive të Olimpit dhe t’ju ofronte flitë e duhura .Hante gjithëmonë një mëngjes të lehtë ,me vemendjen dhe përkushtimin e duhur ndiqte mësimet..
Në lojrat me shokët Aleksandri i ri dallohej për gjykime të drejta , për mendjemprehtësi në krijimin e situatave imagjinare të lojrave luftarake dhe në organizimet e gjuetisë së shpendëve a kafshëve të vogla të egra me harkqë ishte pjesë e lojës së tyre . Ai parapëlqente të rrezikonte kur me shkathtësi zbriste o hipte në koçit e luftës që tërhiqeshin vrullshëm nga kuaj të fuqishëm .
Që në rini ai u dallua dhe për zgjuarsi diplomatike në marëdhënie me të huajt.Dërgata e persëve u befasua me zgjuarsine e Princit të Maqedonisë i cili i priti ne këmb të të atit që në atë kohë qe i angazhuar në një fushatë ushtarake .Ajo që i la pamend të dërguarit e Darit qe fakti se Aleksandri i Ri nuk i pyeti as për pallatet mbretërore , as për sendet e florinjta që kishte ndër to ,por për rrugët që të çonin në Azinë e sipërme largësinë e Persisë nga Maqedonia ,për të fshehtat e fuqisë së mbretit të Persisë ,vendin ku qëndronte Dari në betejë dhe si sillej me rrobërit , apo si i qeveriste shtetasit e vet.Emisarët i raportuan mbretit të tyre për Aleksandrin e ri që për ta do të bëhej më i madh dhe më i lavdishëm se i ati Filipi.Askujt nuk i shkonte në mend se ky djalosh do të bëhej edhe zot i tyre.
Një ditë,mësonjësi i hipizmit,të cilin Aleksandri e adhuronte për mjeshtrinë që i mësonte ,erdhi e i tha mbretit Filip,se ka ardhur Filoniko nga Thesalia e ka sjell një kale shtatlartë ,të fuqishëm e gjithë gjallëri , që do ta quanin Bukefal dhe që e shiste për 13 Talanta (sa vlera e 5 X5)Çmimi i shitjes ishte vërtet i kripur dhe për një mbret , por Filipi bashkë me shpurën e tij zbriti për ta blerë atë kale, që e lëvdonte çmimi. Hamshori i zi Bukefal jo vetëm që ishte pashaluar por qe dhe i papushtueshëm aq sa s’pati burrë ndër ta që të guxonte për ta provuar për ta ngarë.U pezmatua Filipi dhe urdhëroi të zotin që të largohej bashkë me egërsinë e asaj qenieje mbresëlënese.Në ato çaste ia beu Aleksandri me shokët e tij dhe nuk mundi ta fsheh brengën për atë urdhër që dha i ati thesaliotit dhe pa drojtje tha:’O çfarë kali po na ikën nga duart o at i nderuar,vetëm e vetëm se nuk u gjend një burrë që të guxonte ta shalonte . Aty për aty i ati ia ktheu:Po na dhunon me fjalët e tua të pamatura bir,,në krenerinë tënde unë ndjejë dëshirën tënde për ta kalaruar këtë kale ,por po nuk ia dole mbanë a e di çfarë humb ? E di ,Nderin tim dhe kalin përgjithëmonë.
Të gjithë të pranishmit shpërthyen në gaz shpotitës kur dëgjuan lëvdatat e princit të ri dhe po prisnin në heshtje se çfarë do të ndodhte . Duke parë vendosmërine e të birit , Filipi e këshilloi që të mos e bënte këtë prove të rrezikshme ,por nderi mbretëror nuk e lejonte që ta kundërshtonte dëshirën e të birit. Aleksandri fluturonte nga gëzimi .I erdhi rrotull atij kali hyjnor ,e kapi për freri, i pëkëdheli lehtë jelen madhështore dhe kokën .Aleksandri kuptoi se kali e pranonte miqësinë e tij.E rrotulloi rreth vehets kalin dhe pa pritur zbuloi te fshehtën e kalit.Bukefali,miku i tij i ri trembej nga hija e tij andaj e ktheu në drejtim të diellit ,e përkëdheli me ngazëllim të paparë që kali e ndjeu andaj nuk bëri asnjë levizje kur ky mik i ri iu hodh mbi shpinë. Aleksandri e kuptoi që kali e kishte pranur atë si zot të ri,andaj zuri vend mire mbi shpinën e tij ,i shtrëngoi ferret që ta urdhëronte pa vështirësi ,i foli me zë të ëmbël dhe e shpoi lehtë me mamuze .Bukefali vërtetë sikur priste prej kohësh të zotin e tij pre të cilit nuk u nda më deri në vdekje,u lëshua vetëtimthi pëpara me gallop të paparë .Filipi me të gjithë dëshmitarët e kësaj ngjarjeje kishin mbetur të llaftaruar dhe të ngrirë ndiqnin fundin e kësaj aventure në dukje tragjike.Djaloshi guximtar triumfoi,bëri qarkun me nje gallop të mrekullueshëm të kalit dhe erdhi qetësisht tek i ati.E rrethuan të gjithë kalorësin guximtar dhe e brohorisnin dhe e lavdëronin me britma entuziaste .Kur zbriste nga kali Filipi iu afrua të biri dhe i mallëngjyer i tha ;Të qoftë buk-e-fal ky kale i mrekullueshëm ,Maqedonia jonë është e vogël, për të provuar guximin tend kërko një mbretëri të madhe “
Filipi u kujdes shumë që Aleksandri , trashigimtar i ligjshëm,të ishte një mbret me kultur.Edukimi i mëtejshëm e i plotë i Aleksandit iu besua Aristotelit filozofit më të madh të Antikitetit. Ja si i shkruante atij Filipi: - Mëso se na ka lindur djalë,falenderojmë shumë hyjnitë ,jo vetëm se u bëmë me djalë, por se lindi në kohën tënde .Shpresojmë që , po të mësohet dhe të edukohet prej teje ,biri ynë do të bëhet i zoti dhe i aftë të na trashigojë në fron.
Ishte 13 vjeç kur Aleksandri filloi të marrë dije nga Aristoteli i madh ,nga i cili nuk u nda kur dhe prej të cilit mori këshillat dhe ndijet më të larta të kohës.Nimfeu afër Miezës ishte zbukuruar enkas për Aleksandrin .Atje ishte vendi ku u mësua dhe u zbavit prince i ri. Rrëfejnë, se deri në kohën e Plutarkut , këtu pati ndejtëse të gurta dhe shëtitore me hije.Respekti i Aleksandrit për Aristotelin mësonjësin e madh ishte proverbiale.Mirënjohja për atin tim dhe mësonjësin tim janë të barabarta ,Filipi si at më dha jetën,Aristoteli si mësonjës më dha jetën e virtytshme .Nga Aristoteli ,Aleksandri mori jo vetëm kulturë të përgjithshme ,ai mori njohuri në logjikë fizikë,metafizikë,filozofi.Aristoteli u kujdes që Aleksandi të kishte dije të mira ne matematikë ,se kështu i stëviti mendjen nxënësit të tij për të menduar drejtë dhe me përpikmëri.I mësoi oratorinë e për këtë përgatiti dhe ja kushtoi retorikën një nga trashigimet më të vyera që ka koha jonë prej tij. Aleksandri u pajisë nga mësonjësi i tij me dije te gjëra gjeografike ,astronomike ,biologjike, por edhe arkitektonike e ndërtimore .Ishte Aleksandri i madh që hodhi i pari idenë e hapjes së kanalit të Koritit.Kështu Aristoteli përgatiti formimin e mbretit të botës ,të Aleksandit të madh.Ai e bindi Aleksandrin , që si mbret të kujdesej për nënshtetasit e tij duke i nxitur ata që të krijojnë mjetet e nevojshme të jetesës së tyre. Për shtetasit e tij Aleksandri kur nuk u bë spektator në bëmat e tyre ai nuk i shkurajoi as u vrau gadishmërinë për gjëra të mira.Aleksandri në zhvendosjen e madhe të Vijës Egnatia kishte me vete dhe mbështetjen e një shpure të madhe dijetarësh me të cilët projektoi e ndërtoi plot 19 aleksendri (një prej të cilave ishte Ljeshi-Lezha e sotme ) si dëshmi e mbretërimit dhe e lavdisë së tij të papërsëritshme .

E c'lidhje ka gjith ky shkrim me temen ne fjale pra per Hunzat ?
Ma shpjego pak se une nuk arrij ta kuptoj dhe nuk pata durim ta lexoj te gjithe.

[dardajan]

Qellimi qe bleva e lexova kete liber ishte pikerisht ushqimi dhe jetegjatesia e tyre, kisha lexuar dicka edhe me pare por isha shum kurioz te dija me shume keshtu qe pasi kontrollova mire ne internet te gjitha botimet per ta, pastaj zgjodha kete liber sepse ky liber permbledh te gjitha shkrimet dhe botimet e bera deri para luftes se dyte boterore per popullin Hunza dhe ka nje baze te forte materiale nga persona qe kane jetuar bashke me kete popull.Dhe mbasi e lexova nuk u zhgenjeva gjeta pikeresht ate qe doja te vertetoja ate qe njeriu jeton shume me gjate dhe pa u semurur nese jeton ne menyre vegjetariane dhe ne lidhje te ngushte me natyren.
Kapitulli per ushqimin ka plot 30 faqe dhe eshte kapitulli me i gjate prandaj mund te dali me shume se nje postim.


Populli Hunza nuk ka spitale, doktore, infermier,dentist,farmaci,konsultore, ambulanca, e ilace. E megjithate ata rrojne deri ne 140 vjet shumica e tyre i kalon te 100 vjetet pa problem me kembe e me dore biles edhe me pune dhe ne moshen 140 vjecare ata nuk jane te dergjur ne shtrat nga ndonje semundje e pasherueshme.

Ateher lind nje pyetje. Ku eshte sekreti i jetegjasise dhe shendetit te tyre ?

Per kete ka disa faktore qe te mbledhur se bashku kotribuajne ne nje qellim final qe eshte jeta dhe shendeti i tyre . Dhe cilat jane keto faktore '
1-- Ushqimi, ata ushqehen vetem me prodhimet e tyre dhe nuk importojne asnje lloj ushqimi nga fshtrat e tjere, me preteksin se nuk duam te fusim ne organizmin tone asnje lloj ushqimi qe nuk dime se si eshte prodhuar ,dhe cfar efekti ka.
Ushqimi i vetem qe ata importojne nga nje fshat afer tyre eshte pak kripe guri qe e perdorin rralle.
Persa i perket mishit ata nuk jane perdorues frekuente te tij , edhe kur e perdorin ata ushqehen me mishin e kafsheve te vogla si dele qingja, keca, dhe shume rralle me buajt kur ata jane shume pleq dhe nuk mund te punojne me token.
Ata nuk perdorin asnje lloj ushqimi per te rritur peshen e kafsheve qe me pas ti therin per ushqim, perkundrazi i lene te lire qe ta gjejne vete ushqimin . Nuk e njofin derrin jo per arsye fetare sepse ata kur duan pijne edhe vere por thjesht nuk perdorin mishin e kafsheve me kenaqesi per ushqim. Ata nuk mbajne qen por shume rralle ndonje mace dhe kjo me shume per te lozur femijet .Edhe pulat tek ata jane shume te rralla dhe jetojne te lira megjithse nuk krahasohen me pulat tona pasi ato jane shume te vogla dhe fluturojne me shume neper cati se ne toke.
Per ciftin Lorimer qe ishin mishngrenes ata ishin organizuar qe cdo fhat Hunza nga 200 te tille te conte nje pule me rradhe pra i binte qe cdo fshati hunza te conte nje pule ne 200 dite tek Lorimeret kundrejt nje pagese simbolike.Dhe shume rralle lishin mundesi te hanin mish dele sa per te nderuar gojen nga mishi i pulave.
Per mish peshku as qe flitet fare dhe mbase se kan provuar kurre, ndersa gjuetia e kafsheve te egra eshte vetem nje sport per familjen mbreterore sepse per popullin eshte nje kohe e humbur kot. Te vetmit qe sjellin pak mish te njome jane femijet me llastiqet e tyre qe vrasin ndonje zog . Kenga e zogjve mungon krejtesisht ne ate lertesi mali ata duket sikur jane zhdukur. Familjet hunza nuk kane me sume se nje lope qe eshte nje tip lope shum e vogel dhe qe jep vetem 1liter e cerek qumesht ne dite per rreth 1-2 muaj ne vit. keshtu qe dhe qumeshtin e perdorim shume pak. Pjesa tjeter e kafsheve shtepiake jane dele e dhi qe shpesh duhet te lodhen neper lendina per te gjetur pak bar .Si ene per te mbledhur qumeshtin ata perdorin kunguj te medhenj te boshatisur dhe me nje vrime te vogel. qumeshtin e mjele shpesh e bejne gjalp te cilin e hedhin ne nje kungull tjetr duke e shtuar pak nga pak dite per dite dhe e ruajne si gjene me te cmuar qe kane si yndyre dhe e perdorin vetem per festa.Qumeshti qe ngelet e bejne gjize dhe djath te bardhe.
Kafshet qe ngordhin vet nuk perdoren si ushqim tek Hunzat. Dhe pak para fillimit te dimrit ata therin kafshet me te dobeta, dhe me te vjetra mishi i tyry thahet dhe perdoret ne dimer dhe vere per raste festash ose normalisht gatuhet nje here ne 10 dite gjate dimrit dhe nje here ne 30 dite gjate veres.
Ata i therin kafshet e tyre ne gryke dhe e lene gjakun qe kulloje mire pastaj e rrjepin me mjeshtri dhe lekura pasi thahet fryhet dhe perdoret si ene per te mbajtur uje ose drith.Ndersa barinjte kane te drejte te hane kashet e plagosura ne mal ne cdo kohe dhe te pine drejtperdrejt qumshin e kafsheve te vogla si delja e dhia.
Per shirjen e dritherave ate perdorin lemin dmth nje pjese teke ku hidhet drithri dhe ne te kalojne kafshet shtepiake ne menyre qe kalliu te coptohet.

[dardajan]

Drithrat zakonisht mbillen vetem ne fushe dhe toka punohet me kafshe si buaj ,kuaj etj. ndersa ne kodra e faqeve te malit bejne tarraca te rrethuara me mur mbajtes prej guri, dhe mbjellja ne to behet me nje shkop me maje.
Por shume prej tarracave te tyre ,dhe pjese te tera toke jane te kultivuara me peme frutarie. Fruta eshte elementi baze ushqimor i Hunzave ata jane ngrenes te medhenj frutash, dhe grate Hunza , nuk martohen ne nje vend qe nuk rriten kajsiat.
Frutat e tyre kryesore jane Manaferrat dhe Kajsiat te cilat i thajne edhe per dimer ,ata jane mjeshter te shartimit te pemeve te egra duke i kthyer ato ne peme frutore te ngrenshme ,mbas shartimit ata e lidhin me nje lloj fasho te pregatitur nga rrenjet e pemes se manaferrave.Gjithashtu ata jane mjeshter edhe te krasitjes se pemeve duke bere keshtu qe te kene prodhim te bollshem frutash, si Qershite, ( qershi-kumbulle ) qe eshte nje race e shartuar mes tyre, pjeshke,shega,pjepra, dardha, molla rrush,arra,bajame, lajthia, etj...
Meqense fshatrat jane ne lartesi te ndryshme edhe frutat piqen ne kohe te ndryshme keshtu qe ata shkembejne frutat mes tyre qe te mos shkojne dem.Pjesa tjeter qe nuk mund te konsumohet e freket pritet dhe thahet per tu konsumuar ne dimer dhe pranvere.Keto fruta shkohen ne nje fije dhe varen neper muret e shtepise dhe ne tarracat e shtepive duke i dhene nje pamje te vecante.Ne dimer dhe pranvere ato para se te haen futen ne nje ene me uje te fresket per tu zbutur dhe fryre ne nje mase te konsiderueshme. Ata gjate pranveres me drithin qe ka mbetur bejne nje lloj sallate shum te fresket sepse i marrin kokrat e elbit psh dhe i vene per disa dite nen nje shtrese rere te lagur ne menyre qe te mbijne dhe i pas 3-4 ditesh i perdorin si sallate.
Buka
Buka per hunzat nuk eshte ushqimi kryesor ai perdoret vetem si shoqerues dytesor ne pjatat e tyre ,por buka e tyre thote Lorimer eshte buka me i mire qe une kam provuar ndonjeher, sepse ajo serviret vetem e ngrohte e sapo dale nga zjarri.
Pregatitja:
Hunzat kane mullite e tyre prej uji ku bluajne grurin apo elbin por ata kurre nuk e bluajne ate shum muaj perpara , por bluajne gjithnje ate sasi qe ju duhet per buken e disa diteve ose javeve.
Gruaja pasi kthehet ne shtepi me miellin e fresket e vendos ne nje ene ku i shton pak uje dhe fillon ta shtype me duar derisa brumi te marre nje forme topi ta madh, i cili nuk brenda asgje tjeter vecse ujit. Pastaj ai top brumi ndahet ne topa te vegjel sa nje qofte te cilat shtypen dhe behen te sheshta dhe shum te holla me ndihmen e nje Oklliu, ose Peci, ose shkopi dhe kur kane arritur nje madhesi te konsiderueshme ato hidhen ne nje ene tip tepsie shume te nxehte lihet per disa sekonda dhe kthehet nga krahu tjeter, pastaj hiqet dhe lihet ne nje vend te thate. kjo ene eshte e vendosur mbi nje trekendesh prej hekuri qe qendron siper zjarrit.Kohe me para ate perdornin nje pllake guri per te ngrohur keto pete brumi qe vendosej mbi kete lloj trekendshi.
Ndonjeher ata bejne edhe buke ne forme te fryre. Ata i kombinojne shum mire ushqimet me njeri tjetrin nuk perziejne kurre disa lloj ushqimesh.
Bejne ndonjeher edhe nje lloj buke te embel me miell elbi qe njihet me emrin Sherbete, dhe perdoret per dite festash .
NJe pjese e rushit shtypet fort me kembe dhe lengu i tij filtrohet e perpunohet per tu bere vere ne dite festash, ndersa me pare per dite festash pervec veres perdorej edhe nje pije tjeter shume e forte qe quhej ARAK dhe qe dilte nga lengu manaferrave shum te bera e te embla. Por kjo lloj pije bente qe burrat ta humbisnin llogjiken dhe kur kercenin me grate e tjera fillonin te ziheshin mes tyre duke prishur edhe festat keshtu qe mbreti i tyre vendosi qe kjo lloj pije te mos prodhohej me.

Yndyrnat e Hunzave jane , ai pak gjalp qe del prej qumshtit dhe qe perdoret vetem per dit festash, dhe vaji nga farat e shtypura te linit, lulekuqeve,dhe bajameve.
Hunzat perdorin gjithashtu edhe te gjitha llojet e zarzavateve, por edhe kete kane nje rendesi te dores se dyte ne ushqimin e tyre.Perimet dhe zarzavatet e tyre nuk i ziejne kurre por i ngrohin pak nga pak me pak uje ne fund te enes qe shtohet gjate gatimit.
Ndersa kripa eshte i vetmi ushqim qe ata nuk e prodhojne vete por e marrin nga nje vend qe quhet Baltistan dhe ne pergjithsi e perdorin pak.

[SKRAPARI]

Me kujtohet ai emisioni i vjeter vende dhe popuj.
C`pune keni te studioni fise pakistaneze! Apo ne shqiptaret vijme nga Pakistani?