Close
Faqja 10 prej 48 FillimFillim ... 8910111220 ... FunditFundit
Duke shfaqur rezultatin 91 deri 100 prej 477
  1. #91
    me 40 hajdutė Maska e alibaba
    Anėtarėsuar
    12-12-2005
    Vendndodhja
    Ne shpellen e pirateve
    Postime
    5,671
    Do te thot Aleksandri ka pas edhe Rus ne Ushtrin e vet aop jo???????
    Nė njė kohė rreth 30.000 vite para Aleksandrit, Raca nordike ka jetue atje tek Hunzakėt. Masanej nė kohėn e Upper Paleolithic kanė ardhur nė Rusinė e sotme. Por njė pjesė e tyre ka mbetė atje, e kėta janė hunzakėt.

    Sė paku 10% e hunzakėve kanė haplogrup R1a, por hunzakėt janė shumė heterogjenė pėr kah prejardhja (nėse nuk gėnjejnė studimet).

    Para gjuhės sė stome hinduse (sanskrite) nė Indi flitej gjuha dravide. Po edhe dravidėt ishin invaduesė. Dmth para dravidėve flitej gjuha burushaski, gjuhė autoktone e Indisė, e cila shpėtoi gjallė vetėm nė majat e Himalajeve.

    Gjenetiken e Hunzave edhe Kallashave
    Pse pėrmenden bashkė? Janė thjesht fqinjė, nuk kanė kurrėfarė lidhje mes tyre.

    Kalorėsit ilirė janė Kalashat, Khowar dhe Nuristan.

  2. #92
    i/e regjistruar
    Anėtarėsuar
    28-06-2008
    Postime
    67
    Prania iliro - maqedone nė Azi

    Qytetėrimi pellazg nė Azinė Qendrore

    Shkruan: Salih Avdullah Mehmeti
    =================================================

    Hunza, Kalasha dhe Pamiri - Zgjidhja e njė enigme

    Vargmalet e pathyeshme tė Hindukushit (Afganistani Verior), Pamirit (Taxhikistan) dhe Karakorumit (Pakistani Verior/Himalaje) krahas krenarisė sė tyre si malet mė tė larta nė botė, po nxjerrin nė dritė qytetėrime tė pazakonta e befasuese pėr kėto vise tė harruara. Ėshtė fjala pėr disa bashkėsi popullsish tė racės sė bardhė, me gjuhė, zakone dhe kulturė tė pavarur nga popullsitė e tjera pėrqark tyre. Kėto “Atlantida” tė njėmendta po bėhen gjithnjė e mė shumė njė temė e ethshme, tėrheqėse dhe tunduese. Ēėshtja bėhet edhe mė e mbrehtė kur kihet parasysh fakti se kėto “qytetėrime tė fosilizuara” e tė pėrveēme nga pjesa tjetėr e njerėzimit i kanė qėndruar kryeneēėsisht furtunave shekullore nė kėtė rajon tė pėrplasjes me qytetėrimet aziatike: mongole, islame, budiste e hinduse. Interesimi pėr kėto popullsi tė bardha europiane nė kėto vise tė humbura shfaqet qė nga shekulli XIX prej dijetarėve e udhėpėrshkruesve britanikė nė Azi. Tek ata qe krijuar njė bindje e pėrgjithshme se ekzistonin mbetje legjendare tė ushtrisė tė Lekės sė Madh tė ngulitura thellė nė malėsitė aziatike. Njė ide tė tillė e pėrcillte edhe romani “Njeriu qė don tė bėhet mbret” (1888) i autorit Joseph Rudyard Kipling (1865-1936); ky libėr u kalua edhe nė film artistik mė 1975.
    Ndėrkaq, romani tjetėr me nam “Horizonte tė humbura” (1933) tė James Hilton (1900-1954) pėrshkruan me imtėsi jetėn e kėtyre popullsive epike. Dokumentim interesant nė kėtė aspekt ka lėnė edhe danezi Ole Olufsen nė librin e tij etnografik: ‘Pėrgjatė Pamirit tė panjohur; ekspedita e dytė daneze 1898-99’ ku thuhet se: ‘Leka i Madh njihet nga tė gjithė popujt e Azisė Qendrore si Iskandar, dhe sundimtarė tė ndryshėm tė luginave tė Pamirit e konsiderojnė vetėn si pasardhės tė Iskandarit’. Mė vonė gjatė shekullit XX, interesimi pėr kėto popullsi tė panjohura u shtua edhe mė dhe si rrjedhojė do tė bėheshin dhjetėra ekspedita etnografike e dokumentime tė tjera tė vyeshme. Televizioni Kombėtar i Japonisė nė reportazhin epik pesėvjeēar (vitet e 80’ta) mbi Rrugėn e Mendafshtė e ka pohuar shumė ēėshtjen e kėtyre popullsive tė bardha. Pohimi i njė qytetėrimi tė shkėputur nė kohė e hapėsirė, ndėr tė tjerash qe njė thikė me dy presa, sepse menjėherė megafonėt grekė nxituan tė trumbetonin madhėshtinė e “qytetėrimit helen” nė botė! Kjo falsifikatė e vjetėr me stil tė ri krijoi keqpėrkufizime tė shumta mbi kėto popullsi duke iu mveshur a priori njė ‘origjinė greke’ dhe fashiti njė tė vėrtetė tjetėr qė do tė zbardhet sadopak nė vijim tė kėtij studimi.

    Prapavija historike

    "Pas vdekjes s’Aleksandrit, maqedonasit bėnė disa mbretėri n’Asi..." Sami Frashėri

    Iliro-maqedoni i pavdekshėm Leka i Madh (356-323 p.l.K) pushtoi pjesėn mė tė madhe tė botės qė njihej nė lashtėsi. Perandoria e Lekės sė Madh shtrihej qė nga ujėrat e Adriatikut e Jonit nė perėndim e gjėr nė kreshtat e larta tė Himalajeve nė lindje, tė cilat janė gjėra tė mirėnjohura pėr shkencėn e historisė. Robert D’Angely nė veprėn e tij ‘Enigma’ vė nė pah faktin se dymijė vjet para Lekės sė Madh ka ekzistuar njė dyndje e tė bardhėve prej Europės Juglindore drejt Lindjes. Ekspedita e Lekės, vė nė dukje Robert D’Angely, ishte veēse njė pėrsėdytje e sė parės ekspeditė pellazge. Aristidh Kola nxjerr tė vėrteta edhe mė tė mbrehta. Dardanėt kanė bėrė shtegėtime-ngulime tė shumta drejt Lindjes ku kanė pėrhapur kulturėn dhe qytetėrimin e tyre, madje gjėr nė Tibet e Indi, ku edhe sot e tutje nė brigjet e lumit Ind ekziston njė trevė qė quhet Dardanistan, popullsia e tė cilėve ėshtė e dhėnė pas zejes sė metalurgjisė, ngjashėm si profesioni i dardanėve tė lashtė. Madje, thuhet se kur Leka i Madh arriti nė Indi, priftėrinjtė e atyshėm i rrėfyen pėr fushata tė mėparshme tė bashkėatdhetarėve tė tij nė atė vend.
    Ndėrkaq, nga rrėfenjat e lashta janė tė njohura shtegėtimet epike tė Dionisit dhe Herkulit drejt lindjes. Pra, pėrforcohet njė nga ligjet e mirėnjohura shoqėrore tė shtegėtimeve tė mėdha tė popullsive ‘nga i njohuri te i njohuri’, ku popullsia shtegėtuese paraprakisht ka tė dhėna mbi popullsitė ku mund tė zhvendoset. Njė udhėtar i vetėm mund tė shkojė drejt sė panjohurės, drejt njė vendi tė panjohur, porse njė popullsi shkon drejt sė njohurės, drejt njė vendi me popullsi tė njohur. Duket, se ekspedita epike e Lekės sė Madh ishte veēse pėrvijim i ekspeditave tė mėparshme pellazge nė ato vende. Robert D’Angely madje shpėrfaq njė fakt tjetėr interesant: ushtarėt e Lekės u hakėrryen pamasė nga udhėheqėsi i tyre kur ky i fundit u kėrkonte tė vazhdonin edhe mė tej brenda Indisė dhe ata thoshin se nuk donin tė shkonin mė larg sė stėrgjyshėrit e tyre.
    Ngulimet e ushtrisė sė Lekės sė Madh nė viset e pushtuara aziatike janė kyēi i zgjidhjes sė enigmės sė popullsive tė bardha tė Azi. Sipas jetėshkruesit tė Lekės sė Madh, Arianit, pjesa mė e madhe e ushtrisė se Lekės pėrbėhej nga ushtarė me zanafillė iliro-thrake (ilirė, thrakė, maqedonas, peonė, agrianė, etj.) si ‘popujt mė tė fortė dhe mė luftarakė tė Europės kundrejt racave mė tė dobėta dhe mė pak burrėrore tė Azisė’. Sipas studiuesit Eduin Zhak, Leka i Madh para se tė nisej nė fushatat e Lindjes kishte kėrkuar nga qytet-shtetet greke 7000 ushtarė, por faktikisht siguroi shumė mė pak. Madje, njė studiues shqiptar (Qafėzezi, 1929) pohon se nė ushtrinė e Lekės ishin vetėm 600 grekėr. Duket se Leka i Madh s’u zinte besė grekėrve, prandaj ai mbėshtetej mė shumė te maqedonasit, epirotasit, ilirėt e thrakasit. Mė tej gjithnjė sipas Eduin Zhakut, nė vitin 331 p.e.s. pakėnaqėsitė e grekėrve ndaj Lidhjes sė Korintit rrjedhuan nė kryengritje e cila kėrkonte ndėrhyrjen e maqedonasve pėr ta shtypur kėtė kryengritje. Prandaj Leka i liroi nga ushtria e tij tė gjithė aleatėt e vegjėl grekė dhe vitet qė pasuan vazhdoi pa ndihmėn e tyre. Ky fakt ėshtė mėse i mjaftueshėm (nė mesin e shumė tė tjerėve) pėr ta hudhur poshtė pretendimin e pabazė se gjoja pasardhėsit e Lekės nė Azi janė grekėr! Prandaj me arsye tė thjeshtė ēelėsi i hapjes sė enigmės tė pasardhėsve tė Lekės nė Azi kėrkohet pikėrisht te pasardhėsit e Lekės dhe ushtrisė sė tij nė Europėn Juglindore, saktėsisht te populli shqiptar. ‘Pėrgjigjja gjendet nė pėrbėrjen e ushtrisė sė Aleksandrit tė Madh, d.m.th nė popullin qė jo vetėm pushtoi Azinė, por edhe u vendos nė vendet e pushtuara si klasė udhėheqėse. Dhe ky popull ishin maqedonasit dhe ilirėt, d.m.th populli i vendit qė kishte pėr burim popullin pellazgjik...’ shkruan Aristidh Kola nė librin e tij ‘Gjuha e Perėndive’ (Plejad 2003, fq.73).
    Fushatat luftarake tė Lekės sė Madh nė malėsitė e Baktrienisė (Afganistani i sotėm) dhe Sogdianės (330-327 p.e.s) fatmirėsisht janė tė dokumentuara. Pushtimi i kėtyre krahinave tė pabindura e dėrrmoi rėndė ushtrinė e Lekės. Ndėrsa, marshimi kundėr Indisė sė madhe pėr pak sa nuk e ndjelli njė rrebelim-dezertim shkatėrrimtar nė ushtrinė e Lekės, e cila ishte e lodhur dhe e velur nga pushtimet e tepėrta. Vlen tė nėnvizohet fakti se nė Baktrieni Leka kishte lėnė prapa 10 mijė kėmbėsorė dhe 3500 kalorės me gjithė garnizionet nė fortifikatat e ndryshme nė pika kyēe rrugore e malore. Ndėrprerja e mėsymjes kundėr Indisė dhe kthimi i detyruar prej ushtarėve, Lekėn ambicioz e vuri pėrballė njė sprove tė vėshtirė. Leka i Madh hamendėsonte me tė drejtė se kthimi i ushtrisė sė tij nė atdhe mund tė shkaktonte humbjen e tė gjitha tokave tė fituara me gjak, veēmas nė krahinat e Baktrienisė dhe Sogdianės. Leka i Madh zgjuarisht shtroi njė plan largpamės dhe gjenial: pėrse tė mos martoheshin oficerėt e tij tė lartė maqedonas me gra perse, nė mėnyrė qė tė krijohej njė brez fisnikėrie prej gjaku maqedono - pers? Vetė, Leka u martua me dy gra: me Statirėn, vajza e madhe e Darit dhe me Parisatisin, vajzėn e vogėl tė Antarkserksit III. Mė parė pėr tė paqėsuar Baktrieninė, Leka qe martuar me Roksanėn, bijėn e njė prijėsi baktrien.
    Arthur Uaigall (1880-1934), historian i Lekės sė Madh thotė se me kėto veprime Leka mėtonte qė nė zemrėn e Perandorisė Perse tė krijonte njė aristokraci tė re si hallkė lidhjeje mes Lindjes dhe Perėndimit. Nė gjysmėn e parė tė viti 324 p.e.s. nė pallatin mbretėror tė Suzės u bė zyrtarizimi i martesave aristokrate tė 90 ēifteve, domethėnė oficerėve mė tė lartė tė ushtrisė sė Lekės me gra aristokrate perse. Ndėrkohė, u kėrkuan edhe 10000 vajza perse me origjinė tė thjeshtė qė duhej tė lidhnin kurorė me oficerė tė gradave tė ulta dhe ushtarė tė thjeshtė. Arthur Uaigall vijon mė tej nė librin e tij (1933): “Bota duhej tė pushtohej dhe njerėzimi duhej t’i qėndronte besnik atij dhe dinastisė sė tij. Vendosja e marrėdhėnieve tė krushqisė nė mes elementėve me ndikim politik te popujt, duhej t’i shėrbente arritjes sė kėtij synimi. (...) Nga kujdesi pėr sigurinė e frontit lindor kundėr kryengritjeve i interesonte qė jo vetėm ushtria, me sa tė ishte e mundur, tė linte pas vetės njė numėr tė mirė fėmijėsh tė lindur brenda martesės, tė cilėt do tė rriteshin nė shtresat e larta dhe tė mesme tė shoqėrisė, por qė edhe ndėr viset e pushtuara tė ruanin njė kujtim miqėsor pėr maqedonasit qė tė mos kishte as hidhėrim, as armiqėsi” (Aleksandri i Madh, fq.359-360, Shtėpia botuese ‘Bargjini’, Tiranė 2002). Ndėrkaq, Aref Mati nė librin “Shqipėria-Odiseja e pabesueshme e njė populli parahelen” shkruan: “Tė gjithė ushtarėt e kėsaj ekspedite nuk u kthyen nė vendlindjen e tyre: ata krijuan trungun e tyre dhe pėrhapen kulturėn dhe gjuhėn e tyre nėpėr tė gjithė Lindjen, prej Azisė sė Vogėl deri nė Himalaja (mal maja) duke kaluar nėpėr Persi, Baktrianė, Afganistan dhe luginėn e Indusit”. (Plejad 2007; fq.279)
    Mbretėri tė veēuara pas shpėrbėrjes sė Perandorisė jetėshkurtėr tė Lekės kanė ekzistuar tė pavarura pėr thuajse tre shekuj pas vdekjes sė Lekės deri te mbreti Hermes II (55 ose 35 p.e.s.). Lugina e Hunzės ju jetojnė hunzakėt/burushėt (Pakistani Verior), lugina Kalasha ku jeton fisi kalasha (Nuristan/Afganistan -Ēitral/Pakistan), rrafshnalta e Pamirit (Taxhikistan) janė disa “ujdhesa” tė tė bardhėve qė vazhdojnė ta ruajnė edhe sot e kėsaj dite nė ndėrdijen e tyre se janė pasardhės tė ushtarėve tė Lekės sė Madh. Kėto popullsi tė pėrveēme nuk janė gjė tjetėr veēse copėza tė thyera tė xhamit tė Perandorisė qė krijoi kryepellazgu gjenial - Leka i Madh. Rrjedhimisht, pėrforcohet thėnia se kėto popullsi janė pasardhėse tė ushtrisė sė Lekės duke pasur si bazė historike: martesat e shumta maqedono-perse nė Suzė mė 324 p.e.s. Ky ėshtė shpjegimi i pėrgjithshėm historik i etnogjenezės sė tyre, duke i shtuar kėsaj edhe faktin qė Leka i Madh la prapa vetės shumė garnizione nė qytetet qė mbanin emrin e tij. Popullsi nga Europa Juglindore i vinin pas ushtrisė sė Lekės dhe mbushnin qytetet qė krijoheshin. Prandaj popullsitė e bardha nė Azinė qendrore mund tė jenė pikėrisht edhe rrjedhojė e atyre garnizioneve dhe qytetarėve qė ruanin e mbushnin qytetet me emrin e Lekės. Kėtu gjen vend mė shumė se kudo tjetėr thėnia kuptimplotė e studiuesit tė zellshėm britanik Wadham Peacock nė librin e tij tė shkėlqyer ‘Albania: the Foundling State of Europe" (London 1914) shkruan:. “Njerėzit qė mėsyen nė Babiloni, Persi dhe Indi ishin stėrgjyshėrit e shqiptarėve” (the men who marched to Babylon, Persia, and India were the ancestors of the Albanians)

    Hunza, hunzakėt dhe gjuha burush

    Artikulli i parė qė ndriēoi lidhjet befasuese shqiptare me kombėsinė e Hunzės gjendet nė librin e Aristidh Kolės ‘Gjuha e Perėndive’ ku shkurtimisht pahėtohen lidhjet e tyre pellazge. Por ku ėshtė Hunza, kush janė hunzakėt, cila ėshtė veēantia e tyre?
    Hunza ėshtė krahina mė nė veri tė Pakistanit. Ėshtė fjala pėr njė luginė-pllajė tė gjėrė rrethuar nga malet shkėmbore tė Karakorumit (vazhdimėsi e Himalajeve). Lugina e Hunzės zė njė sipėrfaqe tokėsore prej 10.101 km katrorė, afėrsisht sa Kosova e sotme. Kjo luginė magjepsėse e mbyllur midis malesh me dėborė tė pėrjetshme, pėr njė kohė tė gjatė ka qenė e shkėputur prej pjesės tjetėr tė njerėzimit. Hunza ‘theu’ izolimin e saj mė 1978 kur u ndėrtua rruga mė e lartė nė botė qė lidhte Kinėn me Pakistanin duke krijuar njė epokė tė re mbarsur me sprova pėr Hunzėn. Kryeqendra e Hunzės ėshtė qyteza e Baltitit. Lugina e Hunzės ėshtė hėpėrhė vendi mė i vizituar nga turistėt e huaj nė mbarė Pakistanin. Nuk ka dyshim se Hunza ėshtė arketipi i ‘Shangri-la’, vendit legjendar nė romanin “Horizonte tė humbura” tė James Hilton’it. Njė gjė pranohet nga tė gjithė: njerėzit e Hunzės janė populli mė mikėpritės nė kėto vise. Pėr qindra vjet me rradhė Hunza ka gjalluar si mbretėri e vetėqeverisur nė krye me njė prijės qė vendasit e thėrrasin ‘Mir’.
    Pavarėsinė e vet malėsore Hunza e humbi pas luftrave tė gjata kundėr Perandorisė Britanike me 1892, sundim i cili zgjati deri me 1949. Kurse, zyrtarisht si pjesė e Pakistanit u bė me 1974 nė sajė tė njė marrveshjeje tė Kombeve tė Bashkuara. E ngulitur midis malesh tė larta Hunza dhe hunzakėt janė legjenda e jetegjatėsisė dhe shėndetit njerėzor. Revista zulmėmadhe ‘National Geographic’ nė vitet e 70’ta e ka pėrzgjedhur Hunzėn si mbretėrinė e njerėzve mė jetėgjatė dhe mė tė shėndetshėm nė botė. Nė Hunzė kanė shkelur njerėz me ndikim nė botė siē janė: mbretėresha Elizabet, Ēu En Laj, Frank Shor, Louell Tomas i Riu, etj. dhe ka shfaqur interes ish-presidenti amerikan Ronald Regan. Shumica e banorėve tė luginės merren me bujqėsi, blegtori dhe pak mė rrallė edhe me turizėm. Lugina e Hunzės ka namin e rritjes sė kajsive tė shijshme pėr ēka njihet edhe si ‘lugina e kajsive’ ku rriten mėse 33 lloje kajsish.


    Popullsia e Hunzės
    Banorėt e Hunzės njihen si hunzakė dhe shquhen nga popullsitė e tjera tė Pakistanit. Si nė planin antropologjik, antropometrik, etnologjik dhe pėrgjithėsisht si kombėsi e pavarur, hunzakėt dallojnė nga popullsitė e tjera pėrqark. Nė gojėdhėnat e pėrcjella brez pas brezi, hunzakėt ruajnė kujtimin pėr ushtarė tė humbur tė Lekės sė Madh qė u vendosen nė kėto male. Kėta ushtarė tė humbur mendohet se janė vendosur nė Hunzė rreth vitit 300 p.e.s., nja 23 vjet pas vdekjes sė Lekės. Ēdo pėrshkrim antropologjik ka prodhuar tė njėjtin pohim: ata janė tė bardhė me mollėza tė mėrdhezura, kanė pėrgjithsisht sy tė kaltėr, flokė tė kuq ose tė gėshtenjtė dhe trup tė gjatė. Edhe pėrkah mėnyra e organizimit tė jetės dhe shoqėrisė dallojnė plotėsisht prej popullsive tė tjera. Hunzakėt nuk bėjnė martesa me kombėsitė e tjera, pėrveē luginės sė Nagarit e cila popullohet nga po kėta hunzakė. Nė dyert e shtėpive skalisin dy brirė dhie nė shenjė kujtimi pėr Lekėn e Madh, i cili nė pėrkrenare kish pasur njė simbol tė tillė (sikur mė pas edhe Pirro i Epirit dhe mė vonė Gjergj Kastrioti-Skėnderbeu). Dėshmia pėrfundimtare qė provon se hunzakėt janė pasardhės tė Lekės sė Madh ėshtė fshati (dikur qytet qė e ndėrtoi Leka/Aleksandri dhe mban emrin e tij) i quajtur Sikanderabad. ‘Sikander’ ose ‘Iskander’ ėshtė veēse shndėrrim lindor i emrit ‘Aleksandėr’ kurse prapashtesa ‘bad’ mė shumė ėshtė ndikim i gjuhės ardu (p.sh. Islamabad). Njė provė tjetėr interesante ėshtė edhe gatimi i njė lloj buke qė e bėjnė sot hunzakėt dhe mjafton tė hash ca kafshata nga kjo bukė dhe do tė shuash urinė pėr orė tė tėra. Mendohet se kjo bukė pėrdorej gjėrėsisht nga ushtarėt e Lekės sė Madh gjatė fushatave tė lodhshme nė Azinė e egėr.


    Gjuha
    Gjuha qė flitet nė pjesėn mė tė madhe tė trevės sė Hunzės ėshtė gjuha ‘burushaski’. Madje, kjo gjuhė ka dhėnė emėrtimin e veēantė “burush”pėr njerėzit qė e flasin kėtė gjuhė, meqė nė Hunzė jetojnė edhe ca grupime tė pakta qė flasin gjuhė tė tjera. Gjuha burush vetėm nė Hunzė ka 50 mijė folės, nė Gilgit 27 mijė, nė Karaēi 12 mijė dhe Islamabad e gjetkė 2000; pra gjithsejt 91 mijė folės tė gjuhės burushe. Kjo gjuhė kuptohet gjithandej Hunzės, pėrfshirė edhe popullsitė e tjera. Dik Grun, njė gjuhėtar holandez qė ka studiuar gjuhėn burushe, ka arritur nė pėrfundim se burushaski dallon prej gjuhėve induse tė Pakistanit, gjuhėve tibetiane tė Kinės dhe atyre tė Kashmirit Verior. Ruhlen, njė gjuhėtar tjetėr vėren se “zanafilla e saj mbetet krejt e panjohur”. Nga tė gjithė gjuhėtarėt bashkohorė pranohet se gjuha burush ėshtė gjuhė e izoluar, e pacėnuar nga ndikimi i gjuhėve tjera, edhe pse nuk pėrjashtohet ndėrhyrja nga gjuhėt e tjera fqinje po tė merret parasysh harku kohor prej kur janė vendosur hunzakėt nė kėto vise. Gjuha e burushėve nuk shkruhet akoma dhe ky fakt i pakėndshėm ka ngjallur edhe pretendime pėr ta keqpėrdorur kėtė gjuhė. Njė pėrēapje e tillė u bė pikėrisht nga njė profesor sllavo-maqedonas i quajtur Ilija Gjasula i cili ka botuar njė fjalor ‘krahasimtar’ mes gjuhės burushe dhe asaj sllavo-maqedone pėr gjoja ngjashmėritė kuptimore mes kėtyre dy gjuhėve! Nė fakt sllavishtja qė flitet nė Maqedoni ėshtė njė gjuhė plotėsisht e kundėrt me gjuhėn burushe, prandaj ēdo krahasim ėshtė i pavend.
    Rilindasit tanė kishin tė drejtė kur shkrinin tėrė mundin nė drejtim tė shkrimit tė gjuhės shqipe, sepse mos-shkrimi i saj do tė pasonte me zhdukjen e saj. Ndaj, e njejta ligjėsi vlen edhe pėr burushėn dhe kodifikimi i saj si gjuhė e shkruar do tė jetė shpėtimi i saj.

    Ngjashmėritė mes gjuhės shqipe dhe burushe

    Finley nė ‘Historia e Revolucionit grek’ faqe 41 thotė se duke u bazuar nė pėrfundimet e arkeologėve ‘Aleksandrit tė Madh nė darkėrat e tij me oficerėt maqedonas, i duhej tė fliste njė dialekt tė vjetėr shqiptar’. Ndaj, ėshtė arėsye e thjeshtė qė ndryshe nga gjuhėt e tjera, shqipja ka ngjashmėri bindėse me tė folmen e Hunzės. Nė rend tė parė, ngjashmėritė pėrforcohen nga elementi gjuhėsor i Hunzės. Emėrtimi i pėrgjithshėm i Hunzės ka njė kuptim bindės nė shqip sepse ‘Hunzė’ do tė thotė hundė e vogėl/hundėz. Sipas Aristidh Kolės, lugina mbyllet me njė thellėsi fushore nė trajtė hunde. Njė vend tjetėr moēalor-baltor quhet ‘Balta’, madje edhe vetė kryeqendra e Hunzės quhet Baltit. Vetė gjuha burush lidhet me fjalėn shqipe ‘burrė/mashkull’ qė ka njė sfond edhe mė tė sigurt shkencor. Thamė edhe mė sipėr, se ushtarėt e Lekės sė Madh janė martuar me gra vendase qė flisnin gjuhė tjera, ndaj gjuha iliro-maqedonase qe gjuhė veē e burrave, pra gjuhė burrash - burush. Burrat hunzakė veshin njė kostum tė quajtur ‘Shallvare’ (nga shqipja: shallė e varur), ndėrsa gratė veshin njė bluzė tė quajtur ‘Kamishė’ (shqip: kėmishė). Sipas njė artikulli nga Saimir Lolja nė leksikun gjuhėsor tė hunzakėve pėrdoren edhe fjalė tė tilla si: ‘bubullima’, ‘ēila’, ‘kurban’, ‘beson’, ‘hunda’, ‘ballkon’, ‘kullse’, foljet ‘kam’, ‘baj’, ‘dua’ nė zgjedhimet e tyre, etj. Mali mė i lartė nė Hunzė ėshtė Rakaposhi qė mund tė dėshifrohet bindshėm pėrmes shqipes si: ‘Ra kah poshtė’ qė i i pėrgjigjet natyrės sė kėtij mali ku shkėputen copėza tė mėdha akulli e orteqe bore. Njė mal tjetėr mė nė veri tė Hunzės quhet ‘Bubullimating’(6000m lartėsi) qė gjasshmėrisht mund tė lidhet me etimonin onomatop tė shqipes ‘bubullim’.
    Por, ngjashmėritė nuk sosen kėtu. Edhe njė pjesė e mirė e traditave tė hunzakėve i pėrngjasojnė atyre tė shqiptarėve. Vallja mė e njohur e hunzakėve ėshtė vallja e shpatave qė luhet sall nga burrat shoqėruar nga daullet dhe fyejt. Sipas mendimit tė njė etnologu, vallja nė formė rrethi nuk ėshtė edhe aq karakteristike pėr Azinė, gjė qė padyshim shpreh njė kėnd tjetėr tė prejardhjes sė hunzakėve nga Europa Juglindore. Festa mė e rėndėsishme ėshtė Viti i Ri diellor me 21 Mars qė njihet si kremtja ‘Na Urosh’ qė rrjedh nga folja shqipe ‘uroj’ nė mėnyrėn dėshirore. Drejtuesi i Hunzės quhet ‘Mir’ qė afron me fjalėn shqipe ‘I mirė’ pra njeri i mirė dhe i drejtė/pleqnar. Gjithashtu ėshtė shumė me vend tė pėrmendet se nė Hunzė rritet njė lloj qeni i cili pėr nga pamja e jashtme ėshtė i ngjashėm me qenin endemik tė Sharrit ose pastorin ilir. Nga tėrė kjo qė pėrshkruam nxirret njė porosi e qartė: Shteti shqiptar dhe Akademia e Shkencave duhet qė sa mė parė tė mundėsojnė njė ekspeditė gjuhėtarėsh, antropologėsh e etnologėsh qė tė qėmtojė kombėsinė ‘burushe’ dhe veēmas gjuhėn e doket e tyre.
    Kjo do tė ishte njė mbrojtje e sė vėrtetės nga vėrshimi keqinformues i propagandės sllavomaqedonase tė cilėt rropatėn qė hunzakėt t’i manipulojnė duke i bėrė me detyrim ‘kushėrinj’ me sllavomaqedonasit. Madje, pėr ēudinė mė tė madhe, nė Korrik 2008 biznismenėt sllavomaqedon mundėsuan ardhjen e njė delegacioni hunzakėsh nė Maqedoni. Ėshtė interesant pėr t’u vėnė nė dukje ku qėndron hilja dhe hipokrizia sllavomaqedonase. Ata i dėrguan hunzakėt nė vendet arkeologjike tė Maqedonisė Perėndimore qė nė fakt janė vend-ndodhje historike shqiptare. Duke i pėrdorur si karta tė tyre trashėgiminė tonė historike, sllavomaqedonasit gjakonin qė t’i bindnin hunzakėt se janė tė ‘afėrt’ me ta, duke ua fshehur faktin se dikush tjetėr ėshtė pronar i asaj trashėgimie historike tė cilėn ua paraqitėn hunzakėve. Madje, sllavomaqedonasit bėjnė plane edhe mė afatgjata. Instituti i Maqedonisė paralajmėroi se nė Pakistan do ta ndėrtojė njė qendėr ‘kulturore’ sllavomaqedonase.

    Kalashėt

    Kalashėt (Kalasha) janė njė tjetėr fis nė malet e Hindukushit me kombėsi tė pavarur qė rron nė krahinėn afgane tė Nuristanit dhe nė atė pakistaneze tė Ēitralit nė pjesėn veriperėndimore tė Pakistanit (nė luginat Bumburet, Rumbur dhe Birir). Sipas regjistrimit tė vitit 1998, kalashėt janė vlerėsuar si njė popullsi prej 3660 banorėsh. Tė tjera vlerėsime kėtė shifėr e afrojnė deri nė 4000 sish. Paolo Graciozi, profesor i antropologjisė dhe parahistorisė nė Universitetin e Firences nė njė artikull tė botuar nė njė revistė londineze mė 1963 thotė se kalashėt kanė trajta tė pastra europiano-mesdhetare, mė saktėsisht me ato tė njerėzve alpin. Ai, kalashėt i pėrshkruan si njerėz me lėkurė tė bardhė, tipare tė rregullta tė fytyrės dhe shtat tė hedhur. Populli kalash ėshtė i veēantė nė mbarė rajonin si pėr nga veshjet, doket e feja. Kjo kombėsi gjykohet si popullata e vetme pagane nė kėtė rajon tė islamizuar. Kjo popullsi i ka bėrė qėndresė tė thekshme kalimit nė islam tė cytur nga pushtuesit arab, ndaj edhe sot e kėsaj dite kalashėt quhen ‘qafirė’, kategorizim qė muslimanėt ua bėjnė ‘pabesimtarėve’. Mė vonė, kur njė pjesė e kalashėve u islamizua, vendi i kalashėve qė deri dikur quhej ‘Qafiristan’ u rimėrua si ‘Nuristan’ (vend i dritės). Por, kjo nuk ia tjetėrsoi aspak karakterin kombėtar dhe fetar tė kalashėve, ngase ata fermentojnė dhe pijnė verė (qė quhet vepėr ‘haram’ nė islam). Njė tjetėr fakt qė pėrforcon karakterin joislam tė kalashėve dhe mendėsisė shoqėrore tė tyre ėshtė ndėr tė tjerash edhe ky zakon: vajzat janė tė lira tė zgjedhin burrin e vet dhe kanė tė drejtė tė kėrkojnė shkurorėzim. Tjetra veēanti e kalashėve ėshtė se ata s’bėjnė dallime gjinore sikurse fqinjėt e tyre muslimanė qė hanė, flenė, punojnė ndaras meshkujt nga femrat. Vėrehet qartė, se kalashėt ndonėse kanė pėsuar ndrydhje kulturore nga tė tjerėt, ata e kanė ruajtur nė njė masė tė shėndoshė pastėrtinė raciale, meqė edhe sot vazhdojnė t’i bėjnė martesat vetėm brenda bashkėsisė sė tyre.

    Origjina e kalashėve

    Origjina e kalashėve vazhdon tė jetė e kredhur nė pellgun e sė panjohurės dhe pikėpyetjeve tė mėdha. Kalashėt nė traditėn e tyre gojore tė pėrcjellė brez pas brezi, vazhdojnė ta quajnė veten pasardhės tė ushtarėve tė Lekės sė Madh. Pikėpamja tjetėr e kundėrt ėshtė ajo qė pohon se kalashėt janė popullsi qė ka shtegėtuar nga Nepali Perėndimor, bazuar nė ca trajta budiste. Mendimi mė i pranuar nga tė gjithė ėshtė se kalashėt kanė njė fe “greko”-sanskrite. E futėm nė thonjėza fjalėn grek meqė nė kėtė mes s’bėhėt fjalė pėr kurrfarė feje greke por pėr njė fe burimore pellazge, besimi shpirtėror i tė gjitha popullsive tė trungut pellazg: ilirėve, thrakėve, maqedonasve, epirotėve. Ndaj, pretendimet pėr njė origjinė ‘greke’ tė kalashėve nuk qėndrojnė. Njė gjė ėshtė mėse e saktėsuar nga provat kulturore se kalashėt nuk janė popullsi rrėnjėse nė kėto treva, por janė ardhės pikėrisht nga Europa Juglindore.
    Ekzistojnė prova tė shumta tė ngulimeve tė ushtrisė sė Lekės sė Madh rrėzė kėtyre viseve. Njė ndėr to ėshtė edhe qenėsia e disa qyteteve tė themeluara dora vetė nga Leka i Madh, siē ėshtė rasti i qytetit tė Kandaharit (Afganistani i sotėm). ‘Kandahar’ nuk ėshtė gjė tjetėr veēse njė kalim lindor i emrit ‘Aleksandėr’. Njė qytet tjetėr i epokės sė Lekės ėshtė edhe ai i gjetur nė gėrmadhat buzė lumit Amu Darya. Interesant ėshtė se kalashėt vijojnė ende ta ruajnė kujtimin e kohėrave tė lashta kur ishin tė edukuar dhe arsimuar, derisa librat e tyre u dogjėn nga pushtuesit barbar e mongol. Sot e kėsaj dite, kalashėt i falen me pėrkushtim perėndive tė tyre qė janė veēse trajta tė perėndive pellazge si Zeusi, Afėrdita, Apolloni, etj. Kryeperėndia i tyre ėshtė ‘Dezao’ i cili sipas Aristidh Kolės zbėrthehet shkencėrisht nė ‘Dhias - Zeus’. Perėndi tė tjera janė edhe ‘Mahadeon’ dhe ‘Abalomain’ (Apollon) i cili ka simbolet e njėjta me ato tė Apollonit pellazg: dielli e drita. Tryezat dhe karriget, kalashėt i gdhendin me yje dhe diej, simbole qė janė tė pėrafėrta me ato tė maqedonasve tė lashtė. Mbi qemere dyersh, kalashėt skalisin dy brirė dhie - kujtim i stėrgjyshit epik Leka i Madh. Njė fakt tjetėr qė dėshmon pėr rrėnjėt pellazge tė kalashėve ėshtė ky zakon sa i ēuditshėm aq edhe i veēantė: edhe nė rast vdekjesh, kalashėt mblidhen sė toku burra e gra duke hedhur valle e kėnduar. Siē shkruan edhe Robert D’Angely, edhe trakasit e moēėm kishin njė zakon tė atillė.
    Kalashėt kėrcejnė nė formė rrethi vallet e tyre. Tė kėrcesh nė fromė rrethore nuk ėshtė e zakonshme nė Azi, thotė studiues i kalashėve. Gulliam Darlling, njė studiues i pėrkushtuar pas kalashėve thekson se nė gojėdhėnat kalashe “Tsiam” ėshtė vendlindja e kombėsisė sė tyre ku shpresojnė sė do tė kthehen njė ditė. Nė kohėn e shirave tė stėrzgjatura pranverore ose vjeshtore kur jeta vėshtirsohet sė tepėrmi si pėr njerėzit ashtu dhe pėr kafshėt, kalashėt dalin nė male dhe kėndojnė njė kėngė tė lashtė: ‘O Deziao, nėse kėto shira s’do tė rreshtin/ ne s’do tė mund tė mbajmė dushkun e gjelbėr e tė lulėzuar/ne nuk do tė rrojmė dhe gjatė kėtu/ne do tė kthehemi nė tokėt stėrgjyshore nė Tsiam; (Pėrkthim i lirė).
    Qarkullojnė dhjetėra mendime tė ndryshme nė lidhje me vendndodhjen e saktė tė “Tsiam”, vendit legjendar tė kalashėve. Disa mendojnė se ai ndodhet nė qytetin Ēaga Serai nė Afganistanin lindor, disa tė tjerė vendodhjen e shohin afėr njė qendre budiste ‘Jarkhan’ nė Ksiniang nė pėrėndim tė Kinės, tė tjerėt e bartin nė Tsiam tė Tibetit. Ndėrsa, Aristidh Kola mendon se vendndodhja burimore e kalashėve ėshtė tek lumi i lashtė thesprotas ‘Thiamis’, prej nga rrjedh edhe vetė emri i Ēamėrisė. ‘Tsiam’ domethėnė Ēam. Duket se kjo teori e Kolės ka njė bazė argumentėsh duke filluar sė pari nga elementi fetar i kalashėve qė ėshtė i barasvlershėm me atė pellazg tė Dodonės; elementi i zakonor dhe dokėsor: flijimet nė emėr tė perėndive, gdhendja e yjeve dhe diejve maqedonas, vallet rrethore, kėsulat dhe pelerinat e ngjashme me ato tė maqedonasve tė lashtė dhe loja e pollos qė luhet hipur nė kuaj, e cila mendohet se ėshtė praktikuar nga ushtarėt maqedonas tė Lekės sė Madh. Kėngėt e kėtyre popullsive janė tė njėllojta me kėngėt e vjetra qė i kam dėgjuar nė Greqinė Veriperėndimore, thotė Atanasios Lerounis, njė vėzhgues i dėrguar nga Athina. Por, ky “interesim” i zellshėm grek duket sikur ka njė prirje pėr ta helenizuar gjithēka ka tė bėjė me pėrkatėsinė e njėmėndėt tė kalashėve. Qe shtatė vite me rradhė ‘mėsues vullnetarė’ tė paguar nga Athina po qėndrojnė nė fshatrat kalashe gjoja pėr ta ngritur mirėqenien e jetesės sė kalashėve! Ata pėrmes ndėrtimit tė shkollave, ujėsjellsve dhe ambulancave po pėrēapen qė kalashave t’ua huajėsojnė origjinėn pellazge nė njė origjinė tė rrejshme helene.

    ©Salih Mehmeti - Korrik 2009, Prishtinė - Pėr ēdo pyetje, kritikė, vėrejtje apo sugjerim kontaktojeni autorin nė: salih.mehmeti@gmail.com

  3. #93
    i/e larguar Maska e GL_Branch
    Anėtarėsuar
    02-11-2003
    Vendndodhja
    Arbany
    Postime
    1,592
    ncncnc peralle e bukur

  4. #94
    i/e regjistruar
    Anėtarėsuar
    18-02-2006
    Postime
    162
    Citim Postuar mė parė nga GL_Branch Lexo Postimin
    ncncnc peralle e bukur
    Perralle???
    Lexo Arishtin Kola-n dhe merr vesh kush jane shqipetaret.
    Oh zooot.

  5. #95
    i/e regjistruar
    Anėtarėsuar
    02-01-2008
    Postime
    383
    Citim Postuar mė parė nga Bolivari Lexo Postimin
    Prania iliro - maqedone nė Azi

    Qytetėrimi pellazg nė Azinė Qendrore

    Shkruan: Salih Avdullah Mehmeti
    =================================================

    Hunza, Kalasha dhe Pamiri - Zgjidhja e njė enigme



    E di qfar me kta dy qent qe ke paraqit esht nje argument i fort pasi qe e dijm se kta qen jan qen autokton qe jan rrit ne tokat ilire e kshtu mund ta ken marr qenin me vete dhe tani kjo rac qen ndodhet edhe ne azij normal e quar nga ilrert.
    Por ka mijaft argumente qe tregojn qe prejardhja e tyre esht ilire spese kan shum fjal te ngjashme me shqipen e sotme por edhe popullata e atjeshme esht e bardh dhe esht nje lloj si populli shqiptar.
    Ndryshuar pėr herė tė fundit nga Darius : 10-08-2009 mė 22:22 Arsyeja: Ska nevoje te citohet gjithe shkrimi

  6. #96
    i/e regjistruar Maska e Kreksi
    Anėtarėsuar
    20-11-2004
    Vendndodhja
    Francė
    Postime
    5,636
    Autori i ketij artikulli Avdullahi, ka bere njesoj si te tjeret, permbledhje artikujsh, e ka trashesuar tekstin pa nevoje fare, me perseritje si dimi vetem ne e per te thene te njejten gje si e kane thene vite me pare edhe antaret e ketij forumi...as gje te re !
    Le ti lexoje ky autor njehere shkrimet tona e pastaj te analizoje edhe shkrimin e tij, menjehere te bie ne sy se asgje nuk ka thene tjeter....
    Askush nuk te pyt: ē'ka bere atedheu per ty por ē'ke bere ti per Atedheun ! - JFK

  7. #97
    i/e larguar Maska e GL_Branch
    Anėtarėsuar
    02-11-2003
    Vendndodhja
    Arbany
    Postime
    1,592
    Citim Postuar mė parė nga urani29 Lexo Postimin
    E di qfar me kta dy qent qe ke paraqit esht nje argument i fort pasi qe e dijm se kta qen jan qen autokton qe jan rrit ne tokat ilire e kshtu mund ta ken marr qenin me vete dhe tani kjo rac qen ndodhet edhe ne azij normal e quar nga ilrert.
    Por ka mijaft argumente qe tregojn qe prejardhja e tyre esht ilire spese kan shum fjal te ngjashme me shqipen e sotme por edhe popullata e atjeshme esht e bardh dhe esht nje lloj si populli shqiptar.
    Ku pi sheh ato fakte qe jane me origjine ilire?, se une kam kerkuar mjaft informacione per keta qe perfundimi ishte ska asnje lidhje me Iliret ose Shqiptaret, e kam thene me heret keta jane persian dhe gjuha e tyre eshte persishte.

    Nuk kemi asnje ngjashmeri etno-kulturore, gjuhesore e as antropologjike.

    Ti lejme keto brockulla, se ata sllavo-maqedonet dhe greket qe pretendojne mbi keta e bejne per shkak luftes rreth emrit maqedonise (e qe ne fakt ata skane lidhje as maqedont as ilir).

  8. #98
    musliman krenar Maska e Shiu
    Anėtarėsuar
    20-02-2003
    Postime
    1,040
    Citim Postuar mė parė nga Bolivari Lexo Postimin
    Prania iliro - maqedone nė Azi
    Kjo nusja konkrete kėtu ėshtė turiste qė e ka vizituar rajonin e Hunzės, e jo banore. Mos ia futni kot dmth. E qė janė tė bardhė e me sy blu, ėshtė e vėrtetė, i kam parė.
    The greatest obstacle to discovery is not ignorance - it is the illusion of knowledge.

  9. #99
    Perjashtuar
    Anėtarėsuar
    03-12-2008
    Vendndodhja
    ATJE KU ME RESPEKTOJN SI SHQIPTAR
    Postime
    1,015
    Kemi qen nje popull gjigand ne lashtesi,ose me mire NENA PELLAZGE polli aq shume femij,saqe keta harruan se cila ishte nena e tyre.

  10. #100
    Per mendimin tim eshte ma se e vertete qe burrushevski jane ilire.
    Zbulimin e kesaj e ka ba Antonio Belushi qe ne '82-shin,mendoj qe nese doni me teper informacione duhet te rremoni tek Belushi!
    sikur t kisha gja ne dor
    e t u bajsha akullor
    buzt e tuja me shiju
    ne gjoks tandin me piku-Orosh

Faqja 10 prej 48 FillimFillim ... 8910111220 ... FunditFundit

Tema tė Ngjashme

  1. Nga jeta e njerzve tė shquar
    Nga DoLpHiN nė forumin Filozofi-psikologji-sociologji
    Pėrgjigje: 76
    Postimi i Fundit: 16-11-2014, 22:14
  2. Ilirėt - diskutimi mbi ta
    Nga Leonard Alili nė forumin Historia shqiptare
    Pėrgjigje: 111
    Postimi i Fundit: 10-10-2006, 16:02
  3. Parailiret - Iliret - Arberit _M.Korkuti
    Nga BARAT nė forumin Historia shqiptare
    Pėrgjigje: 3
    Postimi i Fundit: 02-10-2006, 20:53
  4. Testament-Privilegjet” e Aleksandrit tė Madh pėr ilirėt
    Nga Tirana nė forumin Historia shqiptare
    Pėrgjigje: 1
    Postimi i Fundit: 18-09-2006, 06:16
  5. Jetėshkrime nga njerėz tė menēur!
    Nga Davius nė forumin Filozofi-psikologji-sociologji
    Pėrgjigje: 164
    Postimi i Fundit: 20-05-2005, 14:31

Regullat e Postimit

  • Ju nuk mund tė hapni tema tė reja.
  • Ju nuk mund tė postoni nė tema.
  • Ju nuk mund tė bashkėngjitni skedarė.
  • Ju nuk mund tė ndryshoni postimet tuaja.
  •