Mentor Nazarko
Nėse ka ndonjė lėvizje vėrtet tė mirė tė zotit Nano nė politikėn e jashtme ajo ėshtė sigurisht vizita aktuale nė Republikėn Popullore tė Kinės. E trumbetuar masivisht nė miliarda kopie gazetash nga tė gjithė mediat kineze, vizita qė bėhet me ftesė tė kryeministrit kinez shėnohet nė 55 vjetorin e vendosjes sė marrėdhėnieve diplomatike, nė 100 vjetorin e lindjes sė Ten Hsiao Pinit dhe ėshtė e para e njė kryeministri shqiptar nė 38 vjet. Kina i ka dhėnė Shqipėrisė nė vite ekuivalentin e 4.3 miliard dollarėve nė ndihmė ekonomike dhe borxhe, njė vepėr miqėsie qė nuk ja ka bėrė askush. Pėrtej motiveve ideologjike qė kanė qenė pėrbėrėse e rėndėsishme e trashėgimisė jo shumė tė largėt tė marrėdhėnieve shqiptaro- kineze, mbeten nė fuqi shifra tė tilla ndihme, qė Kina ja ka dhėnė Shqipėrisė, pėr mbėshtetjen nė rrafshin ndėrkombėtar pėr njohjen e saj si shtet, pėr dhėnien e flamurit nė lėvizjen e mallrave nė periudhėn e izolimit, pėr shėrbimin si avanpost i politikės europiane tė Kinės maoiste, etj.
Por nuk ėshtė vetėm historia qė i shėrben tė sotmes. Nė pritjen kaq solemne me nėntėmbėdhjetė tė shtėna topi tė njė kryeministri prej njė vendi liliput 3 milionėsh nė raport me vendin mė tė madh nė botė qė ka kapėrcyer prej kohėsh njė miliardėshin; nė protokollin e plotė tė takimeve me presidentin, kryeministrin, kryetarin e parlamentit, nė numrin e madh tė marrėveshjeve tė nėshkruara gjashtė, nė nėnshkrimin e njė komunikate tė pėrbashkėt politike nga tė dy kryeministrat mund tė kuptosh edhe njė interes aktual tė Kinės pėr Shqipėrinė. Pra luhet e ardhmja. Kina ka ende nė pushtet brezin e politikanėve qė janė rritur me miqėsinė shqiptaro-kineze tė farkėtuar me filmat, muzikėn shqiptare, Zėrin e Popullit i cili shkon dhe sot nė Kinė; ajo vazhdon tė ketė ende numrin mė tė madh tė studentėve nė botė qė mėsojnė shqipen, ashtu si dhe numrin mė tė madh tė nėpunėsve publikė qė dijnė shqip. Kina ka nevojė urgjente pėr ekspansion ekonomik kėsaj rradhe i cili nė shikimin e strategėve kinezė tė hapjes mund tė kalojė mes shumė drejtimeve tė tjera edhe nė vektorin e miqėsisė sė vjetėr, i cili lidh akoma Kinėn, vendin me rritjen mė tė madhe ekonomike nė botė, me bilanc tregėtar pozitiv me SHBA-nė, me Shqipėrinė qė ka njė pozicion tė favorshėm strategjik nė raport me vendet e dikurshme tė Lindjes dhe Perėndimin. Nuk bėhet fjalė vetėm pėr ekspansionin propagandistik i cili ka nevojė sėrish pėr radiostacionin e Cėrrikut ku kinezėt kanė filluar tė ndėrtojnė. Bėhet fjalė pėr tregėtinė, por edhe pėr eksportin e kapitaleve, teknologjisė, nga e cila Shqipėria vetėm mund tė ketė fitim dhe asgjė tjetėr pėr shkak tė tė rolit tranzit apo stacionar tė territorit tė saj, gjė pėr tė cilėn janė bėrė prova kohė mė parė nga trafikantėt e njerėzve, qė tani janė shtyrė drejt Serbisė. Nė shenjė miqėsie Kina ka ofruar gjithashtu ndėrtimin e njė hidrocentrali nė Veri tė vendit me kredi shtetėrore kineze, megjithė rėndėsinė e kufizuar nė pikėpamje tė pėrmirėsimit tė bilancit energjitik- vetėm 8-10% nė raport me nevojat e vendit, prapėseprapė ka vlera pėr zonėn mė tė varfėr tė Shqipėrisė. Bėhej fjalė pėr investimin mė tė madh kinez jashtė vendit. Fuqia e re ekonomike e botės ofron mbėshtetje edhe ushtarake, por mbi tė gjitha mund tė ofrojė mbėshtetjen e saj nė Kėshillin e Sigurimit. Kina e sotme ka rishikuar pozicionin e saj mbi Ballkanin ku sheh shqiptarėt si faktor i rėndėsishėm, qė mund tė krijojnė edhe njė shtet tė dytė. Nė pėrpjekjet e saj pėr tu bėrė njė superfuqi botėrore edhe politike Kina pėrfaqėson njė aleate luajale, e cila nuk do tė na prishė as me Amerikėn dhe as me Europėn. Nė kėmbim ajo kėrkon gjithashtu pak: qė Shqipėria, tė afirmojė mbėshtetjen e saj pėr ekzistencėn e njė Kine tė vetme, si pėr tė ruajtur unisonin ndėrkombėtar nė raport me kėtė ēėshtje tė rėndėsishme pėr ekzistencėn e saj, megjithė pėrpjekjet bezdisėse tė botuesit politikan Nikollė Lesi pėr njė hapje drejt Tajvanit.
Thėnė tė gjitha kėto, ka disa pikėpyetje pėr kėtė vizitė dhe suksesin e saj. Pėrkundėr njė lėvizje tė kėtillė politike, njė interesi tė madh tė shprehur rregullisht nga njė vend kaq i rėndėsishėm nė skakierėn botėrore, Shqipėria nuk ka lėvizur mirė dhe ndoshta ka rastin e fundit me Nanon pėr ta bėrė kėtė. Kjo duket pikėrisht nga fakti se kryeministri i parė i Shqipėrisė qė po viziton Kinėn nė njė kontekst kaq tė favorshėm po e bėn kėtė pas tridhjetė e tetė vjetėsh. Nėse mund tė shpjegosh 24 vjetėt e komunizmit, pra shkėputjen e marrėdhėnieve pėr arėsye ideologjike, ėshtė e vėshtirė tė shpjegosh mungesėn e njė vizite tė tillė nė 14 vitet e pas rėnies sė tij. Nė fakt, nė njė shikim pragmatik, kjo shenjė nuk do tė ishte domethėnėse, nėse do tė kishte vėrtet hapa tė politikės zyrtare shqiptare, veēanėrisht nė planin ekonomik qė do t i pėrgjigjeshin kėtij vullneti tė palės kineze. Teorikisht nė marrėdhėniet midis njė vendi kaq tė madh dhe njė tjetri tė vogėl si Shqipėria, mund tė mos ishte e domosdoshme vizita e njė kryeministri, sesa hapat konkretė nė nxitjen e marrėdhėnieve. Por hapa tė tillė nuk ka patur, p.sh nė nėnshkrimin dhe jetėsimin e marrėveshjeve qė po nėnshkruhen sot, si ajo nė eleminimin e taksimit tė dyfishtė me njė vend qė po rrit eksportet e veta me Shqipėrinė. Kryeministrat, veēanėrisht ata socialistė, nuk kanė arritur tė bindin ose nuk janė marrė seriozisht me institucionet financiare perėndimore apo globale, pėr atė se nuk sjell probleme buxhetore shlyerja e njė kredie si ajo pėr hidrocentralin e Bushatit qė bėhet pėr 8 vjet; etj, etj. Nė kėtė sjellje tė pafalshme kanė ndikuar koncepte banale tė ruajtjes sė aksit properėndimor, etj, etj, qė nė fakt nuk kanė ndodhur pėrgjithėsisht me presidentėt, kryetarėt e parlamentit, etj, tė cilėt e kanė vizituar Kinėn rregullisht nė kėto pesėmbėdhjetė vjet, por qė kanė patur kompetenca tė kufizuara pėr tė ndikuar nė marrėdhėniet ekonomike apo aspekte tė tjera tė politikės konkrete me Kinėn. Kanė qenė nė veēanti qeveritė socialiste tė krijuara pikėrisht nė momentin e bumit ekonomik kinez qė nuk kanė qenė aktive nė kėtė plan dhe i takon Nanos qė tė korrigjojė tendencėn, megjithė problemet e mbijetesės apo transformizmit tė tij politik.
Nė kėtė kuptim zoti Nano ka rastin mė tė mirė ta bėjė kėtė, apo tė japė shenja se ka kuptuar ndonjė gjė nga Kina. Vizita atje, pėrveē se e largoi pėr njė javė nga rreziqet e politikės sė brendshme tė cilėve po u pėrgjigjet me revolucione tė tipit kinez siē tha Elmaz Sherifi, do ti shėrbejė edhe pėr tė kuptuar momente tė tjera politiko-ekonomike nė rrafsh global siē ka qejf tė pėrsėrisė nė fjalimet e veta kudo. Do tė kuptojė rėndėsinė e veprave pėrballė rėndėsisė sė fjalimeve. Do tė ketė mundėsinė tė kuptojė pėrmasat e zhvillimit ekonomik kinez dhe tė kontributit qė mund t i vijė Shqipėrisė prej kėtij zhvillimi; do tė ketė mundėsi tė kuptojė mungesėn e vlerės sė megallomanisė sė tij karakteristike pėrballė njė fuqie tė madhe si ajo e Kinės, pra nga vlerėsimi real i teorisė sė pėrmasave. etj, etj. Se sa do t i ketė kuptuar tė gjitha kėto, ne do ta shikojmė duke pritur kthimin e tij tė largėt. Askush nuk dėshiron sinqerisht qė ai tė mos kuptojė gjė nga kėto dhe qė vizita njėjavėshe nė Kinė ti shėrbejė zotit Nano thjesht si njė vizitė turistike, e cila do nė njė rast tė tillė do tė kishte vlerė vetėm e vetėm pėr tė nė zgjerimin e hartės turistike personale, e cila megjithėse e pasur, kishte njė vend bosh si Kina.
------------
Nje nga gjete me me mend qe ka bere Nano gjith keto vjet. Eshte gje shume e madhe suporti i Kines. Pritja e tij madheshtore atje tregon dhe nje here qe Shqiperia po shendrrohet ne nje vend qe po terheq interes te jashtzakonshem nga te gjithe. Jane keto gjeste, sic eshte dhe cuarja e ikonave ne Rusi per ekspozite, qe do na ndihmojne rreth ceshtjes tone kombetare, dhe per me teper asaj ekonomike.
Krijoni Kontakt