Pollogu dhe Lidhja Shqiptare e Prizrenit

[StormAngel]

Shqiptarët e Pollogut në Lidhjen Shqiptare të Prizrenit (1)

Mospajtimi i shqiptqarëve me mbetjen në suaza të Bullgarisë

-Protestë e shqiptarëve të Pollogut drejtuar ambasadorit të Francës me vendimet e Traktatit të Shën Stefanit.

Shkruan: Dr. Vebi XHEMAILI

Kriza lindore e viteve 1875-1877 dhe Traktati i Berlinit i gjeti shqiptarët në një situatë të vështirë politike. Protokolli i Londrës i nënshkruar nga fuqitë e mëdha në mars të vitit 1877 e injoronte në tërësi çështjen e tërësisë së tokave shqiptare, pasi me këtë vendim tokat shqiptare hynin në kuadër të shtetit të porsa formuar bullgar ku bënin pjesë Vilajeti i Kosovës dhe disa qytete shqiptare të Vilajetit të Manastirit. Në vijaletin bullgar të perëndimit hynin të gjitha qytetet shqiptare të Maqedonisë së sodit (V.Xh).

Lufta serbo-turke e vitit 1878 krijoi një gjendje të re në Ballkan. Kjo luftë për çështjen shqiptare krijoi një situatë të ndërlikuar diplomatike. Proklamata e carit rus shteteve ortodokse sllave që të rrokin armët kundër shtypësit shekullor mysliman për çlirim. Kjo proklamatë e carit rus i nxiti trupat serbe të luftonin në territoret e Vilajetit të Kosovës, me shumicë të banuara me popullsi shqiptare dhe kjo i dha rast ushtrisë serbe të tregojë veprimet barbare kundër popullsisë shqiptare në rrethin e Nishit, Vranjës,Prokuples deri në afërsi të Mitrovicës. Këto veprime barbare e shtuan edhe më shumë urrejtjen në mes të dy popujve. Që nga kjo periudhë fillon një etapë e re e marrëdhënieve shqiptaro-serbe (V.Xh).

Pas mbajtjes së traktatit të Shën Stefanit më 3 mars të vitit 1878 tokat shqiptare ndahen në mes Bullgarisë, Malit të Zi dhe Serbisë. Kundër këtij vendimi të padrejtë të Shën Stefanit, ku tokat shqiptare ndahen në mes shteteve sllave, shqiptarët kudo që ishin u vunë në lëvizje nga rilindasit tanë me qendër veprimi në Stamboll. Udhëheqësit e kombit ishin të vendosur që të mbrojnë çdo pëllëmbë të tokës shqiptare.

Në prill të vitit 1878 popullsia e Dibrës u dërgoi telegrame ambasadorëve të Anglisë dhe të Austro-Hungarisë në Stamboll, ku thuhej: “jemi gati të shuhemi të tërë për të mos iu nënshtruar Bullgarisë”.

Poashtu edhe popullsia e Tetovës me rrethinë i dërgoi një protestë ambasadorit të Francës në Stamboll, kundër vendimeve të traktatit të Shën Stefanit për aneksimin e tokave shqiptare shtetit bullgar. Më 22 maj të vitit 1878 në telegramin e shkruar thuhej: “ne banorët e Tetovës jemi më shumë se 30.000 burra myslimanë ndërsa të krishterët nuk janë më shumë se një e katërta. Pra, myslimanët përmbajnë shumicën si numër, por këtë e lamë me një anë, sepse si shqiptarë jemi të gjithë degë të dala nga i njëjti trung, nuk kemi mosmarrëveshje për asnjë çështje dhe jetojmë të gjithë të bashkuar. Kështu ne dhe bashkatdhetarët tanë të krishterë e shohim të pamundur jetesën nën cilëndo administratë të pavarur ose autonome, nën patronatin e ndonjë shteti tjetër”. Pas luftës e cila zgjati nëntë muaj ushtria ruse e pushtoi tërë Bullgarinë dhe u nis drejt Stambollit pas pushtimit të Shën Stefanit, Turqia kërkoi paqe. Kushtet e paqes i diktonte Rusia, paqe kjo që nuk u prit mirë te fuqitë e mëdha e posaçërisht te Austro- Hungaria.

Me paqen e Shën Stefanit fituan pavarësi Mali i Zi, Serbia dhe Rumania, por këta shtete ishin të bindur se me ndihmën e Rusisë do të shkëpusin edhe ndonjë pjesë nga territori i Shqipërisë. Ndërsa Bullgaria përveç pavarësisë, fitoi edhe një pjesë të konsiderueshme të territoreve të pastërta shqiptare duke shkëputur qytete të tjera nga Vilajeti i Janinës, Manastirit dhe Vilajeti i Kosovës. Kundër këtij vendimi arbitrar shqiptarët reaguan ashpër që me ata të mos bëhen hesape si me qenë mall tregu.

Në Konventën e Budapestit të nënshkruar më parë në mes Austro-Hungarisë dhe Rusisë më 17 mars 1877, ata ranë dakord në mes veti për ndarjen e Ballkanit, që territori i Bosnjës t’i takojë Austro- Hungarisë dhe kjo të ruajë neutralitetin në luftën e ardhshme ruso-turke. Mirëpo, me forcimin e influencës ruse në Ballkan nëpërmjet të krijimit të një Bullgarie të madhe ngushtohej politika hegjemoniste e veprimit austro-hungarez kah Shkupi për të dalur në Selanik.

Por, me këtë marrëveshje të nënshkruar në Budapest, diplomacia austriake shumë shpejtë u bind se është e mashtruar nga politika ruse. Prandaj diplomacia austriake me ndihmën e Gjermanisë dhe Anglisë arriti të revidojë paqen e Shën Stefanit.

Fuqitë e mëdha thirrën Kongresin e Berlinit, i cili filloi punën me 13 qershor dhe zgjati deri në 13 korik 1878. Në këtë Kongres edhe pse vendosej për fatin e kombit, shqiptarët nuk morrën pjesë në të. Ky Kogres ka lënë trauma të pashlyeshme në programin e rilindasëve në luftën e tyre për çlirim e bashkim kombëtar. Nga ky Kongres u jepet leje shteteve sllave të ballkanit të coptojnë tokat e Shqipërisë etnike, ndërsa popullsinë autoktone e terrorizuan me të gjitha format më fashizoide duke e shtyrë që të largohej sa më parë nga tokat e veta stërgjyshore dhe të shpërngulet me të madhe nga rrethi i Nishit, Leskovcit, Vranjës, Surdulicës, duke marrë rrugën e mërgimit kah Selaniku për në shkretëtirën e Anadollit. “Në këto rrethana edhe pse Greqia nuk morri pjesë në këtë luftë edhe ajo donte të vijë deri te disa territore të pastërta shqiptare si në Çamëri, si zonë e krahinës së Janinës”, thotë studiuesi nga Maqedonia Slavko Dimevski.

Këto aspirata të shteteve ballkanike, patriotët shqiptarë nëpërmjet të memorandumeve i thanë: “jo” Evropës dhe vendimeve të marrura në Kongresin e Berlinit në dëm të Shqipërisë dhe kurrë nuk do t’i pranojnë ato vendime arbitrare dhe “janë të gatshëm në çdo kohë, të çohen në këmbë, për të mbrojtur çdo pëllëmbë toke të Shqipërisë etnike”. Patriotët shqiptarë morrën një iniciativë në krye me Abdyl Frashërin duke thirrur kuvendin mbarë kombëtar në Prizren, ku morën pjesë mbi 80 delegatë nga të katër vilajetet: nga vilajeti i Kosovës, Manastirit, Shkodrës dhe Janinës duke përfaqësuar të tri fetë. Por, dominues në këtë kuvend kanë qenë delegatët e vilajetit të Kosovës (V.Xh).

(vazhdon)