Mijėra vetė kanė kujtuar viktimat e bombės sė parė bėrthamore nė botė tė hedhur nė Hiroshimė nė 6 gusht 45
Hiroshima kujton viktimat atomike
Shekulli
Nė 59 -vjetorin e tragjedisė sė Hiroshimės, mijėra vetė bėjnė thirrje pėr tu dhėnė fund armėve bėrthamore
Jo mė luftė. Jo mė Hiroshimė. Jo mė armė bėrthamore. Kėto ishin mbishkrimet qė mijėra njerėz nė gjithė botėn mbanin nė duar dje nė kujtim tė 59 -vjetorit tė hedhjes sė bombės sė parė atomike nė qytetin japonez tė Hiroshimės. Ishte 6 gusht 1945, ora 8.15 e mėngjesit kur SHBA lėshon prej njė luftanijeje nė mes tė Atlantikut njė bombė qė pėrmbante 20 000 ton eksploziv. Njė re e madhe tymi ngrihet nė qytetin japonez tė populluar nga 350 000 vetė. Si rezultat: 160 000 tė vdekur, rreth 60 % e ndėrtesave kthehen nė shkrumb e hi. Pamje tė tmerrshme, njerėz tė karbonizuar, tė gjymtuar, tė djegur. Pėr tė mos mjaftuar shkatėrrimi i Hiroshimės, 3 ditė mė pas njė tjetėr bombė e kėtij lloji urdhėrohet tė hidhet nė qytetin tjetėr japonez Nagasaki, ku gjetėn vdekjen 70 000 tė tjerė. Kjo e detyroi Japoninė tė tėrhiqej dhe tė shėnonte fundin e Luftės sė Dytė Botėore mė 9 gusht 1945. Kanė kaluar 59 vjet, por bota nuk do ti harrojė lehtė pamjet e tmerrshme tė Hiroshimės. Aty ku prej vitesh nuk mbiu as bari. Aty ku dhjetėra qindra tė mbijetuar vuajtėn vite mė pas pasojat kanceroze tė bombės dhe iu shtuan listės sė viktimave tė kėsaj tragjedie. Bashkė me 5142 emra qė kanė vdekur nga kanceri dhe nga sėmundjet e tjera qė kanė lidhje me deformimet e shkaktuara nga bomba bėrthamore numri i tė vdekurve nga kjo tragjedi ka arritur nė 237 062. Mes tyre, janė edhe shtatė tė burgosur lufte amerikanė qė kanė vdekur sė fundi.
Pėr tė kujtuar kėtė ditė, mijėra japonezė kanė vendosur qirinj dhe buqeta me lule nė harkun e Paqes dhe nė Bomb Dome nė Hiroshima, nė pjesėn perėndimore tė Japonisė. Mijėra tė mbijetuar, banorė, vizitorė dhe zyrtarė u mblodhėn rreth vendit qė i kujton viktimat e Hiroshimės duke mbajtur njė minutė heshtje. Pas kėsaj janė lėshuar nė ajėr 1000 pėllumba tė bardhė, qė simbolizojnė paqen. Duke folur pėr kėtė ngjarje, kryeministri japonez Junichiro Koizumi konfirmoi qėndrimin e Japonisė pėr tė ndalur prodhimin, zotėrimin dhe transportimin e armėve bėrthamore brenda kufijve tė kėtij vendi.
Stop armėve bėrthamore
Viktimat e Hiroshimės janė kujtuar dje nė gjithė botėn, madje edhe nė SHBA. Njerėzit kanė kujtuar me dhimbje atė ditė tė zezė tė historisė dhe kanė bėrė thirrje qė ti jepet fund prodhimit tė armėve bėrthamore nė botė. Ende shumė shtete vazhdojnė tė pėrgatisin armė tė shkatėrrimit nė masė, disa nė mėnyrė tė fshehur, tė tjerėt tė akuzuar botėrisht. Traktatet pėr mosprodhimin e armėve tė tilla, tė firmosura nga njė sėrė shtetesh nuk e kanė ndalur garėn qė zhvillohet nė prapaskenė. Ka qenė pikėrisht kryebashkiaku i Hiroshimės ai qė ka lėshuar dje njė apel pėr gjithė botėn, tė ndalė prodhimin e kėtyre armėve deri nė vitin 2020. Ai mė tepėr ka akuzuar SHBA-tė si shtetin qė vazhdon tė eksperimentojė minibomba tė tilla. Pikėpamjet egocentrike botėrore tė qeverisė amerikane po arrijnė ekstremet, -thaTadatoshi Akiba, kryebashkiaku i qytetit tė Hiroshimės nė njė ceremoni pėrkujtimore nė parkun pėrkujtimor tė paqes nė qytet. Duke shpėrfillur OKB-tė dhe ligjin ndėrkombėtar, SHBA ka nisur kėrkime pėr tė prodhuar armė bėrthamore mė tė vogla dhe me tė pėrdorshme, -tha ai. Pikėrisht nė muajin qershor, Senati amerikan miratoi shpenzime tė tjera pėr studimin por jo pėr zhvillimin e njė mbrojtjeje bėrthamore dhe tė njė mbushjeje minibėrthamore. SHBA ka ndėrmenmd tė prodhojė njė armė minibėrthamore qė tė ketė fuqi eksplozivi mė pak se 5000 ton, ēerekun e sasisė sė bombės sė hedhur nė Hiroshimė. Pėrkrahėsit e kėsaj bombe argumentojnė se fuqia e saj shkatėrruese do tė jetė mė e vogėl, veēanėrisht nė njerėz. SHBA ka vendosur njė vetėndalim tė armėve bėrthamore qė nga viti 1992. Por zoti Akiba tha se bota ka nevojė tė ndalojė tė gjitha armėt e shkatėrrimit nė masė. Ai u kėrkoi gjithė kombeve tė ndjekin takimin qė do tė mbahet nė maj tė vitit tjetėr nė Nju Jork pėr mosprodhimin e armėve bėrthamore, dhe tė firmosin njė traktat qė do tė ndalė armėt e tilla deri nė 2020. Pėrveē SHBA-ve ai kritikoi Korenė e Veriut duke e konsideruar politikėn e kėtij vendi pėr siguri bėrthamore, si njė politikė pa vlerė. Por armė tė tilla akuzohen se prodhojnė edhe shtete si Izraeli, India e Pakistani.
Box/
Historia e Hiroshimės
Presidenti Truman kishte paralajmėruar se do tė shkatėrronte gjithė kapacitetin e armiqve pėr tė bėrė luftė. Deklarata e Postdamit, e lėshuar dhjetė ditė mė parė, i bėnte thirrje Japonisė tė dorėzohej pa kushte, si shansi i fundit pėr tė shmangur njė shkatėrrim total, -tha presidenti Truman atė kohė. Nėse ata nuk pranojnė kushtet tona, ata duhet tė presin njė shi qė do ti shkatėrrojė nga ajri, nė njė mėnyrė qė nuk ėshtė parė kurrė nė tokė. Amerikanėt kishin llogaritur se njė pushtim i gjithė ishullit japonez do tė ēonte nė vdekjen e rreth 1 milion vetėve. Hiroshima u mendua si objekti ideal pėr efektivitetin e njė bombe atomike, pasi ky vend nuk po prekej dot nga bombat konvencionale. Nė Hiroshimė ndodhej depozita kryesore e furnizimit tė ushtrisė japoneze. Ishte 6 gushti 1945 kur sulmi ndaj Hiroshimės u realizua. Presidenti Truman urdhėroi hedhjen e bombės atomike nga luftanija Augusta nė mes tė Atlantikut, e cila pėrmbante 20 000 ton eksploziv dhe ishte 2000 herė mė e fuqishme nga ēdo bombė qė ishte pėrdorur deri atė kohė. Bomba e Hiroshimės, e njohur me emrin Little Boy (duke iu referuar presidentit Rusvelt) - shkatėrroi njė zonė prej 13 kilometrash katrorė. Sipas zyrtarėve nė atė kohė u raportuan 118 661 tė vdekur. Por mė vonė u raportuan 150 000 vetė nga popullsia prej 350 000 banorėsh. Little Boy kushtoi 2 miliardė dollarė.
Tre ditė mė vonė u hodh njė tjetėr bombė, mė e madhe kundėr qytetit Nagasaki. Bomba tjetėr u quajt Fat Man, (referuar kancelarit britanik Winston Churchill), dhe peshonte 4050 kg. Nagasaki rrethohej nga male, dhe niveli i shkatėrrimit u llogarit nė 6.7 kilometra katrorė. Aty gjetėn vdekjen rreth 74 000 vetė dhe po aq tė plagosur. Dy bombat atomike, bashkė me deklaratėn sovjetike tė luftės kundėr Japonisė mė 8 gusht 1945 mė nė fund e lanė Japoninė pa asnjė zgjidhje. Japonia iu dorėzua aleatėve mė 14 gusht 1945.
Krijoni Kontakt