Ilir Arbana
(ish-inxhinier në Tiranë)
Gazeta Panorama, 14 Nentor 2003
Ilir Arbana një inxhinier i ri nga Tirana, i zhgënjyer në atdheun e tij
rrëfen nga Kanadaja, kalvarin prej emigranti në kërkim të "tokës së
premtuar". Rrëfimi i sinqertë i inxhinierit të diplomuar shkëlqyeshëm,
zbardh të gjitha peripecitë në vendin ku kërkojnë të ikin dhe kanë ikur
shumë intelektualë shqiptarë. Por, zhgënjimi është shumë më i madh pas
mbërritjes në Kanada. Arbana ka vuajtur shumë për të gjetur shtëpi, punë
dhe për të realizuar ëndrrën për t´u pasuruar me bashkëshorten e tij,
ish-mësuese në Tiranë. Tani, ai punon pjatalarës dhe nëpërmjet një
reportazhi interesant për "Panorama", tregon anën tjetër të medaljes.
Përpëlitjet e emigrantëve shqiptarë në të gjithë Botën dhe konkretisht
për një nga vendet më të lakmuara, siç është Kanadaja, dëshpërimin e
tyre të pafund, "pishmanllëkun" që nuk e vazhduan karrierën në atdheun e
tyre... Eshtë një reportazh interesant, ku zbulohet e vërteta e intelektualëve shqiptarë nëpër Botë, që janë "arratisur" për një jetë më të mirë. Të kërkosh dhe të hulumtosh, siç duket qenka në gjenet e njeriut. Të kërkosh një të ardhme më të mirë dhe kurrë mos të ndalesh nuk është gjë e
keqe. Njeriut i ndodh shpesh që sa të arrijë atje ku do nis të kërkojë
diçka tjetër. Ai nuk duhet të lodhet kurrë duke kërkuar edhe pse mund t´i
ndodhë që më në fund të humbasë. Kjo ndohi edhe me mua, që mora rrugën për
në Kanada, një nga vendet që është kthyer në ëndërr për ne shqiptarët.
Ndodh që shumë prej nesh, si pulat pa kokë, po marrin rrugët drejt tokës
së bekuar. Dhe aty fillojnë rrëfimet, zhgënjimet dhe të gjitha ato që janë
larg ëndrrës. Të gjitha këto i them si pasojë e dhembjes për vëllezërit e
mi, për tokën time dhe në fund për vetveten, që gjendem tashmë mes
zhgënjimit të plotë dhe trishtimit të madh.
TË MOS E BESOSH REALITETIN
Ata që janë në Shqipëri, do të hapin sytë, duke mosbesuar në këto rreshta
që i kam shkruar ashtu siç i ndiej në të vërtetë, ndërsa ata që ndodhen
këtu, në Kanada, do të "hanë buzët", duke u shprehur njëkohësisht: "Na
diktuan, na i nxorën të palarat në shesh". Sa dhemb e vërteta! Të vish në
Kanada është sakrificë e madhe. Pas saj të pret një tjetër sakrificë, ajo
që të merr një pjesë të konsiderueshme të kohës, përgatitja e dokumenteve,
qofshin falso apo të rregullta. Për "kopsitjen" e tyre duhet të shpenzosh
e madje jo pak, por plot 2 mijë dollarë, nëse je me fat, në të kundërt,
kur nuk e ke një të tillë, mund të shpenzosh më shumë. Kjo shifër sa vjen
e bëhet më e lartë për ata që kanë ardhur në vendin e largët me familje.
Kjo pjesë e parë e "ëndrrës" duket sikur kalohet mjaft "lehtë", pasi
njerëzit janë të entuziazmuar dhe mezi presin ditën kur do t´i dalë
"Landed Immigrant Visa". Ndokush është edhe më "përpara", kur pret me
padurim ditën kur do të largohet nga atdheu, që deri atëherë kishte qenë
"zhgënjyes" për të. Shumë njerëz të thonë se deri te kjo fazë e pritjes
vijnë mirë, por më tej padurimi i bën ta përcaktojnë atë si një burg të
vërtetë. Është interesant fakti se si nga euforia të shtyn të bisedosh me
këdo për atë që po përjeton. Madje, dhe miqve të sapozënë iu thua me plot
gojë se gjendja në vendin tënd është shumë e keqe dhe se je duke bindur
edhe fqinjët në pallatin që kemi banuar dikur se edhe ata duhet të
provojnë të largohen nga Shqipëria, pasi ky qenkërka vendi më i keq në
Botë, për të jetuar
Gëzimi i madh... doli viza. Çfarë gëzimi ndjemë kur na njoftuan se kishim
marrë të drejtën e emigrimit në Kanada. Mendonim se tashmë kishte ardhur
koha të jetonim si njerëz. Konkretisht, unë do të vazhdoja punën time si
inxhinier, ndërsa gruaja ime, e cila ishte mësuese në Tiranë, do të
vazhdonte të mesonte fëmijët e kanadezëve. Menjëherë menduam, sigurisht
për më mirë, që të bëheshim me fëmijë në Kanada. Aq naivë tregoheshim sa
mendonim se në vendin tonë as qeni nuk e meritonte të jetonte, e jo më
fëmija. Fantazia jonë shkonte deri aty sa të llogariste edhe rrogat që
mund të merrnim në Amerikën e Veriut. Unë mendoja se si inxhinier,
sigurisht i specializuar në Tiranë, së paku do të kisha në xhep të sigurta
4 mijë dollarë, kurse ime shoqe patjetër 3 mijë dollarë. Kjo në sipërfaqe
duket një parajsë e vërtetë, pasi muaji do të shkonte rreth 7 mijë
dollarë, kurse viti rreth 80 mijë të tillë dhe në dhjet vjet 800 mijë. Me
këto llogari i thamë "mirupafshim" fukarallëkut. Na vinte keq që linim të
afërmit, por llogaria ishte e bërë, përpara dollarëve nuk duhej të dilte
askush, qofshin nëna apo babai. Edhe pse ndjenim një farë përgjegjësie për
"braktisjen" e tyre, përsëri në anën tjetër duhet të ecim përpara. Për
shokët në ato momente deliri sikur nisëm dhe t´i nënvlerësonim pak si
tepër, duke i cilësuar madje edhe grup injorantësh, të cilëve Shqipëria iu
dukej gjithçka në Botë. Nuk më harrohet që një shoku im ma ka thënë fare
hapur mendimin e tij. Aliu më befasonte shpesh kur më thoshte: "Shko ti në
Kanada, por këtë qejf që bëjmë ne këtu kurrë s´do ta bësh atje". Më ka
ndodhur që edhe ta ofendoj, sigurisht, me shaka kur i ktheja përgjigje si
për shembull se nuk pranoja të merrja këshilla nga një njeri që nuk kishte
shkuar madje as deri në Shkodër. Më pas, shkoja deri atje sa të thosha se nuk mund të ishte Aliu, ai që mund të më thoshte mua se çka ishte mirë dhe çka ishte keq. Në të vërtetë, isha gabuar.
SI E NJIHJA KANADANË
Kisha lexuar për Kanadanë në Internet dhe kisha dëgjuar fjalët më të mira
edhe nga shokët që kishin qenë atje. Tregimet e tyre i ngjanin një
përralle të vërtetë. Mrekulli kjo Kanadaja, thosha me vete. Do Zoti e kam
edhe unë fatin të shkoj një ditë atje. Gjykoja se Kanadaja të ofronte
mundësi të papara. Më shkonte shpesh në mendje të mendoja se ai mund të
ishte një vend ideal për ne shqiptarët, që njihemi për zgjuarsi dhe
përshtatje të shpejtë. E ku mund të ishte një kanades përpara nesh në
inteligjencë. Ne jemi të rrahur me jetën, pasi ajo na e ka imponuar diçka
të tillë. Si të shkelë shqiptari diku, mendoj se i bën vend vetes
menjëherë. Më dukej se do ta kisha të lehtë në Kanada, sidomos nisur nga
profesioni i inxhinierit, aq më tepër me emër. Kisha arritur të bëja disi
emër në Shqipëri dhe mendoja se të njëjtin sukses do ta kisha edhe në
Kanada. Madje, nuk i trembesha as konkurrencës apo ballafaqimit me
vendasit e shtetit të largët. Kanadezët i njihja për njerëz të kulturar,
zemërbardhë, pra njerëz që nuk i kishte asnjë vend tjetër. Thosha pa
ndroje se më mirë të kishe një mik kanadaz sesa të bëheshe me 100
shqiptarë. Kisha gabuar sërish në përcaktimet që bëja. Për ta vërtetuar
këtë po tregoj se çfarë kisha biseduar me komshien time, Lena, pak përpara
se të nisesha drejt aventurës. Ajo më thoshte shpesh si me shaka: "Po ku
do të shkosh ti në Kanada ore, as anglishten nuk e di si duhet e jo më të
bëhesh inxhinier". Atëherë e mendoja atë grua si një dashakeqëse, por
tashmë e ndiej se kishte pasur plotësisht të drejtë, edhe pse mundohesha
të mbushja mendjen se në Kanada kishte shkolla, ku mund ta mësoje
menjëherë gjuhën. Kur e shihja që nuk mundesha t´i mbushja mendjen,
tërhiqesha dhe me vete thosha se ajo nuk ishte veçse një grua pa nivel.
KUR ZBRITA NË KANADA
Rregull. Pastërti. Obobo... ç´kënaqësi. E çfarë mund të prisje tjetër
përveçse këtyre nga një vend si Kanadaja. Për gjithçka të thoshin
faleminderit. Më ka bërë përshtypje se edhe kur hyje në WC publike, para
derës të thoshin të njëjtën fjalë, faleminderit. Këtë e përsërisnin edhe
kur dilje prej andej. Kanadezët më mekulluan me kulturën dhe edukatën e
tyre. Te sporteli për emigrantët, një grua e shëndoshë na pyeti nëse
kishim dollarë të mjaftueshëm me vete. U detyruam të deklaronim se sa të
fryrë i kishim xhepat. "Në rregull", tha më pas gruaja 2 kuintalëshe e
sportelit. Na dhanë edhe ca letra, gazeta dhe informacione si të gjejmë
banesë me qira. Më tutje na pyetën nëse kishim të afërm të tjerë në
Kanada, apo jo. Sapo mori përgjigje negative, sportelisti nuk harroi të na
uronte fat. Çfarë kulture! U kënaqa në Kanada. S´ka 20 minuta që kemi
mbërritur dhe menjëherë ndihet ngrohtësia e këtij vendi me klimë të
ftohtë. Natën e parë shkuam në hotel. Paguam 70 dollarë secili për akomodimin tonë atje. Mendonim se do ta gjenim një shtëpi me qira mënjëherë të nesërmen.
E NËSËRMJA KANADEZE
U zgjova i lirë e pa brengë. Shqipëria ishte aq larg, aq larg sa tashmë
mund ta rrokte vetëm mendimi, fantazia apo dhe kujtimet e lëna pas. Shkuam
në zyrën e emigrantëve dhe u regjistruam në shkollën e gjuhës angleze.
Puna e dytë që bëra menjëherë ishte blerja e disa hartave të Torontos,
pasi kisha frikë se humbisja. I thoshin vërtet metropol atij vendi. Dija
pak anglisht e kjo mjaftonte për të mos qenë i pagojë. Gazetë "Rental
News", e cila jepet falas, të jep mundësinë të gjesh banesë kudo në
Toronto. Shfletoj, shfletoj... që të gjej një dhomë ku të jetoja së bashku
me time shoqe. Kuptohet, gjuaja pak edhe çmimin e ulët. E kisha mendjen ta
merrja deri në 500 dollarë në muaj. Fatmirësisht e gjeta një të tillë.
Pasi telefonova dhe fiksova takim të menjëhershëm me të zotin e shtëpisë,
mora taksi dhe u nisa për në vendin e duhur. Shoferi ishte nga Somalia. Më
çuditi mirësjellja e tij. Ishte kënaqësi të bisedoje me njerëz të tillë.
Mbërrita te shtëpia dhe tani kërkoja banesën e njeriut, i cili ishte
përgjegjës për atë banesë. Më ra menjëherë në sy se aty ishte një banesë
zezakësh. Bile duke u ngjitur shkallëve, m´u duk se ndëgjova që dikush
bënte dashuri me derë të hapur. Disa arsye më bënë të ikja dhe të vihesha
edhe njëherë në kërkim të shtëpisë me qira. Shikova për disa ditë me radhë
dhe fatkeqësisht nuk gjeta gjë. Kur dirimi nisi të sosej, më në fund rashë
në një apartament 1 dhomësh, në një banesë ku kryesisht banonin somalezët.
Fola me përgjegjësin e pallatit, që përsëriste në mënyrë të vazhdueshme
fjalët e para dhe e fundit (first and last). Me këto fjalë po më kujtonte
nënën time, e cila shpesh më thoshte se ishte hera e parë dhe e fundit që
bëja këtë apo atë gabim. Por ai e kishte diku tjetër qëllimin me atë që
thoshte. Më kërkonte që të paguaja të parin dhe të fundit muaj të qirasë.
Mos mor vlla i thamë, janë shumë para. Unë nga Shqipëria kisha marrë me
vete vetëm 10 mijë dollarë dhe aktualisht isha pa punë. As që deshironte
t´ia dinte vëllai nga Somalia. Madje, ai ishte fare i qetë në bisedën e
tij me mua, kur më thoshte se apartamenti do të ishte gati vetëm pas dy
javësh. Më shkuan plot tre javë në hotel së bashku me gruan. Matematikë e
thjeshtë brenda këtyre ditëve shpenzimet e mia vetëm hotel ishin 3 mijë
dollarë, nëse do të fus edhe pagesën e apartamentit dhe ushqimin, kjo
shifër shkonte në 6 mijë dollarë. Nga paratë që kisha me vete më mbetën
vetëm katër mijë dollarë. Po ashtu, shpenzova për kompletimin e
apartamentit me pajisje të nevojshme për jetesë dhe përfundimisht në
portofolin tim mbetën vetëm 2500 dollarë. Që më vonë u mbaruan si
rrjedhojë e shpenzimeve ekstra në Kanada. Përsëri, pas kësaj mundohesha t´i mbushja mendjen edhe sime shoqeje, që ishte një gjë normale një fillim i vështirë si kudo tjetër.
NË KLASËN E ANGLISHTES
Filluam shkollën. Të them të drejtën, pak si i çuditshme më dukej. Në
bankë isha me dy djem nga Ruanda. Përpara kisha disa të rinj nga Sri Lanka
dhe pas tyre disa çeçenë. Nuk isha i gabuar kur në mend më shkonin fjalët:
luftë përpara, luftë mbrapa, luftë anash. Një ditë një nga çeçenët më
pyeti se nga isha. As që i bëri përshtypje fjala Shqipëri, por vijoi me
një tjetër pyetje: A ka luftë atje? Kur i dhashë përgjigje negative, nisi
të qeshte me të madhe. "Ti me siguri, tha je inxhinier?". Më mirë të më
binte me grusht sesa të më thoshte ato fjalë. Më atë moment m´u duk se
kisha përpara komshien Lenka në ato biseda shpërfillëse ndaj meje.
PUNA, NJË TMERR TA GJEJE ATË
Fillova të kërkoj punë. Bëra një CV, të cilën e mbusha plot, thuaj kisha
bërë heroizma dhe më kishte mbetur pa punuar për projektimin dhe ndërtimin
e Murit Kinez. Dy faqe të plota tregonin kush isha unë dhe vetëm unë.
Mendova se me atë CV, që kisha do të më thërrisnin shpejt në punë, por nuk
ndodhi kështu. Shkova në një nga qendrat për punësim dhe fillova ta faksoj
CV gjithandej. Të njëjtën gjë bëri edhe ime shoqe. Më pas, të dy shkuam të
qëndronim në pritje të ndonjë pune në banesën tonë. Pritëm atë ditë dhe të
nesërmen, por asgjë nuk ndodhi në 48 orë. U detyruam ta ripërsërisim
kërkesën për punë. Përsëri e njëjta gjë. Pas disa herëve që faksova CV
time, më në fund më thirrën në itervistë për punë. U ndjeva mirë që ndodhi
kjo. Mendova se tashmë do të më shihnin kanadezët mua inxhinierin
shqiptar. Në intervistë shkova i veshur si asnjëherë tjetër. Bisedova me
një nga inxhinierët kryesor të firmës dhe pashë që ata nuk ishin siç i
kisha menduar. Dinin edhe ata, nuk ishte se ishin budallenj. Kur mbarova
intervistën, një nga pjesëtarët e firmës më tha: "Mik i dashur, me këtë
nivel të anglishtes që keni në kompaninë tonë nuk mund të punoni si
inxhinier. Po ashtu ju mungon edhe eksperienca kanadeze. Shko e puno më
mirë diku tjetër, merr pak eksperiencë tani dhe pastaj hajde të kërkosh
punë si inxhinier". Nuk mund ta përshkruaj trishtimin e asaj dite të keqe
të jetës sime në Kanada. Ato momente ndjeva një mall të madh për vendin
tim, Shqipërinë. Inatin desha ta shfryja diku, por këtu nuk mund të rrihje
askënd, madje as qenin se shkoje në burg dhe njëherësh humbet edhe të
drejtën për t´u bërë kanadez. U mësova me dështime, por halli të bënte të
ndryshoje takt, pasi barku donte bukë, gruaja gjithashtu duhej të
ushqehej. U detyrova të punoja në një restorant. Si pjatalarës. Nuk është
edhe aq keq, marr 7 dollarë në orë. Kam shpresë që së shpejti të bëhem
kamarier në po të njëjtin restorant. Po e arrita këtë do të jem shumë I gëzuar.
SHQIPTARËT NË KANADA
Ka shumë shqiptarë në Kanada. Për ditë e më shumë po vijnë të tjerë. E mjaftueshme është të hysh në një nga kuzhinat e restoranteve të Torontos dhe të flasësh shqip dhe do të shikosh që gjysma e personelit do të përgjigjet. Janë edhe disa kafene, ku mblidhen shqiptarët. Aty kemi njohur
edhe ne shumë shqiptarë; artistë, profesorë, regjisorë... pra elitën shqiptare. Shumë prej tyre edhe kanë bërë përpara shumë. E pabesueshme është se një profesor i letërsisë E.A., ishte bere menaxher i pesë punëtorëve në kompaninë për pastrimin e borës. Regjisori A.I., kishte përfunduar në larës xhamash. Mos të numëroj më tutje arritjet e njerëzve tanë në Kanada, pasi më vjen turp
Përgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt