Feja e Gjergj Kastriotit - Skënderbeut

[Seminarist]

vazhdojme...


libri: "Studime per epoken e Skenderbeut", Akademia e Shkencave, Instituti i Historise

referatin e Kristo Frasherit: "Aktet e Hilandarit", , kur behet fjale per shitjen qe manastiri serb i Athosit, Hilandar, te pirgut te Shen Gjergjit, thuhet:


fq441: "Keshilli i murgjerve kishte interes qe pirgu i tyre te mos binte as ne doren e muslimaneve, e as ne ate te venedikasve katolike, por te ndodhej ne doren e ndonje e feudali te pavarur. I tille ishte Gjon Kastrioti, nje zot feudal ortodoks...."


fq 443 "Kanonet kishtare nuk e lejonin manastirin tua shiste pronat e veta, sidomos kur keto ndodheshin prane tij, institucioneve ose personave te besimit kundershtar, qofshin mulsimane, qofshin katolike.

[Klevis2000]

Revista klan boton artikullin shikoni mos iu leverdis ndonje shkrim une se kam lexuar te gjithe.

http://www.revistaklan.com/material.php?id=260

Një Skënderbe "turk"


Me sytë e një historiani turk, heroi kombëtar shqiptar krejtësisht i çmitizuar. Jo më prijësi i kryengritjeve dhe burri i shtetit. Por një luftatar idhnak, hakmarrës dhe dredharak që e luftonte Turqinë vetëm për shkak të interesave të veta

nga Iva Tiço

Që Skënderbeu nuk ka qenë ai kalorësi i çartur i rrëfenjave të moçme, që me një të ngritur të shpatës këpuste dhjetëra koka turqish, kjo është një gjë që e dinë të gjithë. Edhe që ai nuk u morr peng i vogël për të jetuar 29 vjet në oborrin e sulltanit, ashtu siç e duan legjendat, por që përkundrazi me përjashtim të disa periudhave të shkurtra ka jetuar në Shqipëri, edhe kjo tashmë është e shkruar në tekstet historike. Po sikur në vend të një heroi që përveç luftrave mbrojtëse ka edhe meritën e krijimit të të parit shtet të mirëfilltë shqiptar të lexonim se bëhej fjalë vetëm për një luftëtar idhnak, që luftonte për çështje fetare po aq sa për hakmarrje dhe plaçkitje? Atëherë do të duhej të shfletonin historinë e perandorisë turke. Ku një figurë si ajo e heroit tonë kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu do të zinte një vend të vogël, një vend fare periferik. Të njëjtin vend që zinin edhe zotërimet e tij në krahasim me përpasat e perandorisë osmane. Por përveç vendit të vogël që do të zinte historia e Skënderbeut brenda historisë osmane, ajo që do të na habiste më tepër do të ishin vetë faktet historike, do të zbulonim një Skenderbej kaq të ndryshëm jo vetëm nga historia e Barletit por edhe nga historia pa mitizime e teksteve të shkollës. Do të zbulonim një Skenderbej si ai që përshkruan historiani turk Sulejman Kulçe, një pjesë e veprës së të cilit tashmë është e botuar edhe në shqip në librin "Shqipëria në historinë osmane". Në një frymë krejt tjetër nga ajo që ka shoqëruar çdo tekst shqiptar, aty mund të lexosh të gjitha bëmat luftarake të Skenderbeut tashmë jo si një hero kombëtar që luftonte për një shtet por për luftrat e një njeriu, vërtet trim, që e nisi luftën për një inat thjesht personal ndaj sulltanit, që lidhi aleanca të dyshimta me katolikët e Venedikut dhe që vdiq pasi forca e tij ishte dobësuar. Një portret pra i një të vdekshmi të thjeshtë që mbart gjithë veset e virtytet e rracës njerëzore dhe jo i një mbinjeriu. Dhe për ta bërë ndoshta më njerëzor, apo thjesht për t'i ulur vlerat, siç nuk e ka bërë asnjë historian, gjatë gjithë kohës Sulejman Kylçe e quan Gjergj Kastriot Skenderbeun thjesht Iskander. Si të ishte një ushtar i thjeshtë.

Përpara se Skënderbeu të bëhej luftëtari i madh që do ta njihnin të gjithë, ai do të kalonte njëfarë kohe si pjesë e ushtrisë turke, do të stërvitej aty dhe do të njihte taktikat e saj, gjë e cila në të ardhmen do ta ndihmonte të kishte më tepër sukses në ekspeditat e tij ushtarake. Për historianin turk Sulejman Kylçe, historia është pak a shumë e ngjashme me atë letrare të Barletit, sipas të cilës Skënderbeu së bashku me të vëllezërit iu dorëzuan sulltanit. Kurse historiani turk shkruan se dorëzimi i djemve të Gjon Kastriotit, princit të Mirditës (në të vërtetë të Matit, me qendër Krujën), ndodhi kur ai u nënshtrua pa kundërshtim përpara ngadhënjimeve të Muratit II në Shqipëri. Prandaj, sipas rregullit të asaj saj kohe atij iu morrën peng katër djemtë e tij dhe u dërguan në kryeqytetin e Turqisë osmane, Edrene, në vitin 1422.

Gjergj Kastrioti që ishte më i vogël dhe më i zjarrtë se vëllezërit e tij kishte lindur më 1414. Kylçe shkruan se sulltani e mbajti në një vend me djemtë e tij dhe u kujdes në mënyrë të veçantë për edukimin dhe arsimin e tij: dhe emrin ia ngjiti Iskander, sipas emrit turqisht të Lekës së Madh. Në saraje ai qëndroi deri në moshën madhore ku thuhet të ketë rënë në sy si njeri mjaft i zgjuar dhe i zoti, gjë që do ta bënte t'i besoheshin detyra të ndryshme shtetërore. Ende 18 vjeç, iu dha posti i sanxhakbeut. Në emër të ushtrisë së sulltani, ai mori pjesë në disa luftra, ku në mënyrë të veçantë si luftëtar spikati në betejat e zhvilluara në Turqi dhe në Siri.

Sulejman Kylçe e përshkruan Skënderbeun e tij si njeri mjaft ambicioz, idhnak e hakmarrës. Dhe ishin pikërisht këto arsyet që do ta shtynin të prishej me Turqinë, me pak fjalë sipas historianit turk të "tradhtonte" sulltanin. Si "mollë sherri" në këtë rast kishte shërbyer Kruja: pas vdekjes së Gjon Kastriotit, që ishte sanxhakbej i Krujës dhe që me anë të influencës së qeverisë osmane kishte fituar një famë të madhe, vendi i tij kishte mbetur vakant. Skënderi, pasi të tre vëllezërit që ishin pranë sulltanit i kishin vdekur kohë më parë (historianë të ndryshëm japin variantin e helmimit) tanimë e llogariste veten kandidat për vendin e të atit, e quante veten trashëgimtarin e ligjshëm të Krujës. Për shkak se deri në atë kohë ai i kishte shërbyer sulltanit në disa detyra civile dhe ushtarake, duke fituar kështu simpatinë e tij, as që i shkonte ndër mend se mund të mos e emëronin në vend të të atit. Në atë kohë ai ishte 25 - 26 vjeç.

Historiani turk shkruan se sulltani, duke e njohur karakterin e Iskanderit nuk e gjeti me vend këtë emërim: ndoshta edhe për arsye se kishte të tjera plane për të, në dobi të shtetit turk. Dërgoi në Krujë një tjetër sanxhakbej dhe kur Iskanderi e mori vesh këtë punë, u zemërua së tepërmi duke e quajtur si një poshtërim që po i bëhej. Dhe që nga ky moment nisi të përgjonte rastin për të kundërvepruar. Historiani turk Kylçe nuk flet fare për betejën e Nishit prej nga ku Skënderbeu u largua së bashku me treqind kalorësit shqiptarë. Në vend të kësaj ai shkruan se rasti erdhi kur armata turke ndodhej në More dhe Skënderi që ndodhej aty zhvilloi bisedime e u mor vesh me parësinë shqiptare, që kishte ardhur për t'u bashkuar me armatën e sulltanit dhe përgatiti planin e kryengritjes. Një natë hyri në çadrën e nishanxhiut (shkruesi i fermaneve të sulltanit) dhe i kërkoi të shkruante një ferman në emër të tij për sanxhakun e të atit. I kërcënuar ai shkroi ç'iu kërkua dhe ia dorëzoi Skënderit, i cili menjëherë sapo mori fermanin vrau nishanxhiun dhe iku bashkë me shqiptarët që ishin në armatën turke.

Historiani turk shkruan se, kur Skënderi arriti në Dibër, u bashkua me parësinë shqiptare që e priste dhe shkoi në Krujë. La njerëzit e tij jashtë kalasë dhe vetë vajti e i tregoi fermanin sanxhakbeut duke i marrë kështu çelësat e kalasë. Puna e parë e tij ishte të fuste në kala njerëzit e tij dhe në një moment të caktuar të vriste rojen turke të kalasë si dhe sanxhakbeun. "Ja!", - shkruan historiani turk Kylçe, -"Flamuri i kryengritjes që u shpalos në këtë mënyrë u valëvit për shumë vjet me radhë. Kjo ngjarje që ndodhi në kohën e përhapjes dhe të vendosjes së turqve në Ballkan, dalëngadalë doli në plan të parë: sepse princat e Toskërisë dhe Gegërisë, vojvoda i Malit të Zi, qeveria e Venedikut dhe Papa u morën vesh dhe u bashkuan me Skënderin".

Pastaj e gjithë ajo që nga historianët trajtohet si një kryengritje e madhe e përgjithshme kundër Turqisë, në librin e historianit turk Sulejman Kulçe është thjesht një varg luftrash dhe betejash të Skendërbeut me ushtritë e sulltanit. Në libër rrëfehet se herën e parë kundër Skënderbeut u dërgua Evrenoz Aglu Isa beu, i cili mori dhe sasi plaçke dhe skllevër dhe rrugës për kthim zbuloi se grykat ishin zënë: mezi shpëtoi pas një lufte të rreptë dhe u kthye në Edrene në vitin 1437. Dhjetë vjet më vonë, sulltani u shtrëngua vetë të nisej në luftë kundër Skënderit ndërsa me vete kishte marrë edhe trashëgimtarin Mehmetin. Kur arriti në Krujë dhe e rrethoi, prishi kanalet e ujit të kalasë. Historiani turk shkruan se pas kësaj shtrëngese Kruja u pushtua, por Skënnderi nuk u kap pasi qe tërhequr në male. Me afrimin e stinës së dimrit sulltanit iu desh të largohej dhe në kthim ai i propozoi Skënderbeut paqen, por propozimi i tij u rrëzua. "Gjatë rrugës armata e tij u bastis nga Skënderi", shkruan historiani turk teksa rrëfen se një marrëveshje mes dy palëve u arrit në vitin 1451, kur me vdekjen e sulltan Muratit në fron hipi i biri, Mehmeti II i cili morri emrin Fatih, (ngjadhënjimtar) i cili bashkë me gjithë delegacionet që erdhën ta uronin për postin, pranoi edhe të dërguarin e Skënderbeut me të cilin bëri një armëpushim trevjeçar, kohë gjatë të cilës do të merrej me pushtimin e Stambollit. Vitet e mëvonshme sulltani do të merrej me të tjera luftra: në Serbi, Bosnjë Hercegovinë, Serbi, Kosovë, Greqi. "Kaluan dhjetë vjet", shkruan Kylçe, "që kur Fatihu u kurorëzua mbret dhe Skënderi i përballonte gjithnjë me fitore ushtritë e tij ndërsa në botën e krishterë numërohej i vetmi hero". Por jo gjithçka do vazhdonte kaq mirë: pas një beteje në Berat ku Skënderi sipas historianit turk kishte humbur pesë mijë luftëtarë dhe komandantët e tij më të zotë, ai nisi dredhitë: bëri sikur nga ushtria e tij ishte larguar një Moze nga Dibra (bëhet fjalë për Moisi Golemin) dhe e dërgoi në Stamboll ku ai i kërkoi sulltanit t'i jepej një ushtri prej 15 mijë vetësh për të sjellë kokën e Skënderit. Sulltani u bind dhe i besoi armatën, por kur u gjend në Dibrën e poshtme Moisi Golemi kaloi në anën e Skënderbeut dhe ushtrinë osmane e shpartalluan.

Në të njëjtën mënyrë me Moisi Golemin, historiani Kylçe trajton edhe atë që njihet si tradhtia e Hamza Kastriotit, ku ky i fundit nuk paska tradhtuar të ungjin por besimin e sulltanit i cili e kishte dërguar në krye të një ekspedite me 11 mijë këmbësorë dhe 6 mijë kalorës për pushtimin e Shqipërisë. "Edhe kjo tradhti e Hamzait", shkruan ai, -"I kushtoi shumë shtetit turk...". Pas kësaj beteje, ku Skënderbeu kishte marrë peng një sanxhakbej, Sulltani u detyrua që për lirimin e robit t'i ofronte atij një tjetër paqe, së bashku me 15 mijë dukatë florinj. Historiani turk shkruan se kohën e kësaj paqeje Skënderbeu e shfrytëzoi për ekspeditat ushtarake në Itali ku luftoi kundër Karlit VII të Francës në përkrahje të mbretit Ferdinand të Napolit kurse Sulltani Mehmeti pushtoi Morenë dhe Durrësin duke i dhënë një gusht Venedikut që ishte i lidhur me Skënderin. Kjo paqe nuk zgjati më shumë se tre vjet dhe sipas Kylçes u prish për shkak të aleancave të Skënderbeut me Papa Piun II, i cili po bënte planet e një kryqëzate antiosmane. Pas kësaj rifilluan betejat. Pas dështimeve të para turke, sulltani dërgoi kundër Skënderbeut Ballaban beun, që kishte ndihmuar në pushtimin e Stambollit. Historiani turk shkruan se luftrat e Skënderbeut me Ballabanin nuk ishin të thjeshta për t'u fituar. Në përpjekje me të Skënderbeu humbi tetë nga komandantët e tij më të mirë kurse në një betejë të dytë u plagos edhe vetë, por ushtria e tij nuk u mund. Pas kësaj, sulltan Fatihu u nis vetë në luftë kundër Skënderbeut i cili sipas historianit Kylçe kur dëgjoi për këtë inkursion të ushtrisë otomane u largua nga qendra e tij, Kruja. Kishte filluar fushata që në historinë skënderbegiane njihet me emrin "Rrethimi i dytë i Krujës".

Faktin që ushtria e Skënderbeut po dobësohej nga ky "rrethim" nuk përmendet vetëm nga historiani turk Kylçe, por edhe nga dëshmitë e mbledhura të Itali. Por ndryshe nga historiani turk, dëshmitë italiane tregojnë se lajmet për disfatat shqiptare kishin mbizotëruar vetëm në fillim: shumë shpejt në Romë erdhën lajme të kundërta që tregonin se ushtria shqiptare nuk ishte dërrmuar, se Kruja nuk ishte pushtuar nga sulltani. Kylçe flet për shpartallime të ushtrisë turke nga ana e Skënderbeut me anë të sulmeve që ai i quan "bastisje", por vetëm sa i përmend. Pasi në stilin e gjithë kronikanëve apo dhe historianëve turq, nuk merret me dështimet. Përkundrazi, përshkruan se si sulltan Fatihu ndaj Krujës ndoqi taktikën e izolimit: ndërtoi një kala të re në Elbasan në anë të së cilës i preu rrugën Skënderbeut pastaj dogji një qytet që ky i fundit e kishte ndërtuar pranë Durrësit. Pa përmendur fare udhëtimin e dështuar të Skënderbeut në Itali në kërkim të aleatëve, pa folur më pas as për atë që quhet "rrethimi i tretë i Krujës", Kylçe shkruan se "Skënderi i cili pa përgatitjet turke, e kuptoi se nuk do të ketë sukses; la çdo gjë të tij dhe u tërhoq në drejtim të Lezhës. Qendrën e tij, Krujën që e mbrojti për 25 vjet, ia la venedikasve... Skënderi tanimë i kishte mbushur 63 vjetët". Sipas historianit turk, për shtatë vite me radhë, Skënderbeu duhet të ketë jetuar në Lezhë ndërsa ka vdekur rreth moshës 70 vjeçare. Krejt ndryshe nga ç'e ka dëshmuar Gjon Muzaka i cili në kujtimet e tij ka shkruar se "Zotin Skënderbe e kapën ethet në Lezhë dhe aty vdiq, më 1466, në moshën 63 vjeçare". Dhe ç'është më e rëndësishmja nuk ishte aspak i tërhequr nga pafuqia për t'u bërë ballë dyndjeve turke, përkundrazi, ishte duke bërë planet për sulmin ndaj kalasë së Elbasanit ku gjendej garnizoni turk.

Detajet që kanë të bëjnë me betejat nuk janë të vetmet ndryshime mes historisë "turke" të Skënderbeut dhe asaj "shqiptare. Ajo që është më thelbësorja është vetë fryma. "Skënderi në Shqipëri e varte çdo turk që i binte në dorë. Megjithatë gjaku i derdhur nuk qe për asnjë qëllim të shenjtë", shkruan historiani turk ndërsa pohon që në këtë rast bëhet fjalë për një komandant me vlerë: "Por jo aq sa thuhet... Tek ai mungoi zgjuarsia, dituria, pikëpamjet e Fatihut dhe zotësia për të mëkëmbur një shtet të ri". Në fakt në asnjë rresht historiani turk nuk flet për Besëlidhjen e Lezhës, nuk flet as për marrëdhëniet me shtetet evropiane... E megjithatë në fund detyrohet të pranojë së paku se "Iskanderi ka qenë një hero, një komandant me vlerë". Vetëm kaq. Sepse Skënderbeu i tij ishte thjesht një njeri, aspak i mbinatyrshëm.



Një histori brenda perandorisë

"Shqipëria në historinë osmane" është botuar në Izmrir në vitin 1944. Autori i tij Sulejman Kylçe me origjinë shqiptare nga Luma, ka qenë adjutant i Shemsi Pashës, boshnjak shqiptar, besnik i sulltan Hamitit II dhe i emërruar prej tij komandant divizioni me detyrë për të ruajtur qetësinë në Kosovë. Vetë autori, i cili ka mbaruar Akademinë Ushtarake të Stambollit dhe ka qëndruar në Shqipëri me detyra të rëndësishme që nga viti 1905 deri në ikjen përfundimtare të turqve nga Shqipëria në vitin 1913. Dhe megjithëse librin e ka botuar në vitin '44, Kylçe nuk është aspak i zhveshur nga koncepti perandorak në të shikuarin e gjërave.

Përmbajtja e librit është kontrolluar edhe nga mareshall Fevzi Çakmak Pasha, kryetar i Shtatmadhërisë së Republikës Turke, i cili gjithashtu ka qëndruar në Shqipëri deri në fund të luftës ballkanike. Në shqip libri është përgatitur për botim dhe është pajisur me shënime nga Zyber Hasan Bakiu.

[Xhemis]

Dëshmi tjetër e vetëdijes mbifetare etnike të Skënderbeut

Gjergj Kastrioti, jo vetëm i të krishterëve, edhe i myslimanëve


Gazmend SHPUZA

Skënderbeu, në kushtet e hapjes së Shqipërisë, i përditësuar si emblemë, si garanci e përfshirjes sonë në Evropë, përfaqëson një dukuri historike madhore të përmasave jo vetëm kombëtare, por dhe në shkallë evropiane dhe më gjerë. Ai ndihmon fuqishëm për krijimin e hapësirave të mëdha të komunikimit të bartësve të tij me botën moderne. Politizimi dhe ideologjizimi i kësaj figure madhore në të kaluarën dhe, jo më pak, sot nuk ka arritur dhe nuk do të arrijë dhe në të ardhmen ta zhveshë atë nga tiparet e tij, sa reale po aq dhe universale.
Epoka e Skënderbeut përfaqëson një nga elementët kyç që përbën boshtin e vetidentifikimit kolektiv të shqiptarëve, që i kanë bërë ata të ndjehen një komb i vetëm. Fakti që kujtimi i Skënderbeut si hero kombëtar u ruajt prej më se pesë shekujsh në kujtesën kolektive të shqiptarëve, në shumicë mbizotëruese myslimanë, është tepër domethënës. Si të tillë, ata, përfshi dhe të krishterët, e zhveshën nga aureola fetare me të cilën u përpoqën dhe përpiqen ta paraqesin klerikët si ata të krishterë dhe ata myslimanë. Prandaj jeta dhe vepra e Skënderbeut ruan një rëndësi të madhe aktuale
Nëse në mendjet e shqiptarëve nuk do të kishte zënë vend përfytyrimi si hero kombëtar, i vënë në diskutim nga shumë anë, miti i Gjergj Kastriotit – Skënderbeut do të ishte krejtësisht jashtë funksionit të vet të pretenduar dhe teorikisht. Ai nuk do të kishte mbijetuar po të mos qëndronte mbi ndarjet fetare të bartësve të këtij miti pa dallim besimi.
Vlerësimin e Skënderbeut si hero kombëtar dhe jo si hero fetar në mënyrë lapidare dhe bindëse e ka dhënë një prift si Patër Gjergj Fishta. Me rastin e 450-vjetorit ai shkruante: “Kangët e poetëve e legjendat e rapsoditë e populllit e shfaqin Skënderbeun vetëm si një fatos feje; por para synit të historiakut e të vrojtarit të paanshëm Skëndebeu asht fatosi i lirisë dhe i pavarësisë së kombeve, tue qenë që dëshira e lirisë qe ajo që ma së pari e shtyni atë burrë të përmendun me rrokë armët për Shqipninë. Skënderbeu me atë trimni e rreptësi, me të cilën luftoi kundër turqve, që ishin myslimanë, luftoi edhe kundër venedikasve që ishin të krishtenë. Prandaj të gjithë shqiptarët e vërtetë, pa ndërlikim partie a besimi, do ta nderojnë Skënderbeun si një fatos të kombit e do t’u bahet nam me kremtue emnin e punën e tij. Skënderbeu asht ideali i lirisë e i pavarësisë së Shqipërisë.”
Karakterizimi fishtian u kundërvihet përpjekjeve që bëhen dhe sot e kësaj dite për ta minimizuar dhe reduktuar rëndësinë, madhështinë e figurës legjendare të Skënderbeut në rrafsh kombëtar dhe ndërkombëtar. Trajtimi tërësisht në rrafsh fetar dhe, për rrjedhim, mohimi i karakterit kombëtar dhe humanist i luftrave të Skënderbeut nuk ka të bëjë vetëm me debatin shkencor. Nuk mund të përligjen përpjekjet që bëhen për ta parcelizuar fetarisht Skënderbeun me pretendimin se gjithë kjo do të lehtësonte integrimin e Shqipërisë në Europë. Të gjitha këto mendime që qarkullojnë sot tek ne, poshtë e përpjetë edhe në rrethe akademike, nuk bëjnë gjë tjetër veçse të dëshmojnë katërcipërisht, se platforma e Rilindjes Kombëtare Shqiptare dhe qëndrimi jo vetëm atdhetar, por dhe shkencor i saj ndaj epokës së Skënderbeut mbeten aktuale dhe sot e kësaj dite. I rritur midis feve, u bë për rilindasit simbol i karkaterit mbifetar e afetar që duhej të kishte kultura shqiptare. “Patriotizmi fetar” që po shfaqet sot, nuk është gjë tjetër, veçse rikthim te një mendësi parakombëtare, e papërshtatshme e, madje e dëmshme për njësimin kombëtar të shqiptarëve. Ai kontraston haptazi me vlerësimet objektive të një pater Gjergj Fishte.
“Fetarizimi”, “krishterizimi”, “antiislamizimi” i luftës kundërosmane të popullit shqiptar në shek. XV nën udhëheqjen e Skënderbeut, përbën, pavarësisht nga përdorimi i fesë në të dy kampet ndërluftuese të kohës, një shtrembërim të së vërtetës historike. Për të vënë në pah këtë të vërtetë kemi dhe dëshmi të cilat në të kaluarën u amplifikuan për arsyet politike dhe ideologjike që dihen. Porse, gjithësesi, sot ato nuk mund të lihen më një anë.
Nga përvoja e gjatë e përpjekjeve për të siguruar ndihmat e domosdoshme nga shtetet italiane dhe sidomos nga Papati për luftën e përbashkët, heroi ynë kombëtar, duke qenë vetë i ritit ortodoks, që njihte për të parë feje Papën (sepse Patriku i Stambollit qe vënë në shërbim të sulltan Memetit të Dytë) dhe i rritur pranë oborrit të sulltanit, në një mjedis mysliman, (ai u kthye dhe në bektashi), kishte arritur, sipas dokumenteve të kohës, në disa përfundime që dëshmonin se ai nuk ishte një i krishterë dhe aq i devotshëm sa ta justifikonte titullin “atlet i Krishtit”.
Më 14 shkurt 1467, dokumenton studiuesi i përkushtuar i biografit të Skënderbeut, Marin Barlecit, historiani rumun Francisk Pall, çka kumtohet për herë të parë në shqip më 1967, Heroi i Krujës “i dëshpëruar” i deklaronte një kardinali, se “s’ka marrë nga Papa asnjë grosh”. Nga ana tjetër, Ambasadori i Milanos në Vatikan raportonte se Skënderbeu me përqeshje deklaronte se “tani e tutje ai donte të bënte luftë kundër kishës e jo kundër turkut”. Në përfundim të vizitës së tij te Papa, Skënderbeu do të deklaronte se “nuk besonte që mund të gjendej mizori më e madhe në botë sesa te këta priftërinj”. Pohime si ato, që u rreshtuan më sipër, sado që të merren me rezervë, dëshmojnë bindshëm që motivet fetare në luftën e Skënderbeut qenë në rrafsh të fundit. Edhe aq sa mund të vijnë në shprehje, ato qenë diktuar jo nga karakteri i luftës që ai udhëhoqi, por nga besmi që kishin armiqtë kryesor të vendit tonë dhe nga nevoja e sigurimit të aleatëve. Këta, pas rënies së Stambollit në duart e turqve nuk mund të kërkoheshin te krerët e Kishës Lindore e cila i qe nënshtruar sulltanëve.
Dëshmi tjetër e vetëdijes mbifetare etnike të Skënderbeut dhe të bashkëluftëtarëve të tij është dhe historicizmi të cilit i drejtohej ai, epirotizmi i tij. Skënderbeu, nga sa na dëshmon Papa Piu II në kujtimet e tij, dhe, siç dihet tashmë nga të gjithë, në një letër drejtuar princit të Tarantos, Jan Antonit, pranon me shumë krenari prejardhjen epirote të popullit të vet. Me këtë deklaratë ai, me sa dimë, është i pari që shpreh pa mëdyshje dhe përkatësinë e tij etnike, duke lënë më një anë etnonimin arbëresh. Asokohe ky emërtim kishte marrë karakter sektar sepse me të identifikoheshin vetëm arbëreshët katolikë. Skënderbeu dhe të tjerë më pas e patën të qartë se ky përcaktim si i tillë, tashmë përjashtonte prej tij jo vetëm arbëreshët ortodoksë por dhe arbëreshët që kishin nisur të islamizoheshin, prandaj duhej braktisur. Megjithëse fama që kishte fituar në ballë të luftës së popullit të vet për liri ishte shumë më e madhe se sa ajo që kishte fituar në radhët e ushtrisë së sulltanit, Gjergj Kastrioti e ruajti emrin e turqizuar Skënder. Ai ishte i vetëdijshëm për ndryshimet në pikëpamje fetare që kishin filluar dhe po thelloheshin në gjirin e popullit të tij. Prandaj, megjithë vlerësimin e lartë që i bënte Evropa e krishterë, duke e shpallur si “atlet të Krishtit”, ai nuk mendoi dhe as nuk mori mundimin deri sa vdiq ta kristianizonte apo ta evropianizonte emrin që kishte marrë në mesin e turqve e të nënshkruante Aleksandër. Neoarbëreshët nën shembullin e Skënderbeut, me vetpërcaktimin epirot u ngritën mbi konceptet fetare të përcaktimeve etnike të Mesjetës dhe përqafuan koncepte moderne mbifetare. Kjo ishte shprehje e një vetëdije të lartë etnike, e një ndërgjegjeje të spikatur historike. Ishte vetë realiteti pasarbëresh, me larminë e tij fetare, i cili kërkonte në kushtet e mbizotërimit të politikave teokratike një zgjidhje pozitive në përputhje me të. Kishat ortodokse dhe perandoritë ballkanike, duke vënë shenjën e barazimit midis besimit dhe kombësisë i konsideronin paraardhësit tanë turq, grek, latinë dhe sllavë. Në këto rrethana, të cilat i vunë neoarbëreshët përballë rrezikut që të humbisnin njësinë e tyre etnike, iu drejtuan trashëgimisë historike që nga kohët e lashta. Ajo ofronte mundësi zgjidhjeje të larmishme dhe zgjidhjen më të përshtatshme e bëri Skënderbeu.
Roli i traditës skënderbeiane në përballimin e politikave kishtare dhe shtetërore teokratike ballkanike për kapërcimin e një krize plotësisht të mundshme të identitetit etnik kombëtar nga paraardhësit tanë shprehet qartë dhe bindshëm në të gjithë këtë proces.
Paraardhësit tanë, që nga Skënderbeu dhe humanistët më pas, duke u ngritur mbi kritere teokratike i kapërcyen me sukses të plotë rrjedhimet që sillte mungesa e një kishe nacionale. Shqiptarët u bashkuan për rreth Skënderbeut pa dallim besimi, e përsërisim, në se ishin të krishterë latinë, të krishterë bizantinë, pravosllavë dhe unitë apo edhe të sapokthyer në islamë. Konsekuent në qëndrimet e veta Gjergj Kastrioti qe i gatshëm që për hir të interesave të atdheut të luftonte dhe luftoi kundër vëllezërve të një feje. Prandaj, për të gjitha sa u tha më sipër dhe përkundrejt epitetit “atlet i Krishtit”, të dhënë nga autoritetet më të larta të kishës katolike, për motive të caktuara, Princi i Epirit, Kryezoti i Shqipërisë është përjetësuar, si Hero Kombëtar në një popullsi me shumicë mbizotëruese myslimane dhe ndryshe nuk mund të ndodhte.
Përballë këtij realiteti historik madhor para kryesive të bashkësive fetare të shqiptarëve në shtetin amë, në Kosovë, në Maqedoni, në Mal të Zi dhe në Diasporë del detyra që të reflektojnë thellë dhe të bëhen interpretë autentikë të ndërgjegjes kombëtare të besimtarëve që udhëheqin në lutjet e tyre përpara Zotit.
Më së parit, qëndrimi i deritanishëm i krerëve të bashkësive islame, i cili pranon, pa diskutim Gjergj Kastriotin si Hero Kombëtar është i pamjaftueshëm. Ai duhet të pajtohet plotësisht me ndjenjat e besimtarëve myslimanë ndaj Heroit të vet Kombëtar, çka vlen të shprehet qartë dhe hapur. Edhe përpjekjet për “privatizimin” e Skënderbeut, fetarisht, nga përfaqësues të bashkësive të krishtera, katolike dhe ortodokse, kudo që ndodhen, duke iu kundërvënë hapur karakterizimit të Patër Gjergjit, e vënë në pikëpyetje figurën e tij si hero kombëtar, e cënojnë rendë imazhin e vërtetë të tij si të tillë.
I pakuptueshëm në këtë drejtim mbetet, për mendimin tonë, qëndrimi i heshtur i komunitetit bektashian ndaj Skënderbeut. Ai është shumë larg mësimeve të shenjtorit të bektashizmit shqiptar, Naim Frashërit. Qerbelaja e Naimit nuk mund të kuptohet pa Historinë e tij të Skënderbeut.
Memoriali i ngritur me rastin e 500-vjetorit të vdekjes së Gjergj Kastriotit, pikërisht sepse qëndron mbi themelet e një kishe të kthyer në xhami dhe, nuk e teprojmë të themi, se qëndron edhe mbi themelet e një tempulli pagan pranë mureve të lashtë të Lisit të ilirëve, zotave të të cilëve u ka kënduar aq bukur Dom Ndre Mjeda, është dhe do të mbetet një faltore e shenjtë kombëtare për të gjithë shqiptarët pa dallim besimi. Ai memorial mbetet faltore e fesë së shqiptarëve, shqiptarisë, të cilën e hyjnizoi dhe e hymnizoi Pashko Vasa në vitet e lavdishme të Lidhjes së Prizrenit. Ceremonitë fetare të kryera deri më tani te ky monument i atdhetarizmit të mbarë shqiptarëve kërkojnë ta privatizojnë tempullin e përbashkët të të gjithë shqiptarëve dhe të tëhuajsojnë prej tij shumicën e tyre. Veprime të këtij lloji për parcelizimin fetar të heroit kombëtar i shërbejnë përçarjes kombëtare të shqiptarëve.
Ceremonitë fetare, lutje, mesha, dua, mevlude dhe të tjera në nderim të heroit kombëtar të shqiptarëve, epirotit Gjergj Kastrioti Skënderbeut, e kanë vendin e vet në të gjitha faltoret e shqiptarëve, në të gjitha tempujt fetar, në xhami, kisha e teqe, pa dallim, dhe pse jo dhe në të gjitha tempujt e kulturës.
Vendimi i ministrit të Kulturës të disa viteve më parë, zotit Teodor Laço për të ndaluar ceremoni të tilla separatiste në vendvarrimin e heroit të Krujës në Lezhë nuk kishte pse të anullohej. Ai mbetet një vendim plotësisht i drejtë, në radhë të pare, për të gjitha arsyet që u përpoqëm të parashtronim më sipër dhe jo sepse u bë nën trysninë e rivaliteteve midis krerëve të kishave për të kryer ceremonitë e tyre në të, për ta privatizuar këtë pronë të përbashkët të kombit shqiptar.
Krerët e bashkësive fetare shqiptare mund të vijnë të gjithë në këtë faltore të përbashkët përkrah njëri-tjetrit dhe të hyjnizojnë në gjuhën shqipe Atin e kombit shqiptar, shenjtin e shqiptarisë, jo vetëm të të krishterëve, por dhe të myslimanëve. Ata mund t’i drejtohen për këtë qëllim jo vetëm Naimit, jo vetëm pater Gjergjit, por të gjithë poetëve tanë rilindas dhe pasrilindas. Si thirrjet për ta konsideruar Skënderbeun thjesht si një “atlet të Krishtit”, si trajtesat “shkencore” të nivelit pasuniversitar për shkurorëzimin e vijës politike të “skënderbegasve” përballë vijës, të pretenduar, “nacionaliste” të “vasalistëve”, apo dhe kërkesat për destruktimin e mitit të tij, çojnë në një pikë. Ata, pa dashur e ndoshta më shumë me dashje, mëtojnë, në fund të fundit, ta privojnë popullin shqiptar nga heroi i vet kombëtar. Ne e kemi realisht një hero të tillë të përmasave evropiane, pa pasur nevojë ta mitologjizojmë atë, dhe nuk mund të lejohet t’i bihet mohit apo edhe të përbaltet me një mënyrë apo me një tjetër. Sulmet ndaj mitit të Skënderbeut për destruktimin e tij, me pretendimin për një të ashtuquajtur rishikim kritik të thelbit të tij nuk mund të shërbejnë tjetër veçse për mohimin e tij, për përçarjen e shqiptarëve. Skënderbeu mbetet mishërim i idealit patriotik, i idealit të unitetit kombëtar, i virtyteve të popullit të vet. Prandaj në vitin jubilar të lindjes së tij, siç na mëson dhe Fishta i madh, është në nderin e të gjithë “shqiptarëvet të vërtetë”, “pa ndërlikim partie a besimi” ta nderojnë Skënderbeun “si një fatos të kombit” si “ideali i lirisë e i pavarësisë së Shqipërisë.” Thirrja e Fishtës u drejtohet më së pari krerëve fetarë të të gjitha besimeve. Skënderbeu objektivisht, i shërben fuqimisht përfshirjes së popullit tonë në rrjedhat demokratizuese moderne evropiane, të cilave ai u përkiste tërësisht qysh në fillimet e tyre, që para afro 600 vjetëve, jo vetëm me luftën e tij por dhe me pikëpamjet moderne për kombin. Përvoja skënderbegiane na mëson që përfshirja, integrimi i shqiptarëve si komb në Europë nuk mund të arrihet mbi baza fetare.

[Seminarist]

Kristo Frasheri ne "Skenderbeu, jeta edhe vepra"


kapitulli - Kruja kryeqyteti i shtetit te Skenderbeut, fq 237

"Por qytetaret e kalase duket se nuk u ledhatuan nga diploma perandorake. Edhe pse ndodheshin nen sundimin bizantin, ata e mekemben peshkopaten e Arberise me fytyre te kthyer nga Roma. Lidhja e tyre me rivalin e Kishes Lindore, shprehte prirjen per te ruajtur autonomine tradicionale. Ne vitin 1166, kur permendet ne burimet e shkruara historike peshkopi katolik i Arberise (Lazarus episcopus Arbanesis) duket qarte se ai, deri atehere, kishte qene peshkop ortodoks. Sepse ne nje bule qe leshoi papa Aleksandri III, nje vit me vone (1167), Ati i shenjte e porosiste qe te hiqte dore sa me pare nga riti bizantin edhe ti bindej kryepeshkopit te Raguzes..."




fq 247


"Persa i perket ritit kishtar qe praktikohej ne kalane e Krujes, ne shek XV, duket se na e sqaron nje leter qe ndodhet ne arkivin e Shtepise se Aragones ne Barcelone, drejtuar mbretit Alfons nga Kruja. Ne leter kerkohet qe ai te dergoje ne kryeqytetin shqiptar njee prift katolik per te celebruar meshe sipas ritit roman per ushtaret spanjolle te vendosur ne kala, mbasi aty mungonte nje meshtar i tille. Nga ky fakt mund te nxirret perfundimi se banoret e kalase praktikonin ne pergjithesi ritin lindor te peshkopates se Krujes, kurse peshkopi katolik i Arberise e ushtronte ndikimin e vet ne zonen bregdetare te Krujes, pra ne krahinen e Misies perfshire Gadishullin e Rodonit..."

[xxxl]

me te madhe nuk e gjeja dot por ne te shkruan nje leter e derguar nga vatikani ne te cilen skenderbeu eshte quaitur princ i epirit

[Albo]

Në kërkim të vendvarrimit të Skënderbeut

Prof. Xhevat Lloshi


Kur do të përkujtohej 500-vjetori i vdekjes së Gjergj Kastriotit - Skënderbeut, ndër përgatitjet e tjera u punua edhe për të përcaktuar vendin e varrimit të tij, ku u ngrit pastaj Memoriali i Skënderbeut. Mirëpo deri atëherë vetëm ishin shprehur mendime të ndryshme se ku do të ishte varrosur heroi shqiptar. Frano Prendi në kumtesën e mbajtur më 1968 shkruante, se asnjëherë nuk ishte ndërmarrë ndonjë gërmim i mirëfilltë arkeologjik, ndërsa një rrëmim i vogël në prag të 25-vjetorit të pavarësisë ishte bërë në kishën e vogël të Shën Kollit buzë Drinit, në një vend të gabuar.
Pasi i hodhi poshtë variantet e tjera, Frano Prendi u përqendrua te xhamia Selimie, e cila ishte ngritur mbi rrënojat e kryekishës së Shën Kollit. Rreth viteve 20 të shek. XVII xhamia u braktis dhe, sipas F. Prendit këtu ngecte historia e shkruar për fatin e kësaj katedraleje. Arkeologu e mbështeti punën e mëtejshme në gërmimet arkeologjike, prej të cilave arriti në përfundimin, se kisha ishte rindërtuar rreth vitit 1459 dhe pastaj ishte shndërruar në xhami. Përfundimi kryesor i arkeologut ishte, se varri fizik i Skënderbeut nuk ka mundësi të gjendet, sepse më 1478, sapo e pushtuan qytetin, osmanët e hapën atë dhe kockat i përdorën si hajmali, siç na e ka njoftuar historiani i dëgjuar M. Barleti.
Megjithatë, duket se ka disa gjëra që mund të shtohen. Pikërisht një shekull përpara se t'i niste gërmimet arkeologu ynë, një njeri tjetër ishte interesuar për këtë çështje. Ky ka qenë Aleksandër Tomsoni, përfaqësuesi i Shoqërisë Biblike të Londrës për gjithë Perandorinë Osmane, ai që e kërkoi dhe e mori në Stamboll K. Kristoforidhin për të bërë botimin e Dhiatës së re të përkthyer gegërisht, kurse pastaj bashkëpunoi me të për 20 vjet të tjera dhe na ka lënë një dokumentim jashtëzakonisht të pasur për përkthimin dhe botimin e librave shqip në shek. XIX.
Në vitin 1867 Tomsoni ndërmori një udhëtim të dytë nëpër Shqipëri, pasi të parin e kishte bërë më 1863. Këtë radhë ai arriti deri në Shqipërinë e mesme, në Tiranë e në Krujë, dhe pastaj u nis për Lezhë, që të arrinte Shkodrën. Përshtypjet e udhëtimit ia dërgoi revistës së Shoqërisë Monthly Reporter of BFBS, ku u botuan si një reportazh në muajt tetor-nëntor 1867, me përfundimin në janar 1868.
Më 6 qershor 1867 Tomsoni ishte në Krujë. Ai kishte lexuar për historinë e Shqipërisë dhe dinte mjaft gjëra për bëmat e Skënderbeut, të cilin pa ndonjë mëdyshje e quan heroin kombëtar të shqiptarëve. Besoj se kjo do të mjaftonte, që t'i bënte të mendoheshin pakëz ata, të cilët na shkruajnë sot, se mitin e Skënderbeut e ngritën Rilindësit. Rilindësit vërtetë do të shkruanin për Skënderbeun, duke e kthyer në mit kombëtar, por si ta besojmë, që ia paskan prishur mendjen edhe A. Tomsonit qysh më parë? Tomsoni, me kureshtjen e njohur të britanikëve në shek. XIX, nuk do ta linte pa gjurmuar diçka rreth kësaj dukurie madhore historike. Në udhëtimin e parë më 1863 ai ishte interesuar për Skënderbeun. Këtë e kemi të dëshmuar nga një letër, të cilën ia ka dërguar nga Stambolli më 18 janar 1883 Gjergj Qiriazit në Shkup: "Marr leje t'ju shkruaj këto dy fjalë, sepse e di që jeni shqiptar dhe për këtë arsye dëshironi që Ungjilli i hirit të Perëndisë të njihet nga bashkatdhetarët tuaj. Për shumë vite, që nga 1863, kur e vizitova së pari Shqipërinë, lexova historinë e saj, nga e cila mësova se Skënderbeu kishte luftuar për kombin e vet." A. Tomsoni ishte i bindur se Skënderbeu kishte lindur në Krujë. Prandaj shkruan në reportazhin e vitit 1867: "Nga ora 9 e mbrëmjes arritëm në qytet dhe gjetëm një han të pastër e të rehatshëm, aq sa mund ta shpresonim. Të nesërmen na priti qeveritari, që e kishte banesën në pallatin e të atit të Skënderbeut. Kështjella në përgjithësi është mjaft në rregull, aq sa janë gjërat në Turqi, megjithëse është e qartë se ajo do të ishte e padobishme për mbrojtje në luftën e sotme, po të mos flasim për pozitën e saj natyrore shumë të fortë... Pas një bisede të përgjithshme, iu lutëm të na jepte lejen për të parë mjediset e asaj kështjelle të dëgjuar dhe qeveritari me shumë mirësjellje na dha me vete një kapiten artilerie, të cilin e porositi të na e tregonte me vëmendje. Shtëpia në të cilën ka lindur Skënderbeu ende qëndron, por është prishur ca. Nuk ka ndonjë gjë për të shënuar rreth saj, porse pozita e bën të duket shumë më pak e zymtë, sesa shtëpia në të cilën ka lindur në Tepelenë i famshmi Ali Pasha, megjithëse nga anët e tjera të dyja ngjasin shumë. Pasi e pamë gjithë kështjellën, e cila nuk kishte ndonjë gjë me interes të veçantë, vazhduam me punën për t'u shitur njerëzve Shkrimet. Dr. Koelle pati një bisedim interesant me një imam, besoj, të cilit kur iu ofrua Dhiata e re turqisht, tha: "Ju e shihni, zotëri, që jam njeri i varfër, por nderimi që kam për profetin Jezu është aq i madh, sa do ta marr librin." Gjithë banorët e Krujës janë myslimanë, por si e kam përmendur, prej miqve të Ungjillit ata shihen praktikisht si protestantë, në kuptimin që e kam shpjeguar. Na thanë se banorët e Krujës e respektojnë vetëm nga jashtë festën e ramazanit, por nuk e ndjekin në shtëpitë e veta. As shkojnë në xhami, as bëjnë pesë lutjet e caktuara të përditshme, porse madje edhe armiqtë e tyre e pranojnë se janë të devotshëm, ndonëse falen jashtë gjithë formave e kohës së nevojshme. Festojnë Shën Gjergjin, pa dyshim për nder të Skënderbeut, emri i të cilit ishte Gjergj Kastrioti i Elias, që mendoj se ka qenë shenjti mbrojtës i malit të qytetit, ashtu si ngjet në shumë vende të tilla në Lindje, e gjithashtu festat e Shën Nikollës e të Virgjëreshës Mari...
Na treguan se në majën e malit, rreth 1500 këmbë lart mbi Krujë, ishte kisha e dëgjuar dhe vendi i grumbullimit, ku heroi shqiptar shtronte planet e veta me të besëlidhurit dhe e shenjtëronte atdhetarinë e vet me ato shërbesa fetare, që e shpallnin luftën e tij se ishte, dhe ka qenë në të vërtetë, një luftë e shenjtë, përpjekja e fundit e krishterimit për të ruajtur pavarësinë kundër armëve të sulltanëve. Do t'i kishim vizituar me kënaqësi ato vende, por nguteshim të arrinim në Shkodër të shtunën pasdite."
Pasi e kaluan natën në një han rrugës për Lezhë, të nesërmen në mëngjes udhëtarët arritën në qytet: "Në Lesh gjetëm një han me kushte shumë të mira afër pazarit, por gjysma e pazarit ishte bosh dhe krejt e mbyllur. Megjithatë aty banonin pak njerëz, pasi pozicioni afër Drinit e bën vendin të pashëndetshëm, prandaj të tjerët banonin në një vend më të lartë e të mbrojtur përtej kodrës, në të cilën janë rrënojat e kështjellës."
Dhe më së fundi, pasi mendon se ka parë shtëpinë e Skënderbeut në Krujë, Tomsoni drejtohet aty ku mendon se është varri i tij:
"Me interes vizituam këtu kishën e vjetër të Shën Katerinës, tashti të kthyer në xhami, ku është varrosur Skënderbeu. Dihet fare mirë se gjatë marshimit të ushtrisë turke nën Muhametin II më 1478 për të rrethuar Shkodrën, turqit e dhunuan varrin e Skënderbeut dhe kockat e tij i bënë nuska. Nuk mundëm të hynim në xhami, por na thanë se nuk kishte asgjë për të parë, që të tregonte varrin, veç nënkuptohet se ka qenë poshtë themeleve të minares së tanishme, e po të jetë kështu, ndodhet atëherë në anën jugore të kishës dhe në një të tretën e gjatësisë së kishës nga ana lindore. Kisha është e vogël dhe nuk ka mëtime arkitektonike, por meqë është ndërtuar në stilin e zakonshëm të kishave greke, ndoshta ka qenë ndërtuar para se shqiptarët e Veriut të bashkoheshin me kishën romake."
Këto janë fjalët e A. Tomsonit, të botuara afër një shekull e gjysmë më parë. Siç shihet, ato nuk përputhen me mendimet e shprehura deri më sot. Para së gjithash, emri i kishës që shënon Tomsoni është një emër, të cilin F. Prendi nuk e ka ndeshur në dokumentet e mëparshme historike. A ka mundësi që Tomsoni ta ketë ngatërruar me emrin e Shën Kollit? E dyta, Tomsoni flet për një xhami, të ngritur mbi kishën e vjetër, por për një xhami jo të rrënuar, përkundrazi, aty vijonin shërbesat fetare. Dhe e treta, më e rëndësishmja, Tomsoni shkruan se varri do të ishte nën themelet e minares, madje jep edhe përmasa të qarta, se ku i binte të ishte, duke u nisur nga ndërtimi i kishës.
Besoj se këto të dhëna kanë interes për historianët dhe arkeologët. Ato duhen vështruar në dritën e arritjeve të derisotme, por ndoshta do të sjellin edhe ndonjë gjë të re. Arsyeja që meritojnë vëmendje, është se janë pohime të një njeriu serioz, të formuar, me qëndrim dashamirës kundrejt historisë shqiptare, por sidomos dëshmitar që e ka parë kishën me sytë e vet, duke shkuar atje i interesuar dhe jo rastësisht.

Gazeta Shqiptare
21 gusht 2005

[Albo]

Napoleon Bonaparti, perandori me origjinë arbëreshe

Në librin e Ahmet Myfit bej Libohovës që titullohet “Ali Pasha”, botuar në Kajro më 1903, hasim një të dhënë mjaft interesante që na vjen prej Adolf Tieresit, i cituar prej autorit tonë: “Jozef Bonaparti, vëllai madh i Napoleon Bonapartit, kur u bë mbret i Napolit, më 1806, shqiptarëve të Napolit që shkuan për t’i uruar mirëseardhjen u tha: “Edhe familja Bonaparti është me origjinë arbëreshe”. Ahmet Myfit bej Libohova, në veprën e tij, lidhur me këtë të dhënë të Adolf Tieresit shton: “Sipas hetimeve të bëra, del se është e vërtetë që mbiemri Kolomeri, që në greqisht do të thotë “anë e mirë” e që u ndërrua në italisht në “buona parte”, është mbiemri i Napoleon Bonapartit. Kjo familje shqiptare me shumë atdhetarë të tjerë u vendosën në Korsikë, formuan një fshat dhe gjithështu është fakt se pasardhësi i Napoleon Bonapartit është prej këtij fshati arbëresh”. Këto shpjegime i jep në librin e tij Libohova. Po kështu, edhe Robert d’Angely në veprën e vet shkruan se: “Napoleon Bonaparti është shqiptar, ashtu siç ishte Aleksandri i Madh dhe Skënderbeu”. Një sërë veprash të mëdha theksojnë se origjina e Napoleon Bonapartit, luftëtari dhe strategu i madh ushtarak, është me origjinë nga arbëreshët e Italisë.

Panorama
2 shtator, 2004

[Qafir Arnaut]

Scanderbeg hated the infidels’ yoke more than anyone else. In the proposed invasion of Hungary, he saw the providential moment to free himself and all those who wished to follow him. Thus, with some three hundred Catholic Albanians who were to be thrown into the fight against the troops of Hunyadi, he set about making a plan that would free them all.


Eighty thousand soldiers under the command of Schahim Pasha advanced against the Magyars. Schahim Pasha was a bully who boasted with the arrogance and haughtiness proper to infidels: “My sword is a cloud that pours blood instead of water.” Hunyadi’s Catholic troops numbered just twenty thousand.


On a cold November night, near Nish, the Hungarian vanguard caught sight of the heterogeneous Turkish horde. The warriors of the Cross silently eyed their enemy until the moment Constable Hunyadi joined them and gave the order to attack. Great shouts of enthusiasm resounded on the battlefield as the crusader’s cavalry hurtled forward in a furious charge. Clouds of arrows filled the sky. Taking advantage of the confusion of the first clash, Scanderbeg and his followers passed over to the side of the followers of the Cross of Christ.


The first outcries of the Turks wounded by the Hungarians were joined by furious curses of hatred when they saw, to their amazement, that their own bey generalissimo was fighting side by side with Hunyadi.


A tremendous confusion ensued. The Hungarians, fighting with increased strength, won the battle. Thirty thousand Moslems lay dead on the field and four thousand were taken prisoner.


Among the captives was Amurath’s secretary of state with his retinue. When he was discovered among the prisoners, Scanderbeg forced him to write and sign a firman [a royal order or mandate]. This document ordered, in the sultan’s name, the Turkish government of Albania to hand over the government to the person presenting the document. With the document in hand, Scanderbeg had the secretary and his attendants put to the sword, thus rewarding them with the same fate that had befallen his brothers and servants some twenty years before.


Invoking the protection of the Blessed Virgin, Scanderbeg and his Albanians rode seven days and nights to reach Kroia. The seventh night was already extending its mantle of stars over the sky when they entered the city.


Once in the city, Scanderbeg secretly met with the most important Albanian residents, who promised to help him. As dawn broke, he entered the castle of the Turkish governor. Upon reading the document signed by the sultan’s secretary, the governor surrendered the stronghold without suspecting anything amiss. The following evening, Scander-beg and his Albanians entered the fortress and killed all the Mohammedans.


Scanderbeg thus regained control of the territories that were his legitimate inheritance. He was ready to avenge the anti-Catholic despotism of the Islamics: their deceits, assassinations, abduction of Albanian women to serve in Turkish harems, and of Catholic youth to pervert and force into service as janizaries, unbearable taxes, and forcible impression of troops for the sultan’s armies.


On November 13, 1443, after two decades of silence, church bells rang out. Catholic Albania, freed from the infidel’s yoke through the protection of Our Lady of Scutari, today known as the Mother of Good Counsel, rejoiced.

João S. Clá Dias, The Mother of Good Counsel of Genazzano (Western Hemisphere Cultural Society: 1992; pp. 50-51):

[Seminarist]

"Metropolia ortodokse e Durresit u zbeh pothuajse nga ringjallja, me pare e zbehur, e kryepeshkopates katolike te Durresit. Peshkopata ortodokse e Krujes, e ktheu fytyren e saj, sikunder u tha, nga Roma, pa e ndryshuar ritin kishtar lindor. Po ashtu peshkopata e Vlores, e Himares edhe e viseve te tjera te ndikimit anzhuin, te cilat ndoqen shembullin e asaj te Krujes. Kjo kthese nuk u krye vetem nen diktatin e pushtetit anzhuin. Ne te ndikuan edhe faktore te tjere. Deshmi kemi peshkopaten ortodokse te Shkodres, e cila ndodhej jashte zones anzhuine edhe e cila per te rritur autoritetin e saj nder besniket shqiptare ne ballafaqimin me Patriarkatin serb te Pejes, u ngrit ne shkallen e nje kryepeshkopate ortodokse te lidhur me Romen."




Kristo Frasheri: "Skenderbeu, Jeta edhe Vepra" fq393

[Seminarist]

Kristo Frasheri "Skenderbeu. Jeta edhe Vepra" fq 185




"Sikurse eshte thene, pas skizmes perfundimtare te kishave ne 1054, shqiptaret u ndane ne katolike edhe ortodokse, te paret te lidhur me Romen, te dytet me Konstandinopojen. Varesia e kishave perputhej edhe me ritet kishtare qe ato praktikonin - te paret ritin latin, te dytet ate bizantin. Por me vone, gjendja ndryshoi. Qe ne cerekun e fundit te shek.XIII, kishat ortodokse te viseve qe u perfshine ne Mbreterine e Arberise (qe nga Rubiku deri ne Himare), te krijuar nga mbreti katolik freng i Napolit, Karli I d'Anzhu, i prene lidhjet me Konstandinopojen edhe u lidhen me Romen, pa e ndryshuar ritin kishtar tradicional bizantin.



f185, 186



"Nje nga dioqezat e para ortodokse qe u lidh me Romen, ishte peshkopata e Krujes, e cila vepronte nepermjet Kryepeshkopates ortodokse te Durresit, nen varesine e Patriarkatit te Konstandinopojes qe kur e ndeshim per here te pare ne Koncilin Fotian te vitit 879 deri kur permendet per here te fundit ne listen e kishave lindore, ne Taktikonin e Mihal Paleologut, me 1282. Kater vjet me vone, peshkopin e Krujes, Romanin, e gjejme ne varesi te Selise se Shenjte, duke mos e ndryshuar (sikurse do ta shohim me poshte) as ritin, as liturgjine. Po ashtu dioqezat e tjera ortodsokse te metropolise se Durresit permenden per te fundit here, si edhe vete metropolia ne ne Taktikonin e Mihal Paleologut (1282) edhe me tej ose fshihen perfundimisht nga gjeografia kishtare (peshkopata ortodokse e Cernikut, Kunavise, Drishtit, Pultit, Shkodres, Tivarit) ose e kthejne fytyren nga Roma edhe lidhen me Seline e Shenjte, si peshkopata e Stefaniakes ne Dibren e Poshteme, peshkopata e Lisit ne krahinen e Matit, peshkopata e Pulheriopolit, emri i lashte i Beratit, peshkopata e Vlores".



f186



"Si rrjedhim, kur ne vitin 1443, Skenderbeu shpalosi flamurin e luftes clirimtare, gjeografia kishtare ne Shqiperi, paraqitej me tre ngjyra:


- ne viset veriore edhe verilindore, mbisundonte kisha katolike, e lidhur nga pikepamja kanonike, rituale, organizative edhe politike me Romen.


- ne krahinat jugore edhe juglinore vazhdonte te sundonte kisha ortodokse, e cila edhe pse e drobitur nga invazioni osman i ruante ne parim lidhjet kanonike, rituale, organizative edhe politike me Patriarkatin e Konstandinopojes;


- perkundrazi, ne viset midis tyre, mbisundonin kisha te quajtura me vone unite, te cilat respektonin ritin edhe liturgjine tradicionale bizantine, kurse nga pikepamja organizative edhe politike qene te lidhura me Seline e Shenjte romane.