Pesha e padurueshme e gjuhës shqipe

[StormAngel]

PESHA E PADURUESHME E GJUHËS SHQIPE


Arbën XHAFERI

Në Maqedoni, përsëri hapen tema të mëdha: a do të ekzistojë ajo apo jo? Kësaj radhe shkas për hapjen e këtyre temave serioze ishte marrëveshja në mes të partnerëve të koalicionit lidhur me ligjin për organizim të ri territorial të komunave. Ligji në fjalë, në thelb nuk u ofron asgjë më shumë shqiptarëve në krahasim me atë që kanë pasur më herët. Kjo formë e organizimit të komunave ka ekzistuar deri në vitin 1996 dhe askush nuk shqetësohej për këtë. Pra, çfarë ndodhi që të ndizen gjakrat kaq egërsisht? Të gjitha institucionet me relevancë shoqërore, si Akademia e Shkencave, kryepeshkopi i kishës ortodokse, profesorë të nderuar, shkrimtarë të njohur si dhe halabakë të ndryshëm janë çuar peshë që ta pengojnë gjëmën, që buron nga të drejtat që paskan për t’i fituar shqiptarët.
“Boroja i Dytë, krijuesi i mizerjes maqedonase, i tranzicionit të pafund, flamurtari i poshtërimit kombëtar, i vetëshpallur si burrështetas, mashtruesi, rrenacaku, manipuluesi, krijesa më e ulët, që mund të lindë një popull në historinë e tij përmes mutacionit gjenetik, duke e farkuar fatin tonë, nxiton pandalshëm drejt humnerës së vet…Ashtu siç ndodh rregullisht, personi B.C ( Branko Cërvenkovski) do të shohë se këto forma të qeverisjes përfundojnë vetëm me një mënyrë :shemben nga mllefi i popullit”. Kështu shkruan komentuesja e javores “Fokus”, Mirka Velinovska, dikur përkrahëse dhe shoqe e ngushtë e Cërvenkovskit. Ajo meqë e njeh shumë mirë kryetarin e sapozgjedhur të shtetit konstaton: “ E di që është për vdekje i frikësuar. Për vetveten. Thuajse e shoh sesi truthi i tij kalkulon se në ç’mënyrë të shpëtojë…”, për të vazhduar me sugjerime të forta të trajtës “ vrite veten Buçko” ( e ka fjalën për Ministrin e mbrojtjes Buçkovskin).
Shkrimtari i njohur maqedonas Bozhin Pavllovski në intervistën e tij thotë „ nuk mund të ta marr me mend sesi kryeministri mund ta mbrojë parlamentin prej popullit?!. Nëse bie vetëm një viktimë, atij do t’ia rrjepin lëkurën. Turpi nuk do ta koritë popullin, por pushtetin. Me këtë rast, me siguri do të përsëritet drama e Haitit, kur amerikanët me helikopterë i shpëtonin politikanët e instaluar “.
Aspak më i butë nuk është ish -kryeministri maqedonas, Lubço Georgievski i cili porosit se historia nuk njeh shtet që është dorëzuar dhe shitur pa rezistencë një subjekti të ashtuquajtur – Kosova e Madhe. Ai krahason Maqedoninë me Libanin, ndërkaq Shkupin me Bejrutin dhe ironizon me disa deputetë të LSDM-së me prejardhje vllahe, jo maqedonase: “Është i saktë konstatimi i Makradulit se kjo nuk është më Maqedonia e Georgievskit. Pikërisht këtu qëndron problemi se kjo Maqedoni është bërë e Ali Ahmetit, Jani Makradulit, Hari Kostovit, Boris Kondarkos, Shterio Nakovit”.
Një tjetër doktor i shkencave, dr .Lubomir Cucullovski, me po aq zymtësi parashikon: “nëse me këmbëngulje mohoni këtë, populli do të detyrohet që të shërbehet me mjetin e fundit. Kjo do të jetë dhuna , meqë dhuna shfaqet kur janë shterur të gjitha mjetet legale: debati, referendumi, protestat e qeta, demostratat… Nëse rumunët kishin të drejtë të hyjnë në parlamentin e tyre, nëse këtë të drejtë e kishin bullgarët dhe serbët ,atëhëre me çfarë të drejte mund t’u mohohet kjo maqedonasve”.
Tekste të tilla të zymta, apokaliptike ka me qindra në shtypin maqedonas. Të gjitha këto shkrime parashikojnë fundin e errët për Maqedoninë, një hata që vetëm këtu po ndodh. Ky panik kolektiv që ka kapluar Maqedoninë flet më shumë sesa analizat e thata për proçeset e ndryshme që zhvillohen në këtë shtet. Ligji i ri që do të hyjë në debatin parlamentar të hënën, me 26 korrik2004 nuk përbën asgjë të trishtueshme apo katastrofike për Maqedoninë. Pse atëherë reagohet me kaq vrer, urrejtje dhe pesimizëm? Këto reagime janë të pakuptimta ,sidomos nëse merret parasysh se e njëjta ndarje teritoriale e komunave ekzistonte deri në vitin 1996. Ku është ndryshimi, cili faktor i irriton maqedonasit kaq shumë? Ata edhe më herët janë ballafaquar me modalitetet e ndryshme të bashkëqeverisjes me shqiptarët dhe situata nuk ka qenë aq tragjike sa aktualisht. Edhe në kohën e komunizmit ka pasur drejtues shqiptarë, duke filluar nga kryetari i parlamentit e deri te deputetët, që e përfaqësonin Maqedoninë në parlamentin federativ jugosllav. Cila faktor e zombizoi skenën politike maqedonase?
Mendoj se janë në veprim dy faktorë. Faktori i parë ka të bëjë me shkëputjen e Maqedonisë nga federata jugosllave, ku ajo e ndiente veten më të sigurtë në përqafimin vëllazëror sllav kundër sfidës shqiptare. Në atë kohë ekzistonte një solidaritet racist kundër shqiptarëve. Kjo u manifestua sidomos pas demostratave të vitit 1981 në Kosovë. Demostratat i shuan me represion dhe gjakderdhje. Serbët, kroatët, boshnjakët, sllovenët dhe natyrisht maqedonasit ,që treguan egërsi të madhe ,pikërisht për shkak të kompleksit të inferioritetit ndaj shqiptarëve, vëllazërisht e pacifikonin Kosovën dhe shqiptarët. Tashmë vëllazëria është tretur dhe maqedonasit kanë mbetur vetëm dhe duhet të gjejnë zgjidhje të drejtë për bashkëjetesën me shqiptarët. Bashkëjetesa nënkupton barazinë dhe humbjen e privilegjeve.
Ata , të mësuar me të kaluarën kur ia dilnin në krye me lehtësi me sfidën shqiptare, natyrisht me ndihmën e pakursyer të vëllezërve të tjerë sllavë, tashmë janë të pamësuar me realitetin e ri, më vogëlsinë e tyre dhe me neutralitetin e faktorit ndërkombëtar. Indiferencat, apo më mirë të themi objektivitetin e faktorit ndërkombëtar e perceptojnë si konspiracion antimaqedonas. Duke qenë të akomoduar në një sistem shoqëror, ku privilegjet e tyre buronin nga pozita e nënshtruar e shqiptarëve, ata sot nuk janë në gjendje ta pranojnë realitetin e ri demokratik evropian, ku nuk lejohet shkelja e të drejtave të njeriut. Refuzimi i realitetit të ri manifestohet me këto reagime të pakuptimta, apo zbulime të konspiracioneve antimaqedonase.
Faktori i dytë që shkakton panik te maqedonasit është gjuha shqipe. Maqedonasit do të ofronin gjithçka që i takon një qytetari, cilado qoftë prejardhja e tij, përveç vlerave të tij kolektive. Kjo u pa gjatë edhe bisedimeve në Ohër.
Negociatat që u hapën në Ohër kishin preludin e vet, që mund të quhet si fazë parapërgaditore. Faktori ndërkombëtar insistonte që së pari, pa ndërmjetësimin e tyre, të bëhen përpjekje për të gjetur rrugëdalje nga kriza. Këto bisedime i drejtonte presidenti, tashmë i ndjerë, Boris Trajkovski. Në to merrnin pjesë të gjitha partitë politike me përfaqësues të të gjitha ngjyrimeve etnike. Në këtë mënyrë ekipi i Trajkovskit tentonte ta relativizojë kauzën shqiptare. Për këtë qasje ata kishin ndihmën e përfaqësuesve serbë, turq, vlleh, romë etj. Teza e tyre ishte “ ne nuk i kemi ato të drejta, pra pse duhet t’i kenë shqiptarët? ”. Kundër kësaj fraze dinake ne u përgjigjëm me dashamirësi “ gjithçka që do të fitojmë ne- fitoni edhe ju”. Kur u tret ky argument, këshilltarët e Trajkovskit i sugjeronin atij që të mbështesë konceptin e shtetit qytetar. I ndjeri Trajkovski pandehte naivisht se e ka gjetur formulën për të kyçur gojën e shqiptarëve. Sapo krijonte vetëbesimin se kjo mesele përfundon me kaq, një pyetje e vockël nga ana jonë “ me cilën gjuhë do të flasë qytetari në institucionet e sistemit?”, ia rrëzontë projektin e tij të sugjeruar nga këshilltarët e tij pretencioz. Këto mosmarrëveshje që buronin nga taktizimet e palës maqedonase i hapën negociatat e Ohrit. Meqë maqedonasit nuk ishin në gjendje që ta zgjidhin vetë krizën lindi nevoja për ndërmjetësues të jashtëm. I pari që erdhi në funksion të ndërmjetësimit në negociatat shqiptaro-maqedonase ishte eksperti i njohur francez, Badinteri të cilin maqedonasit e mbanin për vete. Në takim me të ne zhvillonim teorinë tonë politike, që ishte shumë më koherente sesa politika e tij inkoherente, kur u njohu të drejtën e vetëvendosjes vetëm republikave dhe jo njësive të tjera konstituive të federatës jugosllave. Ai, i ballafaquar me argumentet tona reagonte instiktivisht duke thënë “jamais” (kurrë), por më vonë deklaroi se nuk do të bëhet kiameti, nëse ndryshohet kushtetuta. Në këtë mënyrë, ky mik i pandehur i maqedonasve u bë shkaktar për hapjen e negociatave që deri në atë kohë refuzoheshin në mënyrë histerike. Më pas erdhën dy personalitetet, amerikani Xhejms Perdju dhe francezi , F.Leotar në cilësinë e lehtësuesve, një term i ri ky politik që u sajua vetëm për maqedonasit, ngaqë ata lemeriteshin nga nocioni negociatë.
Ne e dinim që konfliktet e tilla etnike nuk mund të ndalen pa negociata të ndërmjetësuara nga faktorë neutralë, prandaj me një ekspert amerikan, profesori i shkencave juridike i së drejtës ndërkombëtare, z. Poll Uiljams patëm përgaditur platformën tonë për negociata, e cila ne vete përmbante të gjitha përvojat nga konferencat e ndryshme botërore, Irlandë, Qipro, Filipine etj. Këtë platformë përmes postës elektronike ia patëm dërguar z .Pardju, kështu që ai kur mbërriti në Shkup ishte i orientuar. Ai ishte një politikan pragmatik, i vetëdijshëm për peshën e tij si ndërmjetësues. Në takimin e parë ai tha se elaborati ynë ishtë një projekt për ndërtimin e shtetit në shtet, prandaj nga tri kërkesat e parashtuara nga ana jonë, ai do të mbështeste vetëm njërën prej tyre. Prandaj ,ai pa të keq na pyeti cilës kërkesë i japim përparësi. Ne pa asnjë hezitim e veçuam përdorimin e gjuhës shqipe në institucione. Që nga ky moment, kur ai e pranoi kërkesën tonë si propozim edhe i komunitetit ndërkombëtar filloi kriza reale në Maqedoni, përkatësisht në sistemin e tyre të vlerave që binte ndesh me standardet ndërkombëtare dhe veçmas me kapacitetet te shqiptarëve. Në Ohër ne prezantuam peshën qytetëruese të gjuhës shqipe duke insistuar që edhe të tjerët ta marrin në mbrojtje këtë veçori, këtë begati gjuhësore. Pala maqedonase nuk shqetësohej dhe nuk krijonte pengesa aq të mëdha për çështje të tjera, si ajo e përfaqësimit të drejtë, demokracisë konsensuale, ndarjes territoriale, apo decentralizimin e pushtetit lokal sesa për përdorimin zyrtar të gjuhës shqipe. Bie fjala, projektiligji për decentralizim i qeverisë së mëparshme ishte më i mirë se ky që ofron qeveria aktuale.
Në bisedimet e Ohrit pjesa dërrmuese e energjive u shpenzuan për përkufizim të modaliteteve të përdorimit të gjuhës shqipe në institucionet e sistemit. Pala maqedonase ushtronte presion të madh mbi faktorin ndërkombëtar, që të heqë dorë nga varianti i tyre të përdorimit të gjuhës shqipe, tashmë i akorduar me negociatorët shqiptarë. Në fund të këtij itinerari polemizues fituam një variant konfuz dhe inkoherent të përdorimit të gjuhës shqipe.
Pesha e gjuhës shqipe ishte e papërballueshme, e padurueshme për maqedonasit, prandaj varianti që u miratua ishte në fuknsion të qetësimit të fobive të tyre. Maqedonasit nuk frikësohen nga numri i shqiptarëve, nga postet që ata kanë, nga ndarjet e ndryshme territoriale të mëparshme, të sotme, apo të adhme, apo nga religjioni i tyre. Ata frikësohen nga kultura shqiptare, prandaj historikisht kanë bërë pengesa, kanë ushtruar dhunë dhe ndalesa, vetëm për ato cilësi që veçojnë kulturën shqiptare nga ajo maqedonase. Në vitet 80-ta i ndalonin emrat shqip, përdorimin e gjuhës shqipe në shkolla. Ata shpikën idenë e paraleleve të përziera ,jo për të ndaluar arsimimin e shqiptarëve, por arsimimin e tyre në gjuhën shqipe.
Me këtë politikë ata synonin që ta përthajnë përdorimin e gjuhës shqipe, begatinë e saj. Kjo politike represive e shpallur kundër gjuhës ka dhënë efekte brengosëse. Sot kemi raste që juristët shqiptarë, të cilët kanë përfunduar studimet në Universitetin e Prishtinës në gjuhën shqipe, nuk janë në gjendje të hartojnë qoftë një shkresë zyrtare në gjuhën e tyre amtare. Të mos flasim për profilet e tjera, inxhinierë, mjekë, ekonomistë, etj.
Frika irracionale, mbase neveria nga gjuha shqipe është aq e madhe u pa që në ditën e ratifikimit të Marrëveshjes së Ohrit në rezidencën e presidentit të shtetit, të ndjerit Boris Trajkovski. Aty ishin mbledhur ajka e politikës evropiane, z Solana, z Robertson, z Pardju, z. Leotar, z. Van der Shtul, ambasadorë dhe dashamirës të tjerë të paqes dhe të Maqedonisë. Ishte e natyrshme që nënshkruesit e Marrëveshjes t’i drejtohen opinionit me mesazhe inkurajuese dhe paqësore. Kur erdhi radha që unë t’i drejtohem këtij auditori dinjitarësh evropianë më shkoi ndërmend ideja e shfajësimit të gjuhëve dhe të spikatjes së mesazheve që përcillen përmes tyre. Thashë që gjuhët vetvetiu janë të pafajshme, prandaj obligimi ynë është që të kemi kujdes se çfarë porosish japim përmes gjuhëve të ndryshme, që janë vetëm instrumente që shprehin opinione të ndryshme. Porositë e mia ishin fund e krye humane, paqësore ashtu siç e kërkonte kuvendi. Por, siç duket bëra një „gabim“ që shkaktoi reagime neurotike nga pala maqedonase. „Gabimi“ im ishte të folurit SHQIP . Gjatë prezantimit tim, ceremoninë e rastit në shenjë revolte e braktisi kryeministri i atëhershëm, Lubço Georgievski. Aty ndodhi një skandal, të cilin edhe më shumë e thellonte kryetari i shtetit, i ndjeri Trajkovski. Ai i llahtarisur nga ky gjest i natyrshëm nga ana ime, ulërinte dhe çirrej duke i frikësuar përfaqësuesit ndërkombëtarë. “Ova e diverzija. Posle ova nema vise spogodba…” ( Ky është diversion. Pas kësaj s’ka më marrëveshje). Ishte tepër i skandalizuar.Cirrej para Solanës dhe Robertsonit që të dëgjoja dhe unë. Ai ishte e skandalizuar nga unë, por të gjithë ne, përfshirë këtu edhe komunitetin ndërkombëtar ishim të nemitur nga këto reagime irracionale. Që aty, që nga ky eksperiment i vogël i funksionimit real të Marrëveshjes së Ohrit u pa qartë se pala maqedonase nuk është e gatshme që të respektojë atë që u arrit në Ohër. Isha shumë i bindur, aq sa edhe tani se po të shaja në gjuhën maqedonase, po të dërgoja mesazhe negative në gjuhën maqedonase, ata nuk do të shqetësoheshin aq sa nga mesazhet fisnike të dërguara në gjuhën shqipe.
Reagimet histerike ndaj përdorimit të gjuhës shqipe në thelb fshehin frikën nga zhvillimi autonom i kulturës shqiptare dhe nga disfatat e projekteve, që mëtonin përtharjen apo margjinalizimin e kulturës shqiptare. Maqedonasit nuk brengosen nga ekzistimi i shqiptarëve prej të cilëve kanë përfitime të ndryshme, por nga shqiptarizmi, nga kultura e tyre.
Të hënën me 26 korrik do të mbahen demostrata të mëdha për ta detyruar qeverinë që ta tërheqë propozim-ligjin për ndarje të re territoriale. Këto demostrata nuk janë drejtuar kundër idesë se shqiptarët fituakan një komunë në Shkup, meqë aty edhe romët kanë komunën e tyre. Ata nuk brengosen as për Strugën, Kërçovën dhe komunat e tjera, por brengosen nga përdorimi institucional i gjuhës shqipe dhe vlerave të tjera kulturore.
Nga teoria e evolucionit dimë se krijesat, që nuk arrijnë t’i adaptohen realiteteve të reja zhduken. A do t’i adaptohet Maqedonia realiteteve të reja është një pikpyetje e madhe. Nëse ata nuk do të jenë në gjendje të ofrojnë dhe të zbatojnë të drejtat e shqiptarëve për veçori kulturore, nëse ata nuk do të heqin dorë nga bindja se shteti është pronë e tyre, nëse ata nuk do të fillojnë ta trajtojnë shtetin si servis të qytetarëve, atëherë vetvetiu do të hapen opsione të tjera ,që në mënyrë më efikase dhe të përhershme e zgjidhin konfliktin, që e molis për një kohë të gjatë këtë shtet.