Dalķ also experimented with Dadaism, which arguably influenced his work throughout his life. He became close friends with poet Federico Garcķa Lorca, with whom he might have become romantically involved...
po shikoja Dadaistet (Neue Gallerie) kishte nje exih. shume te bukur, dita e fundit sot, dhe hasa ne kete informacion ne net...Lorca homo?
Lorca dhe Dali jane takuar ne Residencia, prej ku (sipas studiuesve) nisi nje miqesi e gjate qe u thellua ne deshire dhe rrenjesisht shkembeu vizionin e dy burrave per artin.
Dali pranon se mbas leximit te Lorkes ai menjehere biresoi nje sjellje rigoroze ndaj botes poetike dhe shkruan:
And when I felt the incendiary and communicative form of the poetry of great Federico rise in wild, disheveled flames I tried to beat them down with the olive branch of my premature anti-Faustian old age.
Lorca u terhoq prej Dali-se ne klasicizem e mandej ne surrealizem. Miqesia e tyre solli Sirena dhe karabinieri dhe Dy te dashuruar vriten nga nje thellenze. Lorca i ka kushtuar Ode per Salvador Dali, nje poezi e gjate per ta sjelle te gjithen, por nga ku po sjell disa vargje:
Nje trendafil ne kopshtin e larte ti deshiron
Nje rrote ne sintaksen e paster te hekurit.
Por strofa vazhdon:
Mali zhvishet lakuriq nga mjegulla impresioniste
Te grinjtat shohin permbi parmakun e fundit.
E vazhdon duke folur per pikturen, shtetin, peshkataret, deri ku shkruan:
Oh Salvador Dali, prej zeri ngjyer boje ulliri!
Nuk lavdoj penelin tend te lekundshem te rinise
Ose ngjyrat e tua qe flirtojne me ngjyrat e kohes,
Por therras mallin tend te perjetesise se kufizuar.
Shpirt i paster,
E shkruan plot strofa rresht per piktorin e tille, me nje nderfutje te atij trendafilit, ne kopshtin ku je ti, puro trendafil, trendafili i drejtpeshimit, gjithmone trendafili!
E perseri:
Oh Salvador Dali prej zeri ngjyer boje ulliri!
Une flas cfare personi yt dhe pikturat e tua me thone mua .
.
Per kete
Per ate
Por mbi te gjitha kendoj mendimin e perbashket
Qe na bashkon ne oret e errta dhe te arta.
Drita qe na err syte nuk eshte art,
Me pare eshte dashuri, miqesi, shpata te kryqezuara.
Not the picture you patiently trace,
But the breast of Theresa, she of sleepless skin,
The tight wounded curls of Mathilde the ungrateful,
Our friendship, painted bright as a game board.
Mos shih oren e ujit me krahe te membranta
As kosen e mrehte te alegorise.
Gjithnje ne ajer, ngjyej penelin tend
Para detit populluar me detare dhe anije.
Tek Ode per Salvador Dali, permenden sirenat, Minerva, Theresa, Mathilda, shume femra nese do ti drejtohej Salvadorit si i dashur.
Permenden verėat, Bakusi i tyre (Dionisi per greket), ujrat e Sienes, kartat franceze, Katalonja, ato qe bejne burrat duke mbetur burra, dhe shume gjera burrerore, qe ndryshe nuk kishin pse te permblidheshin.
Permendet fort fjala MIQESI, pa ekuivoke, nderkohe qe strofa e fundit me fjalen alegori dhe thenien artistike te asaj qe thote populli, vreje punen pa keta ja kane ngene, me duket se deri ketu ka medyshje.
Por Lorca ka shkruar dhe per Uitmanin i cili me vargje e ka thene troc se ja ka qejfi seksin e vet, ndonse kur erdhi puna per botim, ju numeroi censoreve kalamajte.
E keshtu ata qe dyshojne, ata qe ju rritin cmimin veprave, ata te shoqates qe duan te shtojne radhet me personalitete, etj, etj, shkeputin nga konteksti e lidhin figura artistike me ngjarje me ca fije te ngaterruara dhe ne menyren me palogjike te mundeshme.
Per mua Lorca (ndryshe nga Uitmani) nuk le as ne poezite e tjera vend per dyshim. Por kushedi, une atehere skisha lindur.
p.s. dalise i kam fotografuar nja dy ne metropolitan
wrong verb
Nje porte
Nje porte
nuk eshte nje porte
deri sa asnje i vdekur
ska dale prej andej.
Trendafil me dy petale
qe era i hap dhe i mbyll
- Federiko Gacia Lorka
cdo gje kalon, por sa e dhimbshme eshte ne momentin qe e perjeton
Rruge
Sa here qe themi
lamtumire,
krijojme nje mister.
Cdo dite qe iken
erreson
palimsestin tone.
Sa here themi
lamtumire,
leme pakez nga vetja
ne rrjedhen e ftohte
te eres.
cdo gje kalon, por sa e dhimbshme eshte ne momentin qe e perjeton
Lenesha(elegji) Federico Garcia Lorka
Si kremtar i mbushur me deshira,
Ti ecen ne mbremjen e ndritshme, te kthjellet,
Me lekuren e zeshket ku nardi vyshket
Dhe ne veshtrimet e tua klith seksi.
Te goja jote duket melankolia
E pastertise se ftohte te vdekjes.
Ne kupen dionizake te barkut tend,
Nje merimange end nje pelhure shterpe,
Qe mbulon vendin ku slulezuan kurre
Trendafilat e gjalle qe nga puthjet lindin.
Ne duart e bardha, ti mban lemshin e endrrave
Qe vdiqen pergjithmone, ndersa shpirtin
Ta zhurit etja per te puthura te zjarrta,
Per nje dashuri nene bashke me vegime
Te largeta djepi, per nje vater te qete
Ku ti kaltrine e ninullave do te tirrje.
Po ta prekte trupin tend dashuria e fjetur,
Ceres, do te jepte kallinjte e tu te praruar.
Si virgjeresha, ti do te kishe mundesi
Te nxirrje nga gjinjte e tu nje Udhe Qumeshti.
Ti do te vyshkesh si nje lule manjolie.
Askush sdo ta puthe trupin tend plot afshe.
Floket e tu sdo te njohin ledhatime
Qe do ti dritheronin si tela harpe.
O grua e beshme, eben dhe jasemin,
Fryma jote ka freski lulesh qe sapo u hapen,
Afrodite me mantilje, ti me sjell ne mend
Veren e Malagas dhe kitaren.
O mjellme e zeshket qe noton ne nje liqen
Me lotuse te rritura, me vale te portokallta,
Me karafila te kuq, ku shkulma kundermon
Folete e roitura qe ti mban nen flatra,
Martire andaluze, grua e mbetur beronje,
Cjane puthjet e perflakura ti se di,
Puthjet e perziera me heshtje te thelle nate
Dhe me zhurmen e turbullt te ujit qe rri.
Rrathet e syve te zmadhohen perdite,
Floket e zinj pot e mbulohen me bore
Gjinjte e tu eremire po i humbasin konturet
Dhe po te kerruset shpina madheshtore.
O grua e perveluar, me pamje nene,
Shenmeri e dhimbjes qe te zemra jote
Ku sot e tutje smungullon asnje shprese,
Tere yjet e qiellit pa ane i mblodhe,
Ti je shembelltyre e nje Andaluzie
Qe vuan nga pasione te heshtura, te fuqishme,
Me fryme erashkash, ajo i perkund
Nen mantiljet qe mbeshtjellin gushen e hijshme
Te vashave ku ka fergellima gjaku e bore,
Te gervishura te kuqe qe lane shikimet.
Neper mjegullen e vjeshtes, ti ecen, virgjereshe,
Si Inesi, Sesilja dhe Klara e embel,
Bakante qe mund te hidhje valle
Me nje kurore lastari dhe rrushi te bere.
Pikellimi pa fund qe te rri pezull ne sy,
Na flet per jeten tende te rrenuar,
Per dekorin shkretan, per monotonine qe ndien,
Kur ne dritare sheh njerzit duke kaluar,
Kur degjon ne merzine e nje humbetire
Shiun qe bie ne rrugen e vjeter,
Ndersa nga larg, ulerima e kambanave
Vjen tek ti e mbytur, e lemeket.
Me kot e pergjon zhurimerimen e ajrit
Ku ste zuri veshi nje serenade asnjehere.
Ti ende pret prapa xhamave te tu
Chidherim i thelle qe zemren tat her,
Kur ndien ne veten e lodhur, te shteruar,
Pasionin e ri te nje vajze te re!
Trupi yt do te shkoje ne varr,
I pangasheryer kurre.
Do te mbije nje albe
Mbi dheun e murme.
Nga syte e tu do te dalin karafile te kuq,
Trendafila bore te bardhe-nga gjiri yt,
Por pikellimi yt i madh do te ngjitet kah qielli,
duke eklipsuar e plagosur tere yjte.
cdo gje kalon, por sa e dhimbshme eshte ne momentin qe e perjeton
bili99 (19-08-2018)
Madrigal veror
Gusht 1920
(Vega de Zujaira)
Bashko gojėn tėnde tė kuqe me timen,
Oh Estrella ciganja!
Qė nėn diellin e artė tė mesditės
Mollėn tė kafshoj.
Nė ullishten e blertė nė kodrinė,
Ndodhet njė kala Moere
Me ngjyrat e mishit tėnd fshatarak
Qė shijon si mjaltė dhe agime.
Mė jep, trupi yt i pėrcėlluar,
Ushqimin hyjnor
Qė lulet ja japin zallit tė qetė
Dhe yjet erės.
Pse mė jepesh, dritė zeshkane?
Pse mi jep tė gjitha
Dashurinė e seksit tėnd tė jargavantė
Dhe mėrmėrimėn e gjoksit tėnd?
Pėr fytyrėn time tė pikėlluar?
(Oh ikjet time tė ngathta!)
Mbase tė dha lėndime jeta ime,
Vyshkur nė kėngė?
Pėrse zgjodhe vajtimet time,
Dhe jo muskujt e djersitur
Tė njė bujku tė Shėn Kristoferit,
I ngadaltė nė dashuri dhe bukurosh?
Njė Danadė kėnaqsish mė je.
Silvanė femėrore.
Puthjet e tua mbajnė erėn
E grurit tė pjekur nė verė.
Mbyllmi me re sytė me kėngėn tėnde.
Pėrhapi flokėt e tua
Solemne si njė pelerinė hijeje
Ndėr lėndina.
Pikturomė me gojėn e pėrgjakur
Njė qiell dashurie,
Dhe nė njė sfond tė mishtė violetin
Yll tė dhimbjes.
Pegasin tim andaluzian kanė kapur
Sytė e tua tė hapur;
Do tė fluturojė, vetmitar ndėr mendime
Kur ti shohė ata tė vdekur.
Ndonėse nuk mė dashuron tė dashuroj,
Pėr shikimin tėnd tė vrenjtur
Si lauresha dashuron ditėn e re
Vetėm pėr vesėn.
Bashko gojėn tėnde tė kuqe me timen,
Oh Estrella, vajza cigane!
Lėrmė nėn mesditėn e ndritshme
Mollėn ta mbaroj.
wrong verb
Poetika
(Thene me goje G.D)
Cfare te te them per poezine? Cfare mund te them per keto re, per kete qiell? T'i shoh, t'i shoh, t'i shoh..... dhe kurrgje me teper. Ti do ta kuptosh se nje poet nuk mund te thote kurrgje per Poezine. T'ua leme kete detyre kritikeve dhe profesoreve. Mirepo as ti, as une, as kurrnje poet, nuk e dime c'eshte Poezia.
Ja tek eshte: veshtro. Une e mbaj zjarrin ne duart e mia. E kuptoj dhe punoj persosurisht me te, por nuk mund te flas per te pa letersi. Une i kuptoj te gjitha poetikat, mund te flisja per to, sikur te mos i nderroja bindjet cdo pese minuta. Mundet qe nje dite te ze te adhuroj poezine e keqe, ashtu sic cmendem (sic cmendemi) sot per muziken e keqe. Nje nate, do te djeg Partenonin, per ta rindertuar te nesermen, pa arritur kurre ta mbaroj.
Neper konferencat e mia, me ka takuar te flas per Poezine, por e vetmja gje, per te cilen nuk mund te flas fare, eshte poezia ime. Jo se nuk jam i vetedijshem per ate qe bej. Perkundrazi, nese shte e vertete se jam poet per hir te zotit ose te djallit - nuk eshte me pak e vertete se gjithashtu jam i tille fale teknikes, perpjekjeve dhe fale vetedijes se plote qe kam per nje vjershe.
F. G. Lorca
burrim: "Lorka, Poezi". Perktheu: Anton Papleka. Botimet Extra: 1997.
Madrigal
Puthja ime qe nje shege
E hapur, e thelle,
Nje trendafil prej letre
Goja jote qe.
Ne sfond nje fushe me bore.
Duart e mia qene te hekurta
Per kudhrat e renda
Dhe trupi yt i lehte
Qe perendimi i nje kenge.
Ne sfond nje fushe me bore.
Ne kafken e madhe te qiellit,
Te bere vrima-vrima,
Si stalaktite varen
Te gjitha "te dua-t" e mia.
Ne sfond nje fushe me bore.
Endrrat e mia femijerore
Shtresa ndryshku kane zene,
Dhimbja ime spirale
E ka zhbiruar henen.
Ne sfond nje fushe me bore.
Tani le te behemi serioze,
Le t'i veme te marrin mesime
Dashurite dhe endrrat e mia
(Meza te vegjel pa sy.)
Ne sfond shtrihet nje fushe me bore.
burrim: "Lorka, Poezi". Perktheu: Anton Papleka. Botimet Extra: 1997.
Guaske
Dikush me dha nje guaske.
Ne te kendon
nje det i madh sa bota
dhe uji zemren ma mbush
me peshqit e tij vocerrake,
te argjendte e te murrme.
Dikush me dha nje guaske.
________
burrim: "Lorka, Poezi". Perktheu: Anton Papleka. Botimet Extra: 1997.
Mengjes
Dhe kenga e ujit
E perjetshme mbetet.
Eshte lengu i thellesive
Qe i pjek dritherat.
Eshte gjaku i poeteve
Qe shpirtin e perndan
Ne shtigjet e natyres.
C'harmoni derdh,
Kur gufon nga shkembi!
Ai shkon te njerezit
Me gurgullima te embla.
Ne mengjesin e qashter,
Oxhaket tym nxjerrin.
Fjollat e tyre jane krahe
Qe mbajne rete.
Midis shelgjesh, degjoje
Poemen e ujit,
Zog i vogel, pa flatra
Qe ne bar ka humbur!
Thahen, copetohen
Tere druret kengetare,
Shnderrohen ne fusha
Malet kryelarta.
Por kenga e ujit
E perjetshme mbetet.
Drite e kthyer ne kenge
Endrrash romantike,
Ai eshte qiellor,
I zhdervjellet, i fuqishem.
Eshte mjegull, trendafil
I mengjesit te perjetshem,
Mjalte hene qe kullon
Prej yjve te vdekur.
.........................
Ja perse dhe yjte
Ne valet e tij prehen,
Dhe Afrodita hyjnore
Nga gjiri i tij ka lere.
Kur ne pime uje,
Etje dashurie kemi.
Ai eshte dashuri e bute,
Qe rrjedh, qe s'thuhet me fjale.
Ai eshte gjaku i botes,
Histori e shpirtit te saj.
Ai ruan te fshehten
E gojes se njerezve,
Se ne te gjithe e puthim,
Per t'i shuar etjet,
Eshte rezervuar puthjesh
Buzesh te vdekura,
Vella i zemres sone,
Rob i perjetshem.
.........................
Kur shuajme etjen me te,
Ndryshojme per cudi:
Me femije behemi
Dhe pakez me te mire.
Brengat tona largohen,
Tere girlanda te vesuara.
Veshtrimet na humbasin
Ne vise te praruara.
C'lumturi perendie
Qe gjithkush te provoi!
O butesi e ujit,
Ku njeriu shpirtin freskon,
S'ka gje qe mund te matet
Me brigjet e tua te shenjta.
Kur pikellimi i zymte
Na ve flatrat e veta.
7 gusht 1918, Granade
________
burrim: "Lorka, Poezi". Perktheu: Anton Papleka. Botimet Extra: 1997.
Regullat e Postimit
Pėrgjigju Duke Cituar
Krijoni Kontakt