Toka ka formën e patates

[ALBA]

Toka
Hulumtuesi i natyrës, greku i lashte Aristoteles ishte i pari që qysh para 2 000 vjetësh mëtonte se Toka jonë nuk ishte një disk. Ne, në ditët tona, ka kohë që e dimë se jetojmë në një rruzull të madh. Ne udhëtojmë nga njëri cep i botës në tjetrin pa u shqetësuar se mos gremisemi në fundin e botës.

Por Toka nuk është kaq e rrumbullakët sa duket.

Edhe sikur të gjitha malet apo thellësirat t'i barazonim me sipërfaqen e Tokës, përsëri Toka nuk do ta kishte aspak formën e përsosur të një sfere. Mbështjella tokësore paraqet të futura dhe gunga të cilat janë krijuar nga shpërndarja jo e njëtrajtshme e forcës së rëndesës në sipërfaqen e Tokës duke ndikuar edhe në rrotullimin e Tokës rreth vetes si dhe në baticat e zbaticat.

Për të përcaktuar formën e saktë të Tokës, u dërgua në vitin 2002 një dyshe satelitësh të misionit "Grace" ( Grejs = Nur). Nga të dhënat e nxjerrura, hulumtuesit përllogaritën shpërndarjen e forcës së rëndesës në planetin tonë dhe zbuluan diçka shtangëse:
Shmangia përmes ndryshimit të forcës së rëndesës arrin në thellësi apo lartësi deri 200 metra.






E parë nga hapësira kozmike Toka ngjan megjithatë si një top, kjo pasiqë në krahasim me madhësinë e planetit tonë të futurat dhe gungat nuk bijnë në sy.
Përveç kësaj krijohen disa forca madhore përmes rrotullimin të Tokës; forca qendërikëse, të cilat sidomos në ekuator veprojnë në drejtim të kundërt me forcën e rëndesës. Topi tokësor u epet në pjesën më të madhe këtyre forcave duke u mufatur. Në këtë mënyrë rrezja e Tokës zgjerohet me deri në 21 kilometra.

Vende ku forca e rëndesës është më e ulët janë: pllaka kontinentale lindore e Kanadasë, rrafshnalta e Tibetit dhe fundari i thellësisë detare midis Indisë dhe Australisë Perëndimore.

Një njeri që diku tjetër do të peshonte njëqind kilogram, do të ishte 6 gram më i lehtë në vendet e sipërpërmendura. Në trevat ku forca e rëndesës është më e lartë - Azia Juglindore, bregu i oqeanit Paqësor në Amerikën e Jugut dhe vargmali në mesin e oqeanit Atlantiko-Verior - pesha e trupit është rreth 6 gram më e lartë.

Edhe Hëna ushtron një ndikim të madh mbi Tokën. Ky shkakton baticat dhe zbaticat në bregdete. Por edhe në stere mund të shkaktojë forca tërheqëse e Hënës një ngritje deri në 40 centimetra.


Përgatiti : Alvin Ekmekçiu
Burimet:
"Die Beulen der Erde", Frankfurter Allgemeine Zeitung, 30.07.2003, Nr. 174 / Faqa 2

Pamja paraqet formën prej patate të Tokës dhe dyshja e satelitëve duke bërë matjen e saj (DLR

[ALBA]

Rruzulli tokësor mund të ketë qenë një top bore


Toka
Sipas një hipoteze të re të quajtur Tokë Topbore (Snowball Earth) para rreth 600 miljon vjetësh i tërë planeti ynë ka qenë i mbuluar me shtresa të mëdha akulli dhe bore. Jeta që në atë kohë ishte akoma në formën e mikroorganizmave ka kaluar krizën e saj më të madhe dhe ka qenë pranë zhdukjes.

Kjo teori është zgjidhje e një sërë paradoksesh të mistershme që kanë ngacmuar shkencëtarët për një kohë të gjatë.

Para 750 deri 580 milionë vjetësh duket që ka pasuar në mënyrë të përkohëshme glaciere në tërë botën, edhe në vendet tropikale.
Në atë kohë dielli ka qenë më i dobët se sot dhe rrezet e tij të dobëta nuk përcilleshin brenda tokës por reflektoheshin nga shtresat e akullit që zinin kështu gjithnjë e më tepër vend deri sa arritën në ekuator dhe i tërë Rruzulli i parë nga kozmosi i ngjante një topi bore.
Temperatura në sipërfaqe duhet të ketë qenë rreth minus 50 gradë. Në një ngricë të tillë nuk mund të përfytyrohet të ketë jetë prandaj shumë vetë kanë dyshuar mbi vërtetësinë e kësaj hipoteze.

Por sot dihet që disa organizma jetojnë pranë burimeve të nxehta në fund të detit dhe gjeologu Paul Hoffman pranë Universitetit Harvard bashkë me kolegët e tij thonë se ka qenë në mjedise të tilla që jeta në rruzullin tokësor arriti t´ia dalë mbanë kësaj periudhe kritike.

Kështu Toka ka qenë mbuluar për 10 milionë vjet të tëra deri kur aktiviteti vullkanik i përmasave të mëdha e ndryshoi gjendjen rrënjësisht.
Atëherë akulli u shkri dhe temperaturat shkuan në krahun e kundërt pra plus 50 gradë.

Hoffman dhe kolegët e tij mendojnë se e njëjta dukuri mund të jetë përsëritur nga një deri në tre herë.


Përgatiti Alvin Ekmekçiu - Bazuar në materialet e gazetës suedeze Dagens Nyheter