Nėse diplomacia e Malit tė Zi kėrkon kushte pėr vėnien e marrėdhėnieve diplomatike me Kosovėn, a duhet qė diplomacia kosovare tė vejė kushte pėr malazezėt lidhur me pakicėn etnike shqiptare atje?
Ulqin, 15 janar – Themelimi i marrėdhėnieve diplomatike midis dy shteteve tė posa pavarėsuara nė Ballkan, si Mali i Zi dhe Kosova, hapi njė ēėshtje qė nuk ishte llogaritur kurrė nga politika e rajonit e as nga Plani i Martti Ahtisaarit pėr shtetin e ri tė Kosovės dhe rregullimin e ēėshtjes sė pakicave nė kėtė terren.
Menjėherė pas pavarėsimit tė kėtyre dy vendeve, fillimisht njė grup i pakicave nė Kosovė, dolėn me qėndrimin se dėshirojnė tė trajtohen si “malazez tė Kosovės” e jo si serb tė Kosovės.
Pėr ēudi dhe befasi, ata kanė kėrkuar tė njihen si pakicė e veēantė edhe zyrtarisht nga autoritetet kosovare, dhe kurrsesi tė konsiderohen mė si serbė, apo ashtu siē i ngėrthen ata Plani i Ahtisaarit dhe Kushtetuta e Kosovės, e cila ia rezervon atyre (si serbė) edhe dhjetė vende nė Parlamentin e Kosovės.
Mė pas kėtė qėndrim e pėrcolli edhe Kryeministri i malazez Filip Vujanivic, i cili deklaroi se “para vendosjes sė marrėdhėnieve diplomatike midis dy vendeve, malazezėt duhet tė njihen si pakicė dhe tė krijohen kushtet pėr kthimin e tyre nė Kosovė.”
Mirėpo, njė propozim tė tillė Kryeministri i Kosovės Hashim Thaēi e quajti tė papranueshėm duke shtuar se “marrėdhėniet midis Malit tė Zi dhe Kosovės janė tė mira dhe se ato zyrtarisht duhet tė vendosen pa kushtėzime.”
Ndėrsa, sa i pėrket kthimit tė malazezėve, Thaēi ka shtuar se ata trajtohen si qytetarė tė Kosovės dhe se Qeveria e tij, ēdo ditė ėshtė duke punuar nė pėrmirėsimin e kushteve pėr kthimin e tyre nė Kosovė, ashtu siē punon edhe pėr komunitetet e tjera pakicė.
Por, ēėshtja ėshtė se a duhet tė ketė kushtėzime?
Nė debatin e vendosjes sė marrėdhėnieve diplomatike nė mes tė kėtyre dy vendeve, askund nuk ėshtė pėrmendur pakica shqiptare nė Mal tė Zi e cila pėrbėn rreth 7 pėr qind tė popullatės sė kėtij vendi.
Shqiptarėt nė Mal tė Zi, pėr dallim nga malazezėt nė Kosovė, janė tė diskriminuar. Atyre ende ju mohohet e drejta themelore si pakicė, janė tė diskriminuar nė ēėshtjen e administrimit lokal. Gjė qė po ndikon nė vonimin e kthimit tė pronave tė konfiskuara gjatė sistemit tė kaluar dhe po i len jashtė loje nė planifikimin e hapėsirės ku ata jetojnė, e cila sidomos pėr shqiptarėt e brigjeve tė Adriatikut, vlerėsohet me miliona euro, apo rreth 70 pėr qind e potencialit ekonomik tė vendeve bregdetare tė banuara me shqiptarė, kryesisht nė Ulqin, Shtoj e rrethinė.
Por pėr dallim prej pakicės malazeze, shqiptarėt e Malit tė Zi nuk janė duke gėzuar ndonjė mbrojte diplomatike nga Shqipėria. Por as nga Kosova, prej nga shqiptarėt e atjeshėm e ndiejnė njė lidhje mė tė afėrt.
Shqiptarėt e Malit tė Zi
Shqiptarėt nė Mal tė Zi, janė tė ndarė nė gjashtė parti. Gjė qė nga vendasit komentohet si ndarje shumė mė e madhe se sa e nevojshme. Njė pjesė ėshtė e grupuar me ndikim nga Malėsia e Tuzit. Njė pjesė ėshtė e tubuar rreth ndikimit tė Ulqinit, pėrderisa tė tjerėt, edhe kyēen direkt nė parti malazeze, sidomos nė atė tė ish Presidentit Milo Djukanovic, dukuri kjo qė nuk ėshtė prezente nė viset e tjera shqiptare, si nė Maqedoni apo Luginė tė Preshevės.
Xhaudet Cakuli ėshtė nėnkryetar i partisė mė tė madhe nė Ulqin, e emėruar Forca Demokratike, parti kjo e themeluar nga komuniteti i biznesit kryesisht nga Ulqini e cila ka tendencė qė tė bashkohet edhe me influencėn e Tuzit, qė tė krijojė njė pėrfaqėsim mė tė madh shqiptar nė Mal tė Zi.
Cakuli pohon se pėr shqiptarėt nė Mal tė Zi, nuk zbatohen tė drejtat themelore qė i parashohin konventat ndėrkombėtare e universale, nė kuptimin e tė drejtės sė administrimit lokal dhe njohjen e komunitetit shqiptar si pakicė.
“Shqiptarėt e Malit tė Zi janė nė pritje tė anėtarėsimit tė shtetit tė Malit tė Zi nė Kėshill tė Europės dhe nė Bashkim Europian, prej nga edhe presim mbrojtje”, ka thėnė Cakuli.
Por deri atėherė, ai pret edhe angazhim mė tė madh tė politikės sė pari tė shqiptarėve tė Malit tė Zi qė duhet tė bashkohen, pastaj tė politikės sė Kosovės dhe Shqipėrisė, qė tė ndikojnė nė ēėshtjen e mbrojtjes dhe pėrmirėsimit tė gjendjes sė pakicės shqiptare nė Mal tė Zi.
“Ēėshtjet kryesore qė pengojnė nė zhvillimin e drejtpėrdrejtė janė e drejta e administrimit lokal. Sidomos nė Ulqin, atje ku administrata lokale, ėshtė lėnė anash sa i pėrket kėshillimit nė privatizim, planifikimit tė hapėsirės, tė mirave detare dhe kthimit tė pronave, tė shqiptarėve”, thekson Cakuli.
Edhe pse Kuvendet Komunale me shumicė shqiptare kanė vendosur pėr kthimin e pronave tė Valdanosit, Shtojit, Shtodrės dhe Tuzit, kėto ēėshtje nuk janė shtyrė dhe zbatuar nga administratat lokale tė kryesuara tashmė e sa vjet nga vet shqiptarėt. Sidomos, nga ajo e Ulqinit e udhėhequr nga Kryetari Gėzim Hajdinaga, ish Ministėr pėr Pakica nė Qeverinė e Malit tė Zi.
STANDARDET E DYFISHTA
Parlamenti i Malit tė Zi e ka aprovuar njė Ligj pėr t’i rregulluar “Tė Mirat Detare” nė vitin 1992. Ky ligj pėrcakton ruajtjen e resurseve detare dhe shfrytėzimin e hapėsirave buzė detit. Ai ėshtė i pėrcaktuar qė t’i mbroj dhe tė mos hyjnė nė shfrytėzim hapėsirat prej 6 metrave qė preken nga vala mė e madhe tė detit, nė furtunėn mė tė madhe motit.
Kjo hapėsirė kontrollohet nga shteti i Malit tė Zi, sipas ligjit, si pėr Budvėn, Tivarin njėsoj, pėrveē pėr komunėn shqiptare tė Ulqinit, ku hapėsira pėr shfrytėzim nuk bllokohet me 6 metra, por me 2 kilometra, nga prekja e valės mė tė madhe nė furtunėn mė tė madhe.
Kjo nėnkupton, 18 pėr qind tė territorit tė komunės sė Ulqinit, apo 70 pėr qind tė potencialit ekonomik tė kėsaj komune me shumicė shqiptare, qė lihet jashtė shfrytėzimit.
Pėr dallim nga Budva apo komunat e tjera me shumicė malazeze, qė ky ligj i bllokon vetėm 0.03 pėr qind tė hapėsirave buzė detit.
Ky vendim ėshtė marrė ilegalisht nga Qeveria e Malit tė Zi me njė dekret qė ėshtė votuar edhe nga deputeti Dinosha, i cili pėrveē qė ėshtė kundėr shqiptarėve buzė detit, ėshtė edhe nė kundėrshtim me Ligjin ekzistues pėr tė Mirat Detare.
Pėr fund
Njė gjė ėshtė e qartė qė Kosova dhe Mali i Zi kanė interes tė pėrbashkėt qė tė krijojnė njė marrėveshje pėr rregullimin e statusit tė pakicave, por qė njė rregullim i tillė duket tė jetė i vėshtirė tė bėhet me ndryshime kushtetuese.
Megjithėkėtė, respektimi i dyanshėm i pakicave mund tė zgjidhet midis Malit tė Zi, Kosovės, por edhe Shqipėrisė, pėr tu zbatuar nė nivelet komunale, ku pėrfaqėsimi i kėtyre pakicave nė dy anėt e kufirit ėshtė shumicė.
E vėrteta ėshtė se shqiptarėt nė Mal tė Zi janė tė diskriminuar dhe se dikush duhet tė ndikojė nė pėrmirėsimin e gjendjes sė tyre dhe respektimin e tė drejtave qė ju takojnė si pakicė.
Krijoni Kontakt