Evropa nuk pyet për fe

[ALBA]

Ali Podrimja

Nderim çdo besimi, feje e tempulli! Asnjëherë nuk kam menduar, as do të mendoj, se cili besim yni ka shpëtuar-ndihmuar shqiptarinë e, cili do të bëjë etninë. Në fund të shekullit XX është qesharake të merresh me diç të kaluar. Nacionalisti, (në kuptim pozitiv) dhe poeti e mendimtari i devotshëm i letrave shqipe, At Gjergj Fishta, e thoshte dhe e potenconte: Atdhe e fe. Pra, më parë e vente atdheun e fenë. Moto e rilindësve u bë: Feja e shqiptarit shqiptaria. Kërkohej shtegdalje nga “pylli ballkanik”, gjallërimi e formimi ynë si enti e komb, e pastaj le të besojë kushdo çka të dojë, kuptohet brenda kontekstit të kombëtares. Neve na mbetet të shikojmë se ç`na sjell e ardhmja pas këtyre kataklizmave njerëzore në Ballkan. Nga ajo urtësi e rilindësve, që mbart urtësi, mbi të gjitha urtësitë e bashkimit tonë, mësova se shqiptarin kurrë nuk bën ta pyesësh, i cilit besim është, se e fyen. Arsyeja: tek ne feja asnjëherë nuk lozi rol vendimtar. Mbeti punë e ndërgjegjes, e ekzistencës, e ngadhënjimit mbi të keqen, që na shtrëngon lakun tash e sa shekuj. Enigma jonë, mozaik i besimeve dhe ëndrrave tona, mahniti shumë popuj më të mëdhenj e me një traditë të thellë qytetërimi. Pse shqiptarët mbeten popull tolerant ndaj çdo besimi dhe, pse nuk pranuan ndasitë, nuk do kurrfarë komentimi. Bën të shfletohet nganjëherë edhe Kanuni i Lekë Dukagjinit. Aksidentet nuk mund të shkaktojnë përçarje. Nëse pranojmë se jemi pasardhës të ilirëve dhe, se ata ishin të besimit pagan, atëherë është qesharake të shtrohet problemi i feve, që tek ne nuk ekziston. Aksidentet që ndodhën më vonë, për fat, nuk mund të lëkundin mirëkuptimin e paqen brendapërbrenda qënies tonë kombëtare. Ata që u ndanë nga ne, i hëngri harrimi. Po ashtu, çdo gjë jona, që u pranua nga metropolet e oborret, nuk u pranua për shkak të përkatësisë së besimit: Shën Albani vinte nga Iliria dhe përhapte mirëkuptimin ndërnjerëzor, tamam siç veproi Nëna Terezë; Shën Jeronimi i fisit dalmat, që në shekullin IV ua bëri të mundshme evropianëve leximin e Biblës, përkthimi i të cilit sot e gjithë ditën përdoret në Vatikan me emrin Vulgata, pastaj muziktari Dardani, Justiniani, Hoxha Tasini, De Rada Kavaljoti, Marko Boçari e deri tek Kadareja. Dhe shumë të tjerë vazhdojnë të pranohen si vlera mendore njerëzore të gjeniut të popullit, që i përkasin. Kam konsideratë të posaçme ndaj Kadaresë. Ia kam ngrënë edhe bukën, por nuk më duket aq bindës, (ndoshta ky është cinizmi i tij), siç nuk më duken as shumë të tjerë, se çështja shqiptare do të ishte zgjidhur, po qe se ne shqiptarët do të kishim qënë të besimit katolik(Siç!). Të mbështetnim këtë mendim, shtrohet pyetja: Po Kuvajti, mos na ishte tokë katolike, kur Evropa e mori në mbrojtje? Ishte nafta para fesë; ishte interesi për tregje të reja; ishte dominimi i forcës, që mund ta lexosh si të duash. Dhe nga shumëçka tjetër, shihet se Evropës politike, më së pakti, i kërset për fe. Ajo nuhat leverdinë e vet.

[Albo]

Pavaresisht se kam pasur dobelese ne shkolle te mesme per poezite e Ali Podrimjes, nuk kam se si te jem ne nje mendim me te ne ate qe ai shkruan me lart. Ajo qe ai shkruan me lart eshte pak a shume mentaliteti me te cilen shqiptaret u linden, u rriten dhe u thinjen nen komunizem. Le ti zeme me rradhe disa prej pohimeve te tij me lart:

Nacionalisti, (në kuptim pozitiv) dhe poeti e mendimtari i devotshëm i letrave shqipe, At Gjergj Fishta, e thoshte dhe e potenconte: Atdhe e fe. Pra, më parë e vente atdheun e fenë.

Zoti eshte dashuri dhe perpara se At Gjergj Fishta te njihej si Atdhetar i shquar apo si poet, Ai njihej si Padre Gjergj Fishta qe kish veshur roben e priftit katolik qe ne moshe te re. Vetem nje njeri i cili njeh dashurine e Perendise, eshte ne gjendje te dashuroje Atdheun, familjen, njeriun e zemres. Pa Zot, nuk ka fe dhe pa fe nuk ka dashuri ne veprim.

Moto e rilindësve u bë: Feja e shqiptarit shqiptaria.

Pashko Vasa ishte nje besimtar i madh vete dhe Ai edhe sot e kesaj dite leviz ne varr kur degjon se si shqiptaret e keqperdorojne thenien e tij, ashtu sic e shperdori rregjimi komunist per 35 vjet me rradhe shkaterrimi dhe persekutimi te fese se shqiptareve. Ky postulat nuk ka per qellim qe te nenvleftesoje fene apo ti beje shqiptaret me pak fetare e me shume patriote. Ka per qellim qe tu beje te qarte shqiptareve se dashuria ndaj Zotit fillon me dashurine ndaj njeri-tjetrit, packa se sot mund te jeni te krishtere e muslimane, packa se shkoni ne kishe apo ne xhami, packa se luteni ne arabisht apo greqisht. Ky postulat nuk e hedh poshte fene, perkundrazi, shpalos kuptimin e vertete te fese. Feja eshte dashuria ne veprim dhe besimtare te denje nuk jane ata qe vetem shkojne ne kishe apo ne xhami, por ata qe duan gjithe shqiptaret e nje gjaku, pavaresisht nga feja e tyre.

Arsyeja: tek ne feja asnjëherë nuk lozi rol vendimtar.

Gabimi qe poeti ben me lart eshte i pafalshem. Si mund te guxosh te shkruash fjale te tilla kur rilindasit tane i kenduan Parajses e Perendise, kur himni yne kombetar permban thenien e Zotit ne vetvete, kur flamuri yne kombetar permban shkabonjen me dy krena, kur heroi yne kombetar nderohet sot nga Evropa si shpetimtar i Krishterimit. Si mund te besh nje deklarim te tille kur ke perpara vepren e Fishtes apo te Nolit apo te sakrificat e jashtezakonshme te gjysherve bektashij shqiptare.

Si poeti me lart ka plot shqiptare qe nuk kane vullnetin shpirteror qe te pranojne krizen e brendshme te identitetit kombetar. Nuk behet fjale per ti kthyer te gjithe shqiptaret te krishtere apo muslimane. Behet fjale qe te kesh kurajon te pranosh te verteten historike, packa se sot ti mund te mos besosh ne Zot ose te vazhdosh te jesh pjese e "aksidenteve" historike.

Harresa nuk i sherron plaget e se shkuarres, perkundrazi, i majis ato.
E verteta eshte i vetmi celes qe hap dyert e nje shpirti. Qe te njohesh te verteten, me perpara duhet te kesh kurajon qe ta kerkosh e pranosh ate, packa se mund te jete e hidhur.

Albo

[Albo]

Do te ishte me dinjitoze nese artikulli te titullohej: "Ali Podrimja nuk pyet per fe".

Albo

[Saint-Simone]

Dashuria per atheun eshte diçka krejt e ndryshme nga ndjenjat fetare. Shume intelektuale ndonjehere padashje dhe ndonjehere me qellime jo te mira i fusin keto koncepte ne nje thes duke bere nje gabim shume te madh.
Ta duash atdheun eshte pak a shume e detyruar. Ti je pjese e nje vendi, e nje shteti, e nje shoqerie dhe ke detyrime.
Te besosh eshte diçka krejt personale.
Se kush vjen me pare nga keto varet nga personi. Askush nuk mund te detyrohet te veje njeren para tjetres ose te kritikohet per kete arsye.