Fije Bari - Uollt Uitman

[Diabolis]

Një pjesë e tyre janë përkthyer e botuar në 1956 prej mjeshtrit Skënder Luarasi, e ribotuar në 1997 (Argeta - LMG). Ato që nuk janë tek ribotimi që kam para syve, e besoj dhe tek botimi i parë, po nis e i përkthej me nge, sepse janë gati dy herë më shumë si numur. WW ju deshën 36 vjet ti plotësonte...
Duke përkthyer e shpjeguar ndonjë gjë të veçantë.

Botimi në anglisht ku do mbështetem ka marrë për bazë publikimin e fundit në të gjallë të WW, të Fije Bari në vitin 1891-1892, e ka hollësi për poezitë dhe paragrafet e shtuara apo të hequra nga një botim në tjetrin prej të parit në vitin 1855. Ndryshimet janë botuar prej Universiteti të Nju Jorkut në 1965 vite mbas përkthimit shqip.

Po e nis me Mbishkrimin, i cili shfaqet tek faqja e titullit në botimet e 1876, 1882 dhe 1891-1892 ndërsa mungon tek botimet 1881 dhe 1883-1884 si dhe në shqip.


Epigram

Eja, tha Shpirti im,
Të tilla vargje për Trupin tim të shkruajmë, (se ne jemi një,)
Që kur mbas vdekjes të kthehem padukshëm,
A, larg, larg prej këndej, në sfera të tjera,
Atje me ndonjë grup shoqsh psalme të rinis,
(për dheun e Tokës së pluguar, pemët, erërat, dallgët e trazuara,)
Gjithmonë me një qeshje të gëzuar do qëndroj,
Gjithmonë dhe përgjithmonë vargjet të zotërojnë - porsi, më parë, unë këtu dhe tani,
Duke kënduar për Shpirtin dhe Trupin, ju jap atyre emrin tim,
Walt Whitman

[Diabolis]

Përkthimi në shqip nis me Veten Këndoj ashtu si në anglisht. Më pas rendi nuk ruhet askund, kemi një ndërthurje të vendeve që poezitë zënë në përkthim (ribotimi i 1997).
E dyta sipas origjinalit:

Ndërsa përsiatja në qetësi

Ndërsa përsiatja në qetësi,
Përmbys mbi poemat e mia, shqyrtoja, ndalja gjatë,
Një Fantomë u ngrit para meje me pamje të pabesë,
E tmerrshme në bukuri, moshë dhe fuqi,
Gjeniu i poetëve i vendeve të vjetra,
Si nga mua drejtuar sytë porsi flakë,
Me gisht duke dëftyer shumë këngë të pavdekshme,
Dhe zë kërcënues, Ç’këndon ti? ajo tha,
A nuk e di se ka vetëm një temë për bardët e përjetshëm?
Dhe kjo është tema e Luftës, fati i betejave,
Bërja e ushtarëve të përkryer.
Ashtu qoftë, atëhere ja ktheva,
Dhe unë Hije mendjemadhe këndoj luftë, dhe më të gjatën e më të madhen se këdo,
Zhvilluar në librin tim me fat të kthyeshëm, beteja, përparime
dhe tërheqje, fitore me të shtyrë dhe hezitim,
(E, qartë më duket, ose aq mirë sa qartë, të paktën) fusha
bota,
për jetë a vdekje, për Trupin dhe Shpirtin e përjetshëm,
Hap sytë, se erdha, t’ja them këngëve të betejave,
Unë mbi të gjithë përkrah ushtarë guximtarë.

[Dita]

Po sikur ne poezine e dyte ne vend te "Fantome" te vije "Fantazme"?

[Diabolis]

Të dyja janë me rrënjë të huaj dhe WW thotë m'u shfaq një Phantom e jo një Phantasm. Në vargjet më tej ai pothuaj e përveçëson emrin e përdorur.
Koha nga postimi i parë tek i dyti është koha që e përktheva.
Për të gjitha do ngucem tek një orë për poezi, nuk kam kohë, janë drejt e në të pastër...

...se para nja dy ditësh m'u prish sërish kompjuteri (nuk ra rrufe kësaj here)

[Cupke_pe_Korce]

i paskam marre mesysh une se...

...me pelqen Walt Whitman--shume!

[Diabolis]

Për çështjen e vjetër

Për çështjen e vjetër!
Ti e pashoqja, dëshirantja, çështja e mirë,
Ti e rrepta, e pamëshirshmja, ide e ëmbël,
E pavdekshme mes kohrash, racash, vendesh,
Mbas një lufte të padëgjuar të trishtë, luftë madhështore për ty,
( Mendoj se gjithë lufta në kohë vërtet u luftua, dhe gjithmonë vërtet do të
luftohet për ty,)
Një luftë O ushtarë jo qëllim në vetvete,
Larg, larg sa më s’ka qëndron qetë duke pritur pas, tani të përparojë në
këtë libër.)
Ti rruzull prej shumë rruzujsh!
Ti parim vlues! Ti bërthamë e fshehtë e mirëmbajtur! Ti
Qëndër!
Rreth teje si ide lufta vërtitet,
Me gjithë zëmërimin dhe lojën e vrullshme të çështjeve,
(Me përfundime të shpërndara për nja tre mijë vitet që vijnë,)
Këto këndime për ty, - libri im dhe lufta janë një,
Shkrirë në atë shpirt unë dhe ç’është imja, si pjesmarrje varur në ty,
Si timoni boshteve të tij kthen, ky libër jo qëllim në vetvete,
Rreth idesë për ty.

[Diabolis]

Hijet

Takova një profet,
Që kalonte zhurmat dhe gjërat e botës,
Fushat e artit dhe mësimit, kënaqsisë, ndijimit,
Për të mbledhur hijet.

Fut në psallmet e tua më tha ai,
Jo më orën e mëdyshtë as ditën, as pjesë, copë, fut,
Fut para gjithçkaje si dritë për të gjitha dhe këngëprijëse për to,
Atë të hijeve.

Sa terri ngrihet,
Në rritjen, rrotullimin e rrethit,
Në pjekjen dhe shkrirjen në fund, (që sigurish nis sërish,)
Hije! Hije!

Sa ndryshuesi,
Në materiale, ndryshime, shkërmoqje, rilidhje,
Dhe atelierët, punishtet hyjnore,
Përdorin hije.

Shiko, unë ose ti,
Një grua, burrë, a shtet, i njohur a i panjohur,
E kujtojmë me pasuri të qëndrueshme, fuqi, që bukuri ndërton,
Në të vërtetë ndërton hije.

Monedha e zhdukur,
Krijesë e trillit të një aritisti a studimeve të gjata të dijetarit,
Është grackë luftëtari, martiri, apo heroi,
Të stisë hijen e tij.

Nga çdo jetë njerëzore,
(Grimcat grumbullohen, ngjiten, asnjë mendim, ndjenjë, bëmë, s’lihet jashtë,)
E gjitha e madhe a e vogël mblidhet, shtohet,
Në hijen e saj.

E vjetra, e vjetra nxitje,
Bazohet në kulmet e lashta, dëgjo, kulmet e reja më të larta,
Nga shkenca dhe modernja ende shtyhen
Nga të vjetrat e të vjetrat nxitje, hijet.

E tashmja tani dhe këtu,
E Amerikës së zënë, gëluese, rrote të ndërlikuar,
Bashkimi dhe veçimi po aty buron,
Hijet e të sotmes.

Ata me të shkuar,
Tokash të firuara, prej çdo sundimi mbretërish matanë detit,
Pushtonjësis të vjetër, fushatash të vjetra, vozitje detarësh të vjetër,
Hijeve ju bashkohen.

Bollëku, begatia, fasadat,
Shtresat e maleve, baltrat, shkëmbinjtë, pemët gjigande,
Kudolindur, kudodergjur, gjatë rrojnë, të shkojnë,
Hijet përjetrrojnë.

Të lartmet, mahnitset, dalldisëset,
Të dukshme përveç mitrës së tyre,
Prirjet rruzulluese të derdhin e derdhin e derdhin,
Të fuqishmen hije-tokë.

Gjithë hapësira, gjithë koha,
(Yjet, turbullimet e tmerrshme të diejve,
shfryjnë, plandosen, mbarojnë, shërbejnë më gjatë a më shkurtër,)
mbyshur vetëm me hije.

Miriadat e pandjeshme,
Oqeanet e pafund ku lumenjtë zbrazen,
Identitetet e lira të pafundta veçuar, si vështrimi,
E vërteta e realiteteve, hije.

As kjo botë,
As këto gjithësi, ato gjithësi,
Thonë dhe mbaron, gjithë përjetësia e jetës së jetës,
Hije, hije.

Përtej leksioneve të tua profesor i dijshëm,
Përtej kqyrjes së mprehtë të teleskopit a spektroskopit tënd, përtej gjithë
Matematikave,
Përtej gjithë kirurgjisë të mjekëve, anatomisë, përtej kimistit me
Kiminë e tij,
Qënësitë e qënësive, hijet.

Të pafiksuarat ende fiksuar,
Gjithmonë do jenë, kanë qënë dhe janë,
Duke fshirë të tashmen në të ardhmen pafund,
Hije, hije, hije.

Profeti dhe bardi,
Do të mbajnë vetvetet, në pikat më të larta,
Do të ndërmjetësojnë në Modernen, Demokraci, shpjegojnë ende atyre
Zotin dhe hijet.

Dhe ti shpirti im,
Gëzueshëm, papushim ushtron, dinjitar,
Dëshira jote bollshëm u ushqye më në fund, përgatitur të takojë,
Shoqt e tu, hijet.

Trupi yt i përhershëm,
Trupin përgjon atje brenda trupit tënd,
Domethënja e vetme e formës së artit tënd, unë reali vetë,
Një imazh, një hije.

Këngët e tua të vërteta s’janë në këngët e tua,
Pa sforcime të veçanta për t’u kënduar, asnjë për të,
Por nga gjithë ç’rezulton, ngrihet prej fundit dhe gëlon,
Një rreth plotrruzullor hije.

[Diabolis]

Për të këndoj

Për të këndoj,
E ngre të tashmen mbi të shkuarën,
(Si ndonjë pemë shekullore prej rrënjëve të saj, e tashmja mbi të shkuarën,)
Me kohë dhe hapësirë ja zgjeroj dhe shkrij ligjet e pavdekshme,
Ta bëj atë prej tyre dhe ligj në vetvete.

[Diabolis]

Fillimi i studimeve të mia

Hapi i parë kur filloj studimet më kënaq aq shumë,
Faktet e vogla të gjegjshme, këto forma, fuqia e lëvizjes,
Insekti a kafsha më e fundit, ndijimet, vështrimi, dashuria,
Hapi i parë e them më trondit dhe kënaq aq shumë,
Kam shkuar vrullshëm dhe vrullshëm dëshiroj të shkoj më tej,
Por ndal dhe sorollatem gjithë kohën të këndoj për të në këngë dalldisëse.

[Diabolis]

Filluesit

Si janë pjellë ata mbi botë, (shfaqur
kohë mbas kohe,)
Sa të dashur dhe tmerrues janë ata për botën,
Sa i përshtaten vetes aq shumë sa askujt – çfarë
paradoksi shfaq mosha e tyre,
Si ja u kthejnë njerëzit, ende pa i njohur,
Si ka në të diçka të pamëshirshme me fatin e tyre kohërave,
Si gjithë kohërat keqzgjedhin sendet për miklimin dhe
shpërblimin e tyre,
Dhe si i njëjti çmim i pandryshueshëm duhet ende të paguhet
për të njëjtën blerje të madhe.