Dashnori Shqiptar i spanjolles Susana Fortes

[dodoni]

“El Amante Albanes”, romani i shkrimtares spanjolle Susana Fortes bën fjalë për një dashuri të ndaluar në kohën e diktaturës në Shqipërinë e viteve ’80. Vepra po përkthehet në disa gjuhë, ndërsa autorja ka shprehur dëshirën që romani i saj të fliste edhe shqip

“Dashnori shqiptar” i spanjolles Susana Fortes


E.Demo

Susana Fortes u lind në Pontevedra më 1959. Eshtë diplomuar për gjeografi e histori pranë Universitetit të Barcelonës. Aktualisht jeton në Valencia. Emri i saj nisi të përmendej si shkrimtare, kur në vitin 1995 boton romanin e parë. Një ndër librat e saj të suksesshëm ka qenë “Kufijtë e arenës”, por romani “Dashnori shqiptar” po ia kalon këto kufij qysh në tetor të vitit 2003 kur u vlerësua edhe me çmimin e rëndësishëm letrar që jepet në Spanjë, Çmimi “Planeta”. Jo vetëm se është një roman që fund e krye ka lidhje me Shqipërinë, por edhe se ai është në proces përkthimi në disa gjuhë të botës këto kohët e fundit. Autorja, në intervistën e mëposhtme që po e botojmë është shprehur se do kishte dëshirë që “Dashnori shqiptar” të fliste shqip. Susana Fortes aktualisht jeton në Valencia. Romani në fjalë është libri i saj i gjashtë, ndërkohë që është e pranishme me artikuj në gazetat e revistat letrare të Spanjës.
Ky roman është cilësuar nga kritika si vepra më e mirë e Susana Fortes dhe është hedhur në qarkullim me tirazh 85.000 kopje.




02/06/2004

[dodoni]

Çfarë frike dhe mëdyshje ndien përballë krijimit të romaneve tuaj?


Zana Gjnikasi

Ndërkaq ekziston një ide romantike sipas të cilës shkrimtari është një krijesë e mbyllur në një kullë fildishi, pak i izoluar nga bota dhe funksionon sipas tekave të frymëzimit. Pasi keni dëgjuar këtë, unë jam thellësisht dakord me të famshmen Bogart: “Në këtë jetë më e mira nga të gjitha është të jesh një profesionist i mirë.” Një shkrimtar i mirë është ai që e ndien se duhet të punojë para së gjithash si një profesionist i mirë. Një shkrimtar i tillë, është ai që e ndien se duhet të punojë dhe të shkruajë, dhe se frymëzimin e takon gjithmonë duke punuar. Do të thoshja se një shkrimtar është një person të cilit të shkruarit i kërkon më shumë kohë se njerëzit e tjerë, sepse ai nuk përputhet kurrë me të dhe bile disa herë kjo gjë komplikohet së tepërmi. Arti i të shkruarit mbart në vetvete konflikt dhe dritë.

Kush shqetësohet objektivisht për cilësinë letrare të “Planetit” (Çmimit)?
Unë nuk besoj se një çmim e bën shkrimtarin më të mirë apo më të keq. “Planeti” të lejon të lidhesh më shumë me lexues, dhe kjo është një ëndërr për çdo shkrimtar. Çmimi është një platformë për t’u përdorur, por autori dhe romani i tij vendin që duhet të zenë në çmimin “Planet” dhe në këtë hapësirë, duhet ta fitojnë me meritë.

Çfarë ndien ai që merr Çmimin “Planeti”? Kujt do t’ia dedikoje paratë e çmimit?
Për mendimin tim kjo është diçka tepër emocionale. Emocioni i çastit është më i bukuri për t’u shfrytëzuar dhe për njerëzit nuk ka çast më të mirë. Një pjesë e mirë e parave do të shkojnë për pagimin e borxheve dhe pastaj kapriçiove të çastit. Paraja më e mirë është ajo që të lejon të blesh kohë, të bësh disa udhëtime që do të frymëzojnë dhe do të ofrojnë qetësi.

“Kufijtë e arenës” duket një libër i vyer, tani rekomandoni “El amante albanes” (Dashnori shqiptar)…
Është historia që dua t’ju tregoj. Thuhet shpesh që ne shkrimtarët shkruajmë mijëra herë të njëjtin roman. Kjo është një histori e trishtë, e ngjeshur, me një fabul si shumë të tjera. Për ta shkruar mu desh të përdorja një stil tepër të pastër, me fraza të shkurtra etj. Por ndihesha tepër e kënaqur me historinë vetë, sepse ishte ajo çfarë kërkoja të tregoja dhe që kisha nevojë ta tregoja. Eshtë një histori dashurie e fortë e cila duhet të kapërcente normat që rregullojnë jetën dhe që i lidh protagonistët me ngjarjet kundër rrjedhës. Eshte një konceptim romantik i dashurisë me një sfond të spikatur dhe intrigues politik, ku kujtesa luan një rol tepër të rëndësishëm. Ismaili është protagonisti i romanit, një njeri i shqetësuar, me obsesionet që i vijnë nga fëmijëria e që ndërthuren përherë në historinë e librit. Shpresoj që edhe ju të futeni në lëvizjen e historisë që do të lexoni.

Përse Shqipëria?
Sepse fiksioni nuk është kurrë argëtim, sepse ushqehet nga realiteti, nga jeta, nga personat që njeh dhe nga librat që lexon... Mua Shqipëria më ishte ngulur në shpirt, atje në zemër të Ballkanit, vendi më i izoluar nga vendet e Lindjes. Njoha njerëz të cilët më dhanë së tepërmi emocione. Për më tepër romani është një homazh për një shkrimtar shqiptar, veprat e të cilit më pëlqejnë shumë, Ismail Kadare nga i cili jam frymëzuar edhe për emrin e protagonistit.

Eshtë momenti i lavdisë për librat e shkruar prej jush. Do të doja të dija opinion tuaj se si po e jetoni këtë periudhë ku dashuria po humb vertetësinë dhe origjinalitetin e vet apo pastërtinë, si rrjedhojë e një sistemi që kufizon ndjenjat deri tek niveli i një interesi për të cilin personat e tjerë shohin vetëm anën thjesht materialiste (në mënyrën e personazheve të Balzakut të mishëruara tek babai i Evgjeni Grandesë).
Në radhë të parë, faleminderit për elozhet. Ashtu siç përjetohet sot një ndjenjë dashurie, mendoj se ka shumë mënyra për t’i jetuar dhe i njëjti person që reagon ndaj një ndjenje dashurie e bën këtë gjë në mënyra të ndryshme gjatë jetës së tij. Dashuria është konspiracion i të gjithë ndjenjave, është një ndjenjë ku ndërhyjnë gjithçka që ne mbartim në vetvete... imagjinata, frika...dhe ky është një tjetër dimension për atë që e përjeton. Kam një mik që më thotë shpesh se kush nuk është dashuruar me personin më të papërshtatshëm me të, nuk është dashuruar kurrë. Dhe kjo është e vërtetë. Dashuria ka shumë pak të bëjë me leverdinë, sepse nuk ekziston ndjenjë njerëzore më subversive se zemra e pushtuar nga pasioni dhe nga dashuria.

A do të përkthehet romani në shqip?
Do të më pëlqente që të përkthehej në shqip, por është shumë herët për ta thënë këtë. Kam një mik që përkthen autorë shqiptarë por procesi i të përkthyerit nga spanjishtja në shqip është tepër i komplikuar se sa nga nga shqipja në spanjisht. Nuk e di por shpresoj se po.

Cilët janë shkrimtarët tuaj të preferuar, përveç Virginia Woolf?
Më pëlqen shumë si shkrimtare Margueritte Duras dhe i gjithë universi i saj, por më interesojnë shumë Onetti, Cortazar, gjithë romani amerikan, ai i beat generation. Ndërsa nga spanjollët Marse, Javier Marias. Kur përmend shkrimtarë më duket vetja shpesh e padrejtë, sepse nuk mund t’i përmendësh të gjithë që të pëlqejnë.




02/06/2004