Mario Luzi

[Luna01]

Lindi në Firence në 1914. Shkollën e mesme dhe studimet universitare i kreu në qytetin e lindjes. I diplomuar në letërsi franceze fillon punë si mësues gjimnazi. Në 1955 bëhet shef i katedrës së letërsisë franceze pranë fakultetit të shkencave politike të universitetit të Firences. Konsiderohet si një ndër themeluesit e rrymës "Hermetizëm" dhe një ndër shkrimtarët kontemporanë më të njohur të panoramës letrare italiane. Boton vëllimin e parë me poezi "Varka" më 1935. Shkrimtari i tij i preferuar është Mallarmé. Ka shkruar gjithashtu dhe disa drama dhe është marrë gjithnjë edhe me përkthime. Ndërroi jetë më 28 shkurt 2005.



NATYRA


Toka me det përqafuar

sipër gjithandej një det me lodronjës

me fluturimthe të shpejta harabelash

dhe rruga

e hënës shplodhëse dhe e gjumit

të trupave të ëmbël të pambyllur ende nga jeta

e nga vdekja në një fushë;

të tërhequr nga zërat zbresin

duke u shpëtuar dyerve misterioze hidhen

mbi ne si zogj të çmendur për kthim

në ishujt e origjinës duke kënduar:

këtu përgatitet

një djep i purpurt dhe një këngë që lëkundke

nuk ka mundur të flinte

aq i fortë ishte guri

aq e dëndur dashuria.

[Luna01]

JETËS



Miq na pret një varkë që lëkundet

në përmasën ku qielli harkohet

e cik detin, fluturojnë qënie të çmendura për të

dashuruar

fytyrën e Zotit të ngrohtë e tërë shpresë

sipër poshtë duke kërkuar

dashuri nëpër largësitë e fshehta

dhe qajnë: ne jemi në tokë

po do mundim një ditë të lirohemi

të përkulemi me butësi mbi gjirin hyjnor

si trëndafilat e mureve në rrugët tërë aromë

mbi fëmijën që pa folur i dëshiron.

Miq: nga varka shihet bota

dhe në të një e vërtetë që paraprin

e pafrikshme, një frymëmarrje e thellë

nga derdhjet deri te burimet;

Shënmëria me sy të tejdukshëm

zbret ngadalë drejt të vdekshmëve,

mbledh rènë e jetës, dhimbjet

dëshirat e fshehta prej vitesh mbi fytyrën e

lagësht.

Vajzat te dritarja e errët

me shikimin drejt maleve

nuk kanë durim të presin të ardhmen.

Nëpër dhoma zëri amësor

pa origjinë, pa thellësi kryqëzohet

me qetësinë e tokës, është i bukur

dhe duket se çdo gjë ka lindur nga ai.

[Luna01]

MADHËSHTIA E ÇASTIT



Kur nga hije të skajshme ngulet

në të haptat vënde vera

vjedh këngën e bagëtive

dhe kujtesën e barinjve e kudo hesht

shkathtësia e fshehtë e qënieve,

fëmijët në bark përforcojnë

dëshirën e pamposhtur të nënave

e përkul degët e kodrave e fushave

të djegura të qenët progresiv i frutave.

Mbi tokë ndodhin kudo

pa përse, të pafshirshmet

vërtetësira, në atë çast ku fundosin

lehtësisht peshën kurorat e pemëve

anijet përkulen në një anë

dhe ankthi i lundërtarëve në brigje të çuditshme

tingulli i çdo zëri

humbet vetveten pa lindur, në det në erë.

[Luna01]

ASGJË NGA Ç’KA NDODH DHE S’KA FYTYRË



Asgjë nga ç’ka ndodh dhe s’ka fytyrë

e asgjë që vetëm rrokulliset, pa gjurmë,

e kapshme vetëm nga mëshira

si ti më është vdekja.

Era tërë vrull lëkundet me mërzi

mbi xhama, shtiret me paraqitje prej ekstaze

dhe një perëndim i bardhë pllakos

në kryqëzime kalldrëmesh të nxehtë.

Nga shiu tek të bardhat kohëhapje

shfaqen në shikimin shumëngjyrësh

blloqe ajri në përmasa festive.

Të shfaqesh dhe të zhdukesh është iluzion.

Eshtë kjo ora jote, ora e atyre mbretërve

sizmik me kolltuk lëvizës,

të pandjeshëm veç nga të ftohtët e vdekjes

që të lënë në gjak papritur.

Banesa e tyre e improvizuar janë xhamat

tentakuloze nëpër serra, ku takohen

aty njihen me një të parë.

E vërtetë dhe gënjeshtare, e kotë të të kërkoj,

të të përndjek matanë kështjellëzës

ndaj piramidave që pasqyrojnë në asfalt,

në zgëqet ku dashuria nuk mund të arrijë

dhe as harresa e vetveteve.

[Luna01]

DUKE IU AFRUAR DYZET VJEÇËVE



Mendimi më ndjek në këtë periferi

të errët ku fryn erë rrafshnalte

dhe zhytja e dallëndyshes pret fillin

e hollë të maleve në horizont.

Pas pak bëhen 40 vjet ankthe,

mugëtire, të qeshura spontane, përrenj të vrullshëm

siç është e vrullshme në mars era

që shpërndan dritë dhe shi, gjërat e lëna pas dore,

shkëputja me duart e shtrira nga të dashurit,

nga viset e mia, zakonet e viteve

te shkatërruar papritur e që duhet akoma t’i kuptoj.

Pema e dhimbjes tund degët …

Ngrihen vitet mbi shpatulla

grupe – grupe. Nuk ishte e kotë, është kjo vepra

që kryen secili e të gjithë bashkë

të gjallë e të vdekur, të depërtosh botën

e errët përgjatë rrugësh të kthjellta e tunelesh

të dëndur me takime të shkurtër e humbje

o dashurie në dashuri o në një të vetëm

nga babai te biri deri në tejdukje.

E kështu vazhdoj të marr rrugën

drejt bashkgjallimit të përjetshëm

të gjithçkaje në jetë dhe vdekje,

të zhdukem në pluhur apo në zjarr

po qe se zjarri matanë flakës zgjat akoma.

[Luna01]

ZOGJ



Era është zë i ashpër që ndëshkon

në turmën që ndonjëherë gjejmë paqe

dhe folé mbi këto degë të thata.

Rreshtimi merr fluturimin e trishtuar,

mërgon në zemër të maleve, violetë

e gërmuar në violetë pambarim,

minierë e pafund e hapësirës.

Fluturimi është i ngadaltë, çan me vështirësi

në kaltërsinë që hapet pas kaltërsisë,

në kohën matanë kohës; disa

dërgojnë klithma të mprehta që rrëzohen

e asnjë anë nuk i reflekton.

Na ngjajnë impulset e majave

në orën – që nuk mund as të mendohet

as të thuhet – kur mbi petale të padukshme

rreth e qark një pranverë e çuditshme

lulëzon nëpër retë e rralla që era

kullot në një qiell të lagësht a të djegur

dhe fati i ditës është i shumëllojtë

breshëri, shiu, kthjellimi.

[Luna01]

NËNËS SIME NGA SHTËPIA E SAJ



Më mirëpret shtëpia jote e vjetër, gri,

i shtrirë me kurriz në një shtrat të ngushtë,

ndoshta i yti për shumë vjet. Dëgjoj,

numëroj orët që rrjedhin ngadalë

më ngadalë për retë që çajnë qiellin

në këto netë gushti tokash koprace.



Dikush që kthehet vonë nga fushat

shkëmben një përshëndetje të lodhur me të njëjtit,

i ngjitet rrëpirës, rrugicës, zhduket

pas portës së haurit. Zagushia

e shirokut rëndon shplodhjet,

vë në ankth të sëmurët e të burgosurit.



Nuk flë, ndjek hapin e somnambulit

qoftë i mangët apo djaloshar

tek zhurmon mbi gurë e zeje;

shkëputem e me ngarkesën time të përulur

zbres, zbres më shumë se ç’është

e thellë në këtë kohë, tek këta njerëz.

[Luna01]

KJO LUMTURI



Kjo lumturi e premtuar a e dhënë

më është dhimbje, dhimbje pa shkak

apo shkaku, në ekziston është kjo rrënqethje

që trondit të tërën tek e vetmja

si lëngu i paqetë në sferën

e qelqtë kur interpreton fakiri.

E megjithatë them: shpëtoi edhe sot.

Rrotull rrotull i hapin luftë gjëra

apo pamje ku ulet e ngrihet

o nata o bora

teshat e kujtimit.

[Luna01]

VARGJE TETORI



Këtu ku duke jetuar prodhohet hije, fshehtësi

për ne, për të tjerë që po vijnë dhe që tashmë

po e hedh farën pas shpatullave, këtu

jo në vend tjetër duhet bërë dritë.

Shkoi, kanë mbetur vetëm gjurmët,

e moshës mendjemadhe dhe të lehtë

kur pritet që të tjerë,

kushdo qoftë, të rrallojë këto rè.

Ajo që do vijë, do vijë nga kjo penë.

I ulur pranë zjarrit tim të trishtë, pres

deri sa të lindë flaka ime e plotë apo ngjalëzimi

i këtij shartimi të lagur të kësaj flake.



Ti që pret nga jashtë shtëpisë,

nga drita shtëpiake e ditës?

Sot, sot që era

përplaset, vrapon në gjallërinë e maleve

dhe atij paralajmërimi prej vere e të ftohti

mençuria e pleqve bën shkëndija nëpër rrudha?

Ajo që do vijë, do vijë nga kjo penë.

Fat tjetër nuk shpresoj, as

nën këtë qiell të këtij muaji misterioz

ku ngjyra e rrushit përhapet

dhe vjeshta na shtyn me forca të reja

deri në Cessati Spiriti apo Domine quo vadis

[Luna01]

NË BREG



Molet e shkretuar kapërcejnë dallgët

edhe ujku i detit bëhet i errët.

Ç’bën? I hedh vaj kandilit,

mbaj gjallë dhomën ku ndodhem

larg teje dhe të dashurve të tu.



Grupi i shpërndarë mblidhet,

numërohen njerëzit pas këtyre stuhive.

Ti ku je vallë? Shpresoj në ndonjë port …

Roja i farit i hipën varkës,

vëzhgon, kontrollon, shtyhet drejt thellësisë.

Moti dhe deti bëjnë pushime të tilla.