Sergej Esenin

[Diabolis]

Lotet

Lotet... serish keta lote te hidhur,
shkreti trishtimi dhe zi.
Perseri merzi ... dhe endrrat e coptuara
qe shkojne pambarim ne largesi.

Cka mandej? perseri kesi tronditjesh?
Jo, mjaft ... eshte koha per te pushuar
per te harruar keta tinguj vajtimesh,
dhe keshtu gjoksi eshte perveluar.

Kush kendon nen hije ne carshi?
Zera te njohur po me duken-
Jane ata lote ... Ata lote perseri
dhe melankoli per vendlindjen.

Qenkam ne vendlindjen e shtrenjte
dhe me lote shkallmoja gjoksin tim.
Eh, ... me c'duket vetem ne varrin e ftohte
te harroj do te mundem dhe do fle pa zgjim.

[BlackEagle]

Nga Essenini kane perkthyer Bllaci,Agolli dhe Shehu.

Ketu kishte perkthime nga Bllaci dhe nga Agolli, keshtu thash te vendos diçka nga Shehu. Per mendimin tim perkthimi i tij tingellon me embel.

Poezia gjendet dhe me lart e shkruar, versioni i me poshtem eshte i perkthyer nga Agim Shehu.


Bluzë blu. Sykalter. C`duhet më pastaj ?
S`u dhash nje te drejte fjaleve te saj.

M`u lut qete, e mira:"Ngrica po na vdes !
Te ndezim ca soben ... te hedhim mbulese...!

Iu pergjigja qete:" Lart nga qiejt prush
petale te bardha po na hedh dikush.

Po ti soben ndize, shtro dyshek, jorgan ....
Veç pa ty une zemren do ta kem kallkan

[BlackEagle]

ESSENIN


***

Ç`pret,me puth e dashur
gjer ne gjak,sa s`duron dot!
Une deshire kurre s`kam pasur
buzet akull t`i prek kot.

Ca te tjere,sot te lumtur
ngrejne kupat plot me vere.
Me kujto ti,vajze e bukur,
jeta jepet veç nje here.

Pa shiko pak qete nga brenda
neper mjergullen me vese!
Si nje korb i verdhe, hena
sillet, dridhet me pertese.

Puthme pra,ashtu te dua!
Kendo per mua veç nje here!
Me ngjan,vdekjen ma ka shkruar
diku lart nje shpirt mister.

Pa fuqi,po nis te krrusem.
Ne ardhte vdekja,do ta pres.
Veç ti, gjer ne gjak te buzeve
te me puthesh,e te vdes!

Pa u ndrojtur, si femije
nen kaq endrra blu perqark,
ne çdo gjeth te feshferije
"une jam e jotja"- vetem kaq-

Dhe qe bota tere trazime
mos te shkrihet kot,e qete,
pi e puth o mikja ime,
veç nje here vjen ne jete.


Perkthyer nga Agim Shehu

[BlackEagle]

ESSENIN


***

Gjithëshka e veçante ne jetë
i ka dhene shenjat me parë,
Të mos isha poet,pa tjeter
do te isha rrufjan a kusar.

Si i shkurter,i thare,i mjeruar
mes femijeve hero - kalorsiak,
o sa shume me hundë te bluar
kthehesha ne shtepi tërë gjak!

Trembur,nenes i merrej goja.
Dhembethyer,une flisja i qetë:
"Nuk ka gje ... te nje gur u pengova,
dhe qysh neser,as shenje s`do ketë!"

Sot serioz,zemra ftohte me ngeli
pa marrinat me goca e djem.
Veç ai duf i rrembyer rrebeli
me rrjedh lirshem me nerv ne poemë.

Vargjet vijne me mendim te çmueshem.
Po mes strofash shiko si nxjerr kokë
mbushur xixa guxim i dikurshem
i te hershmit sherran çamarrok!

Jam krenar,si dikur mes femijeve.
Veç hedh hapat nje bote me larg.
Ne se dje me bluanin turinjve,
sot me vrasin shpirtin ne gjak.

Veç s`i qahem nenes si dikur,
po nje maskarai qe s`mu nda.
E prapë them:"Me pengoi nje gur!
Nuk ka gjë,neser shenje nuk ka!"


Perkthyer nga Agim Shehu

[Finete]

E palodhura Dita ,pergezime prej ma te mirave.Nese te kritikon ndokush thojn se i ke punet shum mir,andaj mos u ndal por vetem suksese .
Njiherit te uroj shum shum fat ne ket vit te ri dhe qdo te mir ne jete.
Me respekt te pershendes.
Motra e mjellmes,Finetja.

[Diabolis]

Lirika Sergej Esenin (2001) jane permbeldhur perkthimet e bëra prej:

Ismail Kadare
Vedat Kokona
Dhori Qiriazi
Qazim Sheme
Harallamb Qesko
Çobo Skenderi
Klara Kodra
Myzafer Çela
Zyber Elshami
Ibrahim Rugova
Sutki Malohaxhiqi
Esad Mekuli
Luan Rexhepi
Vangjush Ziko
Dritero Agolli
Lasgush Poradeci
Faslli Haliti

Meqe ka mbetur dhe ndonje pa perkthyer:


Pushkinit

Ëndërroja madhoren dhuratë
të cilën rusi e pati kësmet,
ndalur në Tvërski bulevard,
ndalur dhe folur me vete.

Bjond, pothuajse bardhosh,
tretesh si mjegull në legjenda,
O Aleksandër! ti ishe kodosh,
si unë sot rrugaç u enda.

Por argëtimet e dashurisë
pamjen tënde s'e nxirosën
dhe në bronxin e derdhur të lavdisë
ti krenarisht tund kokën.

Të bëj sikur krihem gjej rast
dhe të përgjigjem pa nguruar:
nga gëzimi unë vdes këtë çast
me të tillë fat i nderuar.

Por me dëbim i dënuar
ende për gjatë do të këndoj...
sa pena që do të më ketë pasuar
mjeshtërisht bronxin të ma tingëllojë.

[BlackEagle]

Një version tjetër nga Përkthimet që i janë bërë poezive të Esseninit

Letër Nënës


Gjalle me je, e shtrenjteza nenoke!
Gjalle dhe une. Te fala, shpirt nga larg
U mbulofte paqe izba jote
nga dritat e muzgjeve perqark!

Thone ti, e dhembshura e heshtur,
per mua te mbyt nje brenge e rende
edhe del ne rruge e shkujdesur
mbeshtjell me te vjetrin shallin tend.

Per mua te behet here pas here
se ne terr te mbremjes, ne nje skute,
ne taverne, pas pijesh me sherre,
dikush thiken ne zemer me fut!

Ti m'u shlodh o shpirti im! Rri e qete!
Kjo qe sheh eshte enderr, nje perçart.
Une s'jam me i ligu nder poetë
qe te vdes, pa pare nenen prape!

Jam ai i pari, shpirtfloriri
veç nje enderr bluaj perseri,
qe se shpejti, me mallin prej biri,
vatres sime t'i vij prape ne gji.

Do te vij, kur kopsht' i perterire
te bleroje, e gjethi i ri te dale
Dhe ti s'do me zgjosh me qe pa gdhire
siç me zgjoje tete vjet me pare.

E ç'ta zgjosh te zgjuarin nga te tjeret!
Ç'ta shqetesosh te prerin keq ne bese!
Ndodhi, jeta m'i dha teper heret
lodhje e humbje, me helmin ne mes.

Dhe mos me meso si behet lutja!
Ç'ta kujtojme ate qe na la shkrete!
Gaz e zemer kam vec ty, e urta!
Ti, e vetmja drite, qe pres ne jete.


Alexander Sergey Essenin!

P.S : izba= shtëpi


Përkthyer nga Agim Shehu

Vlerësimet midis përkthimeve i jepni vetë, Poezinë : Letër nënës e gjeni dhe më lartë nga një parashkrues.

[Syku]

Pergezimet e mia te gjithe perkthyesve dhe percjellesve te poezive te ketij poeti te madh te cilin e njoha fale jush.

Vertet me pelqeu ky poet.

[BlackEagle]

***

It's sad to look at you, my love,
And it's so painful to remember!
It seems, the only thing we have
Is tint of willow in September.

Somebody's lips have outworn
Your warmth and body trepidation,
As if the rain was drizzling down
The soul, that stiffend in congestion.

Well, let it be! I do not dread.
I have some other joyous gala.
There's nothing left for me except
For brown dust and grizzly colour.

I've been unable, to my rue,
To save myself, for smiles or any.
The roads that I have walked are few
Mistakes that I have made are many.

Thus funny life and funny split.
So it has been and will be ever
The grove with birch-tree bones in it
Is like a graveyard, well I never!

Likewise, we we'll go to our doom
And fade, like callers of the garden.
In winter flowers never bloom,
An so we shouldn't grieve about them.
------------------------------------------------

***

C'me dhemb kur te shikoj te shtegu!
S'di, eshte mundim a vaj njerezor?
Te dy nje ngjyre te bakert shelgu
mbajme ne trup kete shtator.

O trupi yt afsh e finese,
ç'buze te huaja pa mbi vete!
Thua nje shi i holle perves
nje trup te ftohte pa shenje jete!

Po ashtu qofte, e pres ate!
M'u hap nje rreze me e mire.
Nga ç'pata dje, s'me mbeti gje,
vec kalbezim e lageshtire!

S'e rruajta rrebelen koke
per jete te qete me gaz ne buze.
Sa rruge te shkurter beme tok
dhe sa gabime ne aq rruge!

Sa tallje, sa grindje te kota
pati kjo jeta jone plot kthesa!
Bejrozat si eshtra te ftohta
ngulur ne kopesht dru varrezash!

Keshtu lulezojme permbi ta
ne, miq te kopeshtit plot zhurme.
Nese ne dimer lule s'ka,
per lulet kot trishtohesh shume.


Gjithmon nga i Paarritshmi Aleksandër Sergey Essenin

[[Perla]]

Sergej Aleksandrovič Esenin - Сергей Александрович Есенин, lindur ne Konstantinovo, me 3 tetor 1895 – vdiq ne San Pietroburgo, me 28 dhjetor 1925)
_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_-_

Krijimtaria e poetit rus Sergei Esenin është ndikuar edhe nga letërsia perse.
Shembulli që sollën në takimin ndërkombëtar në Tiranë studiuesit Anna Rykova dhe Xhevdet Zeka i takon "motiveve perse", dhe sidomos vargjeve nga "Shagane moj Shagane".

Ndikimi që kultura perse ka pasur në vendet e Ballkanit ishte tema kryesore e konferencës "Trashëgimia Kulturore Perse në Ballkan". Rreth 26 studiues paraqitën mendimet e tyre në lidhje me ndikimet që kjo kulturë ka pasur në shumë aspekte të jetës si në letërsi, arkitekturë, fe, etj. Mes gjithë kësaj larmie mendimesh vetëm dy studiues kishin bashkëpunuar për të njëjtën tezë.

Atasheu Kulturor në Ambasadën Ruse Anna Rykova dhe Prof. i Didaktikës Pedagogjike në Universitetin "Aleksandër Xhuvani", Xhevdet Zeka sollën analizën "Esenini dhe ndikimi pers". Studimi i bërë enkas për këtë takim ilustron me shembuj çfarë ka marrë nga kjo kulturë poeti rus Sergey Esenin (Sergej Esenin, 1895-1925) , aq i njohur për lexuesin shqiptar, të paktën mbi 25-vjeçar.


Vëllimi "Motive persiane" me 15 poezi, u ka dhënë dorë studiuesve të argumentojnë "lidhjet persiane" të Eseninit.


Poezia më përfaqësuese dhe që tregon më së miri se çfarë ka marrë Esenini nga letërsia perse është "Shagane, moj Shagane".

Me këtë poezi, sipas dy studiuesve, ai - Esenini njihet për jetën e vrullshme dashurore që pati në jetën e tij të shkurtër, për lidhjet me gra të famshme dhe të bukura - i drejtohet Sashës që ia ka robëruar shpirtin, syzezës, vetullzezës, lekurëfarfurisë me nur princeshe. Ku që në strofën e parë nuk harron t'i kujtojë:

"Nga veriu unë jam, të kam thënë...". Dhe në strofën e dytë Shirazi i Orientit u kundërvihet fushave të pamata të Riazanit kur ai thotë: "Hapësira riaziane ia kalon bukurisë Shiraze...". Dhe nuk vonon shpjegimi: "Sepse jam nga veriu, flokët i kam me thekër.../ Ndaj këndo, moj mikja ime./Veç një herë rron mbi dhe"!

Zeka shpjegon se secila strofë është mbyllur me një unazë që natyrisht të kujton shaminë e kokës që përdorin persianet, të stolisura me rupa dhe temina. (Një persian që këngës ja thotë/Kurrë nga Shirazi s'mund të jetë).

Në të njëjtën kohë, motivet poetike duke u gërshetuar dhe bashkërendur të ndërmendin qilimat persianë me motive të spikatura që qëndrojnë veçmas, por njëherazi shkrihen në një të tërë të harmonishme.


"Po kur shterr kjo vlagë krejt, dhe zemra,/Mbetet si një shkëmb floriri i shkretë?/Vetëm hënë e Teheranit këngës /S'mund t'i japë ngrohtësi dhe jetë...".
Më tej Prof. Zeka tregon më shumë për elmentet që Esenini ka marrë nga letërsia perse.


Ku jeni bazuar për këtë aspekt të lidhjeve persiane që ka krijuar pak poezi nga ajo krijimtari e gjërë që ka Sergej Esenini?

Tek vëllimi poetik "Motive persiane". Duhet të dini një fakt se Irani dhe Turqia nuk e pranuan asnjëherë Eseninin për shkak te jetës së tij "të shthurur", për mënyrën se si jetonte dhe dashuronte. Ai aktin e vërtetë, mrekullinë pas poezisë "Letër nënës" e ka shkruar tek "Motivet persiane".

Gjithmonë flasim për poezinë lirike, jo për atdheun, patriotizmin, shoqërinë. Në këtë cikël janë rreth 15 poezi (mund të ketë edhe më shumë por kaq kemi gjetur ne), në të cilat ndihet shumë ndikimi pers. Në figurat letrare, në vargje, në rimë, në mënyrën e shprehjes së dashurisë që të kujton "Rubairat" e Khajamit.

Çfarë vendi zë në krijimtarinë e tij ky vëllim poetik?

Këto poezi i ka shkruar në fund të jetës së vet, në fund të vitit 1924 dhe fillim 1925. Në këtë vit ai vdiq, e vranë apo u vra nuk u mor vesh. Vëllimin e ka shkruar në kulmin e pjekurisë së vet. I lodhur nga një dashuri me një amerikane, gjermane, apo perëndimore ndoshta gjeti qetësinë duke iu referuar këtyre motiveve perse. Ndonjëherë negativizmi bën punën e tij. Ai nuk u lejua ta prekte Iranin dhe Turqinë fizikisht por e preku shpirtërisht.

Kur u njoh për herë të parë me poezinë perse?

Mësuesja e parë e Eseninit thuhet të ketë qenë një grua portreti i të cilës shëmbellente me atë të një gruaje iraniane. Në kohën e studimeve ai u njoh më nga afër me kulturën perse dhe poezinë e shkruar në atë gjuhë. Besoj se lidhjet e ngushta i krijoi rreth vitit 1910. Normalisht këto janë vepra që të rrëmbejnë, nuk i kupton se si i lexon.

Cilët janë ato elementë të letërsisë perse që "ka përvetësuar" Esenini?

Nga gjithë ajo pasuri, tre janë elementët thelbësorë që kanë tërhequr vëmendjen e tij. Ai ka bërë krahasimin e pjesës ku ka jetuar në planin gjeografik, e cila krijoi pastaj vargje të pastra për të dhënë ndjenjën për të bukurën, për dashurinë, për lirinë.

Ai merrte Persinë dhe vendlindjen e vet, dhe vendosej vetë në mes. Brenda këtyre gjërave, në hapësirë gjeografike ai krijoi poezi. Ka marrë vargun e shkurtër si tip rubaire.
Gjithashtu ka pasur parasysh elementë të veshjeve dhe të jetës së përditshme, si qilimat, shamitë e grave, sixhadet, ngjyrat, të pirit, gjithë zakonet dhe traditat të cilat i shpreh në poezitë e veta.

Edhe me elementë të thjeshtë, edhe me një varg ai shpreh, nëpërmjet figurave përfytyrimeve të imazheve apo të femrave persiane. Po të shohësh këtë poezi do të vësh re se edhe vargu është i njëjtë si në poezinë perse, AA/BB. Figurat e shumta letrare, sinonime, krahasime, toponimi.

Ai ka krijuar edhe emra. Shpeshherë mbyllte poezitë e veta me një tip unaze një gjysmë hëne e cila është shamia që mbajnë gratë në kokë. Padyshim që edhe qilimi është një element kryesor, Teherani gjithashtu.

Një nga poezitë që ju merrni si shembull është "Shagane". Çfarë do të thotë ky emër?

"Shagane" është një nga poezitë tipike ku ndihet ndikimi i letërsisë perse tek Esenini. Shpeshherë për Shagane-në kanë kujtuar se ishte produkt persian, dhe pothuajse askujt nuk i besohej që ishte një emër i krijuar nga Esenini.

Jo më larg se javën e kaluar kolegë të mi pedagogë e morën vesh këtë fakt dhe nuk e besuan. U detyrova t'u jap versionin në rusisht të poezisë që ta besonin.

Ne qëndruam te "Shagane" edhe për faktin se ajo lidhet edhe me ish- të dashurën vizuale të Eseninit të cilën e la në vendlindje, por asnjëherë nuk u shkëput nga ajo. Esenini në ndryshim nga Pushkini të cilit në dashuri i pëlqenin më shumë marrëdhëniet seksuale, i pëlqente më shumë imazhi i saj.

Në poezi ai dashuronte nga larg. Është i butë, i ëmbël, i freskët, pasionant. Mendoj se te Shagane-ja ai ka arritur të shprehë dashurinë sipas filozofisë, pikëpamjes dhe natyralitetit pers.

Kultura perse sipas studiuesit shqiptar

Fondacioni "Saadi Shirazi" organizoi dje konferencën shkencore "Trashëgimia Kulturore Perse në Ballkan" në kuadër të Vitit Ndërkombëtar të Gjuhëve, viti 2009, i shpallur nga UNESCO. Rreth 26 studiues paraqitën në këtë sesion shkencor njëditor, pikëpamjet e tyre për sa i përket ndikimit të kulturës perse në atë shqiptare dhe kultura të tjera.

Disa nga lektorët që morën pjesë ishin Mark Tirta, Dritan Egro, Lili Sula, Genciana Abazi, Fotaq Andrea, Xhevahir Spahiu, Jorgo Bulo, etj. Temat që trajtuan paraqisnin këndvështrime të ndryshme mbi ndikimi e kulturës perse si:

Kulti i letërsisë në traditën perse dhe ndikimi i tij në kulturën shqiptare përmes bektashizmit, Funksionet protokollare-ceremoniale të persishtes në Perandorinë Osmane, Ndikimi i kodit poetik pers tek disa autorë shqiptarë të viteve 1930-'40, Gruaja perse në mendimin e Dora d'Istrias etj.

Në këtë ditë fondacioni "Saadi Shirazi në bashkëpunim me Arkivin Qendror të Shtetit ekspozuan dokumente dhe dorëshkrime në gjuhën perse.

Drejtoresha e Arkivit, Nevila Nika, e konsideroi fat faktin që këto dokumente kishin mundur t'i shpëtonin zjarrit që ra në vitin 1967 në arkiv. Po në këtë ditë "Saadi Shirazi" prezantoi edhe dy libra "Historia e letërsisë perse" dhe "Fjalë të urta perse".

Yllka Lezo | 12/02/2009 |Shekulli