Historiku i Tiranes

[Brari]

Në mbledhjen e tre brezave të familjes, të pranishëm edhe fise të njohura tiranase

Tafajt dhe 325 vitet e tyre në Tiranë
Gjeneza e fisit të madh dhe kontributi në shoqëri


--------------------------------------------------------------------------------

Rezarta Delisula


TIRANE

Familja Tafaj përkujton 325-vjetorin e ardhjes në Tiranë. Si një prej më të parave, formuese e qytetit të Tiranës, ardhja e tyre përkon me vitin 1680, pra vetëm pak kohë pas themelimit të Tiranës si qytet (1614). Kjo familje e madhe tiranase ka kontribuar në zhvillimin e qytetit në të gjitha drejtimet, mjekësi, art, kulturë, biznes, sport, artizanat… Fisi Tafaj ka 11 breza në Tiranë, duke llogaritur që një brez përfshin 30 vjet. Karakteristike e kësaj familjeje është që deri në mesin e shekullit të kaluar janë përsëritur emrat Osman, Gut, Rexhep, Beqir, Mustafa, Zenel, Ibrahim, Xhemal… Pas kësaj periudhe, sidomos nga vitet 1950 deri në vitet 2000, dominojnë emrat e rinj që vijnë nga periudha ilire: Genc, Alban, Gent, Arben, Ilir, Ardian…
Gjeneza e fisit, e cila ende është në studim, nis në 1680 dhe vijon deri tani. Në të përfshihen 743 Tafaj, prej të cilëve 337 femra, që përbëjnë 45.2 për qind, dhe 406 meshkuj, 54.8 për qind. Jetëgjatësia e fisit 69.3 vjet. Si shembulli konkret i jetëgjatësisë mbahet mend Gut Tafaj, i cili rrojti 120 vjet. Ndërkaq, në mbledhjen e këtij fisi të hershëm tiranas ishte pjesëmarrës dhe më i vjetri ndër Tafajt, Shyqyri Tafaj, që është mbi 90 vjeç. Nga ky fis i madh numërohen 160 kuadro të lartë, ndërsa mes tyre ka dhe familje ku të gjithë pjesëtarët janë me arsim të lartë. Disa nga intelektualët që mund të përmendim, janë Jonuz Tafaj, noteri i parë shqiptar, Sinan Tafaj, pedagog i psikologjisë, Lili Tafaj, muzikante. Po kështu, nga fusha e sporteve kemi Alban Tafajn, futbollistin e njohur të Tiranës, Gut (Mahmut) Tafajn, portier, si dhe shumë të tjerë. Ndërkaq, një kontribut të madh djemtë e familjes Tafaj kanë dhënë edhe në drejtimin e njësive bashkiake, pra zonës ku janë rritur e lindur. Përgjatë viteve 2000-2003, Njësia Bashkiake nr. 8 u drejtua nga Genc Tafaj, ndërsa nga 2003-shi dhe aktualisht ajo drejtohet nga Arben Tafaj, që është edhe kryetari i shoqatës "Tirana". Seit Tafaj është organizatori i takimit të fisit Tafaj në jubileun e 325-vjetorit në Tiranë. Në ceremoninë që do të zhvillohet sot në orën 18.00 te Hoteli i Oficerëve të ftuar janë edhe përfaqësues të familjeve të tjera të mëdha tiranase. Seit Tafaj thotë se në këtë mbledhje do të jenë të pranishëm tre breza të këtij fisi, ndërsa nuk harron të shprehë falënderimet për piktorin Lulzim Mema, që ka bërë stemën e familjes, si dhe për mjeshtrin Adem Reli, që ka ndihmuar në përpunimin e fotografive të vjetra. Sipas Seit Tafajt, takimi tjetër i fisit do të jetë në vitin 2010.


Rrugë e shkolla që mbajnë emrin e familjes

Në vitin 2001, me vendim të Këshillit Bashkiak, u bë rivendosja e emrit të Rrugës së Tafajve. Ndërkaq, dy shkolla të Tiranës, një e ndërtuar rishtazi, ku dikur ishte "10 korriku", është emërtuar shkolla e mesme e përgjithshme "Sinan Tafaj", ndërsa në fshatin Dajt një shkollë 9-vjeçare ka emrin e mësuesit veteran Nexhmi Tafaj. "Aty ku rrinë Tafajt, lagjja e Tafajve…". Kështu e identifikojnë tiranasit e vjetër, por edhe ata të pasviteve '50, aksin që lidh Rrugën e Dibrës me rrugën "Bardhyl". Rruga nis te Selvia dhe përfundon te Plepi, apo kryqëzimi i parë…
Nevoja për të pasur një rrjet rrugor të dobishëm solli hapjen e rrugës "Xhemal Pashë Parga", që sot e mot njihet si Rruga e Tafajve. Rruga nisi të hapej më 1928 dhe për këtë oborret e shtëpive të Tafajve u ndanë në mes, pasi aksi duhej të kalonte mes tyre. Familjet e vjetra të Tiranës morën si shpërblim për shpronësimin 10 585 franga ari dhe nga urbanistët u parashikua gjatësia 300 metra linearë dhe gjerësia 12 metra. Për ndërtimin, ku parashikoheshin trotuaret, kanalizimet, asfalti, u shpenzuan 7 200 franga ari.

gazeta shqiptare

--

[Brari]

Kuth ..kta Tafajt i ka ble Edvin Nanua apo jan te "pamvarur"..?
pyet pastaj eja e fol.. se ka rendsi kjo..

[sirena_adria]

DELEGATËT E PARLAMENTIT TË KOHËS

”Tirana është kryeqyteti i Shqipërisë”


Më 31 janar 1925, Tirana u bë kryeqytet i Shqipërisë, pasi Asambleja Kushtetuese votoi nenin 6 të kushtetutës: “Tirana është kryeqyteti i Shqipërisë.”

Që nga kjo datë kushtetutat janë ndërruar shumë herë, por ky nen ka mbetur i pandryshuar. Në fotografi, delegatët e parlamentit, të cilët, më 21 janar 1925 e shpallën republikën e parë shqiptare. Po ata, 10 ditë më vonë, shpallën Tiranën si kryeqytet të Shqipërisë.

Në librin ”Historia e Tiranës”, historiani – profesor dhe akademik – Kristo Frashëri, do të theksonte, mes të tjerash:

Monumenti më i mirë i Tiranës është kalaja që është shumë e vjetër dhe nga e cila tashmë ka mbetur një fragment, kanë mbetur vetëm pak mure, të cilat tregojnë lashtësinë. Kalaja në të vërtetë ka dy shtresa ndërtimesh, shtresa e nëndheshme, që është e kohës antike dhe shtresa e sipërfaqes, që është rindërtuar në shekullin XV. Pastaj ka edhe monumente të tjera që janë xhamia e Ethem Beut dhe Sahati. Është edhe një monument kulture, që nga ana artistike ka një vlerë të veçantë. Është një arkitekturë e një stili, s’mund të them xhami, por respekton regullat e xhamisë islamike, por ka paraqitje të veçantë, nuk është si xhamitë e Turqisë, Arabisë, Afrikës. Veçoria e saj qëndron në atë që është një xhami me arkada, që janë të stilit të vjetër klasik. Kapitelet e saj nuk janë arabike, janë shqiptare, ajo strehëza është tiranase, streha është një metër e ca, dhe në Tiranë shtëpitë bëheshin me qerpiç. Ka minaren që është e hollë, një gjë elegante, si një nuse e re, ato minaret e kohës arabe janë të trasha, janë të gjera. Sahati është një gjë e veçantë. Forma e tij ka ndryshuar tani, nuk ka qenë e tillë. Ata që e kanë bërë, kanë kopjuar atë kullën e Venedikut, gjë që tregonte se në Tiranën e asaj kohe frynte pak erë Perëndimi. Janë urat, Ura e Tabakëve, e cila ka qenë më e bukur, ajo ka qenë me arkada që vinin të gjitha në harmoni, duke u zvogëluar e duke u zvogëluar. Disa shtëpi të vjetra, që flasin për kalimin nga koha e mesjetës në kohën e re, kur filluan të bënin penxhere të mëdha, jo më me ato frëngjitë e ngushta. Shtëpi më të hapura që buzëqeshin. Ka disa shtëpi të tilla në Tiranë, të cilat, për fat të keq po prishen.

Tirana ka pasur shumë arkitektë, por kur u vendos përfundimisht që të bëhet kryeqytet, më 1925, u bisedua edhe se ç’do të ishte Tirana e së ardhmes. Parashikohej që qyteti të zgjerohej dhe lidhur me këtë u shfaqën mendime të ndryshme. I pari qe inxhinieri Reshat Frashëri, i cili mendonte se Tirana duhet të zgjerohej sipër kodrave, ku sot ndodhet Kinostudioja. Tirana ka qenë shumë e lagësht, dhe kur Lana ishte kufi, nuk kishte asnjë ndërtesë në krahun e majtë të Lanës. Ideja e tij nuk u pranua, sepse tokat që kanë qenë të Esat Pashë Toptanit u shtetëzuan dhe u shitën me çmim të lirë. Tirana mori orientimin drejt jugut. Por për Tiranën kanë punuar shumë inxhinierë të tjerë.

Ato janë shumë. Por unë mund të përmend dy nga më të mëdhatë që janë të shekullit XIX dhe më e rëndësishmja ka qenë ajo që u bë më 1944, për çlirimin e Tiranës.


Konica.al

https://konica.al/2022/01/tirana-esh...-i-shqiperise/

[sirena_adria]

Tirana, 105 vjet kryeqytet i Shqipërisë

Organet e larta të shtetit shqiptar, që dolën më 1920 nga Kongresi i Lushnjës (21-31 Janar 1920) u vendosën më 11 Shkurt 1920 në Tiranë, që u caktua përkohësisht kryeqyteti i Shqipërisë, kurse përfundimisht Tirana u shpall kryeqytet me statutin e Republikës Shqiptare në Janar 1925.

Pas 1920 filloi popullimi me banorë të ardhur nga krahina e qytete të tjera të vendit. Më 11 shkurt 1920, populli i Tiranës priti me entuziazëm Këshillin e Lartë dhe Qeverinë, e cila u vendos pikërisht në atë ndërtesë, ku tiranasit kishin ngritur flamurin në vitin 1912. Autoritetet e larta të shtetit shqiptar që dolën nga Kongresi, në marshimin e tyre (që nisi më 6 shkurt), kaluan në Kavajë dhe në pamundësi për të hyrë në Durrës, i cili ishte i pushtuar nga forcat italiane, u kthyen drejt Shijakut, për të mbërritur në Tiranë.

Arsyet që u vendos të shkohej drejt Tiranës qenë:

– Mosprania e forcave të huaja (pushtuese),

– pozita gjeografike në qendër të vendit,

– patriotizmi shumë herë treguar i popullsisë së trevës, dhe

– ndodhja e disa ndërtesave që mund të përdoreshin si zyra.

Në këtë rrugëtim të rrezikshëm, rol kryesor pati Ministri i Brendshëm, Ahmet Zogu, i cili kishte përkrahësit e tij të armatosur. Sipas kujtimeve të bashkëkohësve, ka qenë moszbrapsja e tij përballë forcave italiane, (që tentuan t’i ndalonin përfaqësuesit e zgjedhur në Lushnje), moment kyç për suksesin e kësaj ndërmarrjeje.

Me të mbërritur në Tiranë, Këshilli i Naltë dhe qeveria, më 11 shkurt 1920, mes entuziazmit popullor, e shpallën atë kryeqytet të përkohshëm.

Më 1922 Tirana u shkëput si nënprefekturë nga prefektura e Durrësit dhe u bë prefekturë më vete.

Më 1923 ajo kishte 12.453 banorë. Më 1924 Tirana u bë arenë e luftës së brendshme politike-Revolucionit të Qershorit dhe rikthimit të Ahmet Zogut, i cili u vu në krye të shtetit, në filim si kryetar i Republikës Presidenciale (1925-1928) pastaj si mbret (1928-1939).

Data 11 shkurt, datë në të cilën Tirana u shpall kryeqytet i përkohshëm, është e një rëndësie parësore në historinë tonë kombëtare; kjo zgjedhje lidhet ngushtë me veprimtarinë e dendur patriotike të tiranasve, para dhe pas pavarësisë.


Konica.al

https://konica.al/2025/02/tirana-105...-i-shqiperise/