Gjuha shqipe e Kadare

[Kosovari_78_Ca]

E Diele, 25 Korrik 2004
KAM NJOHUR LETERSINE PERPARA SE TE NJIHJA BOTEN
- Interviste me personalitetin e shquar te letrave shqipe, Ismail Kadare -

( Ismail Kadare u lind me 28 janar 1936 ne Gjirokaster. Pas mbarimit te shkolles fillore dhe te mesme ne qytetin e lindjes, kreu studimet universitare per letersi, ne fillim ne Tirane dhe me vone prane Institutit "Gorki" ne Moske. Ne jeten letrare shqiptare ka hyre shume heret, me botime ne shtypin letrar te kohes, qe ne moshen e gjimnazit. Veprat e tij jane botuar ne me shume se 36 gjuhe te botes. Eshte fitues i shume cmimeve kombetare e nderkombetare si dhe shume titujve honorifike. Vepra dhe kontributi i Kadarese jane vleresuar me titullin me te larte shqiptar, "Nderi i Kombit". Eshte Anetar Shok i Akademise Franceze te Shkencave Morale dhe Politike qe nga tetori 1996. Ne vitin 1996 shperngulet dhe jeton ne Paris. Prej disa vitesh kohen e tij e ndan mes Parisit dhe Tiranes. Pushimet verore kryesisht i kalon ne vilen e tij te bukur ne Durres, ku edhe patem nderin ta realizojme kete interviste ).

Z.Kadare, cila ishte terheqja fillestare, ai casti vendimtar qe ju grishi aq fort sa t'ju detyronte t'i perkushtonit kaq shume kohe dhe energji letersise dhe cilet ishin autoret fillestare qe ju kane pelqyer e te cilet me vone, ndoshta, kane patur ndikim ne formimin tuaj?

- Une jam lidhur me letersine qe kur kam qene ne moshe shume te vogel, 12 vjec. Ne ate kohe miliona femije te botes e pelqenin librin. Ky ka qene, si te thuash, fillim i thjeshte fare. Ka qene nje kohe kur nuk dija, kur e njoha boten permes letersise. Nuk e dija cfare ishte bota. Atehere nuk kuptoja qe ne ishim nje vend me kete apo ate rend shoqeror. Perpara se te njoh boten kam njohur letersine, kam njohur librat. Autoret fillestare qe me kane pelqyer kane qene autoret shqiptare, sigurisht, pastaj kane qene edhe autore te huaj. Lexoja cka me binte ne dore. Kam lexuar bile shume here Shekspirin, i cili ka ndikuar mjaft ne formimin tim.

Aktualisht, per shumicen e lexuesve shqiptare dhe jo vetem per ta, jeni shkrimtari me i njohur shqiptar. Vepra Juaj eshte e perkthyer ne mese 36 gjuhe te botes. Kjo beri te keni nje audience te madhe ne qarqet letrare te huaja, si ndiheni?

-Kjo eshte nje gje me te cilen une jam mesuar. S'ka vend as per mendjemadhesi as per modesti. Ky eshte realiteti. Nje shkrimtari te njohur i krijohet nje tjeter psikologji nga nje shkrimtar qe eshte i panjohur, ose eshte i njohur shume pak. Ai mesohet me kete gje. Nuk ka ndonje arsye pse te behet megalloman, sigurisht. Zakonisht shkrimtaret qe jane te njohur vertet nuk jane as megallomane, as kot modeste te shtirur. Ata jane koshiente, te ndergjegjshem per ato vepra te cilat i krijuan dhe per ate njohje qe kane.

Tek ne eshte krijuar nje mendim se letersia shipe nuk njihet, ose njihet pak ne Europe dhe jashte kufijve te saj. Sa dhe si vleresohet letersia shqiptare ne France dhe ne shtete e tjera europiane?

- Letersia shqipe njihet mjaft, jo vetem ne Europe, por edhe ne bote. Ajo eshte nje nga letersite me te njohura ne te gjitha vendet europiane. Ka rreth 15 autore te perkthyer, qe nuk jane pak per nje vend si Shqiperia. Keshtu qe mendimi qe permendet gjithmone, kudo, se letersia shqipe nuk njihet ose njihet fare pak nuk eshte aspak i vertete. Kjo eshte nje klishe qe eshte krijuar kot fare.

Cfare mendimi kane francezet per Shqiperine dhe shqiptaret?

Shqiperia dhe shqiptaret per fat te keq kane nje imazh jo te mire. Por kultura shqiptare perpiqet ta korrigjoje kete imazh. Per t'ia arritur ketij qellimi nuk eshte lehte, por eshte shume veshtire, sepse imazhi ndreqet sot, prishet prape neser, ne qofte se te gjithe shqiptaret nuk marrin pjese ne permiresimin e tij. Imazhi i nje populli prishet shume lehte, sidomos kur ka propagande kunder ketij populli. Shqiptaret, per fat te keq, nuk kane qene ndonjehere pa propagande antishqiptare, e cila kudo ka qene gjithmone e pranishme, per shume arsye qe ne tashme i dime te gjithe. Por kjo nuk do te thote se ne na cliron nga pergjegjesia qe te bejme gjithcka per te ndrequr veten tone ne keto pika ku ne duhet te ndreqemi. Cdo popull duhet te dije se nje popull ecen perpara kur i njeh te metat e veta dhe kur ka vullnet t'i kaperceje ato.

Intelektualit duhet t'i bjere detyra ta perfaqesoje vendin e tij ne vendin ku jeton. A mund ta luaje shkrimtari rolin e nje ambasadori?

-Kjo shprehje sot perdoret shume. Ne njefare menyre te gjithe njerezit pak a shume te njohur te nje vendi, mund te lozin nje rol, mund te japin nje ndihmese per vendin e vet, per popullin e vet aq sa munden. Nuk kisha thene qe duhet te jesh njeri i famshem qe te lozesh rolin e "ambasadorit". Edhe ne lagje ku banon nje emigrant shqiptar, edhe ne nje rruge te thjeshte, ne qofte se jep pershtypjen e njeriut korrekt, ai dicka korrigjon. Kjo eshte nje pune qe behet ne menyre te vazhdueshme, cdo minute, cdo ore, cdo dite. Prandaj ne njefare menyre te gjithe jane ambasadore te vendeve te tyre. Sigurisht, njerezit qe kane mundesi me te medha kane edhe rolin me te madh per kete gje.

Sa eshte zhveshur letersia shqipe sot ne Shqiperi e trevat e tjera ku kane jetuar shqiptaret, nga petku i regjimit komunist?

-Letersia ndryshon ngadale. Ajo nuk ndryshon pse ndryshoi regjimi. Askush te mos shpresoje qe ne nje vend vjen nje regjim demokratik dhe letersia do te ndryshoje. Jo, s'ka te beje fare. Shpesh ne regjime perendimore, qe jane relativisht perparimtare, aq sa mund te jete nje regjim, por qe jane ne regjimet me te mira qe ka njohur historia, ka letersi shume te keqe, ka shkrimtare shume te keqij, njelloj si regjimet komuniste ose fashiste, madje disa here edhe me te keqij. Pra, edhe ne nje regjim te ire mund te kete shkrimtare te keqij. Letersia matet me vlerat me te larta te saj. Mos te mendojme se regjimi i mire na ben shkrimtare te mire. Letersia mund te vazhdoje rrugen e saj, sic thashe, logjike, ne pyetjen e meparshme, sikurse qe ne nje regjim te keq mund te kete letersi te mire, edhe ne nje regjim te mire mund te kete letersi te keqe.

A mund ta justifikojne veten shkrimtaret me ane te regjimit, duke thene se kemi bere vepra te keqija ngase regjimi ishte i keq, ose anasjelltas?

- E verteta eshte e kunderta. Shkrimtare te mire kemi pasur ne te gjitha regjimet e keqija. Shkrimtari mund te beje vepra te mira, edhe ne nje regjim te keq, aq sa i jepen mundesite. Regjimet e botes zakonisht kane qene te keqija, ndryshe nuk do te kishte pasur kurre shkrimtare te medhenj, sikurse do te thoshim qe regjimi i keq ben shkrimtare te keqij. Jo. Nuk do te kishim patur kurre ne bote shkrimtare te mire. Shkrimtari mund ta vertetoje se a eshte shkrimtar i vertete qofte edhe me 20 faqe, qofte edhe me 100 faqe. Nje pjese e vepres mund te mos i botohet, mund t'i ndalohet. Kjo eshte tjeter pune, por ai s'mund te thote qe une u bera shkrimtar i keq ngaqe regjimi ishte i keq.

Shqiptaret kane jetuar ne nje vend komunist. Sa e ka demtuar gjuhen shqipe kultura e varfer komuniste?

-Sikurse cdo kulture ideologjike, qe eshte nje kulture e varfer, zakonisht edhe ajo komuniste perpiqet ta prishe edhe gjuhen. Pra nje kulture e varfer e varferon gjuhen, kurse shkrimtari e ka per detyre ta mbroje ate. E ai mund ta mbroje gjuhen edhe ne rrethanat me dramatike te nje rendi shoqeror te keq. Mirepo shkrimtaret nuk mund te justifikohen kur thone se ne kemi jetuar ne nje vend komunist, ose fashist e ku ta di une, prandaj gjuhen e kemi te varfer. Une jam kunder kesaj.

Tash disa vite radhazi keni qene kandidat per cmimin "Nobel" per letersi, por nuk fituat. A mendoni se ju eshte bere nje e padrejte? E them kete sepse ne qarqet tona shpesh thuhet se shqiptarit eshte e veshtire t'i ndahet nje cmim kaq prestigjioz.

- Cmimi "Nobel" zakonisht zgjon diskutime, sepse i jepet nje njeriut per gjithe kete bote qe eshte me 6 miliarde njerez. Nje gje e tille eshte normale dhe e pashmangshme. Mua nuk me perket te futem ne keto diskutime. Mendimi i pergjithshem eshte qe ky cmim shpesh here i jepet shkrimtarit qe e meriton, por ka edhe raste qe i jepet ndonje shkrimtari qe ka qene shume i diskutueshem.

Sa i njihni shqiptaret ne Mal te Zi, c'mendim keni per ta dhe si i vleresoni perpjekjet e tyre kulturore?

-Njoh mjaft shqiptare te Malit te Zi. Sidomos i kam njohur, per cudi, kur kam qene ne udhetime ne Amerike. Kam kujtime shume te mira prej tyre dhe shume nga ata i kam miq. Ata jane shume aktive, jane shume te zotet, jane shume te pranishem ne jeten kulturore. Edhe ne Mal te Zi ka te tille. Une i kam ndjekur perpjekjet e tyre kulturore qe jane te admirueshme. Per te dhene vetem nje shembull, kam lexuar me interes perkthimin e mrekullueshem te "Bibles" nga dom Simon Filipaj. Vertet, kam shprehur kudo admirimin tim per kete perkthim, q eshte nje shembull i shkelqyer se si mund te perkthehen veprat e medha monumentale te njerezimit ne gjuhen e sotme shqipe.

Cili eshte mesazhi juaj per shqiptaret ne pergjithesi?

-Eshte e veshtire tashti te japesh mesazhe ose thirrje per shqiptaret, sepse nuk me pelqen ky rol. Perpara popullit shqiptar ne Ballkan eshte hapur nje epoke e re. Per here te pare keto pese gjashte vitet e fundit eshte hapur epoka e lirise, qe te nderrohet dicka e madhe per kombin shqiptar. Shqiptaret duhet te behen te ndergjegjshem per kete, sepse liria fitohet me veshtiresi, por mbahet edhe me me veshtiresi. Domethene, ndjenjen e lirise duhet te dine ta cmojne shume. Eshte nje shans i madh, kur nje populli i vjen koha e lirise se vet. Koha e lirise shqiptare eshte tani ne lulezimin e saj, eshte nje shans i madh i shqiptareve. Dhe sa me te ndergjegjshem te jene shqiptaret per kete, aq me mire ata do te jene te pergatitur per kete kohe te re, e cila do ta ndyshoje krejt fatin e pranise shqiptare ne Ballkan. Parandiej qe cdo muaj, cdo stine qe vjen, cdo vit qe vjen, shqiptaret do te marrin ne Ballkan peshen dhe rendesine qe meritojne. Prania shqiptare do te ndihet edhe ne Europe.

Jam kureshtar te di se a e keni ndermend te na vizitoni ne Mal te Zi, meqe nuk e kam te njohur se keni qene ndonjehere?

-Une kam nje ftese per festen e librit shqip. Gjithmone kam patur deshire te kem kontakt me lexuesit shqiptare jashte kufijve te Shqiperise. Kam qene shume here ne Kosove, kam qene midis shqiptareve te Maqedonise. Por kjo do te jete hera e pare qe do te shkoj ne Mal te Zi. Nuk e njoh kete vend, neper te cilin kam kaluar vetem njehere tranzit. Eshte fqinji yne dhe me intereson per dy arsye. Sepse eshte fqinji, por edhe me teper sepse ne kete vend ka nje komunitet te madh shqiptaresh, edhe te rendesishem.

Dhe, krejt ne fund, po ju bej nje pyetje qe s'ka te beje me letersine. Ne vitin 2001, ne mos jam gabuar, refuzuat idene per t'u kandiduar per postin e presidentit te Shqiperise. Cilat ishin arsyet?

-Refuzimi im per te marre pjese direkte ne politike vjen nga logjika e jetes sime si shkrimtar. Jeta ime eshte letersia. Natyra ime eshte e tille dhe as qe e kam menduar kurre dhe as dua ta mendoj qe mund te shnderrohem ne nje zyrtar ose ne nje drejtues, nje njeri qe lakmon poste te larta. Mendoj se shkrimtaret, koleget e mi me kuptojne fare mire, por edhe lexuesit qe e duan letersine me kuptojne. Natyrisht, une e kuptoj edhe kerkesen qe kane njerezit ndonjehere sidomos ne vendet postkomuniste, qe ne krye te shtetit te kene filozofe, shkrimtare, artiste, sepse jane lodhur nga burokratet, nga njerezit qe ata i kane quajtur te pashpirt. Por nuk mendoj se zgjidhja me e mire eshte qe te zevendesohen politikanet me artiste, me shkrimtare ose me filozofe. Perkundrazi duhet qe politikanet te kene nje edukim te tille, te jene natyra te pasura, te jene edhe te zotet si politikane, por edhe te pasur si njerez. Keshtu ata do ta plotesojne ate kerkese popullore per te pasur njerez idealiste ne pushtet. Krijuesit e mirefillte uk kane ambicje te drejtperdrejta fitimprurese dhe as qe jane te lidhur me rrethe te dyshimta, qe mund te ndihmojne krijimtarine e tyre. Krijimtaria eshte nje gje qe nuk ndihmohet nga te tjeret, por ajo duhet krijuar vete. Shkrimtaret e artistet, per dallim nga politikanet e biznesmenet, kane lidhje me te ardhmen. Ata, pra, mendojne gjithmone te lene nje veper dhe nje emer te mire. Cdo shkrimtar enderron dhe eshte e natyrshme te mendoje, te shkruaje per disa breza. Nuk ka ne bote krijues, shkrimtar e filozof, qe thote: nuk me intereson se cdo te thone per mua me pas. Deshira e tyre me e madhe, pavaresisht se cdo te ndodhe, eshte te mos vdese vepra e tyre bashke me ata vete. Dhe kjo eshte nje enderr shume fisnike, e cila e ben shkrimtarin qe te jete shume me idealist se njerezit e rendomte. Nderkaq, biznesmenet, per shembull, mendojne vetem te vene sa me shume para menjane per vete e femijet e tyre, e pastaj pune e madhe se cdo te thone per mua. Edhe shpesh ia mbathin dhe ikin fare nga vendi. Cinizmi i atyre njerezve u thote - te perfitoj sa jam gjalle, pune e madhe pastaj se cdo te ndodhe. Prandaj e quaj te arsyeshme kerkesen popullore qe shtetin ta drejtojne njerezit e kultures, letersise dhe artit, sepse ata kane nje doze idealizmi shume me te larte se shume njerez te tjere, te profesioneve te tjera.

Intervistoi: Gjeke Gjonaj

Simbad Detari

[Kosovari_78_Ca]

Kodi Kadare



Edison Ypi



A ndjehesh Shqiptar ?! A e di çfarë është, sa është, si është, kënaqësia e leximit të një libri të bukur ?!E ke provuar atë dëshpërimin e lehtë mendimtar që provokon ndajnathera dhe grija para agimit ?! Sheh ëndërra ?! E di se vetëm idiotët nuk shohin ëndërra ?!...

Ke parë ndonjëherë në ëndërr vënde të papara, zëra, muzika të hatashme të padëgjuara që mund të shihen, shkruhen, luhen, në të ardhmen, ose janë parë, shkruar, luajtur në të kaluarën ?! E di se mund të shihen ëndërra, madje edhe më të bukura se ato të natës, ditën, me sy hapur ?!
Je tërbuar ndonjëherë kur i ke marrë erë dheut pas shiut në Pranverë ?!
Je mahnitur kur ke fjetur ndonjëherë natën në pyll ?!
Të ka ndodhur të mbytesh; “Në detin e një sumbulle Lot” ?!
Ke lexuar të paktën nja dy a tri tragjedi të Shekspirit, disa romane nga letërsia klasike, ndonjë novelë të Çehovit, ndonjë poezi të Gëtes a Mickieviçit ?!
Di të paktën nja tre a katër poezi përmëndësh, të cilitdo Poet ?!
E di se nuk është e vështirë vetëm të shkruash, por edhe të lexosh ?!
Ke mbetur pa mënt kur ke vënë re se ndonjëherë një fjali e vetme të impresionon më fort se një roman i mirë me katërqint faqe ?!
A e di se në të katër miliard e gjysëm qelizat e trupit tënd, në sejcilën një nga një, është e gdhendur krejt përvoja e njerzimit qyshkur ekziston ?!
Ke turp të jesh llafazan, llapaqen, grindavec, qurravec, shpifës, pordhac, inatçi, cmirëzi ?!
A e di se Ismail Kadarea është i gjallë ?!
A e di pse Diktatura ja hëngri mootin, nuk e burgosi dhe nuk e vrau dot ?!
A e di se zemra nuk i punon me naftë a me benzinë, truri nuk i punon me bateri, dhe kockat nuk i ka prej Duralumini ?!
Je dakord me at’ Murgun që tha; “Gjithmonë ka një mënyrë për t’i hedhur hi’ syve shtetit që dyshon” ?!
A e di se Ferri është plot me shkrimtarë mediokër ?!
A e di se edhe në romanet e letërsisë më të mirë botërore ka qindra faqe kot, pa asnjë vlerë ?!
A e di se themeluesi i Endokrinologjisë, nuk është aspak një mjek, por një shkrimtar i quajtur Balzak ?!
A e di se Tolstoi nuk e honepste dot Shekspirin dhe moshonepse të tilla ka pikërisht sa të hanë qëntë ?!
Nëse nuk e di, a je dakord me ç’ka thënë një i urtë se; “Libër i vërtetë nuk është ai libër që lexojmë, por ai libër që na lexon” ?!
E ke kuptuar pse Shkrimtarin shpesh e godasin me pocaqira letrare, ndërsa Inxhinierin kurrë me hekura të ndryshkura, dhe Agronomin kurrë me patllixhana të kalbur ?!
Të vjen ndoht kur dëgjon se filan shkrimtar, megjithëse është një, kqyret, shqyrtohet, shqyhet, jo më njësh, por edhe më dysh, më tresh, më katërsh, sa t’ju teket vulëhumburve ?!
E di se Dashuria pa Urrejtjen nuk ekziston ?!
A t’i sjellin zorrët tek fyti kampionët e Urrejtjes kur thonë se e urrejnë urrejtjen ?!
A ke menduar si mund të reagonte një qytetar i shkolluar, ta zemë, i Indisë, Alaskës, Mongolisë, i Tokës së Zjarrtë, një që nuk di kurgjë prej kurgjëje për Shqipërinë dhe Kadarenë, pasi ta lexonte për shëmbull “Breznia e Hankonatëve” ?!
A ta merr mëndja si mund të skuqej një kremlinolog, për shembull norvegjez, pasi të lexonte, nëse nuk e kish’ lexuar, “Nëpunësi i Pallatit të Ëndërrave” ?!
Ndjehesh krenar kur dëgjon se Ismail Kadare është një nga tre-katër shkrimtarët e gjallë më të mëdhenj të Universit, aq sa kanë arritur ta njohin Astronomët, domethënë në një rreze kozmike me qëndër në Gjirokastër, miliona miliarda kilometra të gjatë ?!
A e di se është më mirë të përtypësh diçka për të mos vdekur duke bërë disa thërrime, se sa të vdesësh ?”
E di se një tufë nekrofilë të cilët çuditërisht dhe fatkeqësisht nuk i kanë munguar kurrë shqiptarisë, e duan patjetër këtu, dhe patjetër të vdekur, që t’ja hallakasin varrin, barin, baltën, kockat, sa herë tu teket, si kanë bërë e bëjnë sot e gjith’ ditën me shumë të tjerë bashkëkombas të shquar ?!
Të vinte për të vjellë në Mbledhjen e Kolektivit ?!
Të vinte për të dhjerë nga Aksionet e Rinisë ?!
Dëshpërohesh kur sheh në vetrinat e Parisit, Londrës, Romës, a tek ëëë.amazon.com ndonjë titull të Kadaresë që ende nuk e ke lexuar ?!
E ke kuptuar se Diktatori në librat e Kadaresë është personazhi më i shpëlarë, Partia pothuajse inekzistente ose për të qeshur, komunistët të gjithë groteskë, tuhafë, ose të penduar të dëshpëruar.
E ke vënë re se, krejt në të kundërt me mumjet tuhafë hileqarë komunistë nomenklaturistë, sa me pasion, sa imtësisht, sa kompleksë, i paraqet Kadare përfaqësuesit e “Klasës së Përmbysur” ?!
Në një revistë Nëntori aty kah prilli a maji 1953, një a dy muaj pas vdekjes së Stalinit, janë disa vjershëza panegjirike, emfatike, patetike, të hazërta, të shkruara “flak’-për-flak’ “, me rasin e vdekjes së gjakatarit. Ka prej prej atyre vjershëzave kilometrike të shkruara nga ata që konsideroheshin, dhe konsiderohen, “të mëdhenj”. Mu midis atyre vrromave, më të përvjellurën, më të këllirtën dhe më të gjatën, plot tridhjetenjë strofa, e ka shkruar një “Disident” boll i fryrë, por aspak i njohur.

Ka shkruar edhe Kadare një të tillë vjershëzë, por është më e shkurtëra, vetëm katër strofa, dhe më e shkathëta, më e lezeçmja e të gjithave. Athere ishte vetëm shtatëmbëdhjetë vjeç, domethënë kalama, nxënës. Ke qef t’i hedhësh një sy asaj reviste ?! A do ta kallte krrupën ndonjë i cili fjalët e kursyera të kalamanit mund t’i cilësonte “Konformiste” kur dihet që edhe Muhameti e ka thënë; “Boja e shkrimit të fëmijëve është më e shënjtë se gjaku i Martirëve” ?!
Kur Picasso po bëntë Guernika-n, jashtë bëhej luftë, kërcisnin bomba mitraloza. Papritmas i hyn në derë një Partizan antifashist të cilin e ndiqnin për ta vrarë. I kërkon Gjenut ndihmë ta fshihte, t’i shpëtonte jetën. Mirpo Gjeniu ishte i zënë, nuk e pordhi fare. I tha, ik’, s’kam koh’, po punoj, ja përplasi derën në turi. Bëri mirë ?!
A janë të shëmtuara në Art qarjet, qaravitjet, qurravitjet, ah-et, uh-et, dënglat moraliste, komunikimi i drejtpërdrejtë trashanik i pa distiluar i fakteve, i karaktereve, në përgjithësi indiskrecioni ?!
Ke vënë re se episodet djegëse, thumbat, kunjat, pykat kadareane, nuk janë nja katër a pesë si thonë ca, por me qindra e ndoshta me mijëra, e po të kesh vënë re edhe më mirë, a e ke kuptuar se gjith’ ç’ka shkruar, duke qënë e gjitha bukuri e hatashme mes errësirës së përbindëshme, nuk mund të ishte veçse Antikonformizëm ?!
A e di se i ndrituri Romen Rolan e vizitoi të errëtin Bashkimin Sovjetik në kulmin e krimit stalinian ?! Kupton pse kur u kthye nga ajo vizitë përcolli në Perëndim Bashkimin Sovjetik të tmerrit të Gulagëve, të vllavrasjes, të internimeve, burgimeve, pa thënë gjysëm fjale për tërë këto ?!
A e di se njëri ndër miqtë më të afërt të Nënë Terezës, sallonet e të cilit Ajo i vizitonte shpesh, ka qënë Diktatori i Haitit, Moris Dyvalie, një nga Diktatorët më të pashpirt që ka njohur Historia e Njerëzimit ?! Po tjetrën e di; E di se shumë miliona dhe miliarda që Bota ja ka dhuruar Misionit të Nënë Terezës ende sot nuk dihet ku janë tretur ?!
I ke lexuar, a të paktën i ke dëgjuar, ato katër vargjet e Kadaresë; “Mirmbrëma Perëndim, Gjithçka është e qartë, Reklamat ndrijnë poshtë, Oxhakët nxijnë lartë” ?! Nuk ka qënë as njëzet vjeç kur i ka shkruar. Të bëhet zemra mal kur mendon se definicionin e përsosur mbi Perëndimin dhe Kapitalizmin, definicionin prej Diamanti që nuk e grric dot kurgjë, nuk mund t’i shtojë as t’i heqi asnjë gërmë askush, as kapitalisti as komunisti më i thekur, as qytetari, as katundari, as fukarai, as pasunari, as bujku i Myzeqesë a Zadrimës, as refugjati në Londër a Melburn, e dha me dhjetë fjalë një fëmijë shqiptar nja dyzet a pesëdhjetë vite të shkuara ?!
A të merret fryma nga krenaria kombëtare kur mendon se Europa, Amerika, Lindja, Perëndimi, nëse sillesh mirë, domethënë nëse nuk i vjedh Zgjedhjet, nëse rri urtë nuk bën rrëmuja, nuk vjedh paratë e taksapaguesve të saj, të jep çfarë të duash dhe sa të duash, por shkrimtarë si Kadare nuk të jep asnjë kaq ta bësh dhëmbin, jo sepse nuk do, por sepse nuk ka ?!
E di atë ç’ka thënë një ish kritik i Kadaresë ca vite më parë; “Është lodhur gjithë jetën si ta fusi një sferë të madhe brënda një më të vogle”. E ka qarë ?!
“Ju që gjer në hënë keni shkuar dot vallë, si s’depërtoni dot gjer në gjksin tim”. E ka shkruar Kadare. E dije ?! Të vjen turp të mos e dije?! Të dhimset të mos e kuptoje çfarë fshihej në gjoksin e Tij?!
Privilegjet materiale që i kishte dhuruar pa hesap Diktatori dhe Diktatura ?! Do të dish për to ?! Ishin madhështore, ishin fantastike; Kur hyj e dilke nga shtëpia pas “Pallatit” në katin e tretë, duhej detyrimisht tu merrte erë dhe të shkelte mbi pellgjet e shurrave të pijetarëve të kafenesë së katit të parë të po atij Patllati. Të qeshet ?! Po ?!
“Një Xhehnet plot mrekullira, ka hapur portat e të pret”; E ke, Kodin Kadare.

( Per ti shkruar Edison Ypit, kliko edisonypi@hotmail.com )

Nga Gazeta "Panorama"