Shqipja ne hall

[BlueBaron]

... pse shkoni aq larg, tek forumi yne ka plot fjale te huaja qe perdoren nga antaret si i thone llafit "kot per por-dhe" duke e bastarduar diskutimin gjysem anglisht e gjysem shqip. Sikur te fillonin gjithe antaret te perdornin fjale nga vendet ku jetojne, atehere pa frike mund te thoje se paska lindur nje "Esperanto" e re. Po shyqyr nuk jane "por-dhace" te gjithe po vetem ata te USA dhe UK. Nuk di tjetri si me u "duk" qe po jeton ne USA apo UK dhe fillon e fut fjale anglisht vend e pa vend. Shyqyr thuj qe nuk i kane hyp "por-dhet" ketyre qe rrine kendej nga Evropa se do kishte plas italishtja, greqishtja, gjermanishtja, frengjishtja, spanjishtja, hollandishtja, suedishtja, rumanishtja, etj etj se jo per gje, po jemi shperndare gjithandej ...

[drini_në_TR]

"Thërrmija gjuhësore" - një libër shkencor e praktik për gjuhën shqipe i dr. Kristina Jorgaqit


Problemet për pasurimin, pastrimin e saktësimin e gjuhës shqipe, në kushtet e krizave të shumta në shumë fusha të realitetit të sotëm shqiptar, është e nevojshme të trajtohen e të zgjidhen me profesionalizëm e devotshmëri, larg amatorizmit e subjektivizmave vendore.

Një ndihmesë sa shkencore, aq edhe praktike në shtrimin e disa anëve të gjuhës standarte shqipe ka sjellë edhe gjuhëtarja Kristina Jorgaqi.

Pas botimit të librit "Leksione xhepi, për gjuhën," dr. Jorgaqi doli para lexuesve me librin "Thërmija gjuhësore."

Gjuhëtarja e mirënjohur tashmë në sferën e marrëdhënieve të shqipes me gjuhë të tjera dhe të planifikimit gjuhësor, pas një seri botimesh monografike, artikujsh e kumtesash shkencore, si brenda dhe jashtë vendit, në veprën e fundit na jep një libërth mjaft praktik që komunikon me stilin tërheqës me këdo që do të ketë sadopak dëshirën e mirë t'i shfletojë faqet e tij.

Përmes një përmbajtje të ngjeshur e tepër të qartë, autorja trajton një seri problemesh, që shumëkush nuk i vë re ose nuk dëshiron të kthejë vëmendjen ndaj kërkesave imediate për mbrojtjen e gjuhës shqipe, si një gjuhë e hapur ndaj ndikimeve e huazimeve. Siç shprehet edhe në libër, kjo hapje i nevojitet vërtet gjuhës, por nuk do të thotë se dyert e gjuhës duhen hapur në dy kanate për të përfshirë mbarë e mbrapsht çdo gjë që vjen nga jashtë.

Edhe në ditët e sotme "Drejtshkrimi i Gjuhës Shqipe" është bërë më se i domosdoshëm, se problemet që kanë dalë për zbatimin e tij janë shqetësuese, sidomos në mediat elektronike dhe shtypin e përditshëm e periodik. Keqpërdorimi i gjuhës standarde kombëtare, gjë për të cilën nuk jemi të gjithë koshientë, shfaqet në drejtshkrim, morfologji, sintaksë e deri në përdorimin e fjalëve të huaja të panevojshme.

Zgjidhja e të gjitha problemeve të veçanta të drejtshkrimit duhet të bëhet në sistem, duke ndjekur një vijë konsekuente, jo vetëm brenda nënsistemeve të gjuhës, por duke pasur parasysh edhe lidhjet midis këtyre nënsistemeve.

Kështu, drejtshkrimi i njësuar i gjuhës shqipe kurorëzon një etapë të gjatë përpjekjesh për formimin e një gjuhe letrare të vetme e të përbashkët për gjithë popullin shqiptar dhe çel rrugën për ta përmirësuar më tej normën drejtshkrimore të kësaj gjuhe, në pajtim me natyrën e zhvillimin e mëtejshëm të gjuhës e të kulturës sonë kombëtare.

Përmes këtij botimi, që ndoshta duket pa interes për shumicën e gjuhëpërdoruesve të fushave të ndryshme, autorja analizon kuptueshëm problemet kryesore për të ruajtur identitetin, dinjitetin e vlerën e paçmueshme që ka gjuha për një popull në të gjitha kohërat e ekzistencës së tij.

Zbatimi i kritereve të pranuara shkencërisht për trajtimin e gjuhës së përbashkët është bërë aktualisht një domosdoshmëri.

Me të drejtë autorja thekson: "Është njërëzore të gabosh edhe gjuhësisht, por pesha e gabimit është relative, ajo vjen e shumëfishohet kur del prej gojës a penës që gjuhën e kanë mjet të shprehjes publike." Por ç'po ndodh në realitetin shqiptar? Media e shkruar dhe ajo elektronike, natyrisht jo në të njëjtën shkallë, jep shembullin negativ çka është me pasoja që riparohen me mjaft vështirësi. Bombardimi 24-orësh i medias mbi ndërgjegjen gjuhësore të shqiptarit, aq më tepër të atij të paarsimuar, lë gjurmë të shëmtuara.

Përgjigjet e pyetjeve të përditshme që na lindin kur dëgjojmë radio ose shohim televizor, kur lexojmë gazeta etj., mund t'i gjejmë tepër qartë në faqet e këtij libri, si përdorimin me vend të fjalëve të huazuara, përdorimin e emrave të profesionit, të funksioneve të ndryshme e të titujve shkencorë.

Shkrimi "Pak etikë gjuhësore" në të cilën vihet theksi pikërisht sot kur synojmë të integrohemi në botën e qytetëruar e të bashkohemi me Europën si të barabartë dhe kjo kërkon të ndërtojmë edhe përmes gjuhës raporte të drejta ndërpersonale. Është paradoksale të mos gjejmë në fjalorin më të ri shpjegues të gjuhës sonë amtare fjalët që njihen e përdoren tashmë në gjuhë si rasti i fjalëve globalizëm, globalizoj, e globalizim etj.

Të tërheq vëmendjen titulli i goditur i shkrimit "Sinorët e tkurrur të shqipes." Këtu, autorja, pasi argumenton, kërkon mbrojtjen me ligj dhe ruajtjen e gjuhës zyrtare, por jo si shenjë ksenofobie gjuhësore. Ndikimi i anglishtes, pa dyshim, është mbizotërues në shqipe. Ai po bëhet gjithnjë e më i pranishëm edhe në fusha të tjera të njohjes e veprimtarisë, siç janë: kompjuteri, politika, mjekësia, biznesi, muzika e spektakli etj. Sigurisht që kjo po ndodh thuajse në të gjitha gjuhët europiane. Përgjigjja ndaj kësaj situate, sipas autores, është një njohje shumë e mirë e shqipes, por jo më pak edhe e anglishtes, për t'u orientuar e vepruar drejt në kushtet e përzierjes së sotme gjuhësore-kulturore.

Thënia se "Gjuha është e prirur të mbetet strumbullari i identitetit kulturor dhe shumëllojshmëria gjuhësore strumbullari i të gjitha larmive" po konfirmohet tashmë dhe natyrisht disa vende po e shohin si të efektshme zgjidhjen përmes ligjit.

Në mjaft shkrime të librit, studiuesja kujdeset t'u japë zgjidhje një seri problemeve, si atij të lakimit të emrave, huazimeve dhe ndikimit të anglishtes në shqipe dhe hedh idenë e një programi software të posaçëm për ndreqjen automatikisht të teksteve të natyrës publike administrative që është bërë aq e nevojshme në administratën tonë.

Përpjekja që burokratishja të mos kthehet në një gjuhë brenda gjuhës, aq më keq në një antigjuhë (siç e quante Italo Calvino), në shkrimin "Burokratishtja gjuhë brenda gjuhës," është tepër e nevojshme e me dobi të pallogaritshme praktike. Kjo ide e ngritur këtu, kërkon që të ndermerret edhe te ne, si në shumë vende të Europës, një nismë nga institucionet shkencore gjuhësore, sigurisht e përkrahur nga shteti, për të thjeshtuar e përmirësuar gjuhën publike administrative, që të mos ndjejmë nevojën e përkthyesit nga burokratishja në shqip.


3/7/2004
ZëriPopullit Online.

[mary-anne]

Me duket nje cike ironike gjithe kjo kategori e forumit, GJuha SHqipe. SHkruani per disa rregulla te shqipes qe nuk jane aq te domosdoshme, nese merrni parasysh faktoret dialektor, per historine dhe lavdine e saj, por per shkaterrimin e shqipes nuk flet askush. Te pakten nga sa kam lexuar. E mira eshte se ne kete forum, ata qe shkruajne perdorin ne pergjithesi fjale te shqipes, jo barbarizma te gjuheve te huaja. Ndoshta ngaqe jetojne jashte dhe kane me teper dhembshuri per shqipen.

Besoj se do ishte me vend te filloje nga ky forum nje, le ta quajme, "levizje" per "shpetimin" e shqipes nga levantinet. Besoj se do ishte me vend qe ne shkrimet tuaja te perdornit vetem shqipen sidhe te kritikonit ashper ata qe perdorin barbarizma ne shkrimet e tyre. Jo vetem ne forum por edhe ne jeten jashte tij. Vandali kete do beje. Tashme do jem i pameshirshem me levantinet e forumit, sepse me levantinet jashte tij kam qene dhe vazhdoj te jem.

Shqipja nuk eshte duke u zhdukur. Me mire te diskutojme per shume shqiptare dhe kosovare ketu ne forum qe perdorin ne vend te c, q dhe ne vend te xh, gj(p.sh. gjelozia) etj etj.
m-a

[mary-anne]

Une personalisht tregohem aq e ashper me ata qe shkruajne q ne vend te c dhe gj ne vend te xh, sa nuk i pergjigjem aspak ne forum.
m.a

[guntheric]

Vajze e mbare mos u gabo. Perdorimi i shkronjnave qe permend ka te beje vetem me dialektin. Pra nga kjo shqipja nuk cenohet. Ndaj nuk duhet te tregohesh e ashper me ata qe nuk perdorin germat e duhura sipas teje.

[mary-anne]

Me kuptuat pak keq: perdorimi i ketyre shkronjave nuk me tregon ane dialektore, me teper me tregon boshllekun ose moskoordinimin ndermjet dialektit te folur dhe gjuhes shqipe qe i karakterizon shume shqiptare e kosovare. Me fjale te tjera, "mosperdorimi i germave te duhura" per mua nuk eshte rrjedhoje e mirefillte nga vetite e nje te folure nga nje zone e caktuar, por eshte me shume tregues i harrimit te shqiptarizimit.
Pervec ketyre, germat e duhura qe zevendesohen sipas meje, me (ose na) jane percjelle ne shkolle e nga cdo liber pa perjashtuar asnje, qe rrjedh nga gjuha shqipe, i lexuar dhe i shkruar shqip.

P.S. Pa ironi .
m. .

[Tanush]

E dini si quhet ceremonia e dhenies se cmimeve te kengeve italiane te vete kengeve italiane ne Italy? "Italian Music Awards"

Italian Music Awards. Lunedì 15 dicembre ore 21.00 – Mazda Palace – Milano
10 Dicembre 2003
Assegnati ieri sera due dei premi speciali della quarta Edizione degli Italian Music Awards.
5 Dicembre 2003
Ecco come aggiudicarsi i biglietti per assistere alla 4^edizione degli Italian Music Awards
29 Novembre 2003

Kohet po ndyshojne.

Me Falni z. Kopertoni!
Desha t'iu pyes nese italianet jane te kenaqur qe ceremonia e dhenies se cmimeve te quhet "Italian Music Awards".
Dua te them se titulli "Italian Music Awards" ka lene nje shije te keqe jo brenda Italise, por edhe jashte Italise. A e dini sa italiane qe jetojne ne U.S.A. u ndien te fyer nga ai titull dhe shkruajne neper gazetat dhe radiot e tyre. Edhe vete ne Itali shume italiane ndien te fyer. Kete e kam vene re tek bisedoja me disa italiane te cilet me thane se jane te pakenaquar "amerikanizimi i kultures dhe muzikes italiane".
E pra, kohet nuk ndryshojne, por ndryshojne njerezia. Ne jemi ata qe vendosim c'te bejme.
Ne kete rast z.Kopertoni nuk dua tu fyej ju per mendimin qe kini shprehur. Ju po mundoheni t'iu shpjegoni antareve te tjere se ndryshimet ne gjuhen shqipe jane pejse e ndryshimeve qe po ndodhin edhe ne gjuhe te tjera.
Por keto ndryshime jane te demshme per vet gjuhen dhe per te miren e kombit ato ndryshime duhen pare para se te behen.
Falemnderit!
Tanush

[nosselgae]

Po e përsëris (si në një shkrim tjetër në këtë kuvend) se në mendje e në çfarëdo mënyre këshillojë të jemi të bashkuar.

Me e përsërit atë këshill më shtyri përdoruesi-ja mary-anne.

mary-anne me shkrimin e saj më la me kuptu se paska Shqiptarë e Kosovarë. mary-anne shpreh ndasinë që e kanë në mendje edhe shumë Shqiptarë tjerë pamar parasysh se ku jetojnë. Mirpo, sado shumë që të jenë e kanë gabim. Kosovarët janë Shqiptarë.

Më ka habitë ndodhia e një të afërmi nga Prishtina që jeton në Tiranë. Viti ka qenë në fillim të 1990-tave. Kur kishte shkuar me e shkru fëmiun me vazhdu shkollimin në Tiranë drejtoresha e shkollës kishte ra në hall duke mendu se fëmiu deri atëher nuk ka viju shkollë Shqipe në Prishtinë. Drejtoresha e kishte pas bindjen se në Prishtinë ka vetëm shkolla shkinishte. Qysh ka pas mundësi të jetë drejtoreshë e shkollës e mos me pas dijeni për nxënësit që janë vra, e helmuar prej shkive (në pjesën e Shqipërisë prej nga jam unë) se kanë dashur me e vazhdu shkollimin në gjuhë Shqipe. Atë shkollim e kemi vazhduar në shtëpia mbasi shkitë na ndaluan me mbajtë mësim në ndërtesa të shkollave.

Unë e kam dëshminë e përfundimit të shkollës së mesme në Prishtinë që në prapavijë e ka Shqipen me dy krena. Ajo pranohet në Shtetet e Bashkuara të Amerikës. Këtë po e përmendi me ja bë me dije kush ka kurreshtje se mësimi që është bërë, edhepse nëpër shtëpi, nuk është bërë veç sa për sy e faqe por ka pas vlerë.

Në atë pjesë të Shqipërisë nuk kem pas dëshirë me qenë të shtypur për më shumë se XXIII shekuj. Kemi luftu për liri vazhdimisht bashkë me Shqiptarët kudo që kanë jetuar. Në pjesë të Shqipërisë prej nga jam unë njerëzit ishin të zënë me luftë, e disi mbijetuam pa e pas fatin si vëllezërit në Çamëri. Për këtë, nëse dikush nga pjesa e Shqipërisë së pavarur dëshiron me bë ndarje e me më shitë dituri duhet me e shiqu përfaqësimin e Shqipërisë së pavarur në Kombet e Bashkuara mbas luftës së dytë, ku për gati gjysëm shekulli asnjëher nuk e kanë ngritur çështjen e Shqiptarëve të shtypur jashtë asaj Shqipërie të cunguar. Sa keni ditur edhe keni vepruar. Por, ne si Shqiptarë nuk bën me mbajtë hujë veçse ke ajo plagë te unë e mary-anne shkeli në të. Unë këshillojë gjithashtu mos me mbajtë hujë me asnjë popull tjetër.

Sa na kanë lënë pak me marë frymë (në Jugoslavija-në e Titos) mbrenda një kohe të shkurtë Universiteti i Prishtinës (duke ju falenderuar etjes së Shqiptarëve për dituri, me ndihmë të Shqiptarëve kudo që kanë jetuar) ka mbërri shkallën e Universiteteve të botës si për nga aftësia e ligjëruesve, ashtu edhe për nga aftësia e studentëve. Nuk e di sa është e saktë e dhëna që e kam dëgjuar se për gjuhën Shqipe në atë kohë gati çdo ditë ka pasë botime të reja të hulumtimeve shkencore të Institutit Albanologjik të Prishtinës.

Po e përsëris (si në një shkrim tjetër në këtë kuvend) një të dhënë që e kam dëgjuar sa i përket shkronjës "ë." Kam dëgjuar se në mbledhi për gjuhën Shqipe At Gjergj Fishta ka folur katër orë për rëndësinë e shkronjës "ë" në gjuhën Shqipe. Nuk e di sa është e saktë kjo e dhënë. Mirpo, është një plagë tjetër që e kam qysh prej kohës kur e kam parë në TV se as në shenja të ministrive të pjesës së Shqipërisë së pavarur nuk kishe "Ë" ku duhej. Tash sa i kërkova në Internet faqet e ministrive veç sa për me e shiqu se i kanë lënë mangut shkronjat "ë" e "ç" (edhe një marre tjetër). Po e mar veten me të mirë duke shpresuar se së paku në shenja të ndërtesave të ministrisë i kanë vendosë këto shkronja ku duhet.

Athua, mary-anne, sa shkronja i ka alfabeti i gjuhës Shqipe?

Po më përngjan se përgjigja është: sa të duash vetëm se me pas mundësi me aq shkronja Shqipe që i din mary-anne me bë ndasi në mes të Shqiptarëve.

Çdo të mirë,

Shqiptari.