Piktori i madh Lin Delija

[Albo]

Françeskanët me Muze në Shkodër

Prill 12, 2019



Në Shkodër u prezantua projekti i Muzeut të Kulturës Françeskane, i cili synon të kthehet në një vendtakim mes të rinjve dhe të mëdhenjve të artit e kulturës, një pjesë e veprës së të cilëve u dëmtua nga regjimet. Një hapësirë të posaçme ka tashmë edhe piktori Lin Delija.

Një tjetër muze do t’i shtohet qytetit të Shkodrës. I pagëzuar “Muzeu i Kulturës Françeskane”, ai do të ngrihet brenda mjediseve të kishës Françeskane, që zgjodhi 800 vjetorin e ardhjes së saj si provincë në vendin tonë, për të prezantuar projektin ambicioz që transformon tërësisht zonën.

Pjesë e këtij Muzeu janë edhe shumë nga punimet e piktorit Lin Delija, të sjella tashme në Shkodër, për të cilin studiuesi Ardian Ndreca tha se renditet pas Onufrit:

I pranishëm, nunci apostolik në Shqipëri Charles Brown e quajti të rëndësishëm ngritjen e këtij muzeu që lartëson kontributin e gjatë të françeskanëve.

Kjo hapësirë e muzeut do të jetë një pikëtakim për brezin e ri me emrat e mëdhenj të letrave shqipe e jo vetëm, por edhe dëshmia reale se sa ka humbur kultura e dija kombëtare, nga asgjesimi që ju bë veprës së tyre.

Koha Jone

[Albo]

Lin Delija, nga vendi i shqiponjave drejt lirisë


7 gusht 2015

Tashmë puna e tij nuk është pjesë vetëm e koleksioneve private apo galerive. Me të tashmë mund të njihet kushdo, duke zbuluar një botë të panjohur e mistike që gjallon në tablotë e tij. “Lin Delija piktor i nëntëqindës: Nga vendi i shqiponjave, në fluturim drejt lirisë”, (“Lin Delija pittore del novecento: Dal Paese delle aquile in volo verso la libertà”), kështu titullohet katalogu që prezantohet sot në Antrodoko, vendin ku jetoi për një kohë të gjatë dhe mbylli sytë piktori shqiptar.



Ky aktivitet i organizuar nga Shoqata Kulturore “Lin Delija”, nuk është i pari në llojin e vet, që synon njohjen më të thellë të artistit, i cili u nda nga jeta në prill të vitit 1994. Katalogu që prezantohet sot nuk është thjesht një qasje divulgative me publikun, as një përmbledhje e një pjese të veprave të tij, por një dokumentim i evolucionit të tij stilistik dhe të variacionit tematik në krijimtarinë e piktorit, lidhur ngushtësisht me kaq shumë gjëra të vogla, ngjarje, që i kanë rrënjët në jetën e përditshme.
Prezantimi i katalogut në Kishën e Santa Chiara-s do të bëhet nga prof. Vittorio Sgarbi, i cili prej kohësh ka shprehur një interes të veçantë për veprën e artistit. Është ai që ka shkruar edhe parathënien e katalogut, të mundë- suar në bashkëpunim me komunën e Antrodokos.

***
VITTORIO SGARBI

Është një ngjarje, artistike dhe humane, domethëniet e së cilës kapërcejnë kontekstin e vetëm lokal të Lin Delisë, artistit shqiptar, tashmë të ndarë nga jeta më shumë se 20 vjet më parë, i lidhur prej një momenti të caktuar të jetës së tij, e më tej, me Antrodokon, qendrën e qendrës së Italisë, një vend që historia e artit e përmendte si vendi i lindjes së Carlo Cesit, piktorit që në Romë ishte një referencë e rëndësishme për artistët e tjerë të Rietit, si për shembull, Antonio Gherardi.


Kritiku Vittorio Sgarbi

Në Itali, që me vendin e tij të origjinës gëzonte raporte kulturore të veçanta, shënjuar nga komunitete të shumta shqiptare që gjatë shekujve u ngulën përgjatë vijës lindore të Çizmes, por që me fashizmin, kishte fshirë brutalisht pavarësinë e saj, Delija mbërrin nga ekzili katolik, duke u nisur nga Jugosllavia, në arrati nga një regjim i ri, kësaj here komunist, që atje vetëm në pak kohë, për të dhënë një ide të nivelit të tij të qytetarisë, kishte dënuar me dhjetë vjet burg Sherif Merdanin, sepse imitonte rock and rollin e Adriano Çelentanos.
Delija kishte tashmë një formim artistik, i cili ishte thelluar në Akademinë e Arteve të Bukura në Zagreb dhe që vendos ta çojë më tej në një institucion analog në Romë, gjatë viteve të ethshme që shoqëronin Rindërtimin tonë, duke marrë mësime nga mjeshtër ndër më të dëgjuarit, si Mafai e Bartoli.

E paevitueshme, me këto supozime, zhvillimi nga ana e Delisë i një vokacioni ekspresionist në përputhje me rizbulimin e Francës moderne që përfshin shumë nga arti italian mes viteve ’40-’50, për t’iu kundërvënë nacionalizmit dominant të epokës fashiste; ushtrohet, në veçanti, në gjetjen e figurës së vet piktorike në terrene që mund të ishin kufizuar mes dy ekstremeve të mëdha, nga njëra anë mësimet e Cezanne-s, i parë si paraardhës i kubizmit, në të cilin vërehet shpërbërja e ngjyrës afruar dhe funksionale ndaj një ideje specifike të formës, shpirtit gjeometrik (l’esprit de geometrie); nga ana tjetër ai i Matisse-s, e ndoshta edhe më shumë të emulgatorit dhe rivalit Van Dongen, edhe për preferencën e tij për subjektin femëror, kaq të dashur për Delinë, ku në të vërtetë është forca e pastër e elementit “fauve”, e ndezur, plot jetë, e realizuar me elemente semantike e kromatike primare, të cilat mbahen të gjitha në sipërfaqe, duke u bërë zotëruese.

Vendoset një e mesme e lëvdueshme mes këtyre botëve të ngjashme e të kundërta, e Delija e individualizon- për shembull, me sa duket i ndikuar nga Bartoli, thellë-thellë asnjëherë nuk i harroi vlerat e vizatimit, edhe pse një mbështetës i bindur i drejtimit koloristik i ndërmarrë nga arti italian- në përqendrimin grafik, me synimin për të mbledhur rreth pak tablosh, të ngjeshura, strukturalisht të formuara, distanca mes intuitës piktorike dhe krijimit të përmbushur, në mënyrë për të ruajtur në maksimum fluksin emotiv që artisti impenjohet t’i transmetojë atij që vëzhgon veprën e tij.

Është një grafizëm sintezash, i vetëdijshëm për rëndësinë e veçantë të vijëzimit dhe të hijes, që e ndeshim më së shumti në pikturat me karakter të fortë bocetistik e narrativ, më të arriturat e Delisë, duke zbuluar në bërthamë aftësi të mëdha të një grafisti profesionist që ndoshta kishin merituar një studim më të madh, përderisa herë pas here kapen shenja kulturash artistike të ndryshme nga ato të evokuara deri më atëherë, duke dëshmuar interesat e shumëfishta ekspresive të shqiptarit. Mendoj, për shembull, ndjeshmërinë e veçantë që Delija rezervon për subjektin fetar, tregues i një besimi të sinqertë dhe një aderimi të plotë në misionin ungjillor, në të mirë të më të thjeshtëve, e përkthyer në tone të forta e të ndjera, edhe të dhimbshme, të ngarkuara gjithsesi nga një frymëzim shpirtëror i ngjeshur, ndarë mes Daumier e Roault apo në orfizmin grotesk a lá Ensor, edhe më tepër a lá Dongen, që buron nga disa prezantime të kostumeve moderne, e shënjuar nga një sensualitet rinor i përbashkët, që më në fund çlirohet, në një mënyrë që përgjithësisht duket të nënkuptojë një gjykim pozitiv, por jo pa fshehur ndonjë pështjellim nga natyra pagane e manifestimit të tyre.

Mendoj gjithashtu, duke ndryshuar tërë- sisht objektin e vlerësimit, për shijen sllave të një lloj simbolizmi të vonë të perceptueshëm, për shembull, në kompozicionin e zgjatur të “Adultera”, figurativisht e përkryer, i qaset me vetëdije modernitetit kinematografik të një inkuadrimi a lá Sergio Leone.

Në vitet e tij të fundit, që sipas të njohurve, të shënjuara nga një lloj zhgënjimi (Shqipëria e çliruar nga diktatura, në të cilën nuk arrin të gjejë veten, për shqiptarët e pritur në mënyrë të padenjë nga italianët, për raportin jo gjithnjë të thjeshtë “leopardin” me vetë Antrodokon), Delija e adreson gjithë eksperiencën e tij artistike dhe jetësore në mësimdhënie, në një akademi lokale, në vetminë e bekuar të Mentuçias, që i dedikohet kujtimit të Carlo Cesi-t. Është bukur t’i gjesh së bashku Delinë dhe Cesin, në Pinakotekën e Antrodokos, secili duke folur, në atë rrip të botës, në kohën e tyre të shkuar, të dy, ende në gjendje të komunikojnë me të tashmen tonë.

Panorama

[Albo]

Vizita e Papës, rikthehet në atdhe piktura e Lin Delisë

Ekspozita “Lin Delija mes sakrales dhe profanes” u çel mbrëmë në Galerinë Kombëtare të Arteve. Ekspozita e kuruar nga Gjon Radovani zhvillohet në kuadër të aktiviteteve kulturore, që po organizohen në pritje të vizitës së Papa Françeskut në Tiranë.

TIRANE- Ekspozita “Lin Delija mes sakrales dhe profanes” u çel mbrëmë në Galerinë Kombëtare të Arteve. Ekspozita e kuruar nga Gjon Radovani zhvillohet në kuadër të aktiviteteve kulturore, që po organizohen në pritje të vizitës së Papa Françeskut në Tiranë. Me këtë rast rikthehen në atdhe piktura dhe vizatime të piktorit Lin Delija, i arratisur nga Shqipëria në valën e persekutimeve të dikaturës, i cili gjithë jetën jetoi dhe krijoi në Antrodoko, pranë Romës.

Ekspozita është hapur në tri salla të GKA-së dhe është ideuar në tri tema kryesore; kërkimet fillestare përmes gjestit pikturor; martirët e lirisë dhe besimit dhe kërkimi i së bukurës njerëzore. Veprat e ekspozuara janë pjesë e koleksioneve të Provincës Françeskane Shqiptare në Shkodër, të Shoqatës Art Union Albania në Tiranë, të koleksioneve private dhe të Galerisë Kombëtare të Arteve në Tiranë. Mbrëmë në një nga sallat e GKA-së u shfaqën dy filma dokumentarë mbi jetën dhe krijimtarinë e personalitetit të artistit, të përgatitura nga RAI. Ndërsa dje paradite në konferencën për shtyp morën pjesë drejtori i GKA z. Artan Shabani, kuratori i ekspozitës, arkitekti Gjon Radovani dhe historiania e artit, njohëse e veprës së Lin Delisë Dr. Silvia Cuppini.

Drejtori Artan Shabani ndër të tjera u shpreh se “Në ekspozitë do të paraqiten për herë të parë zhguni vetjak, që ka veshur gjatë jetës Lin Delija dhe çadra e firmosur prej dorës së vet. Piktura e Lin e Delisë është e sinqertë dhe e fuqishme dhe ajo pasqyron një botë të veçantë të një artisti që u largua nga vendi i tij”. Kuratori i ekspozitës Z. Gjon Radovani u shpreh se koncepti bazë i ekspozitës lindi nga përgjigjja e Papa Fraçeskut për gazetarët, i cili arsyetoi se e viziton Shqipërinë si një vend ku janë bashkuar martirizimi dhe bashkëjetesa.

“Lin Delia kthehet sot në atdhe në këtë ekspozitë dhe duket sikur këto kulisa, këto mure të Galerisë Kombëtare janë ndërtuar posaçërisht për pikturat e tij. Ai kthehet me pikturat e tij, fatkeqësisht pas vdekjes, por duke simbolizuar udhëtimin drejt lirisë dhe kujtesës që ai ka lënë mbrapa në Shqipëri. Tek Lin Delija gjenden si sakralia tek profania ashtu edhe profania tek sakralia. Piktura e tij i kushtohet shpirtërores dhe kjo vihet re si tek personazhet martirë të besimit ashtu edhe tek nudot që nuk janë aspak banale por shumë shpirtërore”, tha z. Radovani.

Historiania e artit Silvia Cuppini e përshkroi kështu pikturën e Lin Delisë tha se “Nuk ka një pikturë të Lin Delisë që të mos prezantojë qënien njerëzore. Shën Françesku ka thënë se në sytë e njeriut, në sytë e lebrozit, në sytë e të vuajturit shohim Krishtin, e pra unë mendoj se Lin Delia është Shën Françesku i ri për botën. Muzeu i Antrodokoës ka përjetësuar këtë vepër të tij, pikërisht shpirtin e Lin Delisë”.


Shkrimi u botua në Shqiptarja.com (print) në 18 Shtator 2014

[Albo]

Martirët e lirisë sipas Lin Delija. Radovani: I solli të “gjallë” përmes pikturës

Ekspozita “Lin Delija mes Sakrales dhe Profanes” e çelur në Galerinë kombëtare të Arteve është soditur me kërshëri nga shumë vizitorë që kanë shijuar pikturat e mbledhura nga koleksionistë të ndryshëm. Shenjtorët e diktaturës (martirët e lirisë), zanafilla e një artisti në shtegëtimin drejt të vërtetës, e bukura që shëlbon dhe në qendër të gjithë temave dhe mesazheve për jetën



Ekspozita “Lin Delija mes Sakrales dhe Profanes” e çelur në Galerinë kombëtare të Arteve është soditur me kërshëri nga shumë vizitorë që kanë shijuar pikturat e mbledhura nga koleksionistë të ndryshëm. Shenjtorët e diktaturës (martirët e lirisë), zanafilla e një artisti në shtegëtimin drejt të vërtetës, e bukura që shëlbon dhe në qendër të gjithë temave dhe mesazheve për jetën që Lin Delija ka dhënë nëpërmjet pikturave të tij është shqiptarizmi.

Kjo ekspozitë, ku paraqet dhe pamjet e martirëve të ekzekutuar në artin e Lin Delisë të përfytyruar si thas të varur, u çel në kohën kur Papa Françesku II vizitoi Shqipërinë.



Në një intervistë për emisionin e mëngjesit z.Ministri i Ministrisë së Zhvillimit Urban dhe Turizmit njëkohësisht kuratori i ekpozitës së Lin Delisë, Gjon Radovani u shpreh se tek ky artist i madh reflektohet shpresa dhe se me anë të pikturave të tij jepen mesazhe shumë të bukura për martirët e diktaturës. “Lin Delija mendon se shpirti nuk mund të vritet. Ai është i bindur që një njeriu mund t`i marrin trupin por jo qenien e tij dhe qenia qëndron në shpirtin e tij”, u shpreh gjatë intervistës Radovani.

Ekspozita është e ndarë në tre salla të ndryshme. Në sallën e parë janë paraqitur pikturat e Lin Delisë me gjithë filozofinë e jetës së tij, përveç pikturave kjo jepet edhe me anën e dy dokumentarëve.

Në sallën tjetër të Galerisë Kombëtare të Arteve Gjon Radovani duke na udhëhequr në pikturat e Lin Delisë na shpjegon të gjithë esencën e jetës artistike si dhe udhëkryqin e tij mes të qenit një prift dhe një artist pra mes sakrales dhe profanes. “Tentativa e Lind Delisë ka qenë për t`u bërë prift edhe pse ai kurrë nuk u bë. Ai ka patur një kulturë françeskane”, u shpreh Radovani.

Në sallën e tretë paraqiten pikturat e Linit ku pjesa më e madhe janë piktura për martirët. Kjo sallë sjell sakralen, pjesë e jetës së Lin Delisë.

Veprat e ekspozuara janë pjesë e koleksioneve të Provincës Françeskane Shqiptare në Shkodër, të Shoqatës Art Union Albania në Tiranë, të koleksioneve private dhe të Galerisë Kombëtare të Arteve në Tiranë.



Lin Delija ka qenë edhe në një udhëkryq tjetër mes atdheut dhe vendit ku jetoi dhe vdiq Atrodoko, Romë. Në Antrodoko ai ka lënë gjurmët e tij si një artist i madh ku dhe dha leksionet e tij. Ka rrugë me emrin e Lin Delisë, ka harqe me emrin e tij. Në Atrodoko është habitati i dytë që Lin Delija ka gjetur pas atdheut të tij.

Lin Delija iku nga Shqipëria në 1958 në kërkim të lirisë, paqes njerëzore dhe shpirtërore. Lin Delija u lind në Shkodër. Ai u rrit dhe u edukua në shkollën e Fretënve Françeskanë, ku edhe mori hov së pari talenti i tij artistik.



Piktori Lin Delija mbylli sytë më 9 prill 1994 në Romë në moshën 68 vjeçare. Sot veprat e tij ekspozohen në Pinakotekën e Artit Modern në Vatikan, në Muzeumin e Artit Bashkëkohor në Romë, në Muzeumin «Lin Delija» në Antrodoko, në Muzeumin Qytetës të Osimo-s, në Qendrën e Studimeve të Artit Modern në Brescia, në Galerinë e Artit Modern në Palermo, në Muzeumin e Shën Anës në Quebec të Kanadasë, në Universitetin e Erlangenit në Gjermani, në Nju Jork etj.

Shqiptarja

[Albo]

'Lin Delija në shtëpi', ekspozita në Shkodër 25 vjet pas vdekjes

Prezantohen vizatimet e panjohura. Artisti shqiptar që banoi e jetoi në Antrodoko, Itali, rikthehet përmes veprës së tij këtë 9 mars në Shkodër



Lin Delija në ditët e sotme dhe natyrisht, në këtë 9 mars, do të jetë përsëri në shtëpinë e tij, në Shkodrën e mrekullueshme dhe madje në mjedisin e tij më të parë, në hapësirën katolike ose në Muzeun Dioqezian në Shkodër.

Tom Delija, moderatori i ekspozitës me titull “Lin Delija në shtëpi” e organizuar nga Kisha Katolike në Shqipëri, Shkodër dhe Shoqata Lin Delija në Shkodër, shprehet entuziast për bashkëpunimin me Shoqatën Kulturore "Lin Delija, në Antrodoko, pranë Romës dhe me Armando Nicoletti-n, iniciator i përhershëm dhe mik i piktorit shqiptar, në Antrodoko. Ekspozita, me prezantimin e vizatimeve dhe skicave të Lin Delisë, të cilat janë portrete e figura të shumta e të njohura të qytetit ku jetoi, Antrodoko janë të ardhura enkas për të krijuar atmosferën figurative në Muzeun Dioqezian. Ekspozita përmbush qëllimin e gjithkaherëshëm të prezantimit në vazhdimësi të veprave të Lin Delisë dhe mbajtjen gjallë, në kujtesën qytetare shkodrane e, asaj përfshirëse shqiptare, si dhe në memorien e arteve pamore të punës dhe emrit të piktorit, jeta e të cilit kaloi përmes kalvarit të vuajtjeve shpirtërore e artistike.

Nga prilli 1994, kanë kaluar 25 vite, që artisti shqiptar, i cili banoi e jetoi në Antrodoko nuk jeton, por përpjekjet për ta bërë të njohur krijimtarinë dhe filozofinë e tij të jetës, për të mbijetuar në mes të besimit fetar dhe besimit në pikturë, vazhdojnë pandërprerje. Antrodoko, Tirana dhe Shkodra janë pikbaza të shëndetshme, ku arti i tij i paraqitet publikut shqiptarë, prej dhjetë vitesh. Dhe është fat i lumë që institucione dhe njerëz, në ditët e sotme, janë të lidhur fort me personalitetin, jetën dhe artin e tij. Antrodoko i ruan emrin, veprën dhe pamjen e tij me qeleshen e shqiptarit si të një artisti shenjtor, pasi e gjithë ajo krahinë lidhet ngushtësisht me kujtesën mbi artistin.

Ai me mendje kah atdheu, kryesisht kah Shkodra, në heshtje kah familja që u persekutua egërsisht, ndërtoi një akademi arti, krijoi me qindra telajo në pikturë, udhëtoi në trena duke skicuar e vizatuar portrete e figura të bashkudhëtarëve të tij të jetës. Arti i Lin Delisë gjendet sot në një muze serioz, i cilësuar "Carlo Cessi e Lin Delija", në Antrodoko. Ai u ndërtua me besimin e sigurt të shtetit italian se po i jepte vend nderi një piktori shqiptar e profesionist, që meditoi si një artist europian në Antrodokon me qiell e ujë të pastër. Lin Delija i ka lënë trashëgimi atij qyteti, ku atmosfera figurative e njeriut dhe mjedisit tingëllojnë qartë. Ato ruhen me dashuri dhe respekt nga qytetarët antrodokanë. Qyteti dhe banorët e kthyen në një personazh të njohur dhe në një personalitet, për artin, temat, subjekte dhe jetën e të cilit flitet në shkollat e këtij vendbanimi italian.

Lin Delija me artin e vet i përket artistëve të artit modern figurativ të shek. XX. E gjithë pamja e artit të tij u zhvillua nën aureolën e fizionomisë së jetës vetjake. Ai u lidh aq shumë me të sa dallojmë dhe dy arsyet objektive në shkak të saj. Së pari ai ishte një artist i huaj në një vend të huaj dhe së dyti ai pikturoi i mbështetur figurativisht dhe ideologjikisht në dy hapësira të fenomeneve njerëzore. Hapësira e parë i përket edukimit të tij me besimin katolik dhe i kushtoi vepra të shumta sakrale-pra me subjekt shenjtëror ose thjeshtë fetar. Ai në rininë e vet ishte i veshur dhe i betuar si student françeskan. Me pikturimin e sakrales tregoi se nuk e tradhtoi askurrë besimin e tij. Ato janë vepra madhore në artin e vet, pasi shprehen qartë për vazhdimësinë e kësaj teme të hershme në historinë njerëzore. Nëse arti bizantin i Mesjetës dhe arti klasik i Rilindjes europiane theksuan vazhdimisht heronjtë dhe skenat biblike, Lin Delija i vazhdoi ato, duke i`u dhënë një këndvështrim të kohës që jetoi, duke i`u dhënë koherencën e ngjyrave, materialitetin dhe jehonën e stileve moderne të shek. XX. Në këtë arsye bëhet një nga vazhduesit e trajtimit të subjekteve sakrale të kohës moderne të jetës së tij. Portreti i Krishtit i gjendur në Muzeun a Artit të Vatikanit, është një shprehje e gjallë e krijimit plot energji emocionale ndaj kësaj figure madhore, si një subjekt i shenjtë kryesor.

Hapësira e dytë i përket të gjitha ndjesive figurative, të cilat i zbulojmë në pikturat ku zënë vend temat e jetës së përditshme, ku subjekte, personazhe, e fizionomi shqiptarë e italianë referojnë gjallëri e lëvizje të ndërthurura bashkërisht. Ato shprehin ekspresivisht jetën në rrugë të gruas dhe të burrit. Skenat befasuese të kafeneve, të teatrove, të vagonëve të trenave, të danseve në eksteriere, figurat elegante të grave plot emocion artistik, apo figurat e njerëzve të njohur e të zakonshëm të kthyer në shenjtorë. Shumë tema të tjera të inkorporuara në subjekte e personazhe janë një impresion i veçantë, janë një gjuhë vetjake e Lin Delisë, janë një jetë në penela e ngjyra në studion e tij, por edhe në studion e madhe të jetës së zakonshme, ku shpesh herë iu vesh petkun sakral. Ai e shpenzoi jetën krijuese për të pasqyruar njeriun në lëvizje, në pamje, në atmosferë, duke i zbuluar portretin moral dhe aktiv të ndryshimeve të veta.


Allosteria Lin Delija


Autoportret


Skica


Pikturë e Lin Delija


La Caduta di Stalin


Pikturë e Lin Delija


Muzeu


Pikturë e Lin Delija


Skicë e Lin Delija

Lin Delija i përket atij lloj artisti që "Nëse dikush mund të bëjë diçka, pikturën e bën edhe më mirë…". Me këtë besim shprehet kritiku amerikan i artit të shek. XX Leo Steinberg, pasi kishte dashuri dhe nderim për aftësitë e arteve pamore. Ai mendonte se “Ata jo vetëm pasqyrojnë jetën, por ata e bëjnë jetën. Ai gjithashtu besonte se artistët modernë ishin më shumë të shqetësuar në krijimin e një arti të mirë sesa rreth shpenzimit të jetës mbi kanavacë". Kjo e bëri atë t’i shqyrtonte veprat e artit me shumë seriozitet, duke i parë në kontekstin kulturor të kohës kur ishin krijuar, si dhe duke e shëmbëllyer me të gjithë historinë e artit. Por Lin Delija-artisti figurativ, ekspresiv në penelatë, shpesh herë elegant dhe i lëngshëm në ngjyrë, disa herë i ashpër me të, kur subjekti i përket dhimbjeve njerëzore, shprehet në "kundërshtim" me Leo Steinberg, pasi ai me vetminë e një të huaji e shpenzoi jetën e tij i shqetësuar mbi kanavacë.

Gjatë Luftës së Dytë Botërore dhe në fillim të viteve 40 studentët shqiptarë u kthyen në Shqipëri, pasi shumë prej tyre e lidhën aso kohe jetën me Luftën Nacionalçlirimtare që drejtohej nga PKSh-ja. Ndokush mbeti jashtë kufijve të saj, por disa syresh që u kthyen u bënë aktivë të drejtpërdrejtë në këtë luftë, si dhe të tjerë u bënë reformatorë të artit të ri apo të metodës së Realizmit Socialist. Metoda gjeneroi brenda Shqipërisë situata krejt absurde, të trishta dhe të frikshme për mjedisin artistik.

Lin Delija u arratis. Ai ishte student françeskan i kuvendit “Gjuhadol” në Shkodër, u rrit në një familje punëtore. Gjatë viteve 1945–1950, ai bashkë me mjedisin e madh fetar të Shkodrës u dhunuan. Kur ishte në shërbimin ushtarak, nga frika e burgosjes apo e ekzekutimit fizik u arratis drejt Jugosllavisë, e më pas nga Jugosllavia udhëtoi drejt Italisë, ku u diplomua në Akademinë e Romës. U vendos në Antrodoko dhe në vitet 80 u bë i njohur. Lin Delija ishte piktor ekspresiv e modern. Subjektet hyjnore i trajtoi me frymën e jetës së përditshme. Deri në vitet 90, kohë kur ra sistemi komunist, familja e tij në Shqipëri vuajti nëpër internime.

Shqiptarja

[Albo]

Lin Delia skica e piktura në Shkodër, studiuesja flet për krijimtarinë e piktorit të njohur

Skicat edhe vizatimet e piktorit të shenjtorëve, Lin Delisë, ekspozohen në Muzeun Dioqezian në Shkodër. Temat që trajton në to piktori, që u arratis nga Shkodra 71 vite më parë, kanë lidhje me Antrodokon e Italisë, qytetin ku jetoi. Në 9 prill do të ekspozohen dhe pikturat e tij në Shkodër



Për të mirëpritur ekspozitën me skica dhe vizatime të Lin Delisë në Shkodër Muzeu Dioqezian ka hapur dyert. Vizatimet e piktorit të njohur që ekspozohen në shtëpinë e tij, kanë në qendër portrete edhe figura të ndryshme, që janë të njohura në qytetin ku Delia jetoi, në Antrodoko të Italisë. Këto vepra ekspozohen për të mbajtur gjallë artin e tij, që është realizuar mes vuajtjeve të mëdha shpirtërore edhe artistike

Suzana Varvarica, studiuese: “Është e vërtetë që për herë të parë vijnë vizatimet dhe skicat e Lind Delisë në Shkodër. Duhet përshëndetur kjo iniciativë, që mban gjallë gjithë kohës krijimtarinë e Lind Delisë, që edhe pse është një piktor me origjinë shqiptare, të gjithë kontributin e tij artistik e ka dhënë në këtë qytezë të vogël. Muzeu e shtrin ekspozimin e veprave të tij në Itali, në Gjermani, në Kroaci, ku Lin Delia ka lëvizur. Janë skica shumë interesante, sepse sjellin figurativisht përpjekjet e Lind Delisë, personazhet e jetës së zakonshme të Antrodokos, një vajzë elegante, burra që qëndrojnë ulur nëpër stolat e këtij vendi etj”.

Vendasit e kësaj qyteze ruajnë emrin dhe veprën e piktorit, duke e bërë atë të njohur në çdo vend, që artisti ka lëvizur

Suzana Varvarica: “Ajo që është shumë e rëndësishme, janë rrugët që bënte Lin Delia nga Antrodoko në Romë, gjatë gjithë kohës në tren ai ka vizituar pa fund. Vendi ku ato janë skicuar janë të ndryshme, deri edhe në biletat e trenit, në bllokun e artistit. Çdo letër që ai kishte apo kur vizatonte portrete të vogla, deri edhe skica të mëdha”.

Për studiuesen Varvarica, krijimtaria e Lin Delisë ka një rëndësi të madhe, jo vetëm për të, si artist, por edhe për Shqipërinë

Suzana Varvarica: “Lin Delia ka një rëndësi shumë të madhe për krijimtarinë e tij, por ka një rëndësi shumë të madhe për krijimtarinë shqiptare. Vjen të ekspozohet në Shqipëri, sepse asnjëherë nuk e ka lënë të anashkaluar temën shqiptare. Në 9 prill do të ekspozohen në Shkodër edhe pikturat e tij, që aktualisht janë në Gorica, e pas Shkodrës, do të ekspozohen në Muzeun e “Lin Delisë” në Andronoko”.

Veprat e Lin Delisë janë të shpërndara në koleksione publike dhe private, në Vatikan, në Romë, në Galerinë e Arteve Moderne në Palermo, në Bazilikën “Santa Maria del popolo” në Romë, dhe në galeri të tjera dhe muze, si ai i “Sant Anna” në Quebec (Kanada). Por çfarë vendi i është dhënë në Shqipëri?

Suzana Kuka Varvarica: “Është shkruar për Lin Delinë, i është dhënë vendi i duhur, por njohja e publikut është e paktë, e cunguar. Për shembull Kodra diti që t’i bëjë një promocion të jashtëzakonshëm vetprës së tij në të gjallë. Ndërsa, për Lin Delinë është një muze shumë interesant. Kjo është një gjë shumë e jashtëzakonshme, sepse flet për pikturën dhe marrëdhënien e tij me vendin. Ai studiohet jo vetëm në shkollat e artit, por edhe në shkollat që bëhet psikologji”.

Piktori i shenjtorëve Lin Delija ndërroi jetë në prill të vitit 1994.

Shqiptarja