Umberto Eco

[Dita]

Sepse kam pershtypjen qe edhe per perkthimin e ketij artikulli per gazeten shqiptare (ashtu si i arkitektit per artikullin e djeshem ne TemA), frymezimi i perkthyesit ka ardhur nga tema e Pedros ne forumin shqiptar
Artikulli i vjen ne ndihme lexuesve te kesaj teme, D D bere shume mire qe e solle ketu.

Pergezime Pedro per sjelljen ne shqip! Po lexoj per here te pare ketu ne forum fragmente te ketij romani (po te kesh te sjellesh edhe me shume ne shqip, do te ishte mire te mendoje per nje perkthim te perpunuar per ta publikuar librin ne Shqiperi) dhe po kuptoj arsyen pse Eco shfaqej aq kompetent ne artikullin e tij shkruar ne 1999 kundra Bill Gates. Kerkimet e kane bere te kthehet ne i ditur edhe ne kete fushe. Teksti me te vertete i veshtire, ndaj ta kuptoj qe dhe sjellja ne shqip pervec barres se gjuhes permban dhe barren kuptimore. Me e lehte per ty do te ish sikur te kishe variantin ne origjinalin italisht dhe ate ne gjermanisht, perkthimi ne kete rast shoqerohet me nje siguri me te madhe tenden per qenien me prane kuptimit te vertete te tekstit.

[Pedro]

Brari,
te faleminderit per shkrimin.
Une, pasi e mendova njehere me veten time, dola ne konkluzionin, se nuk po bej ndonje sakrifice kushedi cfare. Kjo, qe po bej une, eshte kohe e lire, te cilen perpiqem ta permbush duke u marre me gjera, te cilat me sjellin kenaqesi. Mua, ne jete, me japin shume gjera kenaqesi dhe duke qene nje fanatik i kenaqesise, perpiqem, qe ketyre gjerave tu kushtohem ne masen e duhur dhe seciles ti kushtoj kohen e nevojshme.Ketu hyjne e dashura, sporti, leximi, kinemaja si edhe pjesmarrja ne kete forum.
Duke qene se jam nje lexues i apasionuar, mund te them, qe e ndjej veten te lindur me kemishe, pasi kam trasheguar nje biblioteke te pasur. Disa duan te trashegojne pasuri, per mua kjo eshte pasuria e madhe, pasi nuk i vihet persiper as takse trashegimie (ata, qe jetojne ne USA, Gjermani etj. me kuptojne ku e kam fjalen ). Vetes i kam lejuar edhe lluksin e ushtrimit te nje profesioni, i cili jo vetem, qe nuk te le asnjehere pa buke, por edhe te ben te pavarur ne shume gjera. Keshtu qe edhe une kur perkthej ndonje pjese, e konsideroj kete si nje menyre shfrytezimi te ketij lluksi, prandaj dhe kjo mua me sjell kenaqesi. Ndryshe mund te jete per ata, te cilet kete gje e bejne per te fituar buken e gojes. Ata kryejne nje sakrifice. Me vjen shume keq per ata, ua vleresoj dhe ua respektoj sakrificen. Kete e them me nje ndergjegje te plote, pasi sic e kam shkruar diku me lart, panairet e pervitshme te librit ne Frankfurt me kane falur rastin, qe te njoh shumicen e botuesve shqiptare, dhe e them sinqerisht: per cdo vit dal nga ai panair si i perdhunuar menderisht, por perseri nuk me len kureshtja, qe perseri tetorin apo nentorin tjeter te mos shkoj prape atje. Te le nje shije te hidhur menyra sesi trajtohet botimi i librit ne Shqiperi. Dhe ketu une nuk bej me faj asnje politikan, se fundja c´lidhje kane politikanet tane me librat? Leximi tek ata kufizohet vetem ne mbllacitjen e fjalimit te kryetarit te partise dhe kaq.
Faj ne Shqiperi kane qe te gjithe nga pak, qe nga shoqeria "civile " e deri tek ajo "ushtarake"
Hem, dreqi e mori, kush dreqin e futi politiken edhe ketu? Ishim mire e bukur.
Sidoqe te jete, une keto rrjeshta i shkruaj me teper per qejfin tim, nese dikush i lexon, me behet qejfi akoma me teper. Zemra me behet mal.
__________________________________________________ ______________

Dita,
librin "Lavjerresi i Foucault" e kam edhe ne origjinal italisht, edhe ne perkthimin e tij ne gjermanisht. Te them te drejten, kjo gje me ndihmon akoma me teper, kur behet fjale per te kuptuar ndonjehere se cfare ka dashur te thote Eco ne ndonje pjese. Eshte me e kollajte, kur ecen ne gjurmet e shkelura mepare.

[Pedro]

.........................vazhdimi.

>>Atehere. Nje dite rej diteve mbreti i Frances, Kaiser-i gjerman, mbreti Balduin III. i Jeruzalemit dhe te dy Mjeshtrat e Medhenj te Tempulltareve dhe Johanniter vendosin te rrethojne qytetin Askalon. Te gjithe fillojne te marshojne me tam-tame te medha, Mbreti, Oborri, Patriarku, prifterinjte me kryqet dhe standartet e tyre, kryepeshkopet e Tyrus, Nazaret dhe Cezareas – shkurt, rrethimi u zhvillua si nje feste e madhe, me cadra para mureve te qytetit dhe me banderola lufte, me pishtare te arte, me flamujt dhe tambure... Askalon ishte e mbrojtur me njeqindepesedhjete kulla, banoret ishin pergatitur per nje kohe te gjate per rrethimin, cdo shtepi ishte pajisur me vatra zjarri, secila e kthyer ne nje keshtjelle brenda keshtjelle. Duhet te ta thoshte truri, qe tempulltaret, te cilet ishin tipa aq te shkelqyer, duhet ta kene ditur kete.
Posi pra, hic fare, ata derdhin mund, ndertojne makineri rrethimi, te ashtuquajturat breshka dhe kulla prej druri, e dini tashme, ato sendet mbi rrota, te cilat i shtyn deri para mureve armike, ku prej aty katapultojne gure dhe pishtare zjarri, nderkohe qe prapa tyre katapultat katapultojne trimat e zellshem... Te rrethuarit perpiqen, qe tu vejne zjarrin kullave, por era fryn gjithmone ne kahun e pafavorshem per ta, flaket gllaberojne muret, muri thuhet ne te pakten njeren ane. Ky eshte rrugekalimi! Te gjithe te rrethuarit ia mbathin vrapit si nje njeri i vetem – dhe tani ndodh cudia: Mjeshtri i Madh i Urdhrit te Tempullit len te bllokohet hyrja , ne menyre te tille qe vetem njerezit e tij te arrijne ne qytet. Gojet e liga pretendojne me vone, ai e beri kete vetem, qe tempulltaret te mundnin te plackitnin te vetem, gojet e mira mendonin, ai kishte patur friken e nje kurthi dhe donte te niste para luftetaret e tij trima. Hem, sidoqe te jete, une nuk do ta emeroja ate si shef te nje akademie ushtare, pasi c´ndodh? Dyzet tempulltare cajne udhen me tetedhjete ne ore mespermes qytetit, derisa perplasen me murin e perballte, frenojne ne nje re pluhuri, shikojne njeri-tjetrin ne sy te habitur dhe pyesin veten, cfare dreqin duan ata aty, bejne mbrapsht dhe cajne ferren nga erdhen, symbyllur direkt ne kurthin e saraceneve, te cilet i presin me nje bresheri guresh dhe copa xhamesh prej dritareve dhe i masakrojne te gjithe tok, perfshire edhe Mjeshtrin e Madh, dhe pastaj per te mbyllur rrugekalimin, i varin kufomat perjashta neper mure dhe ua hidhnin te krishtereve me nje zgerdheshje rrenqetthese dhe me gjeste te turpshme, sikur te therrisnin me perqeshje – natyrisht ne gjuhen e tyre maore – F*ck you<<
>>Arapi eshte i tmerrshem<<, miratonte me koke Belbo.
>>Si kalamajte e vegjel<<, perseriti Diotallevi.
>>Uau!<< thirri Dolores e prekur. >>Duhet te kene qene tipa te marre, tempulltaret e tu!<<
>>Mua ata me kujtojne Tom & Jerry<<, tha Belbo.

Une u pendova. Fundja une jetoja qe prej dy vjetesh me tempulltaret dhe i kisha per zemer. I shtrenguar prej snobizmit te degjuesve te mi, une i kisha prezantuar si Comic-figura. Fajtor ishte ndoshta Guillaume de Tyrus, kronisti jobesnik. Ata nuk ishin keshtu, Kaloresit e Tempullit, ata ishin ndryshe. Mjekerroshe dhe te zjarrte, kryqi i kuq madheshtor mbi pelerinen e bardhe, i hypnin kuajve tutje nen hijen e flamurit te tyre bardhe e zi, Beuceant-it, me asgje tjeter ne koke, vecse fisnike dhe sypatrembur nga vdekja te kryenin detyren e tyre, dhe djersa, per te cilen fliste Bernardi, ishte ndoshta nje vello e bronxte, e cila te qeshures se tyre te frikshme i dhuronte nje fisnikeri sarkastike, kur i dergonin, te festonin kaq tmerrshem ndarjen e tyre prej jetes... Luane ne lufte, sic thoshte Jacques de Vitry, qingja plot butesi ne paqe, te ashper ne beteje dhe te pershpirtshem ne lutje, te eger me armiqte dhe te bute me vellezerit, te shquar prej bardhe e zise ne flamurin e tyre, tek rrezatonin purítet per miqte e Krishtit dhe tmerr erresire per armiqte e tij.
Luftetare besimi pathetik, shembujt e fundit e nje Kavalerie ne zhdukje e siper, perse i trajtoja une ata si nje Ariost cfaredo, teksa une mund te kisha qene Joinvilli i tyre? Mua me erdhen nder mend faqet, te cilat permbledhesi i Histoire de Saint Louis ua kishte perkushtuar atyre, i cili kishte ardhur ne Token e Shenjte me Luigjin, i Shenjtin, njekohesisht si kronist dhe bashkeluftetar i tij. Tempulltaret ishin tashme qe prej njeqindepesedhjete vjetesh, kryqezata ishin kryer mjaft, per te perdhosur cdo ideal. Te zbardhur si fantome jane figurat heroike te mbretereshes Melisenda dhe mbretit Balduin Lebrozi, te lodhshme jane luftrat e brendshme te Libanit te atehershem te mbytur ne gjak, Jeruzalemi ka rene tashme njehere, Barbarossa eshte mbytur ne Kilikien, Rikard Zemerluani kthehet i mundur dhe i turperuar ne shtepi ne rrobat e tempulltarit, krishterimi ka humbur betejen e tij, maoret kane nje sens krejt tjeter per bashkimin e Potentateve autonome per mbrojtjen e nje kulture – ata e kane lexuar Avicennen, nuk jane injorante si europianet, si mundesh ti perballesh nje kulture tolerante, mistike dhe ne te njejten kohe shqisegezuese, pa iu dorezuar liberalizmave te saj, biles kur e krahason ate me kulturen oksidentale, me perendimin e trashe, gdhe, barbar dhe gjermanik? Teksa ne vitin 1244 arrihet ne renien e fundit dhe perfundimtare te Jeruzalemit, lufta, e cila kishte filluar njeqindepesedhjete vjete mepare, eshte e humbur, te krishteret duhej ti jepnin fund mbajtjes se armeve ne nje vend, fati i te cilit ishte paqja dhe aroma e eshkes se Libanit. Te gjoret tempulltare, per cfare ju ka sherbyer juve i gjithe eposi heroik?
Dobesi, melankoli, fllucke e brishte e nje madheshtie te plakur – perse te mos pergjonit mepas mesimin e fshehte te mistikeve islamike, t´iu ishit perkushtuar akumulimit hieratik te thesareve te fshehura? Ndoshta eshte ky burimi i asaj legjende te Kaloresve te Tempullit, e cila edhe sot e kesaj dite endet neper mendjet e te zhgenjyerve dhe kerkuesve – historia e nje pushteti pa kufij, i cili nuk e di me, se c´duhet te beje me vetveten...
Dhe prape, teksa miti nderkohe zvenitet, hyp Luigji i Shenjti mbi fron, mbreti, i cili si shoke tavoline kishte Akuinantet (behet fjale per simpatizantet e Thomas d´Aquino, shen i Pedros): ai besonte akoma tek kryqezata, pavaresisht dy shekujsh plot me endrra dhe qellime te deshtuara per shkak te budallallekut te fituesve. A ia vlen, qe te guxosh edhe nje perpjekje tjeter? Si urdheron, ia vlen, thote Luigji i Shenjti, tempulltaret e miratojne dhe e ndjekin ne shkaterrim, pasi ky eshte profesioni i tyre, si mund te justifikohej Urdhri i Tempullit pa kryqezate?
Flota e Luigjit i afrohet bregut egjiptian, per te sulmuar Damieten, bregu armik eshte nje njolle e vetme prej ushtave dhe hanxhareve, standarteve dhe flamujve, murojave dhe jataganeve, nje cete luftetaresh e madhe dhe madheshtore per tu pare, thote Joinville, kaloresiake, me armet, qe ne diell shkelqenin si ar. Luigji mund te priste, por ai e vendos, qe te zbarkoje me cdo kusht. >>Besniket e mi, ne do te jemi te pathyeshem, nese jemi te pandare ne vellazerine tone. Humbasim, e keshtu do te behemi martire. Fitojme, e keshtu emri i Zotit do te behet akoma me i madh.<< Tempulltaret nuk e besojne, por ata e kane mesuar, qe te luftojne per idealin, kjo eshte pamja, te cilen u duhet te japin. Ata do ta ndjekin mbretin ne cmendurine e tij mistike.
Zbarkimi arrin ne menyre te pabesueshme, saracenet leshojne ne menyre te pabesueshme Damieten, eshte kaq e pabesueshme, saqe mbreti ngurron, qe te shkele ne qytet, pasi ai nuk i beson paqes. Por eshte e vertete, qyteti eshte i tij, i tij bashke me thesaret e tij dhe njeqind xhamite e tij, te cilat ai menjehere i shnderron ne kisha te Zotit. Mepas ai duhet te marre nje vendim: a duhet te marshoje per ne Aleksandri apo per ne Kairo? Vendimi i mencur do te ishte Aleksandria, per ti marre Egjiptit nje port me rendesi jetike. Por ketu ben perpara shpirti i lig i ekspedites, vellai i mbretit, Robert i Artois, nje megalloman ambicioz, i etur per famen e shpejte, si te gjithe te lindurit e dyte. Ai keshillon, qe te drejtohen drejt Kairos, ne zemer te Egjiptit. Tempulltaret, deri tani te terhequr, shtrengojne grushtet ne xhepa. Mbreti i ka ndaluar luftimet e izoluara, por tani eshte Marshalli i Urdhrit, ai i cili e shkel ndalimin. Ai shikon nje flamur te mamelukeve te sulltanit dhe pellet: >>Mbi ta, ne emer te Zotit, se i padurueshem me eshte nje i tille turp!<<
Ne Mansurah ngujohen saracenet ne bregun tjeter te Krahut te Nilit, francezet perpiqen te ndertojne nje dige, per te krijuar nje kalim perroi, dhe e mbrojne ate me kullat e tyre levizese, por saracenet kane mesuar prej bizantineve artin e zjarrit grek. Zjarri grek ishte ne maje i trashe sa nje fuci, dhe bishti i tij ishte i gjate sa nje ushte, e keshtu vinte si nje rrufe dhe dukej si nje dragua fluturues. Dhe hidhte nje drite te atille, saqe ne kamp mund te shihje si ne mes te dites me diell.
Ndersa kampi i te krishtereve digjej zjarr, nje beduin tradhetar i tregon mbretit nje kalim perroi, per treqind franga te arta bizantine. Mbreti vendos te sulmoje, mbikalimi nuk eshte i lehte, shume te krishtere mbyten dhe i merr dallga tutje, ne bregun tjeter presin treqind kalores saracene. Por fundja turma ia arrin te dale tutje, tempulltaret kalerojne si gjithmone perpara, te ndjekur prej Kontit Artois. Kaloresit myslimane marrin arratine dhe tempulltaret presin pjesen tjeter te ushtrise. Por Konti Artois fugon me njerezit e tij, per t´iu vene pas armiqve.
Ne kete e siper mesyjne edhe tempulltaret, per te ruajtur nderin e tyre, por ata nuk mund ta arrijne dot me Artois, ai ka depertuar tashme ne kampin armik dhe ka kryer nje kasaphane. Myslimanet ia mbathin ne Mansurah. Artois vetem kete kishte pritur , tempulltaret perpiqen, qe ta ndalojne, frat Gilles, kryekomandanti i Urdhrit, e perkedhel me fjale, duke i thene, se ai kishte kryer tashme nje sipermarrje te tille madheshtore, nje nga me te medhajat, te cilat jane ndermarre ndonjehere ne token e pertejdetit. Me kot, qyfyrexhiu, konti i etur per fame i akuzon tempulltaret per tradheti dhe pretendon biles, nese ata dhe Johanniter do te kishin dashur, ato krahina do te ishin pushtuar me kohe, ai e kishte deshmuar tashme, se c´ishte ne gjendje te bente njeriu, po qe se do te kishte gjak ne damare. Kjo eshte shume per nderin e Urdhrit, tempulltaret nuk i mbeten pas njeriu, ata mesyjne qytetin dhe e pushtojne ate, i ndjekin armiqte deri ne muret ne fundin tjeter – dhe dikur vejne re, se jane ne ate e siper duke perseritur gabimin e Askalonit. Te krishteret – me tempulltaret sebashku – ishin te zene me plackitjen e pallatit te sulltanit, te pafete arriten te grumbulloheshin perseri dhe mesyjne mbi turmen e hallakatur te plackitesve. A mos valle kishin lejuar perseri tempulltaret te verboheshin nga makuteria e tyre? Te tjere nderkohe tregojne, se frat Gilles i kishte thene, para se ta ndiqte pas per ne qytet, Artois me nje luciditet stoik: >>Zot, vellezerit e mi dhe une nuk kemi frike dhe do Ju ndjekim pas. Por Ta dini, qe ne kemi dyshime, biles te medha, nese Ju dhe une do te kthehemi serish shendoshe.<< Sidoqe te jete, Kont Robert i Artois, Zoti e meshirofte, do te shpartallohej, sebashku me shume kalores te tjere trima, nder ta edhe dyqindetetedhjete tempulltare
Ishte me keq se nje humbje, ishte nje turp. E prape, ajo nuk do te rregjistrohet si e tille, biles as prej Joinville: Nje gje e tille ben vaki, kjo eshte bukuria e luftes.
Nen penden e zotit te Joinville, shume prej ketyre kasaphanave dhe gafave, shnderrohen ne valle te pademshmen, zbukurojne balete te vogla me disa koka te prera aty-ketu dhe shume te therritura ndaj Zotit ne qiell dhe me raste nje e qare e mbretit per ndonje prej besnikeve te tij, i cili sapo jep shpirt, vetem se e gjitha si e xhiruar ne Technicolor, me mbulesa te purpurta shale, kapistalle te arte, helmeta te shndritshme dhe shpata nen diellin e verdhe te shkretetires para detit ngjyre blu turkise, dhe kush e di, nese tempulltaret nuk i kishin perjetuar keshtu kasaphanat e tyre te perditshme.
Veshtrimi i Joinville leviz prej lart poshte ose prej poshte lart, sikur sapo bie nga kali apo sikur ti ngjitet perseri atij, dhe ai i permbledh skenat e vecanta, mirepo kronologjia e betejes i shpeton atij, e gjitha zberthehet ne dyluftime te vecanta, dhe jo rralle perfundimi mbetet i hapur. Joinville nxiton te ndihmoje Zotin e Vanonit, nje turk e godet ate me heshte, kali i tij shembet perdhe, Joinville fluturon me hark te madh mbi koken e hajvanit, cohet me shpate ne dore, dhe Messire Erard de Siverey (Zoti e meshirofte) ia ben me dore, qe te shpetoje veten ne nje shtepi te shkretuar, ata do te shkelen, fjale per fjale, me kembe nga nje trupe turqish, ngrihen te paplagosur, arrijne shtepine, ngujohen aty, turqit i mesyjne qe nga lart me heshta. Messire Frédéric de Loupey do te plagoset ne kurriz, >>dhe aq e madhe ishte plaga, saqe gjaku kerceu perpjete si tape shisheje<<, Siverney do te goditet me nje topuz ne fytyre, >>saqe hunda i ra siper buzes<<. Dhe keshtu me tutje, ne minuten e fundit vijne shpetimtaret, shtepia braktiset, veshtrimi kalon ne te tjera pjese te fushebetejes, skena te reja, te tjera vdekje dhe aksione shpetimi ne minuten e fundit dhe lutje me ze te larte te Messire Saint-Jacques. Dhe nderkohe therret i zellshmi Kont i Soissons, teksa shperndan me zell goditje topuzi: >>Seigneur de Joinville, le ti lejme keta Canaille te ulerasin, per Zot, per keto dite do te flasim prape, kur te jemi perseri ne rrethin e damave!<< E ndersa mbreti pyet, c´lajme kishte nga vellai i tij, te vajturin ne Ferr, Kont Artois, i pergjigjet frat Henry de Ronnay, kryetari i Urdhrit te Johanniter: >>Lajm i mire, pasi patjeter Kont Artois eshte tani ne Parajse.<< Levduar qofte Zoti per te gjitha, cka na dergon, thote mbreti, dhe lot te trashe i kullojne syve.
Jo gjithmone eshte balet, qofte zbukuruese, qofte gjakatare. Mjeshtri i Madh, Guillaume de Sonnac digjet i gjalle ne zjarrin grek, ushtrine e krishtere, si pasoje e eres se kufomave dhe mungeses se ushqimeve, do ta zeje skorbuti, flota e te shenjtit Luigj eshte e shpartalluar, mbretin do ta zeje skurra, saqe ai ne beteje, per te fituar kohe, i duhet te prese pantallonat. Damieta eshte e humbur, mbretereshes i duhet te merret vesh me saracenet dhe u paguan atyre peseqind mije pfund franceze per jeten e mbretit.
Por kryqezatat udhehiqen me fjalime kardinale. Ne Akon Luigji pritet si triumfator, i gjithe qyteti i del perpara me procesione te medha, sebashku me klerin, grate dhe femijet. Tempulltaret e mendojne metej dhe perpiqen, qe te hyjne ne bisedime me Damaskun. Luigji i bie ne ere, nuk e duron dot, qe te anashkalohet, e kap prej gryke Mjeshtrin e Madh para ambasadoreve te mbledhur te princave saracene, dhe Mjeshtri i Madh e kthen mbrapsht fjalen e dhene armiqve, gjunjezohet para mbretit dhe i pergjerohet, qe ta fale. Nuk mund te thuash, se kaloresit nuk do ia kishin dalur mbane, ata ishin te guximshem dhe sakrifikues, por mbreti i Frances i perul ata, per te stabilizuar pushtetin e tij – dhe prej te njejtes arsye pasardhesi i tij Filipi do ti dergoje ata nje gjysemshekulli me vone ne turren e druve.
Ne vitin 1291 Akon do te pushtohet prej saraceneve, dhe te gjithe banoret do te masakrohen. Resti i Mbreterise se Jeruzalemit ka marre fund. Tempulltaret jane te pasur, te shumte dhe te pushtetshem si asnjehere, por ne Token e Shenjte, ate per ta cliruar ata ishin nisur dikur, ne Token e Shenjte nuk ka me tempulltare.
Ata jetojne te mbuluar ne shkelqimin e pronave te tyre kudo ne Europe dhe ne Tempullin ne Paris, dhe ata enderrojne akoma per Esplanaden e Tempullit te Jeruzalemit ne kohet e lavdishme – kisha e bukur e Shen Marise ne Lateran, e ngjeshur plot me votivkapela dhe trofe fitoresh, te rrethuara nga farka te palodhura, pergatites kuajsh, vegja pelhurash dhe hambare dritherash, gjithashtu nje stalle me dymije kuaj, nje rremuje me pazhe, adjutante, mercenare turq, pelerinat e bardhe me kryqin e kuq, hajvanet gri te asistenteve, lajmetaret e sulltanit me turbane te medhenj dhe helmeta te lare ne flori, pelegrine, nje vajtje ardhje karrocash me kuaj dhe korrieresh, gjithashtu madheshtia e kasafortave plot, porti, prej urdhrave dhe dispozicioneve niseshin ngarkesa per token meme, ishujt, brigjet e Azise se Vogel...

Menjehere mu be e qarte, ate mbremje tek Pilade, gjate whisky-t te peste, te cilen Belbo ma detyroi formalisht, qe une kisha enderruar, sentimental (cfare turpi), por me ze te larte, dhe qe une duhet te kisha treguar nje histori te mrekullueshme, me pasion dhe me ndjenje, pasi Dolores kishte sy rrezatues, dhe Diotallevi, i cili i kishte lejuar vetes tashme te dytin tonic water, i kthente syte serafisht drejt qiellit, ose drej tavanit aspak sefirotik te barit, dhe mermeriste: >>Ndoshta ata ishin njekohesisht gjithcka, shpirtra te humbur dhe te shpetuar, kalores dhe kavaliere, bankiere dhe lypes...<<
>>Patjeter ishin ata te vecante<<, thoshte gjykimi i Belbos. >>Por pa me thoni Casaubon, a i keni per zemer ata?<<
>>Une po promovohem mbi ata, dhe ai, i cili promovohet mbi sifilizin, ne fund biles ka per zemer edhe spiroketet e zverdhur.<<
>>Ah, kjo ishte e bukur si ne film<<, psheretiu vajza Dolores. >>Po tani me duhet te shkoj, me vjen keq, me duhet akoma te terheq flete-volante per neser. Tek Marelli behet greve.<<
>>Kenaqu, qe mund t´ia lejosh kete vetes<<, tha Belbo, ngriti i lodhur njeren dore dhe i ledhatoi floket. Pastaj ai porositi ate, sic thoshte ai, whisky-n e fundit dhe vuri ne dukje:>>Eshte mesnate. Nuk me behet vone per te vdekshmit e zakonshem, por per Diotallevin. Pavaresisht, le ta perfundojme historine, dua te mesoj, si ishte puna me procesin. Kur, si, perse...<<
»Cur, quomodo, quando«, miratoi Diotallevi. >>Po, po!<<

[Pedro]

14.

Ai deklaronte, ai kishte kishte pare me syte e tij nje mbremje mepare, se si pesedhjete e kater vellezer te Urdhrit te sapopermendur me nje qerre ishin derguar per ne turren e druve, pasi ata te siperpermendurat gabime nuk donin ti pranonin, dhe ai kishte degjuar te thuhej, ata ishin djegur, dhe ai vete prej frikes, sepse kishte frike, ngaqe ai nuk do te mundej te qendronte kaq burrerisht, ata do ta digjnin, do te kishte pranuar dhe do te betohej, para te emeruarve zoterinj komisare dhe para cdokujt tjeter, e keshtu le te mos ia vinin veshin, qe, qe te gjitha gabimet, qe ia kishin mveshur Urdhrit, te ishin te verteta, dhe se ai, nese do t´ia kerkonin, biles do e kish pranuar, se kishte vrare vete te levduemin Zotin tone Jezu Krishtin.

Deklarate e tempulltarit Aimery de Villiers-le-Duc me 13.05.1310

Nje proces plot me boshlleqe, kundershtí, te panjohura dhe budallalleqe. Budallalleqet ishin me te dukshmet, dhe ngaqe ato me ishin te paqarta, i hodha ato me te panjohurat bashke. Ne ato dite te lumtura studimi une besoja akoma, qe budallalleqet krijokan te panjohura. Parmbreme, ne periskop, une mendoja, qe te panjohurat e tmerrshme, per te mos rene ne sy per te tilla, maskoheshin si marrezira. Sot une mendoj, qe bota eshte nje e panjohur e llojit te mire, e cila marrezine tone e ben te tmerrshme, pasi ajo tenton, qe te na shtyje drejt te vertetes se saj.

Tempulltaret nuk kishin me asnje qellim. Ose e thene me mire, ata e kishin kthyer mjetin ne qellim, ata administronin pasurine e tyre te pakufishme. S´eshte cudi, qe nje monark i fiksuar pas centralizmit, si Filipi i Bukuri, ti shikonte shtrember. Si mund te mbahet nje Urdher suveren nen kontroll? Mjeshtri i Madh kishte rangun e nje princi te nje gjaku, ai urdheronte nje ushtri, administronte prona tokash te pakufi, ishte i zgjedhur si kaizeri dhe zoteronte nje autoritet te pakontrolluar. Thesari i shtetit francez nuk gjendej ne duart e mbretit, porse ruhej ne tempullin e Parisit. Tempulltaret ishin depozituesit, prokuratoret dhe administratoret e nje kontoje ne ngarkim formalisht ne emrin e mbretit. Ata arketonin, paguanin, spekullonin me interesat, shkurt: ata silleshin si nje banke private, por me te gjitha privilegjet dhe lirite e nje banke shteterore. Edhe Mjeshtri i Thesarit i mbretit ishte nje tempulltar... A mund te qeverise seriozisht njeriu ne te tilla kushte?
Ate, te cilin nuk mund ta godasesh, duhet ta perqafosh. Filipi i kerkoi Urdhrit, qe ta emeronin si anetar nderi. Pergjigja ishte negative. Nje fyerje, te cilen nje mbret e mban vath ne vesh. Ai iu drejtua Papes dhe i propozon, qe te fuzionoje Tempulltaret me Johanniter, ne menyre qe Urdherin e ri mepas ta vinte nen komanden e te birit. Mjeshtri i Madh i Tempullit, Jacques de Molay, udhetoi nxitimthi qe prej Qiproje, ku ai nderkohe qeveriste si nje monark ne ekzil, dhe i parashtroi Papes nje memorandum, ne te cilin ai ne dukje parashtronte avantazhet, por ne fakt ngrinte dizavantazhet e nje fuzioni te tille. Pa pike turpi, Molay dha te kuptohej mes te tjerave, qe tempulltaret ishin me te pasur se johanniter, dmth fuzioni i vinte me per mbare njeres pale se tjetres, cfare shpirtin e kaloresve te tij do e demtonte shume. Molay e fitoi kete ndeshje te pare te lojes se filluar, ceshtja u mbyll ne arkive.
Tani mbeten vetem shpifjet, dhe ketu mbreti kishte krahet e lehta. Thashethemet mbi tempulltaret ishin per nje kohe te gjate ne qarkullim. Si do ti dukeshin ata francezit te mire, keta “kolonialiste”, te cilet vinin verdalle dhe mblidhnin Te dhjeten, pa i hequr gje vetes, nderkohe as edhe taksen e tyre te gjakut si ruajtes te Varrit te Shenjte? Sigurisht ishin edhe ata franceze, por edhe jo aq prej verteti, me teper pieds noirs ose, sic i thonin, poulains, kerrica. Ata e mbanin veten si ekzotike, me siguri merreshin vesh me njeri-tjetrin biles ne gjuhen e maoreve, me te cilen ishin mesuar. Ata ishin murgj, por zakonet e tyre shkretetiro-arrogante ishin te njohura, qe prej vitesh Papa Inocenti III kishte qene i detyruar te shkruante nje buletin De insolentia Templariorum. Ata kishin dhene nje betim varferie, por ata shfaqeshin me shkelqimin e nje kaste aristokratike, me makuterine e borgjezise se re dhe me paturpesine e nje trupe musketieresh.
Mjafton pak, qe nga thashethemi te kalohet ne pergojim, per te kaluar ne hedhje thumbash – homoseksuale, heretike, idolatore, te cilet i faleshin nje koke leshtore, per te cilen askush nuk e dinte, se nga vinte, por patjeter jo prej panteonit te besuesve te mire. Me siguri ndajne edhe sekretet e ismaeliteve, japin e marrin biles edhe me asasinet e Plakut te maleve... Filipi dhe keshilltaret e tij dijne, se si ti vejne keto fjale ne sherbim te tyre.
Pas Filipit qendrojne dy b.thelepiresit e tij djallezore, Marigny dhe Nogaret. Marigny eshte ai, i cili ne fund do te shtije ne dore pasurine e tempulltareve dhe do ta administroje per mbretin, derisa Johanniter do ta marin ate, nderkohe qe nuk eshte shume e qarte, kush do te perfitoje prej interesave. Nogaret, vulembajtesi i mbretit, me 1303 ishte strategu i incidentit ne Anagni, kur princi romak Sciarra Colonna kishte goditur me shpulle Papen Bonifatius VIII, nderkohe qe ky i fundit, brenda nje muaji, prej kesaj vdiq prej marazit.
Ne nje pike te caktuar shfaqet ne horizont njefare Esquie de Floryan. I plasur ne qeli per disa delikte te pasqaruara dhe i denuar me vdekje, ai na qenkej takuar gjoja me nje tempulltar te penduar, i cili priste edhe ai , qe ti pritej koka, dhe i kishte treguar atij gjera te tmerrshme. Perkundrejt fitimit te lirise dhe nje shume te mire parash, Floryan shet ate, cka di. Ajo, cka ai din eshte ajo, cka nderkohe qe te gjithe mermerisin. Por tash prej mermeritjes do te kalohej ne deshmi para gjyqit. Mbreti, zbulimin sensacional te Floryan, e ndan me Papen, i cili tani eshte Klementi V., po ai, qe e kishte zhvendosur Papatin ne Avignon. Papa nuk e din me siguri, nese duhet ta besoje, sidoqe te jete ai e din, qe nuk eshte e lehte, qe te perzihesh ne ceshtjet e tempulltareve. Por me 1307, ai jep Placet-in e hapjes se nje hetimi zyrtar. Molay do te informohet, por ai e jep veten te qete. Ai merr pjese akoma ne ceremonite zyrtare ne krah te mbretit, si princ nen princin. Klementi e zgjat procesin ne pambarim, mbreti dyshon, se Papa kerkon tu jape kohe tempulltareve, qe te zhduken. Ketu ai gabohet si jo here tjeter, tempulltaret pijne dhe mallkojne akoma, pa ua kapur truri, neper keshtjellat e tyre. Dhe kjo eshte e panjohura e pare.
Me 14 shtator 1307, mbreti dergon mesazhe te mbyllura ne te gjitha kontete dhe provincat e mbreterise me urdhrin, qe tempulltaret te arrestohen kudo dhe pasurite e tyre te sekuestrohen. Ne mes nxjerrjes se urdhrit dhe arrestimit kalon nje muaj i tere, por sic duket tempulltaret nuk i bien fare ne te. Ne mengjesin e 13 tetorit do te rrethohen qe te gjithe dhe – tjeter e panjohur – qe te gjithe dorezohen pa lufte. Dhe te mendosh, se ne ditet e meparshme, nenpunesit e mbretit, per te qene te sigurte, qe gjate sekuestrimit te mos u shpetoje asgje, kishin bere nje tip inventari te pasurise te tempulltareve, ne te gjithe vendin, me argumentime foshnjore administrative. Dhe tempulltaret nuk kishin vene re gje – merreni me rehatllik, zoti taksambledhes, shikoni rreth e rrotull, ku te doni, ndjehuni si ne shtepine tuej...
Kur e merr vesh Papa per arrestimin, ai perpiqet me nje proteste, por tani eshte shume vone. Komisaret mbreterore kishin filluar tashme, qe te punonin me dare dhe pinceta, dhe shume prej tempulltaret tashme nen tortura kishin pranuar. Tash ata do t´iu dorezohen edhe inkuizitoreve, te cilet edhe pse asokohe akoma nuk e perdornin zjarrin, por behet edhe pa te. Te kallezuarit perserisin kallezimet e tyre.
Dhe kjo eshte e panjohura e trete: Patjeter eshte perdorur tortura, biles nga me te rendat, nese ne to kane vdekur tridhjete e gjashte tempulltare, por ketyre burrave te hekurt, te cileve ishin te mesuar, ti benin balle turqve te tmerrshem, nuk u ben balle asnje xhelat i mbretit. Ne Paris vetem kater prej njeqind e tridhjete e tete tempulltareve refuzojne te pranuarit. Qe te gjithe te tjeret pranojne, perfshire edhe Jacques de Molay.
>>Por cfare pranojne ata valle?<< pyeti Belbo.
>>Ata pranuan pikerisht ate, cka shkruhej ne urdher-arrestin. Deponimet e tyre nuk ndryshojne pothuaj fare prej njeri-tjetrit, te pakten ne France dhe Itali. Ne Angli perkundrazi, ku asnje nuk deshiron ne te vertete, qe t´iu beje procesin, edhe pse ne deklaratat shfaqen te njejtat akuza, prape se prape ato iu mvishen deshmitareve te jashte Urdhrit, te cilet vetem raportojne, cka dinin prej thashethemeve. Me nje fjale, tempulltaret pranojne vetem atje, ku dikush deshiron, qe ata te pranojne, dhe vetem ate, cka duan te degjojne prej tyre.<<
>>Proces normal inkuizicioni<<, tha Belbo. Te ketij lloji kemi pare tashme edhe te tjere.<<
>>Prape se prape qendrimi i te akuzuarve eshte bizarr. Aktakuza thoshte, kaloresit, gjate ritualeve te tyre te iniciimit kishin mohuar tre here Krishtin, kishin peshtyre mbi kryq, ishin zhveshur dhe kishin lene te putheshin in posteriori parte spine dorsi, dmth ne prapanice, pastaj mbi kerthize dhe ne buze, in humane dignitatis opprobrium; se fundmi ata, thote teksti i aktakuzes, i ishin dhene bashkefjetjes me njeri-tjetrin, te gjithe sebashku. Orgjia. Pastaj atyre u ishte vene perpara nje koke djalli leshtore dhe ata ishin detyruar ti faleshin asaj. Dhe si u kundervihen ata ketyre fajesimeve? Geoffrey de Charney, po ai, i cili me vone do te digjej ne turren e druve sebashku me Jacques de Molay, thote, po, ka patur edhe raste, qe ai te kete mohuar Krishtin, por vetem nepermjet buzeve, jo me gjithe zemer, dhe ai nuk mund te kujtohej, nese kishte peshtyre mbi kryq, pasi ate mbremje, cdo gje kishte ndodhur shume shpejt. Persa i perkiste puthjes ne prapanice, po, edhe kjo i kishte ndodhur atij, dhe ai e kishte degjuar Preskepterin e Auvergne te thote, ne fund te fundit qenkej me mire, te bashkoheshe me vellezerit, sesa te kompromentoheshe me nje grua, por ai vete nuk kishte kryer asnje mekat mishtor me kalores te tjere. Shkurt, robi pranon, por na paska qene vetem nje loder, askush nuk kishte besuar seriozisht, te tjeret ndoshta e kane bere, por une jo, une e kam bere vetem prej miresjelljes... Jacques de Molay, Mjeshtri i Madh, pra jo me i fundit i bandes, thote, ai, teksa i kishin mbajtur kryqin per ta peshtyre, kishte bere gjoja sikur, por kishte peshtyre pertoke. Ai e pranon, qe ritualet e iniciimit, pak a shume keshtu kishin pervijuar, por sic e kerkon edhe rastesia – ai nuk mund ta thoshte sakte, pasi ai, ne te gjithe karrieren e tij, vetem pak vellezer kishte iniciuar. Nje tjeter thote, ai e kishte puthur Mjeshtrin, por jo ne te ndenjura, porse vetem ne buze, prape se prape Mjeshtri pastaj e kishte puthur ate ne te ndenjura. Disa pranojne me teper se c´nevojitet: ata jo vetem e kishin mohuar Krishtin, por edhe kishin thene, ai qenkej nje kriminel, ata kishin mohur virgjerine e Marias, dhe mbi kryq biles kishin urinuar, dhe kjo jo vetem ne diten e iniciimit te tyre, por edhe gjate javes se pashkeve; ata nuk besonin ne sakramente, dhe ata nuk ishin mjaftur vetem me faljen ndaj Bafometit, por edhe ndaj djallit vete ne shembelltyren e nje maceje...<<

......................................vazhdon.

[Pedro]

...........................vazhdimi.

Jo me pak grotesk, edhe pse jo dhe aq i pabesueshem, eshte baleti, qe me pas fillon mes mbretit dhe papes. Papa kerkon ta marre ceshtjen ne dore, mbreti i del perpara, qe ta drejtoje procesin i vetem, Papa deshiron ta mbylle Urdhrin perkohesisht, qe te ndeshkoje fajtoret, dhe me pas ta rinovoje ne pastertine fillestare, mbreti deshiron, qe skandali te marre dhene dhe procesi te perfshije Urdhrin ne teresine e tij, ne menyre qe ai te mund ta shpartalloje ate perfundimisht, politikisht dhe religjioz, por mbi te gjitha financiarisht.
Se fundi shfaqet nje dokument, i cili eshte nje kryeveper e jurisprudences. Magjister te shumeditur te teologjise vendosin, te denuarve nuk do u njihej asnje mbrojtje, per te mos arritur puna aty, qe ata te terhiqnin pohimin; ngaqe ata kishin pranuar, nuk qenkej e nevojshme, qe te hapej nje proces, mbreti duhet te veproje kundrejt dispozitave, nje proces behej vetem atehere, kur kishte medyshje, dhe per medyshje ketu as qe behej fjale. >>Atehere perse tu jepej atyre nje avokat, pervec se per te mbrojtur mekatet e pranuara, duke qene se evidenca e fakteve e verteton krimin e tyre?<<
Duke qene se ekziston rreziku, qe procesi ti shkase mbretit dhe te kaloje ne duart e Papes, mbreti dhe Nogaret nxjerin perpara nje ceshtje sensacional. Nje afere, e cila perzien Peshkopin e Troyes, i cili mbi bazen e kallzimit te nje intriganti misterioz, te njefare Noffo Dei, do te akuzohet per herezi. Me vone del, qe ky Noffo Dei ka genjyer – per shkak te se ciles ai me vone do te varet – por gjer atehere mbi peshkopin e shkrete do te derdhen akuza zyrtare per sodomi, sakrilegj dhe fajde. Te njejtat, me te cilat akuzohen edhe tempulltare. Ndoshta mbreti deshiron me kete t´ua beje te qarte bijve te Frances, se kisha nuk kishte asnje te drejte, qe te gjykonte tempulltaret, pasi ata vete nuk ishin imune ndaj mekateve, ose ai kerkon thjeshte vetem ti jape Papes nje paralajmerim. E gjitha eshte nje histori teper obskure, nje loje e patejdukshme mes policise dhe sherbimeve sekrete, mes infiltrimeve dhe denoncimeve... Papa bie ne Bredouille dhe me ne fund lejon, qe shtatedhjete e dy tempulltare te merren ne pyetje, te cilet nen pyetje perforcojne, cka kishin pranuar ne torture. Por Papa beson ne pendimin e tyre dhe luan karten e betimit, qe te mund ti fale.
Tani ketu ndodh edhe dicka tjeter – dicka enigmatike, e cila shfaqte nje nga pikat, te cilat une duhej ta sqaroja ne dizertacionin tim, teksa une e shihja veten time te endej sa andej-kendej, mes burimeve kontroverse: Akoma nuk e kishte marre Papa me se fundi, pas mundimeve te shumta, kujdestarine mbi tempulltaret, ai i dorezon ata perseri tek mbreti. Une nuk e kam kuptuar kurre, se cfare ka ndodhur aty. Molay terheq pohimin e tij, Klementi i ofron atij mundesine, qe te mbrohej, dhe dergon tre kardinale per ta marre ate ne pyetje. Me 26 nentor 1309 Molay ndermerr nje mbrojte te hollesishme te Urdhrit dhe pastertise se tij, nderkohe qe ai permend deri ne kercenimin e te akuzuarve, mepas ai do te vizitohet nga nje i derguar i mbretit, te njefare Guillaume de Plaisan, te cilin ai mban per shok, pranon prej tij keshilla obskure dhe me 28 te te njejtit muaj jep nje shpjegim teper te dobet: Ai qenkej vetem je kalores i varfer e i pashkolle, thote ai, dhe kufizohet vetem ne numerimin e meritave (qe nderkohe shtriheshin ne nje kohe tejet te shkuar) te Urdhrit te Tempullit, te lemoshave, qe ai ka shperndare, taksen e luftes, te cilen ai e ka mbledhur ne Token e Shenjte, e keshtu me rradhe. Ne keto e siper vjen edhe Nogaret dhe kujton mbi kontaktet me teper se miqesore, qe Urdhri kishte patur me Saladinin – ketu nderkohe do te jemi tek insinuacionet e nje krimi te tradhetise se larte. Justifikimet e Molay tingellojne si te zena ne turp, ai burre, i cili qe prej dy vitesh dergjet ne burg, shfaqet ne kete deklarate vetem si nje tufe nervash, por si nje tufe nervash ishte treguar ai tashme menjehere pas arrestimit. Ne nje deklarate te trete, ne mars te vitit pasues, Molay ndjek nje strategji tjeter: Ai nuk thote dhe nuk do te thote asgje, vetem para Papes.
Nderim skene, kete rradhe ne dramen epike. Ne prill te 1310 peseqind e pesedhjete tempulltare kerkojne te degjohen ne mbrojtje te Urdhrit te tyre, vene ne dukje torturat, nen te cilat u ishte shtrenguar pohimi i tyre, mohojne dhe kundershtojne te gjitha pikat e aktakuzes si shpifje te paqendrueshme. Por mbreti dhe Nogaret marrin vesh nga zanati i tyre. Disa tempulltare terheqin pohimet? Aq me mire, atehere ata jane per tu konsideruar si te pandreqshem dhe beseshkale – si relapsi, nje akuze e tmerrshme ne te gjitha koherat – ngaqe ata hundeperpjete pergenjeshtrojne, ate qe ata tashme kane pohuar. Vetem ai, i cili pranon dhe pendohet, mund te falet dhe jo ai, i cili nuk tregon aspak pendese, duke terhequr pohimin e tij, dhe duke shkelur betimin thote, ai nuk ka pse te pendohet. Dyzet e kater beseshkale do te denohen me vdekje. Reaksioni i te burgosurve te tjere mund te merret me mend kollaj: Kush pranon, mbetet i gjalle, edhe pse ne burg, e kush mbetet i gjalle, mund te shpresoje akoma. Kush nuk pohon ose e terheq pohimin, shkon ne turren e druve. Te peseqindte pergenjeshtruesit, qe jetojne akoma, terheqin pergenjeshtrimin.
Pendestareve u dalin llogarite mire, pasi me 1312 ata, te cilet nuk kane pohuar, do te denohen me burgim te perjetshem, kurse pendestaret do te lihen te lire. Filipi nuk kishte ndonje interes ne nje masaker, ai donte vetem te shperndante Urdhrin. Kaloresit e liruar, te dermuar ne trup e ne shpirt prej kater deri pese vjet burg, zhduken te heshtur ne urdhera te tjera, ata duan vetem te harrohen, dhe kjo e zhdukur, kjo shkrirje do te peshoje akoma per nje kohe te gjate mbi legjenden e mbijeteses se fshehte te Urdhrit.
Jacques de Molay kerkon perseri, qe te degjohet prej Papes. Klement therret nje koncil, ne Vjene anno 1311, por pa e ftuar Molay. Ai sanksionon shkrirjen e Urdhrit dhe ua jep pasurite e tyre johanniter-ve, edhe pse per njefare kohe ato do te administrohen prej mbretit.
Tre vjet kalojne, me se fundi arrihet ne nje marreveshje mes mbretit dhe papes, dhe me 19 Mars Anno Domini 1314, ne sheshin para Notre Dame ne Paris, Molay do te denohet me burgim te perjetshem. Teksa ai pret vendimin, ate e pershkon papritmas nje vale dinjiteti. Ai kishte pritur, qe Papa do t´ia lejonte, qe te justifikohej, ai e ndjen veten te tradhetuar. Ai e di shume mire, po qe se ai pergenjeshtron edhe njehere, edhe ai do te behet nje relapsus beseshkale. Cfare i kalon atij neper koke, pas gati shtate vjet te priture per vendimin? A rikthehet ai ne guximin e paraardhesve te tij? A vendos ai, qe, i derrmuar sic eshte, dhe me prespektiven, qe ditet e tij ti perfundoje i murosur i gjalle dhe i cnderuar, po aq mire tanime mund ti dhuroje vetes nje vdekje te bukur? Ai shpall pafajesine e tij dhe te vellezerve te tij dhe thote, tempulltaret kishin bere vetem nje krim: Ata prej frikes paskeshin tradhetuar Tempullin. Ai nuk bente me lojen e tyre.
Nogaret ferkon duart: per krim zyrtar denim zyrtar – dhe perfundimtar – me procedim te shpejte. Ashtu si Molay u suoll edhe Geoffrey de Charnay, Preskepteri i Normandise. Mbreti vendos po ne te njejten dite: Nje turre drush do te ngrihej ne maje te Ile de la Cité. Me perendimin e diellit Molay dhe Charnay do te digjeshin.
Sipas gojedhenes, Mjeshtri i Madh, para se te vdiste, duhet te kete profetizuar rrenimin e perndjekesve te tij. Dhe ne te vertete Papa, mbreti dhe Nogaret vdesin po ne te njejtin vit. Per sa i perket Marigny, pas vdekjes se mbretit, ai u dyshua per pervetsim. Armiqte e tij e akuzuan per herezi dhe e cuan ne litar. Shume veta filluan ta shikonin Molay si nje martir. Dante e ka pershkruar zemerimin e shume bashkekohesve mbi perndjekjet e tempulltareve.
Ketu mbaron historia dhe fillon legjenda. Ne nje kapitull te tyre thuhet se, kur Luigji XVI u gijotinua, nje i panjohur paskesh kercyer mbi pod dhe kishte thirrur: >>Jacques de Molay, haku yt u mor!<<

Kjo pak a shume ishte historia, te cilen une e tregova ate mbremje tek Pilade, e gjitha duke u nderprere prej degjuesve te mi.
Keshtu ne nje pike te caktuar Belbo me pyeste: >>Atehere kjo... jeni i sigurte, qe kete Ju nuk e keni lexuar tek Orwell, ose tek Koestler?<< Dhe diku tjeter: >>E pra, kjo eshte tamam si tek... he, si e quajne edhe njehere ate me revolucionin e tij kulturor?...<< Diotallevi komentonte pastaj cdo here: >>Historia magistra vitae<<, ndersa Belbo i thonte:>>He, he, nje kabbalist nuk beson tek historia<<, dhe ai, i palekundshem:>>Pikerisht, cdo gje perseritet ne rreth, historia eshte mesuesja e jetes, sepse ajo meson, se ajo nuk ekziston. Ndersa permutacionet vlejne.<<
>>Por cdo gje tek gjithcka<<, tha Belbo se fundmi, >>por cfare lloj njerezish ishin pra keta tempulltaret? Ne fillim na u paraqiten si seargeants ne ndonje film te John Ford, me pas si derra, pastaj si kalores ne nje miniature te vjeter, pastaj si vete bankieret e Zotit, te cilet iu perkushtohen bizneseve te tyre te pista, pastaj perseri si nje ushtri e mundur, pastaj si ndjekes te ndonje sekti luciferian dhe me ne fund si martire te mendimit te lire... C´ishin keta?<<
>>Duhet te kete patjeter ndonje arsye, qe ata u kthyen ne mite. Ndoshta ata ishin te gjitha bashke. Cfare ishte kisha katolike, mund te pyese nje historian prej Marsi ne vitet tremije, kush ishin te krishteret? Ata, te cilet e leshonin veten te haheshin prej luanit, apo ata, te cilet goditen heretiket? Te gjitha bashke.
>>Por te gjitha keto gjera te keqija, per te cilat ata akuzohen, a i kishin kryer ata, apo jo?<<
>>E bukura eshte, qe vete idhtaret e tyre, e kam fjale per Neotempulltaret e epokave te ndryshme, kesaj pyetjeje i pergjigjen me: po. Justifikime ka plot. Teza e pare: behej fjale per prove guximi – sipas motos: ne do te jesh nje tempulltar, atehere na e demonstro, qe ti je burre, peshty mbi kryq, dhe ne do ta shohim, nese do te te bjere rrufeja e Zotit mbi ty; nese hyn ne Urdher, duhet ti jepesh vellazerise me mish e shpirt, atehere leri te te pythin te ndenjurat. Teza e dyte: atyre iu eshte kerkuar, qe ta mohojne Krishtin, ne menyre qe te shihnin, se si do te silleshin, po qe se do te binin ne dore te saraceneve. Nje teze idiote, per mendimin tim, pasi nuk i mesohet tjetrit, se si ti qendroje torturave, duke e lene te beje pikerisht ate gje, edhe pse simbolikisht, cka torturuesi kerkon prej tij. Teza e trete: tempulltaret ne orient kishin rene ne kontakt me heretiket manikej, te cilet e perbuznin kryqin, pasi ai ishte instrumenti i torturimit te Zotit, dhe ata predikonin, njeriu duhej ti menjanohej botes dhe te hiqte dore prej marteses dhe pasardhesve. Nje ide tipike per shume herezi ne shekujt e pare, e cila me vone shfaqet edhe tek katharsiset – dhe ka nje rryme te tere te tradites, sipas se ciles tempulltaret ishin ushqyer thelle me katharsizmin. Kjo do te shpjegonte edhe Sodomine, edhe kur ajo ishte vetem simbolike. Le ta marrim se, kaloresit ishin influencuar prej ketyre heretikeve: ata sigurisht nuk ishin intelektuale; pak nga naiviteti, pak nga snobizmi ata qendisin nje folklor privat, i cili i dallonte nga kryqtaret e tjere. Ata i praktikojne ritualet e tyre si gjeste njohjeje, pa pyetur shume, se c´domethenie kishin.<<
>>Po Bafometi?<<
>>Shikoni, ne shume deponime eshte ne fakt fjala per nje figura Baphometi, por ndoshta mund te kemi te bejme edhe me nje gabim te shkruajtesit te pare, i cili pastaj e ka perseritur ne te gjitha dokumentet, nderkohe qe dokumentet jane manipuluar. Ne raste te tjera dikush flet per Muhamedin (istud caput vester deus est, et vester Mahumet – kjo koke eshte Zoti juaj dhe Muhamedi juaj), dhe kjo do te thoshte, qe tempulltaret i kishin pergatitur vetes nje liturgji synkretistike. Ne disa deponime thuhet gjithashtu, atyre iu eshte kerkuar te therrasin “Yalla”, cka mund te kete qene “Allah”. Por myslimanet nuk adhurojne asnje portret te Muhamedit, atehere kush tjeter mund ti kete influencuar tempulltaret? Ne deponimet thuhet, shume veta i kishin pare keto koka, dhe ndonjehere ne vend te nje koke eshte nje perendi e rreme, prej druri, me kacurrela, e lare ne flori, dhe gjithmon me mjekerr. Sic duket, inkuizitoret disa prej ketyre kokave i kishin gjetur dhe ua kishin treguar te hetuarve, por ne fund nuk ka mbetur asnje gjurme prej tyre, te gjithe i kane pare ato, asnje nuk i ka pare ato. Si historia me macen: disa kane pare nje ne ngjyre gri, disa nje te kuqe, te tretet nje te zeze. Por perfytyroni nje hetim me hekura te skuqur. A ke pare gjate iniciimit tend nje mace? Sigurisht, pse edhe jo, ne nje hambar tempulltaresh me te gjitha rezervat, te cilat duhet te ruheshin prej minjve, duhet te kete geluar prej maceve. Asokohe macja ne Europe nuk ishte shume e perhapur si kafshe shtepiake, por ne Egjypt po. Kush e di, ndoshta tempulltaret mund te kene mbajtur mace neper shtepira, perkunder zakoneve te njerezve te mire, te cilet macet i shikonin si kafshe te dyshimta. E keshtu mund te kete qene edhe me kokat e Bafometeve, ndoshta ato ishin reliquiare ne formen e nje koke, te tilla kishte asokohe. Natyrisht ka edhe njerez, te cilet pretendojne, Bafometi qenkej nje figure alkimiste.<<
>>Alkimia eshte gjithnje ne mes<<, tha Diotallevi me bindje. >>Ndoshta tempulltaret dinin sekretin, se si te besh flori.<<
>>Patjeter, qe e dinin ate<<, tha Belbo.>>Te mesysh nje qytet saracen, te therresh gra dhe femije dhe te mbledhesh gjithcka, cka mund te gjesh... Ne te vertete e gjitha eshte nje histori teper e ngaterruar.<<
>>Ndoshta edhe ata kishin nje rremuje te ngaterruar ne kokat e tyre, e kuptoni? E c´u hyjne atyre ne pune debatet doktrinore? Historia eshte plot me histori te elitave te ketilla, te cilat gdhendnin stilin e tyre vetjak, nje cike llafazane, nje cike mistike, as ata vete nuk e dinin, se cfare benin... Natyrisht eshte edhe shpjegimi ezoterik: Ata e dinin shume mire, se cfare benin, ata dinin gjithcka, ata ishin apostuj te misterit oriental, biles edhe e puthura e b.thes kishte nje prapakuptim iniciatimi.<<
>>Ma shpjegoni njehere, se cfare prapakuptimi iniciatimi kishte puthja e b.thes?<<, tha Diotallevi.
Disa ezoterike moderne pretendojne, tempulltaret i ishin drejtuar mesimit indian. Puthja ne te ndenjura ka sherbyer per te zgjuar gjarprin Kundalini, nje fuqi kozmike, e cila qendron ne rrenjet e shtylles kurrizore, ne gjendrat e organeve seksuale, dhe ajo, kur te jete zgjuar, arrin epifizen... <<
>>Ate te Descartes?<<
>>Po, besoj, dhe aty ajo pastaj duhet te hapte ne balle nje sy te trete, syri i te shikuarit direkt ne kohe dhe hapesire. Prandaj edhe sot e kesaj dite kerkohet sekreti i tempulltareve.<<
>>Filipi i Bukuri duhet te kishte djegur me mire ezoteriket moderne, e jo keta djallushe te mjere.<<
>>Po, por ezoteriket moderne nuk kane asnje groshe.<<
>>E shikoni pra, se c´historira degjon njeriu<<, perfundoi Belbo. >>tani e kuptoj me ne fund, perse keta tempulltaret shetisin neper kokat e te marreve te mi.<<
>>Besoj, e gjitha eshte paksa si historia e juaj e mbremshme. Nje silogjizem e ngaterruar, e mbrapshte. Sillu si budalla, dhe ti do te behesh i patejdukshem per jete te jeteve. Abrakadabra, Mene Tekel Upharsin, Pape Satan Pape Satan Alepe, le vierge le vivace et le bel aujourd´hui sa here, qe nje poet, nje predikues, nje potentat ose magjistar ka leshuar ndonje psheretime te pakuptimte nga vetja, njerezimi kalon me shekuj te tere, qe te zbukojne mesazhin e tij. Tempulltaret mbeten te pazbulueshem per shkak te konfuzionit, i cili zoteronte ne kokat e tyre. Prandaj edhe adhurohen prej shume vetave.<<
>>Nje shpjegim pozitivist<<, tha Diotallevi.
>>Po, ndoshta une jam nje pozitivist<<, thashe une. >>Me nje operacion te vogel ne epifize dhe Tempulltaret do te ishin bere kollaj Johanniter, dmth njerez normale. Lufta shkaterron qarkullimin e gjakut ne tru, duhet te jete gjemimi i topave, ose zjarri grek. Shikoni gjeneralet.<<

Ishte ora nje e nates. Diotallevi perkundej, i dehur nga tonic water. Ne u ndame. Une isha argetuar shume. Ata gjithashtu. Ne nuk e dinim akoma, qe kishim filluar, qe te luanim me zjarrin grek, i cili djeg dhe gllaberon

[Pedro]

15

Erars de Syverey me dist: »Sire, se vous cuidiés que je ne mi hoir n'eussiens reprouvier, je vous iroie querre secours au conte d'Anjou, que je voi là en mi les chans.« Et je li dis: »Mes sires Erars, il me semble que vous feriés vostre grant honour, se vous nous aliés querre aide pour nos vies sauver; car la vostre est bien en avanture.«

(Erard de Siverey me foli mua: >>Sire, nese Ju e keni merak, qe as une e as pasardhesi im prej kesaj te mos cnderohem, do te shkoj, qe te te marr ndihme per Ju tek konti Anjou, te cilin po e shoh ne mes te fushave.<< E une i fola atij: >>Messire Erard, me duket, Ju keni per ta nderuar veten Tuaj, pra shkoni, qe te merrni ndihme per jetet tona, pasi edhe e Juaja eshte shume ne rrezik.<<)

Joinville, Histoire de Saint Louis, 46, 226

Pas mbremjes se tempulltareve, une kisha me Belbon vetem biseda fluturimthi ne barin, ne te cilin une shkoja gjithnje e me rradhe, pasi punoja mbi dizertacionin tim.
Nje prej diteve ishte vendosur nje demonstrate e madhe kunder komploteve puciste te neofashisteve, e cila duhet te fillonte ne universitet dhe tek e cila, sic ishte e zakonshme ahera, ishin thirrur te gjithe intelektualet antifashiste. Prezence e madhe policie, por sic dukej, ishte rene dakort, qe e gjitha te lihej te zhvillohej. Tipike per ato kohe: nje demonstrate pa leje, por per sa kohe nuk ndodhte ndonje gje e shemtuar, forcat e rendit do te mjaftoheshin duke vezhguar dhe bere kujdes, qe e majta (asokohe kishte shume kompromise territoriale) te mos kalonte disa kufij, te cilat ne menyre imagjinare kalonin mes qendres se Milanos. Ne pjesen jugore te qytetit te vjeter dominonte levizja e protestes, pertej Largo Augusto dhe ne te gjithe zonen rreth Piazza San Babila qendronin fashistet. Kur dikush kalonte kufirin, kishte rremuja, pendryshe nuk ndodhte gje, si mes zbutesit dhe luanit. Ne zakonisht besojme, se zbutesi po sulmohet prej luanit te inatosur, te cilin ai pastaj e zmbraps duke fshikelluar kamzhikun ose me nje krisme pistolete. Gabim: kur luani vjen ne arene, ai eshte tashme i nginjur dhe i zbutur me droge, dhe nuk kerkon te sulmoje askend. Si cdo kafshe, ai ka rreth e rrotull tij nje zone sigurie, jashte se ciles mund te ndodhe c´te doje, pa levizur fare nga vendi. Kur zbutesi ben nje hap brenda zones se luanit, luani hungerin, pastaj zbutesi ngre kamzhikun, por ne te vertete ai ben nje hap prapa (sikur te merrte vrull per nje kercim), dhe luani qetesohet perseri. Nje revolucion i simuluar duhet te kete rregullat e tij.
Une kisha vajtur ne demonstrate, por pa iu bashkuar ndonje grupi te caktuar politik. Une qendrova ne anesore, tek Piazza Santo Stefano, aty ku takoheshin te paorganizuarit, njerezit e gazetave dhe shtepive botuese, intelektuale dhe artiste, te cilet kishin ardhur, qe te shprehnin solidaritetin e tyre. E gjithe kopeja e barit te Pilades.
Pa e pare u gjenda prane Belbos. Ai ishte ne shoqerine e nje gruaje, me te cilen une e kisha pare ate shpesh tek bari i Pilades, keshtu qe e mora me mend, se ajo ishte shoqja e tij ( ajo u zhduk me vone – sot une e di perse, pasi neper file kam lexuar tregimin mbi Doktor Wagner).
>>Edhe Ju ketu?<< pyeta une.
>>Deshironit gje?<< Ai qeshi ne siklet. >>Njeriu duhet te beje dicka per sherimin e shpirtit te tij. Crede firmiter et pecca fortiter... A nuk Ju kujton kjo skene dicka?<<
Une pashe rreth e rrotull. Ishte nje mbasdite me diell, nje prej atyre diteve, ne te cilat Milano eshte e bukur, me fasadat e sajte verdha nen nje qiell te brishte blu metalik. Policat para nesh ishin te blinduar nen helmetat e tyre dhe mburojat plastike, te cilat dukeshin te vezullonin si te hekurta, teksa nje komisar ne civil, por me rripin trikolor rreth trupit, bente tutje-tehu ne frontin e te tijve. Veshtrova pas meje majen e turmes: demonstrantet ishin vene ne levizje, por me hap te matur, rradhet ishin te ngjeshura, por te crregullta, si serpentina, turma dukej si nje furce teli me flamujt e tyre, standartet, shkopinjte dhe banderolat. Grupeza te padurueshem u shkonin mbrapa koreve ritmike te parrulave. Pergjate kraheve te turmes patrullonin te ashtuquajturit Katanga, luftetare te maskuar me shami te kuqe para fytyre, kemishe me ngjyra te ndezura dhe me rripa te gjere plot me percina mbi jeans, te cilet ishin rrahur me vaj e me uthull; edhe hunjte e gjate, te cilet i mbanin ne duar, te kamufluar si flamuj te mbledhur, dukeshin si elemente te nje palete, une mendova pavullnetshem ne Dufy dhe ngjyrat e tij te gjalla. Prej Dufy me shkoi mendja per asociacion tek Guillaume Dufay. Kisha pershtypjen, se po jetoja ne nje miniature te vjeter, nder kureshtaret ne ane te rruges besoja te kisha pare nja dy zonja, krijesa androgjene, te cilat ishin ne pritje te festes se madhe te mendjemadhesise, e cila iu ishte premtuar... Te gjitha keto me kaluan rrufeshem ne koke, une kisha ndjenjen e nje déja vu, sikur po shikoja dicka te vjeter te njohur, vetem se nuk e dija, se cfare ishte.
>>A nuk eshte kjo marrja e Askalonit?<< pyeti Belbo.
>>Per Zot dhe Messire Saint-Jacques!<< me doli nje britme. >>Ju keni te drejte, eshte me te vertete armata e kryqtareve! Une jam i sigurte, se disa prej ketyre sot ne mbremje do te vene ne Parajse!<<
>>Po<<, tha Belbo, >>vetem se ceshtja eshte, ne cilen ane jane saracenet.<<
>>Policia eshte teutonike<<, vura re une, >>kaq teutonike, saqe ne mund te ishim hordhite e Aleksander Nevskit, por ndoshta une po ngaterroj tekstet me njeri-tjetrin. E shikoni ate grupin atje, ata duhet te jene njerezit e Kontit Artois, ata po dridhen prej deshires per beteje, se e padurueshme eshte per ta ky turp, tash po i mesyjne armiqte e tyre me britma kercenuese.<<
Ne kete moment ndodhi perleshja. Nuk mund te kujtohem me dhe aq mire, turma kishte bere perpara, nje grup aktivistesh me zinxhira bicikletash dhe me maska fytyre kishte filluar, qe te shtynte ballin e policise, per te shperthyer ne Piazza San Babila, duke bertitur me kore parrullash agresive. Luani reagoi, kete rradhe me nje vendosmeri te dukshme. Rradha e pare e ballit u hap dhe u shfaqen ujehedheset. Nga pararoja e turme fluturuan guret e pare, te parat sfera te hekurta fshikellonin ajrin, nje trupe policash mesyne, duke rrahur brutalisht, ne turme dhe turma filloi te lekundej. Ne kete moment zhurmoi qe larg, prapa prej Via Lagheto, nje krisme. Ndoshta ishte vetem nje gome e plasur, ndoshta nje fishekzjarre, ndoshta ishte nje nje krisme e vertete pistolete, e leshuar prej njerit prej atyre “autonomeve”, te cilet ca vite me vone do te perdornin rregullisht P38-ten.
U perhap paniku. Policia u hodh ne sulm, demonstrantet u ndane ne luftues, te cilet zgjodhen rrugen e armeve, dhe ne te tjere, te cilet e pane te perfunduar detyren e tyre. Une gjendesha mes ketyre te fundit, vrapova sa syte kembet teposhte Via Larga ne nje ankth paniku, se mos kapesha prej ndonje grupi rrahesish, pa rendesi se nen flamurin e kujt. Papritmas e pashe veten prane Belbos dhe partneres se tij. Ata vraponin shpejt, por pa panik.
Ne cepin e Via Rastrelli me zuri Belbo per krahu dhe thirri: >>Ketej, djalosh!<< Une doja ta pyesja perse, Via Larga me dukej me e rehatshme dhe me e gjalleruar, dhe teksa depertuam ne labirinthin e rrugicave mes Via Pecorari dhe Ordinariatit Kryepiskopal, me zuri klaustrofobia. Mu duk, sikur atje, ku po me conte Belbo, do te behej me e veshtire, qe te kamuflohesha, nese diku duhej te mbinte policia. Por ai me beri shenje te heshtja, u kthye ne dy apo tre kthesa, duke ecur gjithnje e me ngadale, dhe keshtu arritem me nje te ecur te zakonshme, pa vrapuar, ne pjesen e mbrapme te katedrales, ku trafiku ishte normal dhe nuk depertonte dot asnje eko e betejes, e cila as dyqind metra prej nesh ziente. Ne ecem te heshtur rreth katedrales dhe arritem pjesen e perparme nga ana e galerise. Belbo bleu nje qese me fara dhe filloi me nje qetesi serafike, qe te ushqente pellumbat. Ne ishim zhytur komplet ne turmen e te shtunes, Belbo dhe une ne xhakete e kravate, partnerja e tij ne uniformen e milanezes se hijshme, pulover me golf gri dhe varese perlash, te verteta ose te rreme. Belbo ma prezantoi ate:
>>Kjo eshte Sandra, njiheni ju?<<
>>Me te pare. Pershendetje!<<
>>Shikoni, Casaubon<<, ma shpjegoi ai me pas, >>nese te duhet te marresh arratine, nuk duhet kurre te ikesh ne linje te drejte. Sipas shembullit te Savojeve ne Torino, Napoleoni III e ka “cberthamezuar” Parisin e vjeter dhe e ka mveshur me nje rrjet bulevardesh, te cilat, qe ahere, te gjithe i vezhgojne si nje kryeveper ne urbanistiken largpamese . Por rruget e drejta sherbejne ne kontrollin me te mire te masave kryengritese. Mundesisht, shiko Champs Elyses, edhe rruget anesore duhet te jene te gjera dhe te drejta. Atje ku kjo nuk ishte e mundur, si ne rrugicat e ngushta te Quartier Latin, maji i 68-tes ka shpalosur anen me te bukur te tij. Kur merr arratine, derdhesh neper rrugicat e ngushta. Asnje force e rendit ne bote nuk mund ti kontrolloje te gjitha, edhe kalecat kane frike, qe te hyjne aty ne grupe te vogla. Nese pjek nje prej te dy grupeve vetem, me teper kane frike ata se sa ti, dhe ne marreveshje te heshtur te dy grupet behen tym ne drejtimin tjeter. Nese dikush kerkon te marre pjese ne nje manifestim dhe rrethinat nuk i njeh mire, nje dite me pare ben nje perkursion te vogel dhe pastaj vendoset ne cepat, ku fillojne rrugicat e ngushta.<<
>>Keni bere gje ndonje kurs ne Bolivi?<<
>>Teknikat e mbijetimit i meson qe femi, ose nese rregjistrohesh tek Green Berets. Une kam kaluar vitet me te veshtira, ato te luftes partizane, ne ***<< - ai me permendi nje qyteze piemonteze mes Monferratit dhe brezareve veriore te Apenineve ligure.
>>Nje fat per dike, i cili ne vjeshten e ´43 eshte evakuuar prej qytetit, vendi i duhur dhe koha e duhur, per te shijuar gjithcka: kontrollet, SS-et, krismat rrugeve... Me kujtohet, se si nje mbremjeje ngjitesha per ne koder, qe te merrja qumesht te fresket tek katundaret, kur degjoj papritmas siper meje nje ferferime mes degeve te pemeve: frr, frr. E kuptova, qe qe prej nje lartesie po qellonin akoma me lart mbi hekurudhe, e cila kalonte prapa meje neper lugine. Refleksi instinktiv eshte, ose te zesh vrapin ose te hidhesh pertoke. Une bera nje gabim, u leshova ne drejtim te lugines, dhe papritmas degjoj prej fushave rreth meje nje cak cak cak. Ishin goditjet e plumbave me trajektore te shkurter, te cilet nuk arrinin dot deri tek hekurudha. Mu be e qarte, qe, nese qe prej lart, qellonin drejt lugines, une duhet te vrapoja perpjete: sa me lart arrija, aq me lart fluturonin plumbat siper kokes. Gjyshja ime njehere, teksa kishte rene ne mes te zjarrit mes fashisteve dhe partizaneve, te cilet qe prej aneve te pyllit, djathtas dhe majtas saj, qellonin mbi nje fushe misri, kishte nje ide gjeniale: ngaqe ajo rrezikonte nga te dyja anet, qe te qellohej nga ndonje plumb qorr, u hodh pertoke ne mes te fushes, mu ne mes te dy linjave, me shpresen, qe te dyja linjat nuk do te benin shume perpara. I doli per mire... Shikoni, nese keto gjera i ke mesuar qe femi, i ruan reflekset.<<
>>Keshtu Ju ishit ne rradhet e Rezistences?<<
>>Si spektator<<, tha ai, dhe une ndjeva nje ndjenje te holle sikleti ne tonin e tij. >>Me 1943 isha njembedhjete vjec, ne perfundim te luftes gati trembedhjete. Teper i ri, per te marre pjese aktiv, mjaftueshem i rritur, per ta ndjekur qe te gjithen, me vemendjen e nje fotografi, do te thoja une. Por c´mund te beja une? Vetem te shkoja dhe te shikoja. Dhe te merrja arratine, keshtu si sot.<<
>>Tani mund ta tregonit, ne vend qe te redaktonit librat e te tjereve.<<
>>Cdo gje eshte treguar tashme, Casaubon. Sikur asokohe te kisha qene njezet vjec, ne vitet pesedhjete do te kisha shkruar poezi kujtimesh. Per fat kam lindur me vone, se c´mund te kisha shkruar, nuk me mbeti gje tjeter. Nga ana tjeter mund te kisha perfunduar edhe me nje plumb ne koke.<<
>>Ne cilen ane?<< pyeta une, por pastaj me erdhi turp. >>Me falni, kjo ishte nje shaka pa kripe.<<
>>Jo, nuk ishte nje shaka pa kripe. Sigurisht, sot e di, por vetem sot ama. A e dija asokohe? E dini, qe njeriu mund te jete tere jeten e tij i plangosur me brejtje ndergjegjeje, jo sepse ka zgjedhur anen e gabuar – per kete te pakten mund te pendohej –, porse ngaqe nuk ka qene ne gjendje, qe t´ia deshmoje vetes, qe nuk ka zgjedhur anen e gabuar... Potencialisht une isha nje tradhetar. Cfare te drejte mund te kisha une sot, qe te shkruaja ndonje te vertete dhe t´ua percillja te tjereve?<<
>>Epo degjoni pra<< thashe une, >>potencialisht mund te ishit bere edhe ndonje perbindesh si Jack the Ripper, por Ju nuk jeni bere. Keto jane vecse neuroza! Apo keni ndofare argumente konkrete per brejtjet e Juaja te ndergjegjes?<<
>>Cilat mund te jene argumente konkrete ne te tilla gjera? Ah, meqe ra fjala tek neurozat, sot ne mbremje me duhet te shkoj ne nje darke ngrenieje me Doktor Wagner. Ka ardhur koha, qe te shkoj, do te marr nje taksi te Scala. Shkojme, Sandra?<<
>>Doktor Wagner?<< pyeta une, teksa po ndaheshim. >>Ai personalisht?<<
>>Po, ai eshte per disa dite ne Milano, dhe ndoshta mundem ta bind, qe te na jape neve dicka prej shkresave te tij te pa publikuara, per ndonje rradheze referatesh. Do te ishte nje coup i bukur.<<

Sipas kesaj, Belbo ishte qe asokohe ne kontakt me Doktor Wagner. Une pyes veten, nese ne ishte ajo mbremja, ne te cilen Wagner (e shqiptuar frengjisht; Vagnére) e analizonte Belbon gratis, pa e ditur asnjeri prej te dyve. Por ndoshta ka qene edhe me vone.
Sidoqe te jete asokohe kishte qene hera e pare, qe Belbo kishte folur mbi femijerine e tij ne ***. E cuditshme, qe ai fliste per arratisje – gati arratisje te lavdishme, ne perden e lavdise te kujtimeve, pasi ai – bashke me mua, por para syve te mi, ashtu bisht nder shale, edhe pse me zgjuarsi – kishte marre arratine perseri.

[Pedro]

16.

Pastaj tha vellai Etienne de Provins, i derguar para komisareve dhe i pyetur prej tyre, nese ai deshironte te mbronte Urdhrin, jo, ai nuk e deshironte kete, e nese Mjeshtrit deshironin ta mbronin ate, atehere le ta benin, por ai kishte qene, para se te arrestohej, vetem nente muaj te tere ne Urdher.<<

Deklarate me 27. 11. 1309

Ne mes te file-ve te Abulafias une kisha gjetur nje tekst, i cili fliste per tre arratisje te tjera. Tek keto mendova une pardje mbrema ne periskop, teksa ne erresire degjoja kercitjet, ferferimat – dhe i thoja vetes, qetesohu, kjo eshte menyra, me te cilen muzeumet, bibliotekat, pallatet e vjetra komunikojne me njeri-tjetrin naten, jane vetem dollape, te cilat tkurren, korniza, te cilat i reagojne lageshtires se mbremjes, copa suvaje, qe bien ngadale dhe mure, qe pesojne krisje. Ti nuk mund te marresh arratine, i thoja vetes, pasi fundja ti ke ardhur ketu, qe te marresh vesh, se c´ka ndodhur me dike, i cili eshte perpjekur, qe ti jape fund nje serie arratisjesh, duke kryer nje akt te pakuptimte (ose te deshperuar) kurajoje, ndoshta per te detyruar te sjelle para vetes ate perballje, kaq shpesh te anashkaluar.

Filename: Canaletto
Jam arratisur prej nje sulmi te policise, apo perseri prej historise? Dhe cili do te ishte ndryshimi? Kam ikur ne demonstrate prej arsyesh morale, apo per te vene veten perseri ne prove perpara RASTIT? Sigurisht, rastet e medha une i kam humbur, pasi kam ardhur shume heret, ose shume vone, por faji ishte i datelindjes time. Do te isha me shume qejf ne ate fushe misri, per te qelluar, edhe pse duke rrezikur, qe ne ate e siper do qelloja gjyshen time. Une nuk mungoja prej frikacllekut, porse per arsye moshe. D´accord. Po tek demonstrata? Aty jam arratisur perseri per arsye moshe, kjo beteje nuk me hynte fare ne xhep. Por une mund ti kisha hyre nje rreziku, edhe pa entusiazem, vetem per t´ia deshmuar vetes, qe une asokohe tek fusha e misrit do te kisha ditur te zgjidhja. A ka kuptim, qe te zgjedhesh rastin e gabuar, per tu bindur, qe mund te kishe zgjedhur te duhurin? Kush e di, sa prej tyre, te cilet i dolen perpara betejes, e benin keshtu. Por nje rast i gabuar nush eshte RASTI.
A mund te jete njeriu frikacak, sepse atij i duket, sikur guximi i te tjereve nuk qendron ne asnje raport me kotesine e rastit? Ne qofte se po, atehere zgjuarsia te ben frikacak. Dhe keshtu e humbet njeriu rastin e mire, nese njeriu e kalon jeten, duke e pergjuar dhe duke vrare mendjen mbi te. Rastin njeriu e kap instinktivisht, dhe ne moment nuk e di akoma, nese ky eshte RASTI. Ndoshta sot une e kam kapur ate tashme nje here dhe vetem se nuk e di? Si mundet njeriu, qe t´i breje ndergjegja dhe te ndjehet frikacak, vetem sepse ai eshte lindur ne shekullin e gabuar? Pergjigje: ti ndjehesh si frikacak, sepse ti ke qene nje here frikacak.
Po sikur une asokohe t´i jem shmangur RASTIT, pasi une ate e ndjeja si i papershtatshem?

Te pershkruash shtepine ne ***, ashtu sic qendronte e vetme maje kodres mes vreshtave te rrushit – a nuk thuhet, kodrat kishin formen e gjokseve? –, dhe pastaj rruga, e cila te conte neper rrugicat e fshatit, tek shtepite e fundit ne rrethinat e lagjes – apo tek te parat (sikurisht, nuk ke per ta marre vesh kurre, per sa kohe nuk zgjedh pikenisjen). Te pershkruash te evakuuarin e vogel, se si ai braktis mbrojtjen e families dhe guxon teposhte ne katundin e shperndare, se si ai zvarritet permes rruges kryesore, gjithe frike dhe zili anes Viottolo-s.
Viottolo ishte vendgrumbullimi i bandes se Viottolo-s. djem katundi te zhurmshem e te palare. Une isha shume qetetarce, une u qendroja me mire larg. Por per te arritur ne Piazza, me kiosken dhe dyqanin e kinkalerive, nuk me mbetej tjeter, nese nuk doja te beja nje itinerar gati kontinental dhe te lodhshem, sesa te kaloja permes Canaletto-s. djemte e Viottolos ishin arostokrate te vegjel ne krahasim me ata te bandes se Canaletto-s, te emertuar prej nje perroi te kanalizuar, i cili rridhte permes rrethinave me te varfera te lagjes. Ata te Canaletto-s ishin me te vertete te qelbur, subproletariane te keqinj dhe brutale.
Ata te Viottolo-s nuk mund ta kapercenin zonen e Canaletto-s pa u sulmuar dhe pa u rrahur. Ne fillim une nuk e dija, qe une i perkisja Viottolo-s, une sapo kisha mberritur, por ata te Canaletto-s me kishin identifikuar si armik. Une bridhja zonen e tyre me nje gazete te hapur para hundeve, nje gazete te vogel me ngjyra per kalamaj, te cilen e lexoja ne te ecur e siper, dhe ata me kishin vene pernjehere ne vizir. Une fillova te vrapoja dhe ata pas meje, ata me gjuanin me gure, nje prej tyre cau gazeten, te cilen une akoma vazhdoja ta mbaja te hapur gjate vrapimit, per te ruajtur njefare ekuilibri. Une mundesha te shpetoja, por gazeta kishte marre fund. Diten tjeter vendosa, qe ti bashkohesha bandes se Viottolo-s.
Une u prezantova ne mledhjen e tyre te keshillit dhe u prita me hingellima. Asokohe une kisha floke te dendur, qe tentonin te rrinin perpjete, gati si ai tipi i reklames se lapsave me ngjyre te Presbiteros. Shembujt, te cilet me paraqisnin kinemaja, reklamat dhe shetitjet e te dieles pas meshes, ishin rioshe me dopiopet me supe te vatuar me mustaqe te holla mbi buze dhe floke te pomadizuar te shtruar drejte. Asokohe floket e krehura prapa, ne gjuhen e popullit quhej mascagna. Une doja nje mascagna. E keshtu te henen bleva ne Piazza, kur kishte Pazar, per nje shume qesharake ne krahasim me gjendjen e burses, por shume e madhe per mua, tubeta me nje brilantine gjithe kokrra, te forte si tutkall, dhe kalova ore te tera, duke e shtruar neper floket e mi te perbindshem, derisa ato qendruan te shtruara si nje shapke. Pasta u hodha persiper nje rrjete, per ti mbajtur te shtruar. Djemte e Viottolo-s me kishin pare disa here me rrjeten dhe me kishin hedhur fjale shpotitese ne dialektin e tyre te trashe, te cilin une ne njefare menyre e kuptoja, por nuk e flisja. Ate dite, pasi kisha kaluar me rrjeten dy ore ne shtepi, e hoqa, provova efektin e mrekullueshem ne pasqyre dhe e dhashe veten ne takimin ma ata, te cileve do u betohesha per besnikeri. Kur mberrita, xhelatina kishte mbaruar funfsionin e saj glutinoz dhe floket e mia filluan, qe te drejtoheshin perseri ne pozicionin vertikal, vetem se ne lupe kohore. Entuziazem i madh ne mes te atyre te Viottolo-s, te cilet me rrethuan dhe qellonin gjunjte. Une u luta, te me pranonin ne banden e tyre.
Per fat te keq une fola italisht: une isha nje tjetersoj. Kapoja beri perpara, nje djalosh i quajtur Martinetti, i cili mu duk i madh sa nje kulle, duke vezulluar me kembet zbathur. Ai vendosi, qe une duhet te duroja njeqind shkelma ne prapanice. Ndoshta ato duhet te zgjonin gjarprin Kundalini. Une pranova. U vendosa pas murit, i mbajtur djathtas dhe majtas prej kraheve nga dy marescialli, dhe durova njeqind shkelma kembezbathur. Martinetti e kreu detyren e tij me entuziazem, fuqi dhe metode, ai nuk qelloi me majen, por me shputen e kembes, qe te mos vriste gishtat. Rituali u shoqerua ritmikisht prej korit te anetareve te bandes. Ata numeronin shkelmat ne dialekt. Pastaj ata vendosen, qe te me mbyllnin, per nje gjysem ore, ne nje kolibe lepuri, teksa disa te tjere u thelluan ne biseda kuturu. Me se fundi me lane perjashta, kur u ankova per therjet ne kembet e mia te ngrira. Une isha krenar per veten, pasi une kisha kaluar me nder liturgjine e eger te nje grupi te eger. Une isha nje burre, te cilin ata e quanin kale........................................vazhdon.

[Pedro]

................................vazhdimi

Ne ato kohe kishte ne *** edhe trapa teutonike, jo shume vigjilente, pasi partizanet akoma nuk ishin bere te gjalle – ishte aty rreth fundit te 43shit ose fillim i 44es. Nje nga sipermarrjet tona ishte, te pervilleshim ne nje barrake, nderkohe qe perjashta ca shoke levderonin rojen, nje langobard bjond, i cili kullufiste nje panine te stermadhe, me – sic na u duk neve – sallam dhe marmellate. Trupa vemendjeterheqese ia merrnin mendjen gjermanit duke ia lavderuar armet, dhe nderkohe ne te tjeret vidhnim ne barrake, ne te cilen mund te hyje nga prapa, disa buke me tritol. Une nuk e besoj, qe eksplozivi te jete perdorur ndonjehere, por ne planin e Martinettit behej fjale, qe ate ta hidhnim ne ere tutje ne fushe, per qellime piroteknike, dhe sic e di sot, me metoda shume primitive, te papershtatshme. Me vone vendin e gjermaneve e zune partizanet e Decima mas (ata ishin te rrepte, lekureqaforet fashiste, por jo aq brutale sa Brigadat e Zeza, te cilat rekrutonin edhe kromonele prej burgjeve dhe viheshin kunder popullsise civile). Ata kishin ngritur nje postobllok poshte ne lume, pikerisht ne kryqezim, ku mbremjeve rreth ores gjashte zbrisnin teposhte nxeneset e kuvendit Maria Ausiliatrice. Tani e gjithe puna ishte, trimat e Decimas (te cilet nuk mund te ishin me teper se tetembedhjete vjec) ti bindje, qe te benin bashke disa granata gjermane, nga ato me bisht druri te gjate, dhe ti vervitnin ne menyre te atille, qe te eksplodonin ne uje, pikerisht ne momentin, kur te vinin vajzat. Martinetti e dinte me precizion, se c´duhej te bente dhe se si te llogariste kohen. Ai ua shpjegonte kemishezinjve, dhe efekti ishte jashtezakonisht i madh: nje shatervan u hodh perpjete me gjemim prej shtratit te perroit, pikerisht kur vajzat moren kthesen. Nje arratí totale me te klithura te medha, ne dhe kemishezinjte mbanim ijet me dore. Ne ato dite te lavdishme – pas vdekjes me djegie te Molay – do te ishin kujtuar akoma te mbijetuarit te Saló-se.
Sporti kryesor i Viottolo-ve ishte, grumbullimi i gezhojave dhe i mbeturinave te tjera te luftes, te cilat pas 8 shtatorit nuk mungonin, p.sh. helmeta hekuri, gjerdane fishekesh dhe canta te ndihmes se shpejte, ndonjehere edhe fisheke te pashkrehur. Per te perdorur nje fishek te pashkrehur veprohej keshtu: e merrje me kujdes ne duar, e vendosje ne nje brave dere dhe e vidhosje; pastaj mund ta zhvidhosje plumbin dhe e vendosje ne koleksionin special. Gezhoja zbrazej prej barutit (ndonjehere ajo permbante edhe nje material ne forme filli te holle), i cili pastaj derdhej ne forme zigzake dhe i vihej flaka. Gezhoja, e cila vlente me teper, nese kapsolla ishte e pademtuar, behej hyrje ne ushtrine tone. Nje koleksionist i mire kishte shume prej tyre, te cilat ai i rradhiste si ushtare plumbi, te seleksionuara prej fabrikatit, ngjyres, formes dhe madhesise. Aty kishte ushtaret e thjeshte te kembesorise – gezhojat e pistoletes automatike italiane dhe Sten-it anglez –, pastaj flamurtaret dhe kaloresit – karabinat-mushqeta, automatiku 91 (Garand-in e kemi pare fillimisht tek amerikanet) – dhe ne fund trofete e adhuruar, si Mjeshtrat e Medhenj – gezhojat e MG.
Teksa i jepeshim ketyre lojerave paqesore, nje dite prej diteve Martinetti na dha lajmin, se kishte ardhur momenti. Kerkesa per duel i ishte dorezuar bandes se Canaletto-s dhe ata e kishin pranuar dorashken e duelit. Beteja do te zhvillohej ne nje toke neutrale, pas stacionit te trenit. Sonte mbrema rreth nentes.
Ishte nje pasdite e vonshme vere, vape me lageshtire dhe gjithe eksitim. Secili prej nesh ishte ngjeshur me armatimet me te tmerrshme, preme hunj, te cilet rrinin mire ne dore, mbushem cantat e infermierise dhe te gezhojave plot me gure te madhesive te ndryshme. Njeri kishte bere prej rripit te karabines nje kamzhik, nje arme e frikshme, nese perdorej me vendosmeri. Te pakten ne ato ore mbremjeje, te gjithe ne ndjeheshim si heronj, vecanerisht une. Ishte eksitimi para sulmit, theres, i dhimbshem, i mrekullueshem – lamtumire, te bukurat e mia, i ashper dhe i embel eshte fati i luftetarit, ne e dergonim veten, te sakrifikonim rinine tone, ashtu sic na e kishin mesuar pas 8 shtatorit ne shkolle.
Plani i Martinettit ishte i rafinuar: ne do te kapercenim skarpatin e hekurudhes tutjue me ne veri, qe ti zinim nga prapa, papritmas, praktikisht gati si fitues. Pastaj mbi ta me britma dhe pa meshire.
Me renien e mugetires, iu ngjitem, sic e kishim planifikuar, skarpatit perpjete, te ngarkuar rende me gure dhe shkopinj. Me te mberritur lart, i pame ata te qendronin prapa banjos se stacionit te trenit. Ata na pane menjehere, pasi ata veshtronin pikerisht ne drejtimin tone. Keshtu qe nuk na mbeti gje tjeter, se sa me shpejt te mundej te vraponim teposhte, pa iu lene kohe, qe te cuditeshin gjate mbi evidencen e taktikes tone.
Askush, perpara sulmit, nuk na kishte mbuluar me zjarr uji, por megjithate ne mesyme perpara me klithma. Me pas, gati njeqind metra para stacionit te trenit, ndodhi e gjitha. Atje gjendeshin shtepite e para te fshatit, dhe megjithese ishin te pakta, ato formonin nje grumbull te vogel rrugicash. Ndodhi, qe grupi me i guximshem u hodh pa frike mbi armikun, teksa une dhe – per fatin tim – disa te tjere ngadalesuam hapin dhe qendruam pas cepave te shtepive, per te kqyrur prej se largu.
Sikur Martinetti te na kishte ndare ne pararoje dhe praparoje, ne do te kishim kryer vetem detyren tone, por keshtu ajo ishte nje e shperndare spontane. Trimat perpara, burracaket prapa. Dhe prej cepave ku ishim fshehur, une pak me prapa se te tjeret, ne vezhgonim betejen. E cila nuk u zhvillua.
Kur te dy grupet iu afruan njeri-tjetrit deri ne dy metra, ata bene nje vendnumero dhe qendruan duke i skermitur dhembet njeri-tjetrit. Prijesit bene perpara dhe u muoren vesh. Ishte nje tip Jalte, ata vendosen, qe te ndanin zonat e tyre te influences dhe te lejonin tranzite te rastit, si dikur myslimanet dhe te krishteret ne Token e shenjte. Solidariteti ndermjet dy ushtrive kalorsiake triumfoi (a eshte kjo nje Galicizem?) mbi pamenjanimin e betejes perfundimtare. Secili kishte dhene nje prove trimerie. Te perbashkuar kundershtaret u terhoqen ne kahet e kunderta. Ata u shperbene te perbashkuar.
Sot une i them vetes, qe asokohe une kisha qendruar ne vend, pasi me vinte te qeshja. Por asokohe nuk ia thoja vetes kete. Une ndjehesha thjesht burracak.
Sot une i them vetes, me burracak, nese asokohe do te kisha vazhduar vrapin, nuk do te kisha rrezikuar asgje dhe ne vitet e mepasme do te kisha jetuar me mire. Une kam humbur RASTIN, ne moshe dymbedhjetevjecare. E kjo eshte njesoj, sikur gjate heres se pare te mos arrish te kesh ereksion: mbetesh impotent per tere jeten.
Nje muaj mepas, teksa Viottolo-s dhe Canaletto-s, per shkak te nje shkeljeje padashje kufiri, qendronin ne fushe perballe njeri-tjetrit dhe filluan te qellonin njeri-tjetrin me plisa dheu, dola une, ndoshta i qetesuar prej zhvillimit te perballjes se fundit, ndoshta eshe i etur per martirizim, ne rradhet e para. Ishte nje perplasje e papergjakur, vetem per mua jo. Njeri prej plisave, i cili sic dukej fshihte brenda vetes nje gur, me goditi ne buze dhe e cau ate medysh. Une mora arratine, vrapova duke uleritur per ne shtepi, dhe memes sime i duhej te peshkonte gjate me pincete, qe te hiqte thermijat prej plages, e cila ishte krijuar brenda ne goje. Fakt eshte, qeune edhe sot kam nje kokerr te vogel para ne goje, poshte dhembit anesore djathtas poshte, dhe kur e kaloj gjuhen ne te, me kalon nje vibrim, nje dritherime e lehte.
Por kjo kokerr nuk me ndan absolucionin, pasi une ate e mora prej pavemendjes, jo prej guximit. Une i kaloj persiper me gjuhe, dhe cfare bej une? Shkruaj. Por literatura e keqe nuk eshte shpetimi.

Pas asaj demonstrate nuk e pashe me Belbon per rreth nje viti. Une isha dashuruar ne Amparon dhe nuk shkoja me tek Pilade, ose me mire, ato pak here, qe bashke me Amparon kisha hedhur nje sy brenda, Belbo nuk kishte qene aty. Dhe Amparos nuk i pelqente lokali. Rigoriziteti moral dhe politik i saj – i krahasuar vetem me kryenecesine dhe me krenarine e mrekullueshme te saj – i jepte asaj pershtypjen mbi Piladen si nje klub per Dandys demokratik dhe Dandyizmin demokratik ajo e vezhgonte si nje element, me subtili, i ingranazhit te nenshtrimit kapitalist. Ishte nje vit plot angazhim, ne seriozitetin dhe kenaqesine me te madhe. Une punoja gjithe qejf, por me qetesi mbi dizertacionin tim.
Nje prej diteve takova Belbon ne rruge, vetem pak hapa larg zyres se tij. >>Shiko, shiko!<< thirri ai gjithe qejf, >>tempulltari im i preferuar! Sapo dikush me ka dhuruar nje destilat te nje moshe te mocme. Si thoni, a nuk vini siper tek une? Kam gota kartoni dhe pasditen e lire.<<
>>Kjo eshte nje zeugma<<, vura re une.
>>Jo, eshte Bourbon, ma merr mendja i mbyllur ne shishe qe nga renia e Alamos.<<
Une u ngjita siper me te. Por sapo kishim provuar nje gllenjke, hyri Gudrun brenda dhe tha, se kishte ardhur nje zoteri. Belbo i ra ballit me pellembe. Ai e kishte harruar fare kete takim, tha ai, por e gjitha binte era komplot. Me sa kuptova une, ai tipi deshironte, qe t´i prezantonte nje liber, ne te cilin behej fjale edhe per tempulltaret. >>Do ti jap duart menjehere<<, tha Belbo. >>Por me ndihmoni me vezhgimet e Juaja te mprehta.<<
Me siguri ishte nje rastesi. Dhe keshtu perfundova ne rrjete.

[Pedro]

17.
Keshtu u zhduken Kaloresit e Tempullit me sekretin e tyre, ne hijen e te cilit nje shprese e bukur pulsonte mbi qytetin tokesor. Por abstrakja, ne te cilen ishte lidhur perpjekja e saj, vazhdimesonte jeten e saj te pakapshme ne rajonet e panjohura… dhe me teper se nje here gjate kalimit te koherave ajo linte inspirimin e saj te rridhte ne shpirtrat e atyre, te cileve ajo deshironte ti pranonte.

Victor Emile Michelet, Le secret de la Chevalerie, 1930, 2

Ai kishte nje surrat si ato te viteve dyzete. Duke gjykuar nga te gjitha revistat, te cilat i kisha gjetur ne bodrum, te gjithe njerezit ne vitet dyzete duhet te kishin patur nje surrat te atille. Duhet te kete qene uria, e cila mbizoteronte ne koherat e luftes: ajo i ben mollezat te zbrezeta dhe syte fibroze. Kisha pare kete surrat ne skenat e pushkatimit, ne te dyja krahet. Ne asi kohesh, burrat me surreter te atille pushkatonin njeri-tjetrin.
I veshur ishte ai ne nje kostum blu me kemishe te bardhe dhe nje kravate gri, padashje pyeta veten, perse kishte ardhur ne civil. Floket e panatyrshem te zinj ishin krehur te shtruar mbrapa ne temthat ne dy rripa te pomadizuar tej mase dhe mbi kafken tulle linin disa fije te holla, te rregullta si tela telegrafi, te cilet shperndaheshin ne forme V-je qe prej ballit. Fytyra ishte boje kafe dhe e vijezuar, jo vetem prej –eksplicit – kamzhikeve koloniale. Nje vrange e zbehte i fshikullonte faqen e majte, qe nga buza deri ne vesh, dhe ai ngaqe mbante nje pale mustaqe te holla, ishte edhe ana e djathte, pothuaj aspak e dukshme, e fshikulluar, aty lekura ishte hapur dicka me pak se nje milimeter dhe ishte mbyllur perseri. Nje e prere dueli shpatash apo nje plumb rreshqanas?
Ai u prezantua: kolonel Ardenti, i zgjati doren Belbos dhe mua me beri shenje me koke, teksa Belbo me perkufizoi si nenpunesin e tij. U ul, hodhi njeren kembe mbi tjetren terhoqi pantallonat siper gjunjeve duke zbuluar keshtu nje pale corape bojekafe, te shkurtra.
>>Kolonel... ne sherbim aktiv?<< pyeti Belbo. Ardenti zbuloi nje pale proteza te kushtueshme: >> Ne pension me teper. Ose, nese e doni keshtu, ne rezerve. Ndoshta nuk duket keshtu, por une nuk jam mé me i riu.<<
>>Nuk duket keshtu<<, tha Belbo.
>>Nderkohe qe kam marre pjese ne kater luftera.<<
>>Epo duhet te keni filluar qe me Garibaldin.<<
>>Jo. Ne fillim toger, si vullnetar, ne Abisiní. Me pas kapiten, si vullnetar, ne Spanje. Pastaj major, perseri ne Afrike, deri ne dorezimin e atyre brigjeve. Medalje e argjende. Dyzetetreshin pastaj... Le te themi: une kisha zgjedhur anen e humbesve. I kam humbur te gjitha, pervecse nderit. Por kisha ende kurajon, per te filluar nga e para. Legjioni i te huajve. Vend skalitjeje per heronjte. Ne dyzeteshtaten rreshter, me pesedhjeteteten pastaj kolonel, prane Masuse. Sic duket une zgjedh gjithmone anen e humbesve. Teksa i majti de Gaulle erdhi ne pushtet, lashe te pensionohesha dhe shkova ne France. Kisha krijuar kontakte te mira ne Algjeri dhe themelova ne Marseje nje firme eksport-importi. Kesaj here, besoj, kisha zgjedhur anen fitimtare, pasi tani jetoj prej interesave dhe mund ti kushtohem hobby-t tim, keshtu i thone asaj sot, apo jo? Dhe ne vitet e fundit rezultatet e kerkimeve te mia i kam hedhur ne leter. Ketu...<< Ai hapi mapen e tij te lekures dhe nxorri qe andej nje dosje te trashe, e cila mua asokohe mu duk e kuqe.
>>Keshtu pra<<, nje liber mbi tempulltaret?<<
>>Mbi tempulltaret<<, miratoi koloneli. >>Nje pasion, te cilin une e kam qe ne te rite e mi. Edhe ata ishin kalores te fatit, te cilet u hodhen pertej Mesdheut, ne kerkim te fames se tyre.<<
>>Zoti Casaubon merret me tempulltaret<<, tha Belbo. >>Ai e njeh tematiken me mire se une. Por tregoni.<<
>>Tempulltaret me kane interesuar gjithmone. Nje tufez kaloresish te dlire, te cilet driten e Europes e mbanin nen te egerve te dy aneve te Tripolis... <<
>>Kundeshtaret e tempulltareve ishin ne fakt jo dhe aq te eger<<, thashe une ne nje ton konciliant.
>>A keni qene ndonjehere rob i rebeleve ne Maghreb?<< me pyeti ai mua me sarkazem.
>>Deri tani, jo.<<
Ai me fiksoi, dhe une isha i lumtur, qe nuk kisha sherbyer kurre ne trupen e tij. >>Me falni<<, i tha Belbos, >>une i perkas nje gjenerate tjeter. << Ai me veshtroi sfidueshem. >>Jemi ketu per te zhvilluar ndonje proces, apo per...<<
>>Jemi ketu, per te folur mbi punimin Tuaj, zoti kolonel<<, tha Belbo. >>Ju lutem, na flisni per te.<<
>>Nje gje dua ta bej te qarte menjehere<<, tha koloneli dhe vuri nje dore mbi dosjen e tij. >>Une jam gati, qe te perfshihem ne koston e publikimit, une nuk ju propozoj asnje biznes me humbje. Nqs Ju kerkoni garanci shkencore, une mund te Jua sjell. Pikerisht para dy oresh jam takuar me nje ekspert te pergatitur, i cili ka ardhur dora vete qe prej Parisit. Ai do te mund te shkruaje nje parathenie domethenese... << Ai e parandjeu pyetjen e Belbos dhe beri shenje me dore, sikur te donte te thonte, qe per momentin ishte me mire, ne kushtet e delikateses se ceshtjes te mos permendte emra.
>>Doktor Belbo<<, tha ai pastaj, >>ketu ne keto faqe kam materialin per nje histori. Nje te vertete. Dhe jo banale. Me te mire se krimi-romanet amerikane. Une kam gjetur dicka,dicka shume te rendesishme, por eshte vetem fillimi. Une dua te njoftoj publikisht, ate qe di, ne menyre qe ata, te cilet munden te plotesojne kete lloj puzzle, ta lexojne dhe te nxjerrin koken. Une dua te hedh nje karrem. Dhe duhet ta bej pa vonese. Ate, i cili fillimisht e ka nxjerre ne drite, ate qe di une sot, ndoshta e kane vrare, pikerisht qe te mos mundej te perhapte njohurite e tij. Nese une kete, qe di, ua them dymije lexuesve, askush nuk do te jete me vone i interesuar, qe te me heqe qafe.<< Ai beri nje pauze. >>A dine zoterinjte dicka mbi arrestimin e tempulltareve?<<
>>Zoti Casaubon me ka folur se voni per te, dhe me ka cuditur, qe tempulltaret e lane veten te arrestoheshin pa kundervenie dhe sic duket as nuk e kishin idene...<<
Koloneli qeshi me keqardhje. >>Ne te vertete. Eshte femijerore te besosh, qe njerez, te cilet ishin aq te pushtetshem, saqe mbreti i Frances dridhej para tyre, te mos kishin qene ne gjendje, qe te viheshin ne dijeni, qe kater halabake po e cysnin mbretin kunder tyre dhe qe mbreti per kete cyste Papen. Jo, Ju kam rixha! Aty duhet te kete patur nje Plan. Dhe pikerisht nje te hollesishem, dramatik, posi, nje Plan te pasur. Le ta zeme sikur, tempulltaret kishin patur nje plan per pushtimin e Botes dhe te kishin ditur sekretin e nje burimi pushteti gjigand, per te cilin asnje viktime nuk ishte e tepert, per ruajtjen e te cilit biles ia vlente, qe te hiqnin dore prej krejt vendqendrimit kryesor ne Paris, prej tere pronave te shperhapura ne tere Francen, Spanjen, Portugaline, Angli, Itali, dhe keshtjellat ne Token e Shenjte, te hollat monetare, te gjitha... Filipi i Bukuri duhet ti kete rene ne te, perse ndryshe do te niste nje perndjekje, e cila fundja do te diskreditonte lulen e kaloresise franceze. Tempulltaret e kuptojne, qe mbreti e ka kuptuar, nuk ka asnje sens, qe ti dalin atij perballe, Plani kerkon kohe, Thesari, apo ajo, cka mund te kete qene, duhet fillimisht te lokalizohet, ose ajo mund te shrytezohet ngadale ... Dhe udheheqja sekrete e Tempullit, ekzistencen e te cilit e pranojne ...
>>Te gjithe?<<
>>Sigurisht. Eshte e paimagjinueshme, qe nje Urdher kaq i pushtetshem te mund te kete mbijetuar kaq gjate, pa patur nje gremium udheheqesish sekret.<<
>>Argumenti eshte pa nje te care<<, tha Belbo me nje shikim ne bisht te syrit nga une.
>>Ergo<< vazhdoi koloneli, >>jane edhe rrjedhojat evidente. Mjeshtri i Madh i perket natyrisht udheheqjes sekrete, por eshte vetem mbuloja nga perjashta, tabela e reklames. Gauthier Walther ne librin e tij La chevalerie et les aspects secrets de l’histoire thote, plani i pushtimit te botes i tempulltareve kishte patur ne shenjester si qellim final vitin dymije! Tempulltaret ahera vendosin, qe te kalojne ne ilegalitet, dhe per te bere kete te mundur, eshte e domosdoshme, qe Urdheri te zhduket nga syte e botes. Ata sakrifikohen, kjo eshte, ajo qe bejne, sebashku me Mjeshtrin e Madh te tyre. Disa lejne, qe te vriten, ndoshta kane hedhur short. Te tjere nenshtrohen, maskohen nepermjet hyrjes neper Urdherat e tjere. Ku perfundojne rangjet e uleta? Vellezerit lypes, muratoret dhe karpentieret, xhampunuesit...? E pra, keshtu krijohet zeja e muratoreve te lire (mansoneve), te cilet shperhapen neper bote, dihet historia. Por c´ndodh ne Angli? Mbreti i kundervihet presionit te Papes dhe u lejon tempulltareve, qe te vazhdojne jeten e tyre paqesisht neper keshtjellat e Urdhrit. Dhe tempulltaret ne France dorezohen te tere urte e bute! E hani ju kete? Une jo. Ne Spanje Urdhri vendos, qe te nderroje emrin, dhe behet Urdhri i Montesas. E pra, zoterinjte e mi, ata ishin njerez, te cilet mundnin te bindnin nje mbret, se kishin aq te shkoqura neper kasafortat e tyre, saqe brenda nje jave mundeshin ta conin ate ne falimentim. Edhe mbreti i Portugalise eshte i gatshem per kompromis: Degjoni, miq te mire, u thote ai, qe ketej e tutje mos u therrisni Kalores te Tempullit, porse Kalores te Krishtit, dhe une jam i kenaqur. Po ne Gjermani? Asnje proces, nje shkrirje krejt formale e Urdhrit, por atje tempulltaret kane gjithnji nje Urdher simoter, Deutschordensritter, te cilet asokohe bejne dicka me teper, se themelimi i nje shteti brenda shteti: ata jane shteti, ata zoterojne nje siperfaqe aq te madhe, sa ajo e shteteve, te cilat sot jetojne nen zgjedhen e Rusise, dhe ata vzhdojne kesoj deri ne fund te shekullit XV, derisa mberrijne mongolet – por kjo eshte nje histori tjeter, pasi mongolet i kemi akoma para portave.... Por te mos dalim nga tema ...<<
>>Jo, Ju lutem<<, tha Belbo. >>Le te vazhdojme me tej.<<
>>Eh bien. Sic e di gjithkush, dy dite para se Filipi i Bukuri te nxirrte urdherin e arrestit, nje qerre me kashte, e terhequr prej dy buajsh, braktis vendqendrimin e tempullit ne Paris ne drejtim te panjohur. Edhe Nostradamus flet per kete ne te tijen Centuries...<< Koloneli kerkoi nje flete ne doreshkrimin e tij:

Souz la pasture danimaux ruminant
par eux conduits au ventre herbipolique
soldats cachis, les armes bruit menant...

>>Qerrja e kashtes eshte nje legjende<<, thashe une, >>dhe une nuk do ta merrja Nostradamus si autoritet ne ceshtjet e historishkruarjes.<<
>>Njerez shume me te vjeter se Ju, djalosh, i kane dhuruar besimin e tyre shume profecive te Nostradamus. Nga ana tjeter, une nuk jam aq naiv, saqe historine e qerres se kashtes ta marr fjale per fjale. Ajo eshte nje simbol. Simboli per faktin evident dhe te sigurte, se Jacques de Molay ne perparesi te arrestimit, i cili i qendronte perpara, ia kishte kaluar komanden dhe instruksionet sekrete nipit te tij, Kontit te Beaujeu, i cili pas kesaj u be Kryetari i fshehte i Urdhrit te Tempullit, tashme te fshehte.
>>A gjenden per kete dokumente historike?<<
>>Historia zyrtare<<, buzeqeshi hidhur koloneli, >>eshte shkruar prej fitimtareve. Sipas historise zyrtare, burrat si une nuk ekzistojne fare. Jo, ne ceshtjen e qerres se kashtes fshihet dicka tjeter. Berthama sekrete e Urdhrit u terhoq ne nje qender te qete dhe filloi, qe atje te thurrte rrjetin e tij klandestin. Prej kesaj evidence jam nisur une. Prej vitesh, qe prej koheve te para luftes, une e kam pyetur gjithnje e me teper veten, ku duhet te kishin qendruar keta vellezer heroike. Kur pastaj u terhoqa ne jeten private, vendosa, me ne fund te kerkoja nje gjurme. Ne France kishte ndodhur arratisja me qerren e kashtes, keshtu qe ne France duhej qe te kerkoja vendin e mbledhjes se themeluesve te berthames klandestine. Po ku?<<
Ai kishte sens teatralist. Belbo dhe une donim te dinim tash, ku. Ne nuk gjetem asnje mjet me te mire, sesa te thonim: >>Na e thoni Ju!<<
>>Ua them une. Prej nga erdhen tempulltaret? Prej nga rridhte themeluesi i tyre Hugo de Payns? Nga Champagne, ne afersi te Troyes. Dhe ne Champagne qeveriste Kont Hugo de Champagne, i cili pak vite pas themelimit, 1125, e takon ate ne Jeruzalem. Pastaj ai u kthye ne shtepi dhe vendosi, sic duket, lidhjet me Abatin e Citeaux, te cilin ai e ndihmoi, qe te fuste ne monastirin e tij lexime dhe perkthime te teksteve te caktuara hebraike. Vetem te mendoni, qe rabine nga feudi i Bourgogne do te ftohen ne Citeaux, tek benediktinet e bardhe, dhe prej kujt? Prej shenjtorit Bernard, per studimin e kush e di se cfare teksteve, te cilat Hugo i kishte gjetur ne Palestine. Dhe Hugo i ofron murgjerve te Bernardit nje pyll ne Bar-sur-Aube, ku me vone do te ngrihet Clairvaux. Dhe cfare ben Bernardi?<<
>>Ai behet kryeteoricieni i tempulltareve<<, thashe une.
>>Ai i perkrah ata, posi. Dhe perse? A e dini Ju, qe ai i lejon tempulltaret te behen me te fuqishem se benediktinet? Qe ai ua ndalon benediktineve, qe te pranojne prona toke dhe shtepi si dhurate, dhe pastaj pronat e tokes dhe shtepite ua len tempulltareve? A e keni pare ndonjehere Foret d´Orient, afer Troyes? Nje siperfaqe pyjore gjigande, me nje keshtjelle pas tjetres. Dhe nderkohe kaloresit ne Palestine nuk luftojne me, a e dini edhe kete? Ata instalohen ne Tempull ne Jeruzalem, dhe ne vend, qe te vrasin myslimanet, krijojne me ta miqesi. Ata marrin kontakt me te bekuarit e tyre. E thene shkurt, Bernardi i Clairvaux, i perkrahur financiarisht prej Kontit te Champagne, themelon nje Urdher, i cili ne Token e Shenjte lidhet me sektet e fshehta te arabeve dhe te cifuteve. Nje udheheqje e panjohur planifikon kryqezatat, ne menyre qe ta beje Urdherin te lulezuar, e jo ndryshe, dhe ajo paraqet nje pushtet te atille, saqe ti shkeputet juridiksionit te mbretit... Eh bien, une nuk jam burre i shkences, une jam burre i veprave. Ne vend qe te hedh dyshime, une bera, ate qe te gjithe erudit fjaleshume nuk e kane bere. Une kam shkuar atje, prej nga kane ardhur tempulltaret dhe ku per dyqind vjete kishin bazen e tyre, atje ku ata mund te leviznin si peshku ne uje....<<
>>Kryetari i Madh Mao meson, qe revolucionaret duhet te levizin ne popull si peshqit ne uje<<, thashe une.
>>Bravo i qofte Kryetarit Tuaj te Madh. Tempulltaret, te cilet planifikonin nje revolucion shume me te madh se komunistet e Juaj me bishtalec ...<<
>>Ata nuk mbajne me bishtaleca.<<
>>Jo? Akoma me keq per ta. Tempulltaret, po thoja une, nuk mundeshin tjeter, vecse te kerkonin strehim ne Champagne. Po ku atje? Ne Payns? Ne Troyes? Ne Foret d´Orient? Jo. Payns ishte dhe eshte nje cerdhe e vogel, dhe asokohe ishte ne rastin me te mire nje kala. Troyes ishte nje qytet, atje kishte shume njerez te mbretit. Pylli, per perkufizim tempulltar, ishte vendi i pare, ne te cilin garda e mbretit mund te kerkonte per ta, ashtu edhe sikurse edhe e bene. Jo: Provins, i thashe vetes. Nese mund te kishte nje vend te sigurte, atehere ky ishte Provins!<<

[Pedro]

18.
Po te mundnim me sy te lire te depertonim ne brendesine e Tokes dhe te shikonim nga njeri pol ne tjetrin, ose prej poshte kembeve tona deri ne antipodet, atehere do te veshtronim me tmerr nje mase plot te cara dhe gjithe vrima.

Thomas Burnet, Telluris Theoria Sacra, Amsterdam, Wolters, 1694, p. 38

>>Perse ne Provins?<<
>>Nuk keni qene asnjehere ne Provins? Vend magjik, e ndjen sot e kesaj dite akoma, shkoni njehere atje. Vend magjik, akoma i pershkuar prej te fshehtes. Ne shekullin e njembedhjete eshte selia e Kontit te Champagne, dhe qendron per nje kohe te gjate nje zone e lire, ne te cilen pushteti qendror nuk pyetet fare. Atje jane tempulltaret ne shtepine e tyre, edhe sot e kesaj dite nje rruge eshte e quajtur per nder te tyre. Kisha, pallate, nje kala, e cila mbizoteron te gjithe rrethinen. Dhe pará, tregtare, nje gelim, ne mes te se ciles mund te zhytesh lehte. Por mbi te gjitha, qe prej koherave prehistorike, guva. Nje rrjet guvash dhe nenkalimesh, e cila pershkon nen te gjithe kodren, katakombe te verteta, disa prej tyre mund ti vizitoni edhe sot. Vende, ne te cilat mund te takohesh pa u vene re, dhe sikur vete armiqte te depertojne, konspiratoret mund te shperndahen ne pak sekonda, Zoti e di se ku, dhe nese ata i njohin nenkalimet mire, jane tash diku tjeter jashte dhe nga ana tjeter perseri brenda, ne maje te gishtave, dhe u bine pushtuesve pas kraheve, per ti shpartalluar ne erresire. Per Zot, Ju siguroj, zoterinjte e mi, keto guva duken sikur te jene bere enkas per sipermarrje komandosh, cak-cak, te kredhur brenda shpejt e shpejt si rrufe, me thiken mes dhembeve, ne cdo dore nje bombe, dhe te tjeret te zene ne cark te minjve, per Zot!<<
Syte e tij xixellonin. >>A e kuptoni, cfare vendstrehimi i mrekullueshem mund te behet Provins? Nje nentoke si e krijuar enkas per takime sekrete, dhe prej vendasve nuk e hap gojen kurrkush. Sigurisht, njerezit e mbretit vijne edhe ne Provins, arrestojne tempulltaret, te cilet shfaqen ne siperfaqe, i cojne ata ne Paris. Reynaud de Provins do te torturohet, por ai hesht. Sipas planit sekret, kjo eshte e qarte, ai duhej te lihej te arrestohej, ne menyre qe te besohet, qe Provins eshte pastruar, por ne te njejten kohe ai duhet te dergonte nje sinjal: Provins qendron e forte. Provins, vendi i tempulltareve te rinj nentokesore... Guva dhe nenkalime, te cilat te cojne nga njera shtepi ne tjetren, ti futesh brenda ne nje kocan misri dhe del jashte ne nje kishe. Guva, te cilat jane te rindertuara me kollona dhe kupola, cdo shtepi ne qytet ka akoma dhe sot nga nje bodrum me kupole me hark me maje, duhet te jene me teper se njeqind, cdo bodrum, cfare them dhe une, cdo salle nentokesore ishte hyrja per nje prej korridoreve te guvave.<<
>>Supozime<<, them une.
>>Jo, djalosh. Prova. Ju nuk i keni pare guvat e Provins. Salla dhe salla, ne brendesi te tokes, plot me vizatime murale. Shumica gjenden ne guvat anesore, ne Lateralalveolen, sic i quajne studiuesit e guvave. Jane paraqitje hieratike me origjine druide. Prej epokes se arritjes se romakeve. Cezari ka kaluar andej, dhe aty poshte galezet planifikonin rezistencen, magjine, pusine. Dhe pastaj aty gjenden edhe simbolet e katarsisteve, posi, zoterinjte e mi, katarsistet nuk ishin vetem ne jug, ata ne jug u shfarosen, ata ne Champagne kane mbijetuar ne fshehtesi dhe jane grumbulluar ketu, ne keto katakombe te herezise. Njeqindetetedhjete vete jane djegur lart, dhe te tjeret kane mbijetuar poshte. Ne kronika ata jane quajtur bougres et manichiens, dhe sic e do rastesia, bougres ishin bogomilet, katarse me origjine bullgare, a Ju thote fjala bougre dicka ne frengjisht? Ne fillim do te thonte sodomit, pasi pretendohej, qe katarsisteve bullgare u rendonte ky mekat...<< Koloneli qeshi pak i shtrenguar. >>Dhe kush tjeter u akuzua me te njejtin mekat? Ata, tempulltaret! Kurioze, apo jo?<<
>>Deri ne njefare pike<<, thashe une. >>Kush asokohe deshironte te eleminonte nje heretik, e akuzonte per sodomí...<<
>>Sigurisht, dhe mos mendoni, une mendoja, se tempulltaret te kishin ... Ju kam rixha, ata ishin luftetare, dhe luftetareve u pelqejne grate e bukura. Me apo pa betim, burri eshte burre. Une e perpenda kete, sepse une nuk besoj, qe eshte nje rastesi, nese heretiket katarsiste kishin gjetur strehe ne nje ambient tempulltaresh, dhe sido qe te jete tempulltaret kishin mesuar prej tyre, se si te leviznin ne ilegalitet.<<
>>Por ne fund te fundit<<, tha Belbo, >>te gjitha keto jane ne fakt hipoteza ...<<
>>Hipoteza pikenisese. Une Ju kam paraqitur vetem, perse isha i bindur, qe te hetoja ne Provins. Le te vijme tek historia, per te cilen behet fjale. Ne qender te Provins gjendet nje ndertese e madhe gotike, Grange-aux-Dimes, ajo eshte nje hambar drithi, ne te cilin depozitohej E dhjeta, dhe Ju e dini, qe nje prej privilegjeve te tempulltareve ishte te terhiqte direkt Te dhjeten, pa iu detyruar shtetit gje per kete. Nen kete hambar, si kudo, nje rrjet nnkalimesh, sot ne nje gjendje te keqe. Keshtu pre, teksa kerkoja neper arkivat e Provins, me bie ne duar nje gazete lokale e 1894. Aty tregohej, qe dy dragoniere, kaloresit Camille Laforge prej Tours dhe Edouard Ingolf nga Petersburgu, disa dite mepare kishin vizituar Grange, me nje rojtar, dhe ne ate e siper kishin zbritur ne nje prej sallave nentokesore, ne katin e dyte nentoke, prej ku rojtari pastaj, per tu treguar qe poshte tyre kishte edhe kate te tjera, kishte perplasur kembet, ne menyre qe te degjohej gjemimi. Kronisti levdon dragonieret e guximshem, te cilet tashme u pajisen me fanare dhe litare, ne Zoti e di se cilat guva depertuan, si femijet ne nje miniera, dhe ne te katra zvarriteshin neper galerite misterioze. Me se fundi ata arriten, thote gazeta, ne nje salle te madhe me nje oxhak te bukur dhe nje pus ne mes. Ata leshuan poshte nje litar me nje gur dhe zbuluan, qe pusi ishte i thelle njembedhjete metra ... Nje jave me vone erdhen perseri me litare me te forte, dhe ndersa dy te tjeret mbanin litarin, Ingolfi u leshua poshte ne pus dhe zbuloi nje ode te madhe me faqe te murosura, dhjete metra me dhjete e madhe dhe pese metra e larte. Njeri pas tjetrit zbriten poshte edhe te tjeret dhe vune re, se gjendeshin ne katin e trete, tridhjete metra nen toke. Se cfare bene ata aty poshte, nuk eshte e ditur. Kronisti e pohon, qe ai, kur kishte mberritur ne vendin e ngjarjes, per te verifikuar ngjarjen, nuk e kishte gjetur kurajon, per te kontrolluar pusin. Historia me ngacmoi, dhe keshtu une vendosa, qe te vizitoja vendin. Por qe prej fundit te shekullit te kaluar, shume prej galerive jane shembur, dhe sikur ky pus te kishte ekzistuar, sot e kesaj dite nuk e di njeri, se ku ndodhet. Mua me kaloi neper koke, qe dragonieret aty poshte mund te kishin gjetur dicka. Pikerisht ne ato dite kisha lexuar nje liber mbi sekretet e Rannes-le-Chateau, edhe kjo nje histori, ne te cilet tempulltaret kishin luajtur nje rol domethenes. Nje prift i vogel fshati, pa nje grosh e pa prespektive, i cili, ne nje fshat me dyqind fryme, kerkon te restauroje nje kishe te vjeter, ne dyshemene e korit ngre lart nje pllake guri dhe gjen poshte saj nje kutize me doreshkrime te sterlashta, thote ai. Vetem me doreshkrime? Nuk dihet me siguri, se c´ndodh, por ne vitet pasardhese ai behet pafundesisht i pasur, hedh pará me grushta, jeton si veshka ne dhjame, e nxjerrin para gjyqit te kishes... Po sikur tani njerit prej dragoniereve ti kishte ndodhur dicka e njejte? Ingolf kishte zbritur i pari, gjen nje objekt te kushtueshem ne dimesione te vogla, e fsheh poshte xhaketes, ngjitet perseri lart dhe nuk u thote gje dy te tjereve ... Shkurt, une jam kokeforte, dhe po te mos isha i tille, do te kisha cuar jeten ndryshe.<< Koloneli tejshkoi doren permbi vrange. Mepas ai ngjiti duart mbi temthat dhe i la te rreshqisnin djathtas dhe majtas deri pas qafe, per tu siguruar per gjendjen e rregullt te krehjes se tij.

...........................................vazhdon