Mbivleresimi i aksioneve te shoqerive dhe pasojat ne burse

[Eni]

Berti,

cfare tregon kjo qe ke shkruar?

na e shpjego pak

[Berti]

Ne merkatat financiare,shumica e investuesve dhe spekullatoreve jane chartiste(nga fjala Chart-grafik)Ata hyjne e dalin ne momente te caktuara,ne baze te oshillacioneve te grafikut.

NASDAQ dhe DOW JONES kane filluar nje maxi bearish trend qe nga viti 2000 i cili ka suportet dhe rezistencat e tij.
Nje trend formohet nga 2 vija paralele te cilat bashkojne kulmet maksimale dhe minimale te luhatjeve te grafikut.Vija e kulmeve minimale quhet suport dhe ajo e maksimaleve quhet rezistence.
Dje grafiku i Nasdaq dhe DOW preken nje pike suporti mjaft sinjifikative(mbi vijen e suportit)e cila i jep te kuptojne chartisteve qe do te filloje nje minitrend ne ngritje.Pra nje trend sekondar brenda atij primar.Ne rast se ky trend sekondar do te thyeje rezistencen e atij primari ka mundesi qe periudha bearish te mbaroje dhe te filloje nje trend primar bullish

Ndoshta ju duken budallalleqe por besomeni,shumica ne Wall street nuk do tja dije per bilancet apo te dhenat e manaxhimin e nje ndermarrjeje por ndjek me fanatizem grafikun.Ajo mendon qe gjithshka qe mund ti ndodhe WCOM-it apo te tjera ndermarrjeve do ta mesoje gjithmone vone dhe eshte grafiku ai i cilli i tregon gjithshka.

Ne Wall Street ka nje thenie:Don't fight the trend,the trend is your friend

Chartizmi eshte nje shkence me vehte dhe ka qene subiekt studimi per mjaft studiues te cilet kane dhene dhe terori te ndryshme,te cilat,ne harkun e kohes kane dhene frytet e tyre(vlen te permendet ketu Elliot Waves apo Williams)

Megjithate,kjo nuk ka asgje te perbashket me fondamentalizmin.

[Dita]

Berti,

Nese do te te ishte e mundur, do te lutesha ketu te sillje disa njohuri baze per funksionimin e burses, dhe bashke me to edhe ndonje faqe me informacion per referim.

Shpjegimi i mesiperm ishte mese i nevojshem.




Bear market - treg ne te cilin cmimet paraqesin nje trend ne renie. Per periudhat afatgjata behet fjale per renie me me shume se 20%.

Bull market - treg ne te cilin cmimet paraqesin nje trend ne rritje.



Bear quhet nje investor qe beson se tregu do te bjere

Bull quhet nje investor qe beson se tregu do te rritet.

[Berti]

Bursa
Sot,ne boten perendimore pra ne vendet e zhvilluara,vetem 40%e pasurive kombetare prodhohet me prodhimin(fabrikimin)Mbetja prodhohet nga faktore te tjere si: truri,zgjuaresia,etj.Kjo ka sjelle si pasoje zhdukjen e "luftes se klasave" dhe akumulimin e nje mase te konsiderueshme paraje ne xhepat e mjaft individeve,dhe si rrjedhim,domosdoshmerine e menaxhimit te kesaj mase fantastike paraje,me shume se vete prodhimi i mallrave te konsumit.Bankat qendrore,bejne çmos te xhestionojne kete mase te llahtarshme paraje te akumuluar nga indvde,e cila,kalon mjaft edhe vete sasite te cilat ato vete disponojne apo menaxhojne. Si rrjedhoje e ketij akumulimi,fluksi i kesaj paraje ne merkatat boterore te kapitalit ka arritur shifra stratosferike dhe tenton akoma te zmadhohet. Bursa nuk eshte nje shpikje amerikane apo nje e re e epokes.Ajo e ka zanafillen ne mesjeten e hereshme,gjate te ciles,ne vende te caktuara,kryesisht ne Republiken e Venedikut(qe me vone moren formen e merkatave dhe emrin perkates)fillon shkembimi i parave dhe emisioni i te parave letra me vlere,ate kohe ne formen e kambialeve,me ane te te cilave,individe te interesuar per iniciativa tregtare private,siguronin parane e nevojshme per te vene ne jete projektet e tyre.Pas kesaj,keta individe,detyroheshin te kthenin keto kambiale,bashke me nje perqindje interesi. Por le te kthehemi ne ditet e sotme.C'esht bursa? Bursa eshte nje vend(Londra,Milano,New York Tokio etj)ku shoqeri te ndryshme drejtohen per te siguruar kapitalet per te vene ne jete projektet e tyre.Pas kollokimit te tyre,behet emisioni i nje sasije aksionesh,me nje vlere totale ekuivalente me ate çka ne Business Planin e saj shoqeria ka deklaruar se i nevojitet. Nje aksion,eshte nje cope karte ku shkruhet qe;zoti.Pali Miska,eshte pronar i kesaj kuote te kesaj kompanie.Po cila eshte kjo kuote?Psh.ne rast se Ford,ka nxjerre 3 milio aksione dhe zPal ka 1 aksion,ai eshte pronar i 1/3.000.000 te kesaj kompanie. Po sa vlen kjo cope karte? N.q se ne mengjes,jane 10 persone qe kerkojne ta shesin dhe 2 qe duan ta blejne çmimi i saj do te bjere (dhe anasjelltas) Sot,loja e burses,eshte nje profesion si gjithe te tjeret.Ekzistojne metodollogjite,teknikat dhe strukturat,te cilat e bejne te tille. Ashtu sikunderse didush vendos qe te hape nje aktivitet si elektriçist,apo ofiçine mekanike apo marangoz,dikush tjeter vendos,qe,me nje personal computer e nje telefon,nga shtepia e tij,te luaje ne Burse,ose me mire,ashtu siç quhet ne pergjithesi: trading. Dhe ata qe jane bere te pasur ne Burse,nuk kane qene patjeter "te pasur" apo kane patur "rumors"apo "insider trading" keshilla dhe jo medoemos kane patur "diploma".Edhe nje "ragioniere" i sapodale nga bankat e shkolles,me te njejtin kapital qe i nevojitet per te hapur nje ofiçine,mund te vendose te"luaje"E dalngadale,do te filloje te zmadhohet duke pere "profit" çdo manager,di te lexoje nje bilanç,di te perdore nje PC,di ku te shkoje te lexoje lajmet.Ky profesion,nuk kerkon nje inteligjence mbi normalen apo gjenine apo ku ta di une.I vetmi sekret i tij eshte DISIPLINA.Te besh "trading" do te thote te kesh te besh me rrezikun.Ky rrezik,shkakton nje stres i cili duhet kontrolluar.Ky eshte dhe rregulli nr.1 i nje "trader". Persa i perket metodollogjise,ekzistojne dy shkolla kryesore: "fondamentalistet" dhe "chartistet"Te dyja keto shkolla,megjithse komplet te kunderta me njera tjetren kane dhene fryte ne kohe.Dhe ne rast se teorite e tyre kane funksionuar deri dje,pse mos funksionojne dhe sot.

[Berti]

chartizmi
Gjate luhatjeve te merkates,kemi te bejme me nje grafik i cili tregon varesine e çmimit ne kohe.Chartistet jane individe,te cilet mendojne qe,gjithsha,persa i perket fondamentave te nje shoqerie,do te kete dikush qe do ti dije me pare se ai.Si rrjedhim,çmimi do te levize me perpara se ai.Atehere,pse te rrish te humbasesh kohe me to? Pra,ai mendon qe,gjithshka qe dihet mbi nje ndermarrje,eshte e shprehur ne çmimin e saj ne ate moment. E para gje dhe kryesorja per nje chartist eshte individualizimi dhe konstatimi i nje trend. Nje trend formohet nga luhatja e çmimit,e cila formon kreshta minimale dhe maksimale.Por keto kreshta duhet te jene ne ngritje.Trendet klasifikohen ne: primar,sekomdar,terciar.I pari zgjat 12-15muaj,i dyti 3-4 jave,i treti 4-5 dite(relativisht nenkuptohet.) Trendet ngahen ne dy kategori: "bullish and bear" (dem dhe ari)I pari eshte ne ngjitje dhe i dyti ne zbritje. Ne analizat teknike,pervoja dhe psikologjia e mases ka sjelle si pasoje dhe individualizimin e disa çasteve kritike,te cilat interpretohen ne nje domethenie.Te tilla jane figurat qe formohen si: trekendeshat,drejtkendeshat apo "koka dhe shpatullat" Natyrisht,kush lexon keto rreshta ndoshta thote me vehte:"ky paska levizur .Por me besoni,shumica e "trader",kalojne gjithe diten me vizore e lapes ne dore e merren me individualizimin e ketyre figurave qe ne sy te pare duken qesharake por qe kane dhene dhe vazhdojne te japin fryte.Keto tingellojne si paralajmerime per ate çka do te ndodhe me çmimin. Megjithate,mendoj qe e rendesishme eshte analiza fondamentale e tyre.Warren Buffett,investuesi legjendar(presidenti i Venture Capitalist:"Berkshire Hathaway"e cila ne 30 vjet eshte 800fishuar,pra nje 800bagger) i cili vlen per te gjithe thote: "Per mendimin tim,merkata nuk ekziston.Ajo eshte aty vetem per te na treguar budallalleqet qe turrma ben,nuk eshte merkata ajo qe determinon fatin e nje investuesi por vete investuesi.Vetem me analize fondamentale arrin te besh profit" Dhe Buffett,persa i perket profit,ka bere me thase......

[Berti]

Fondamentalizmi
James.A.Rea.i biri i te famshmit Rea ortakut te fondatorit te analizes fondamentale,te famshmit Benjamin Graham dhe vazhdues i gjurmeve te te jatit,ne nje interviste thote: Ne nuk jemi ne afar per te bere parashikime,por per te blere aksione te mira me çmim te lire Nje tjeter fondamentalist legjendar,i madhi Warren Buffett,pyetjes se te derguarit te "The New York Times"per te shprehur mendimin e tij se cili eshte momenti me i mire per te blere nje aksion i pergjigjet: Kur nje shoqeri vlen realisht me teper se ajo çka e ka vleresuar merkata Keto dy pergjigje,japin mjaft qarte imazhin fondamentalist.Ky i fundit,pret me durim "plaçken e lire","skonton"dhe,kur e gjen,blen pa u menduar 2 here. Shpesh ndodh qe,merkata,per nje motiv apo tjetrin,shet dhe çmimi i nje aksioni ulet nen vleren reale te tij.Por heret apo vone,merkata do ta konstatoje kete gabim dhe do te ribleje. Pra,dalim ne perfundimin qeduhet vleresuar ndermarrja! Si vleresohet nje ndermarrje?Jemi me fat.Gjithshka qe na duhet per ta bere ndodhet ne bilancin e saj.Sot,ekzistojne mjaft site te cilat furnizojne gratis bilancet e shoqerive,mjafton te regjistrohesh dhe ato ti furnizojne te thjeshtuar(sepse duhet te jene sa me te thjashtuar) Nje bilanc perbehet nga 3 faqe: a)Gjendja patrimoniale: -Aktive -Pasive b)Llogaria ekonomike Tek pjesa aktivendermarrja ben listen e te mirave(pasurive)qe disponon.Tek pasivitetet me pak fjale tregon ku ka marre parate per te blere keto pasuri. Ne llogarine ekonomike,ndermarrja tregon si ka shkuar viti apo 3 mujori:ka faturuar 30 milione dhe ka pasur kosto prej 25milione.Kane mbetur per aksioneret 5 milion perfitim(Earnings) Ndoshta duket e habitshme por pikerisht ne keto 3 shifra qendron e shkruar dhe perfitimi(Earning)i vitit tjeter.Dhe eshte pikerisht ky lloj arsyetimi,i cili na tregon nese ndermarrja eshte e mbivleresuar apo nenvleftesuar. C'far ben ndermarresi(apo bossi apo CEO)me keto 5 milion?Kush ka eksperience ndermarrjeje e di shume mire.Me pak fjale,kete Cash e reinveston ne makina,lende te pare etj(trading on the equity),shkon me vrap ne Banke e i thote:"ti banke me ke dhene 7 milion borxh,tani qe aksioneret me kane lene 5 milion,a do me japesh dhe 5 te tjere?Zakonisht Banka pranon.Pra ndermarresi nuk reinveston 5 por 10 milion. Sa do te na nxjerre vitin tjeter ky investim i 10 milionesh?Praktika na sugjeron qe raporti: kapital i investuar (capital) / faturimin (output ratio) ka nje konstance ne vite sikunderse raporti: perfitim neto (apo Profit margin) /faturim Pra,ne rast se ne,me 7 milionet qe kishim,arritem te krijojme perfitim prej 5 milon,sa do te jete perfitimi vitin tjeter? 5/7= 0.71428 shumezuar me 100 =71,428% Pra themi: Perfitimi i ndermarrjes tone,do te rritet ne shikim te pare pak a shume me 71,1428% Kjo quhet dhe ROE apo Return on Equity ROE eshte dhe parametri kryesor ne percaktimin e fuqise se zhvillimit te nje ndermarrjeje

Vijon....

[Vinny_T]

Permbledhja qe ben me siper Berti eshte interesante dhe pak a shume funksionon ne teori dheneperiudhe normale. Por kur kalojme ne praktike dhe aq me teper ne periudhe krize kjo menyre funksionimi bie poshte pasi siç e dime te gjithe, parashikimet e zhvillimit te nje ndermarje jane te lidhura me ekonomine boterore ( tani jemi ne mondializimin e ekonomise ). E dyta varet se ne cilin sektor ndermarja zhvillon aktivitetin e saj. Psh nje ndermarje qe merret me konceptimiet dhe fabrikimet e pajisjeve per telekomet eshte ne nje sktor ciklik dhe zhvillimi i saj eshte i lidhur me ate te sektorit ku ajo zhvillon aktivitetin. Shendeti i saj finaciar eshte i lidhur me ate te operatoreve te telekomit, pasi jane keta operatore klientet e kesaj ndermarje e nqs keta operatore gjenden ne nje cikel amortizimi te investimeve te tyre dhe ndermarja ne fjale eshte ne faze pritjeje dhe vlera e saj ne kete moment eshte me e vogel se sa kur sektori eshte ne faze investimesh masive.
Pika e dyte eshte puna e vleresimit ( dhe flasim vetem per vlersimin mbi bazen e fondametaleve te nje ndermarjeje dmth gjera klasike , xhiro vjetore, ftim bruto, neto, borxhe t e ndermarjes..etj) Normalisht nje ndermarje ne NYSE vlersohet rreth 15 deri 20 here xhiron vjetore. Deri ne fillim te vitit 2000 ne Nasdaq nje ndermarje vlersohej deri 50 here xhiron vjetore te saj ( ishte shume shtrenjte thuhej megjithate aksionet vazhdonin te bliheshin dhe me ate çmim). Problemi eshte se kur nje krize ne burse zgjat me shume se dy vite analistet dhe ekonomistet fillojne te kene probleme me formulat e llogarise se tyre, pasi dhe vete bazat nga te cilat kane dale formulat e famshme te llogarise se vleresimit te njendermarjeje fillojne e levizin. Bursa aktualisht eshte duke kaluar disa here parashikimet e analisteve dhe asnje nuk guzon te jape parashikime te sakta se çfare do te ndodhe pasi nuk kane me shenja referimi! Vleresimi i nje ndermarje eshte relativ e jo absolut, ai behet the mbi bazen e fondameteve te saja por dhe mbi bazen e fondamenteve te ekonomise boterore, dhe kur e ardhmja eshte e pasigurte dhe vleresimi i nje ndermarje qe bazohet te e ardhmja e saj behet teper i veshtire. Keshtu qe nqs blejme aksionet e nje ndermarje qe kushton 20 here xhiron e saj vjetore eshte e nenvleresuar ( po ta krahasojme me dy vite me pare) po nqs per te llogaritur vleren e ndermarjes do te marrim parasysh gjendjen e keqe te prespektivave ekonomike neper bote, mosbesimin e konsomatoreve, mungesen e transparences se administratoreve te grupeve me te medha, luhatjet ndermjet dollarit, euros e yenit..e te tjere faktore si keta, ekuacioni behet me aq te panjohura sa qe dhe rezultati ne fund mund te jete shume larg realitetit dhe si pasoje risku shume i madh. Ne rastin konkret dhe chartizmi qe bazohet mbi statistika fillon e behet joefikas ( pasi bursa dhe ne periudhe krize nuk eshte kthyer 6 vite pas si kesaj rradhe keshtu qe chartizmit i mungojne shenjat e referimit per formulat e famshme te kryqezimit te grafikeve..).
Besoj se ju sqarova sado pak per gjendjen dhe nje pjese te problemeve aktuale qe ndeshen ekonomia dhe bursta perendimore ne kete periudhe.
Pershendetje

[Dita]

Berti dhe Vinny_T

Ju falenderoj per ato qe keni sjelle.

Berti, ajo qe ke nisur te pershkruash, perfundon me vijon, pra presim dhe vazhdimin e saj. Por nuk mund te le pa cituar brenda mesazheve serioze shpjegimin me te bukur qe kisha degjuar ndonjehere per aksionet.

Nje aksion,eshte nje cope karte ku shkruhet qe;zoti.Pali Miska,eshte pronar i kesaj kuote te kesaj kompanie.Po cila eshte kjo kuote?Psh.ne rast se Ford,ka nxjerre 3 milio aksione dhe zPal ka 1 aksion,ai eshte pronar i 1/3.000.000 te kesaj kompanie.

Po ku e gjete me shokun Pal

[Berti]

I nderuar Vinny

Nga shkrimet e tua konstatoj qe ti ndjek ato ndermarrje te ashtuquajturaBlue chips apo saltways

Keto lloj ndermarrjesh jane ato te cilat rriten me nje 2-3% ne vit.Jane gjigandet e industrise.Per ilustrim mund te permendimoca Cola,GM etj.
Duke konsideruar qe nje Venture Capitals(fond)me jep 12% apo nje bond apo nje llogari e thjeshte bankare une mendoj qe te merresh me keto lloj nermarrjesh eshte kohe e humbur....
Kapitalizohen vertet mbi 20 here per aresye se turrma ndien siguri....

Nje tjeter kategori ndermarrjesh jane te ashtuquajturat Fast growersJane shoqeri te reja,agresive te cilat rriten me nje 25-30% ne vit.Jane ama teper te brishta dhe te rrezikshme dhe nje problem i vogel i ben te falimentojne.Sugjeroj te zgjidhen ato qe kane pak borxhe dhe qe investojne para ne inovacion .Po i qellove mire,jane 2 apo 5 apo 10 apo 100 bager-at e ardhshem.Personalisht tentoj vetem keto lloj ndermarrjesh.Sikur te kapja 5 ne 10 do te isha njeriu me i lumtur

Nje kategori tjeter jane atociklikeqe dhe ti permende.Por nuk e ke konceptin e qarte.Keto ndermarrje nuk ndiejne aspak lekundjet borsistike pasi veprojne ne nje sektor te caktuar ciklik.
Ilustrim:Nje ndermarrje e cila prodhon salce domateje eshte ciklike pasi ajo prodhon salce domatesh ne gusht(kurr eshte boom-i i domates)Si pasoje,ajo do te kete nje rekord revenues e profit ne muajin e shtatorit e tetorit kur do te shese kavanozet e salces.
Konkluzioni:kjo lloj ndermarrjeje blihet ne maj apo qershor dhe shitet ne tetor-nentor.
Pra me keto lloj ndermarrjesh duhet pasur kujdes.Po iu kuptove ciklin ben para me thase,po ia gabove(bleve ne nentor-dhjetor)ke humbje te medha.

Keto ndermarrje siç thashe,nuk ndikohen nga luhatjet e burses pasi populli do te bleje salce edhe sikur NASDAQ te shkoje 100

Shpresoj te kem qene i qarte
Pershendetje

P.S.Persa i perket chartisteve,ata jane spekullatore e jo investues.Ata blejne mbi suport e shesin nen rezistence.E kete e bejne ne short term.Jane ujqerit e Wall Street,njerez te disiplinuar e gjakftohte,te zote te marrin nje humbje te vogel per te mos pesuar humbje te medha

[Vinny_T]

Berti,
Pershkrimet qe ke bere me lart jane interesante dhe duket qe i ke perkthyer mire, kesjtu qe kuptohen pak a shume nga ata qe e kane pak idene e ekonomise dhe te burses, (dhe qellim ketu eshte te shkembejme eksperiencat dhe njohurite tona, si dhe mendimet qe kemi mbi temen e hapur). Per sa i perket ekonomise dhe burses ayo kane ligjet e veta ne teori, por ne praktike shume gjera ndryshojne dhe per te qene me i qarte po shpjegohem.
Ti thua qe kompani si GM , coca cola....kane nje zhvillim 2 deri ne 3% ne vit e me to nuk eshte per tu mare, pasi me teper fiton me nje fond ne banke rreth 12% sipas teje!! Mesa di une, keto fonde nuk investojne ne obligationet dmth bonot e thesarit gjithe parane e tyre se ne kete rast nuk e kalonin dot +5% ne vit, keshtu qe nje pjese eshte e investuar ne tregun monetar, dhe nje pjese tjeter ne aksione. Po te krahasojme tani vleren e Dow Jones ose Nasdaq me fundin e vitit 1999 del qe i pari te kete kaluar nga 12000 pike ne 7500 = -35%, kurse i dyti nga 4000 pike ne 1200 = -65% ( dhe kompanite te cilat ti interesohesh jane ne Nasdaq nqs te kuptova drejt).
Atehere nqs bejme llogarite del e pamundur qe nj Fond apo konto bankar, me keto statistika te siguroje nje te ardhur vjetore +12% per ty, plus fitimet e veta pasi kjo eshte thjesht aritmetike e nuk do me njohuri per bursen qe te llogaritet (keshtu se ato fonde qe te premtojne kete nuk jane kredibel e te genjejne).
E dyta nqs krahason nga viti 1999 deri me sot kursin e GM coca coles ....dmth blue chips si thua ti me kompanite e te ashtuquajtures New Economie Yahoo, E Bye, Amazon, .... te cilat jepnin mundesine te fitoje shuma kolosale kemi nje rezultat te çudishem! Ndermarjet e ekonomise klasike dhe pse ne periudhe krize te forte mund te ken rene rreth 10 deri ne 15% ne keto 2 vite e gjysem, ndersa ato te ekonomise se re qe jane dinamike kane humbur rreth 90% te kapitalizimit ne burse!! Keshtu qe me duket me pak e veshtire per tu gelltitur kur humb 15% se sa 90 % te kapitalit tim.
Nje keshille nqs ma lejon persa i perket portofolit tend bursier. Mundoju ta diversifikosh riskun pasi per mua bursa nuk eshte Casino , dhe me politiken tende te investimit risku eshte shume i madh, Per mua idealja e ekulibrit te nje portofoli eshte 25% bono thesari, 15% ne monetar, 35% ne aksione ( dhe ne keto perfshihen vetem 15% ndremarje te ekonomise se re) 2 deri ne 3% warrants dhe dhe 22 ose 23% para per te shfrytezuar oportunitetet e mundeshme.
Megjithate po e perseris qe ne perudhen ne te cilen kalojme ne burse, pjesa me e madhe e fondeve te investimit jo vetem qe nuk fitojne para, por jane negative, pasi nuk eshte vetem bursa e New York-ut qe eshte ne periudhe krize, por te gjitha bursat neper bote.
U be disa muaj qe neper bursa te ndryshme kane filluar te ndjehen efektet e manipulimit nga hedge founds, dhe nje terheqje masive e kapitaleve nga bursa dhe zhvendosja e tyre ne tregun e bonove dhe obligationeve. Rreth 15 Mds $ ne jave dalin nga bursa ne NYSE per tu zhvendosur ne vende te tjera ( fenimeni nuk eshte akoma katastrofik nqs e krahasojme me 3500 Mds $ qe jane te investuara ne aksionet amerikane). Megjithate ne keto situata bursa udhehiqet me teper nga hedge founds te ndryshme dhe nga politikat e spekullimit te tyre se sa nga llogjikat klasike te njohura te investimit, prandaj dhe kemi fenomene te çuditeshme volatiliteti +5 ose -5% ne nje seance per Dow Jones ose nasdaq. Ne keto kushte bursa kthehet ne Casino dhe rrisku eshte maksimal ( kur risku eshte maksimal dhe fitimi eshte i tille, por te mos harrojme se rrezikojme te humbim pothuajse te gjithe kapitalin).
Pershendetje