Inside trader- aksionet e dites

[Ardi-1]

KAPITULLI I TRETE

SI FUNKSIONON NYSE

Një person qe viziton për here te pare Bursën e New York-ut, me siguri qe do ngelet i hutuar dhe te befasohet nga aktiviteti kaotik qe zhvillohet për blerjen dhe shitjen e letrave me vlere. Po te vështrosh poshtë, qe nga galeria e vizitoreve, Dyshemeja e zhurmshme Tregtimit ne madhësinë e një fushe futbolli, te jep përshtypjen e një aktiviteti te çmendur dhe te paplanifikuar. Qindra brokera, nëpunës e specialiste vërviten rreth ekraneve kompjuterike dhe telefonave, duke shqiptuar me zë te larte urdhrat për te blere dhe për te shitur.
Ne fakt NYSE udhëhiqet nga rregulla shume precize dhe rregullore qe sigurojnë një tregtim eficent dhe te qarte te miliona letrave me vlere çdo dite. Një vështrim i disa prej këtyre rregullave dhe i disa personave qe punojnë ne Dyshemenë e Tregtimit, do ju ndihmoje qe te kuptoni se si kryhet një transaksion.

Standarde rigoroze

Qe te jete ne gjendje te blejë dhe te shesë letra me vlere ne dyshemenë e tregtimit, një person fillimisht duhet qe te përmbushe disa standarde rigoroze personale dhe financiare si dhe te jete pranuar si anëtar ne NYSE. Anëtaret thuhet qe zotërojnë një "karrige" (seat) ne NYSE por ata rralle gjejnë kohe te ulen. Anëtaret, ashtu si çdokush tjetër ne NYSE, qëndrojnë ne këmbe pothuajse gjate gjithë ditës se punës. Karrige është thjesht termi tradicional qe tregon te drejtën për te tregtuar ne Dyshemenë e Tregtimit te NYSE-s.
Numri i karrigeve është i limituar ne 1366, dhe çmimi i një karrigeje, ashtu si ai i aksioneve, varet nga kërkesa dhe oferta. Çmimi i një karrigeje ra ne 35,000$ gjate recesionit te 1977. Sot, një karrige mund te kushtoje me tepër se 1 milion dollarë. Por nuk nevojitet vetëm para për te fituar anëtarësinë. Çdo person qe kërkon te behet anëtar duhet te kaloje përmes një testi qe mbulon rregullat dhe rregulloret e NYSE-s.

Brokerat e dyshemesë dhe firmat e brokerimit

Ka disa lloje te ndryshme anëtarësish ne Bursën e New York-ut dhe secili tip anëtarësie i shërben një funksioni te ndryshëm ne dyshemenë e tregtimit. Grupi me i madh i anëtareve përbehet nga brokerat e dyshemesë. Ka dy lloje kryesore brokerash te dyshemesë: brokerat e komisioneve dhe brokerat e pavarur te dyshemesë. Brokerat e komisioneve punësohen nga firmat individuale qe quhen firma brokerimi dhe qe janë anëtare ne NYSE. Këta persona mjaft te kualifikuar, meshkuj apo femra, blejnë dhe shesin letra me vlere për llogari te publikut te gjere. Si shpërblim, ata fitojnë rroga dhe komisione.
Brokerat e pavarur te dyshemesë janë brokera qe punojnë për llogari te tyre. Ata ekzekutojnë urdhra për llogari te firmave te brokerimi qe nuk kane brokera ne dysheme ose qe i kane brokerat e tyre jashtë dyshemesë apo tepër te zëne për tu marre me një urdhër te caktuar. Brokerat e pavarur te dyshemesë shpesh thërriten akoma me termin "brokerat 2 dollarë" qe i referohet kohës kur ata merrnin 2 $ për çdo 100 aksione qe tregtonin.

Publiku ia përcill urdhrat e tij personelit te shitjeve (ose brokerave te aksioneve (stok broker)) te një firme brokerimi. Këta profesioniste te shitjeve quhen gjithashtu "përfaqësues te regjistruar", meçe ata duhet qe te kalojnë një provim kualifikues dhe te regjistrohen pranë NYSE-s dhe Komisionit te Letrave me Vlere dhe Bursës. Urdhrat e investitorëve transmetohen nga zyra e një dege te një firme brokerimi tek dyshemeja e tregtimit e nuses përmes një sistemi te sofistikuar elektronik komunikimi dhe te përpunimit te urdhrave.

Specialistet

Brokerat e quajtur "specialiste" luajnë një rol kritik sepse ata shërbejnë si një pike konstante midis brokerave me urdhra për te blere dhe për te shitur ne tregun e ankandit te NYSE-s.
Secili aksion i listuar ne NYSE i ngarkohet një specialisti, qe është një broker i cili tregton vetëm ne aksione te caktuara ne pozicione te caktuara. Te gjitha blerjet dhe shitjet e atij aksioni zhvillohen ne atë vend, te quajtur pozicioni i tregtimit. Blerësit dhe shitësit, te përfaqësuar nga brokerat e dyshemesë, takohen pranë pozicionit te tregtimit për te gjetur çmimin me te mire për një letër me vlere. Njerëzit qe mblidhen rreth pozicionit te specialistit përbejnë atë qe gjiret turma e tregtimit. Kërkesat për te blere dhe ofertat për te shitur bëhen përmes thirrjeve te hapura për t’u krijuar mundësi palëve te interesuara qe te marrin pjese, duke zgjeruar kështu përcaktimin kompetitiv te çmimeve. Kur kërkesa me e larte përputhet me ofertën me te ulet, atëherë tregtimi ekzekutohet.

Specialisti është përgjegjës për te ruajtur një treg te pastër dhe te rregullt, si dhe për te pasur konkurrence dhe eficense. Veçanërisht, specialisti kryen katër funksione vitale.
Një nga punët e specialistit është ekzekutimi i urdhrave për brokerat e dyshemesë ne aksionet qe i përkasin atij. Një broker dyshemeje mund te marre një urdhër nga një klient i cili vetëm dëshiron qe te blejë një aksion me një çmim me te ulet se çmimi aktual i tregut, apo qe ta shesë atë me një çmim me te larte se çmimi aktual i tregut. Ne raste te tilla, brokeri mund t’i kërkoje specialistit qe ta mbaje urdhrin dhe ta ekzekutoje atë ne qofte se dhe kur çmimi arrin nivelin e specifikuar nga klienti. Ne ketë rol specialisti vepron si agjent për brokerin.

Ne një sens, specialisti vepron si organizues ankandi për aksionet për te cilët ai është përgjegjës. Ne fillim te çdo dite tregtimi, specialisti përcakton një çmim tregu për çdo aksion, qe ai mendon se përfaqësojnë pak a shume vlerën e tregut. Specialistet i bazojnë këto çmime ne kërkesën dhe ofertën për çdo aksion. Pastaj, gjate ditës, specialisti u kuoton brokerave te tjerë kërkesat dhe ofertat (bids and asks) aktuale për aksionet e tyre.

Specialistet kane për detyre gjithashtu qe te ruajnë një "treg te rregullt" për aksionet e tyre. Kjo do te thotë, qe ata te sigurojnë qe tregtimi ne aksione lëviz rrjedhshëm dhe me fluktuime minimale gjate ditës.
Dhe se fundi, ne qofte se urdhrat për blerje përkohësisht tejkalojnë urdhrat për shitje për një aksion për te cilin specialisti është përgjegjës, ose ne qofte se urdhrat për shitje tejkalojnë urdhrat për blerje, specialisti është i detyruar qe te përdore kapitalin e vete firmës për te minimizuar ç’balancimin. Kjo behet duke blere ose duke shitur ne drejtim te kundërt me tendencën e tregut, derisa te arrihet një çmim ne te cilin oferta dhe kërkesa publike janë përsëri ne balance. Ne ketë rol specialisti vepron si principal ose si dealer. Specialistet marrin pjese ne vetëm 10 % te volumit te gjithë aksioneve te tregtuara. Gjate pjesës tjetër te kohës, urdhrat e publikut plotësojnë njeri-tjetrin pa gatur nevojën e pjesëmarrjes se specialistit.

Dyshemeja e tregtimit

Qe te dish se kush punon ne dyshemenë e tregtimit dhe se si ata nderveprojne është vetëm gjysma e historisë. Për te plotësuar kuadrin, duhet qe te njihen shume veçori dhe funksione te tjera unike te Dyshemesë se Tregtimit. Për shembull, ka qindra sportele përgjatë perimetrit te Dyshemesë nga ku përmes aparateve komunikuese brokerat marrin urdhrat. Dhe ne vete Dyshemenë ka 17 pozicione tregtimi, secili i drejtuar nga klerket dhe specialistet. Siç është përmendur dhe me lart, te gjitha blerjet dhe shitjet zhvillohen rreth këtyre pozicioneve. Çdo pozicioni i janë caktuar për organizimin e tregtimit ne to me tepër se 150 aksione te ndryshme. Monitorë kompjuterike te vendosur ne hapësirën e sipërme te çdo banaku tregojnë se fare aksionesh tregtohen atje.
Ata gjithashtu tregojnë një varietet te gjere te dhënash rreth çdo aksioni, duke përfshire çmimin e fundit te aksionit si dhe informacionin nëse çmimi përben një ulje apo ngritje ne krahasim me çmimin e mëparshëm. Kur një firme brokerimi merr një urdhër nga një klient, ajo Ben një telefonate apo e transmeton urdhrin nëpërmjet kompjuterit tek sporteli i saj i komunikimit ne NYSE. Urdhri pastaj i përcillet njërit prej brokerave te Dyshemesë përmes një sistemi tepër te sofistikuar kompjuterik te quajtur BBSS (Broker Booth Support System). Brokeri i Dyshemesë ketë urdhër ia paraqet specialistit për ekzekutim. BBSS mund ta përcjelle urdhrin gjithashtu drejtpërsëdrejti tek pozicioni i tregtimit. Megjithatë jo qe te gjithë urdhrat kalojnë përmes brokerave. Disa regjistrohen direkt nga kompjuteri SuperDot tek pozicioni i punës i specialistit.
Blerësit dhe shitësit, te përqendruar ne një vend dhe qe operojnë ne përputhje me ligjet e kërkesës dhe ofertës, përbejnë elementet kyç sistemit me ankand te tregut te aksioneve.

[Ardi-1]

Analizimi i një tregtimi aksionesh

Me çfarë ngjan një transaksion për tregtimin e aksioneve? Si komunikojnë investitorët me brokerat dhe çfare u thonë brokerat investitorëve, brokerave te tjerë dhe specialisteve? Shembulli i mëposhtëm është disi i thjeshtëzuar, por përpiquni te thelloheni dhe ju do te ndjeni shkëmbimin e shpejte dhe dramatik te informacionit qe shfaqet ne një transaksion tipik aksionesh.
Helen, qe sapo ka mbaruar kolegjin, jeton ne Atlanta. John, një inxhinier i ri, jeton ne Seattle. Ata nuk e njohin njeri tjetrin. Por, pothuajse ne te njëjtën kohe, ata kane arritur vendime te kundërta rreth te njëjtit subjekt: aksionit te kompanisë XYZ (një kompani e supozuar aksionet e se çiles janë te listuara ne NYSE).
Helen ka vendosur qe te blejë aksione te XYZ. Duke vepruar kështu ajo beson se do te fitoje dividentet qe do i sigurojnë asaj me tepër para për studime universitare ne vitet e ardhshme. John, nga ana tjetër, ka vendosur qe te shesë aksionet e tij te XYZ. Ai ka nevoje për para shtese për te modernizuar apartamentin e tij.

John dhe Helen u telefonojnë brokerave te tyre qe bëjnë pjese ne firmat anëtare te NYSE-s te cilat administrojnë llogarite e tyre te brokerimi. "Me pëlqen analiza e XYZ qe me dërgove," i thotë Helen Peter, brokerit te saj. "Dua te blej 100 aksione." "A do qe te blesh me çmimin e tregut," pyet Peter, "apo dëshiron qe te vendos një urdhër te kufizuar për ty?"
Investitorët duhet qe tu japin brokerave te tyre instruksione specifike se si ata duhet ti trajtojnë transaksionet e tyre. Këtu janë paraqitur disa prej llojeve me te thjeshta te këtyre urdhrave:
·
· Një urdhër tregu i tregon brokerit te blejë ose shesë me çmimin me te mire, aktualisht te dhëne ne Dyshemenë e Tregtimit te NYSE-s.
·
· Një urdhër i kufizuar, qe mund te quhet gjithashtu urdhër me çmim te kufizuar, i tregon brokerit qe te blejë apo te shesë me një çmim te caktuar ose me te mire. Brokeri do te përpiqet qe te arrije çmimin me te mire te mundshëm për klientin, por brokeri nuk mund te shesë poshtë ose te blejë sipër shifrës se specifikuar.
·
· Një urdhër GTC (e mire derisa te anulohet, "good ‘til canceled"), i tregon brokerit qe te blejë ose te shesë me një çmim te specifikuar deri sa investitori ta anuloje urdhrin.
·
· Një urdhër grup i plote (round-lot) i tregon brokerit te blejë ose te shesë aksione ne shumëfisha te 100.
·
· Një urdhër grup tek (odd-lot) i tregon brokerit te blejë ose te shesë aksione ne një numër me te vogël se 100 (urdhrat grup i plote dhe grup tek mund te kombinohen ne çdo lloj urdhri).
"Me çfare çmimi po shitet XYZ?" e pyet Helen brokerin e saj. "Shitja e fundit ishte me 40 1/8," thotë Peter, "dhe kërkesa dhe oferta (bid and offer) aktualisht janë tek 40 - 40 1/8." Ky informacion i tregon Helen qe, ne atë moment, blerësit janë gati te paguajnë 40$ për aksion, kurse shitësit kërkojnë 40 1/8, apo 40.125 $.
" Blej me çmimin e tregut," thotë Helen. "Nuk do te jem ne zyre gjate ditës, Kështuqë mund ta konfirmojmë çmimin e sakte nesër." "Mund ta konfirmoj shume shpejt," thotë Peter. "Ne qofte se do jesh ne zyre edhe për ca minuta, do te telefonoj."

Përpara se te uli receptorin, Helen thotë, "Do me duhet qe te vizitoj disa kushërinj muajin qe vjen. A mund te mbrohem kundrejt ndonjë rënie te papritur te çmimit te XYZ edhe kur te mos jem këtu?" "Mund te pyesësh rregullisht ne ndonjë nga zyrat tona ne qytetet e tjera dhe ata mund te shesin për ty," thotë Peter. "Por ti gjithashtu mund te vendosesh një urdhër te kufizuar qe tani, qe do te thotë se ne qofte se çmimi i XYZ arrin një nivel, te cilin e cakton ti, kjo do te shkaktoje automatikisht shitjen."

Helen vendos për një urdhër te kufizuar, dhe Peter e dërgon atë tek zyra e firmës për urdhrat, për transmetim te menjëhershëm ne Dyshemenë e Tregtimit te NYSE-s sëbashku me urdhrin e saj për blerje.
Pak a shume ne te njëjtën kohe, John i thotë brokerit te tij ne Seattle qe te shesë 100 aksionet e tij te XYZ me çmimin e tregut.
Urdhri për blerje i Helen dhe urdhri për shitje i John regjistrohen gati menjëherë tek pikat e komunikimit te dyja firmave ne perimetrin e Dyshemesë se Tregtimit. Ndërsa brokeri i dyshemesë qe përfaqëson urdhrin e Helen, hyn ne turmën e mbledhur tek pozicioni i tregtimit i XYZ, ai vëren se XYZ është duke u tregtuar aktivisht. Ai gjithashtu zbulon se çmimi i tregut i XYZ ka qene duke u rritur ne mënyre te qëndrueshme.

"Sa është XYZ?" e pyet ai specialistin. "40 1/8 - 40 3/8 - dhjete për dhjete. Shitja e fundit ishte me 40 1/4," i përgjigjet specialisti. Ky informacion i shpejte i tregon brokerit te Helen se çmimi me i larte qe ndonjëri do te ishte gati te paguante për aksionet e XYZ është 40 1/8, dhe çmimi me i ulet ndonjëri do te ishte i gatshëm qe te shiste është 40 3/8. Shprehja "dhjete për dhjete" i tregon atij se blerësit duan një total prej 1000 aksionesh dhe shitësit ofrojnë një total prej 1000 aksionesh. Brokeri e vlerëson ketë informacion duke marre parasysh dhe faktin qe çmimi i tregut i XYZ ka qene duke u rritur dhe shitja e fundit është realizuar tek 40 1/4.
Brokeri i dyshemesë i John arrin ne pozicionin e tregtimit dhe dëgjon kujtimin e specialistit. Ekrane te sheshte ne secilin post shfaqin kujtimet aktuale për çdo aksion te tregtuar atje, por brokerat e dyshemesë megjithatë pyesin specialistin për kujtimin, një pyetje qe tradicionalisht fillon procesin e ankandit. Çdo broker ne turme mund te marre pjese ne tregtim.
"100 me 40 1/4," thotë brokeri i John, duke ofruar te shesë 100 aksione me atë çmim - 1/8 pike poshtë ofertës me te ulet te kotuar. "i marr unë!" përgjigjet brokeri i Helen, duke pranuar ofertën. Gjate procesit te ankandit brokerat duhet qe te veprojnë me shpejtësi përndryshe rrezikojnë te humbasin rastin e tregut. Për shembull, ne qofte se brokeri i Helen do te kishte hezituar, një broker tjetër ne turme do te kishte blere 100 aksionet e brokerit te John për 40 1/4. Dhe ky tregtim mund te kishte shkaktuar një tregtim tjetër, duke e çuar çmimin akoma me lart.
Brenda disa sekondave tregtimi është regjistruar ne Sistemin e te Dhënave te Tregut te NYSE-së, i cili e transmeton atë ne ekranet elektronike dhe ne sistemet informuese neper bote.
Peter, brokeri i Helen ne Atlanta, i telefonon asaj dhe i thotë, " Ju sapo keni blere 100 aksione te XYZ me 40 1/4." Pak a shume ne te njëjtën kohe, brokeri i John ne Seattle thotë, "i shitem aksionet tuaja me 40 1/4."
I njëjti sistem elektronik qe bënë raportimin e transaksionit gjithashtu bën regjistrimet kontabile elektronike qe do perditojne (update) regjistrimet e te dyja firmave te brokerimit. Këto regjistrime mundësojnë NYSE-në qe te rikonstruktojë detajet e tregtimit ne qofte se mund te dale ndonjë problem rreth tij ne te ardhmen.

Brenda tre dite pune llogaria e Helen do te rregullohet për te treguar se ajo tani zotëron 100 aksione te XYZ. Transferimi i aksioneve, qe është një procedure komplekse qe përfshin disa hapa, është pothuajse krejtësisht e automatizuar. Ne fakt, te vetmet copa letre te përfshira ne transaksion janë dëftesat e urdhrit, qe plotësohen nga brokerat ne zyre, si dhe konfirmimi për tregtimin, i cili u postohet si blerësit ashtu edhe shitësit menjëherë pas ekzekutimit te tregtimit. Konfirmimi përmban detajet e tregtimit, si çmimin, numrin e aksioneve, dhe termat e konditat.
Ndonjë letër tjetër qe mund te haset gjate këtij procesi është një certifikate aksionesh, dhe kjo vetëm nëse Helen vendos qe ajo kërkon qe aksionet te regjistrohen ne emër te saj. Shumica e investitorëve vendosin qe t’i mbajnë aksionet ne "emrin e rrugës", qe do te thotë, ne emrin e firmës se brokerimit. Letrat me vlere te mbajtura ne emrin e rrugës mund te shiten me shpejt se letrat me vlere te regjistruara ne emrin e zotëruesit.

[Ardi-1]

Teknologjia e tregtimit ne NYSE

Bursa e New York-ut tregon një përkushtim te madh për te ofruar tregun me efecient dhe me te përparuar teknologjikisht ne bote. Rritja marramendëse e volumit te tregtimit gjate viteve te fundit e ka vene NYSE-n përballe shume mundësive dhe sfidave. Duke pasur parasysh ketë ambient kërkues dhe ne zhvillim te shpejte, kyçi i suksesit për pozicionin udhëheqës te NYSE-s ka qene aplikimi dje zhvillimi i vazhdueshëm i teknologjive dhe sistemeve te moderne.
Me poshtë paraqiten disa nga sistemet dhe produktet e sofistikuara qe mundësojnë tregtimin ne NYSE te 2 miliard aksioneve ne dite.

Sistemi SuperDOT është një sistem i transmetimit te urdhrave përmes te cilit firmat anëtare te NYSE-s transmetojnë urdhrat e tregut dhe ato te kufizuar për tek pozicionet e tregtimit ku tregtohet letra me vlere. Pasi urdhri është ekzekutuar, i dërgohet një raport drejtpërsëdrejti zyrës se firmës anëtare përmes te njëjtit qark elektronik qe përcolli urdhrin ne Dyshemenë e Tregtimit.
Libri i informimit i pikës-se-shitjes (Point-of-sale Display Book) është një mjet i cili ne mënyre te dukshme rrit aftësinë e specialistit për trajtimin e volumeve me te mëdha. Duke përdorur teknologjinë e kompjuterëve personale, ky sistem te dhënash lehtëson regjistrimin, raportimin dhe kërkimin e urdhrave te tregut dhe te kufizuar dhe, gjate procesit, eliminon përdorimin e letrave dhe gabimeve te përpunimit.

Shërbimi i Automatizuar i Raportimit ne Çelje (Opening Automated Report Service, OARS). Ky është një pjese përbërëse e Librit te Informimit, qe automatikisht dhe vazhdimisht bashkon urdhrat për blerje dhe shitje te firmave anëtare te NYSE-s përpara çeljes se çdo dite tregtimi. OARS pranon urdhrat e tregut për raportim te shpejte, sistematik dhe te menjëhershëm ne çelje dhe ndihmon specialistet për te përcaktuar çmimin e fillestar te ditës.

Sistemi i përbashkët i tregtimit (Intermarket Trading System, ITS) është një rrjet elektronik i bursave amerikane dhe i broker/dealer-ve te NASD. Sistemi ITS shfaq ne ekrane kuotimet e aksioneve te tregtuara ne disa bursa. Kjo i lejon specialistet dhe tregtaret qe te "bëjnë pazar" dhe te gjejnë çmimin me te mire te mundshëm te aksioneve për klientët e tyre.

Sistemi i Konsoliduar i Informimit (Consolidated Tape System, CTS) është një sistem botëror raportimi i integruar i the dhënave për çmimet dhe volumet e tregtimit për letrat me vlere te listuara ne te gjitha tregjet ku tregtohen këto letra me vlere.

[Ardi-1]

INVESTITORI I MËSUAR

Qe te jesh një investitor i zoti do te thotë qe te mos ngelesh mbrapa dhe te ndjekësh nga afër zhvillimet e shpejta ne boten e biznesit. Ndoshta burimi me i mire për informacion te freskët rreth biznesit amerikan dhe ndërkombëtar janë faqet financiare te gazetave te ndryshme te përditshme. Zakonisht pjesa e pare e një faqe biznesi përmban ngjarje mbi ekonominë. Ju do te gjeni artikuj mbi bankat, tregun ndërkombëtar, normat e interesit, dhe duzina temash te tjera qe prekin ekonominë kombëtare dhe atë botërore.

Faqet financiare gjithashtu ofrojnë shkrime rreth industrive te veçanta dhe kompanive te ndryshme. Për shembull, ju mund te gjeni lajme te fundit rreth një kompanie te sapokrijuar, fushatën e reklamimit te një produkti te ri, ose një ndryshim te papritur ne drejtimin e një kompanie te madhe. Ky informacion i vlefshëm mund t’ju ndihmoje qe te zhvilloni një strategji investimi tuajën.
Leximi i tabelave te aksioneve

Shume gazeta përfshijnë gjithashtu një kolone qe siguron asistence për investimet dhe për menaxhimin e parëse. Te shpërndara neper lajme dhe artikuj te ndryshëm ju do te gjeni grafie te normave te interesit gjate javës, te dhëna rreth faturimit te obligacioneve, dhe statistika te tjera te rëndësishme për komunitetin financiar. Gazetat gjithashtu mund te publikojnë dhe raporte te kompanive për tremujorin. Këto përmbledhje te shkurtra tregojnë se sa fitim ka gjeneruar një kompani e madhe gjate tre muajve te fundit. Raportet tremujore mund t’i ndihmojnë investitorët te vlerësojnë një kompani, por jo te gjitha kompanitë i publikojnë ato.

Ju ndoshta i keni vene re kolonat e gjata me numra dhe simbole ne një nga faqet e seksionit financiar te gazetës. Megjithëse mund te duken si konfuze ne një vështrim te pare, këto kolona, qe quhen listat apo tabelat e aksioneve, janë zemra e faqeve financiare. Tabelat e aksioneve japin shifra rreth çdo kompanie aksionet e te cilës tregtohen publikisht, duke përfshire një përmbledhje te aktiviteteve te saj te tregut nga dita e kaluar, si dhe informacione te tjera te rëndësishme rreth kompanisë dhe aksioneve te saj. Letrat me vlere te listuara përfshijnë aksione (si te zakonshme ashtu edhe te preferuara), obligacione, fonde te tregut te parasë, dhe fonde te përbashkëta. Pasi te keni përshtatur sytë tuaj me shkronjat dhe shifrat e imëta dhe te ngjeshura, leximi i tabelave te aksioneve është mjaft i thjeshte. Me poshtë është një shembull i një tabele aksionesh nga Wall Street Journal. Kompania quhet Disney, një nga kompanitë me te famshme te argëtimit ne bote. Tabela e mëposhtme është disi e përshtatur me gjuhen e përditshme.


Treguesit e tregut

Duke ditur se si te lexoni tabelat e aksioneve ju mund te ndiqni nga afër progresin e aksionit qe ju zotëroni apo do te dëshironit te zotëroni. Por një aksion i vetëm mund te japë rezultate krejt te ndryshme nga tregu i aksioneve ne tërësi.
Për te pasur një pamje me te gjere, ju mund te vëzhgoni një indeks aksionesh, qe është një tregues i tendencës se tregut e llogaritur përmes gjetjes se një mesatareje duke përdorur shume aksione.
Ju do te vini re se ne fillim te seksionit financiar te gazetës paraqiten disa tregues tregu. Dy nga treguesit me gjerësisht te përdorur janë Mesatarja Industriale Dow Jones (Dow Jones Industrial Average, DJIA) dhe Indeksi i Përgjithshëm i Bursës se New York-ut (New York Stock Exchange Composite Index).

DJIA llogaritet duke bere mesataren e çmimeve ditore te 30 kompanive kyç. Dow regjistrohet ne pike qe nuk janë te konvertueshme ne dollarë dhe centë. Ne përgjithësi, një rritje e Dow me kalimin e kohës konsiderohet si shenje e një ekonomie te shëndetshme kombëtare. Një rënie me kalimin e kohës është shenje e një regresi ekonomik.

Indeksi i Përgjithshëm i Bursës se New York-ut është një mesatare e ndryshimeve te çmimeve te gjitha aksioneve te zakonshme te listuara dhe te tregtuara ne Bursën e New York-ut. Ai shprehet ne pike indeksoje qe lidhin vlerën aktuale te indeksit me një vlere baze te këtij indeksi. (Baza e Indeksit te Kombinuar te NYSE-së u fiksua ne 59.00 ne 31 Dhjetor, 1965.) Ne llogaritjen e indeksit, çmimi i secilit aksion shumëzohet me numrin e aksioneve qe ndodhen ne duart e publikut. Si rezultat, kompanitë me shume aksione do te kenë një efekt me te madh ne indeks.

Indeksi i kombinuar i NYSE-së është matësi i vetëm kryesor qe reflekton te tere tregun e NYSE-së. Përveç regjistrimit ne gazeta, ai llogaritet vazhdimisht pas çdo transaksioni dhe transmetohet përmes rrjeteve elektronike ne Dyshemenë e Tregtimit dhe firmat e brokerimit çdo 15 sekonda. Indekse te tjera te rëndësishme te tregut janë indekset e Standard & Poor, Indeksi i NASDAQ, Indeksi i Amex, Vija e Vlerës (Value Line), Indekset e Russell dhe Wilshire 5000.


Leximi i raporteve vjetore

Për një informacion me te plote rreth situatës financiare te një kompanie te veçante, ju mund ti hidhni një sy raportit vjetor te kompanisë. Çdo kompani e listuar ne NYSE është e detyruar qe tu dërgoje ketë informacion financiar aksionareve te saj. Ne ketë raport, aksionari mund te gjeje informacion te detajuar rreth konditave ekonomike te kompanisë dhe politikave drejtuese. Raportet vjetore i ndihmojnë aksionaret qe te vlerësojnë investimet e tyre dhe te vendosin se si te votojnë ne asamblenë tjetër te përgjithshme. Por ato janë gjithashtu te dobishme për investitorët potenciale, ata qe janë duke konsideruar blerjen e aksioneve te kompanisë. Raporti i kompanisë mund te sigurohet thjesht duke i kërkuar kompanisë qe t’ju dërgoje një te tille. Me poshtë jepen disa nga subjektet kryesore qe përmbahen ne shumicën e raporteve vjetore.

Bilanci:

Bilanci është një përmbledhje e mjeteve dhe detyrimeve, i cili krijon me një vështrim një ide mbi situatën financiare te kompanisë ne një moment te caktuar ne kohe. Një Bilanc krahason te dhënat e fund-vitit aktual me ato te fund-vitit te kaluar. Seksioni i pare liston te gjitha mjetet e kompanisë. Për shembull një kompani qe prodhon topa tenisi mund te listoje si mjete te veta, çash, faturat e papaguara, produktet ne inventar, (te gjithë topat e tenisit te përfunduar, plus te gjitha lendet e para te përdorura për te prodhuar topat e tenisit), vete fabrikën, token mbi te cilën është ndërtuar fabrika, dhe makineritë e përdorura për te prodhuar topat e tenisit.

Seksioni i dyte liston detyrimet apo borxhet. E njëjta kompani për prodhimin e topave te tenisit mund te listoje si detyrime te vetat llogarite për tu paguar (para qe u detyrohet furnizuesve me lende te para), rrogat e papaguara, hute e marra, taksat dhe dividentet qe do u paguaje aksionareve.

Seksioni i detyrimeve përfshin gjithashtu kapitalin e aksionareve, vlerën e te gjithë aksioneve te zotëruara nga aksionaret. Ky seksion liston vlerën e aksioneve te preferuara dhe te zakonshme, paratë e fituara nga shitja e aksioneve si dhe fitimet te cilat janë investuar ne kompani. Vlera e mjeteve duhet qe te jete e barabarte me vlerën e detyrimeve, prandaj ka dhe emrin bilanc.
Kapitali i aksionareve quhet gjithashtu vlera neto e kompanisë. Ai nuk është një shume e prekshme parash e depozituar ne ndonjë banke, por vlera e te gjithë aksioneve te investuara ne kompani.


Pasqyra e te ardhurave dhe fitimeve:

Ne qofte se bilanci ishte një vështrim i financave te kompanisë ne një moment te caktuar, pasqyra e te ardhurave është me tepër si një film. Ajo lidh sëbashku disa bilance dhe tregon mbarëvajtjen e kompanisë për një periudhe te caktuar qe mund te jete një muaj, një tremujor, apo edhe disa vjet. Pasqyra e te ardhurave paraqet shumen e te gjitha te ardhurave, zbret shpenzimet, dhe tregon se sa para ka ngelur për te riinvestuar ne kompani. Ajo krahason numra gjate një periudhe kohe.

Pasqyra e ndryshimeve ne pozicionin financiar:

Kjo pasqyre ka te beje me "kapitalin punues" (working capital) - para te përdorura ne operacionet e përditshme te kompanisë. Pasqyra, e cila mund te krahasoje disa vite, tregon se sa "kapital punues" (working capital) ka qene ne dispozicion dhe se si është shpenzuar.

Raporti i eksperteve kontabël:

Çdo raport vjetor përfshin një raport nga një kontabilist i pavarur. Raporti i kontabilistit ne përgjithësi thotë se raporti vjetor është një pasqyrim i vërtete i financave te kompanisë. Ai tregon nëse raporti është përgatitur ne përputhje me standardet e përgjithshme te auditimit dhe me principet kontabile. Kontabilisti do ta shkruaje ne raportin e tij ne qofte se raporti vjetor nuk arrin te përmbushë ndonjë nga këto standarde.

Kuptimi i statusit financiar te kompanisë është i rendsishem pasi ndihmon marrjen e vendimeve te përshtatshme për investim. Kapitulli tjetër shpjegon perse çmimet e aksioneve lëvizin dhe si mund te parashikohet mbarëvajtja e një aksioni.

[Ardi-1]

KAPITULLI I PESTE


PËRSE ÇMIMET E AKSIONEVE LUHATEN LART E POSHTË

Ne qofte se vështrojmë çmimet e aksioneve për një jave do vërejmë qe ato bien apo rriten - nganjëherë ne përmasa dramatike. Duket e vështire qe te përpiqesh te sqarosh këto lëvizje, por një ekzaminim me i kujdesshëm zbulon se çmimet e aksioneve marrin forme te ndikuara nga disa forca konkrete. Analistet e aksioneve, ne fakt, sigurojnë jetesën e tyre duke u përpjekur te lokalizojnë këto forca dhe efektet e tyre për kompanitë, industritë dhe ekonominë kombëtare dhe ndërkombëtare.
Një kuptim i këtyre forcave, jo vetëm qe ndihmon ne formulimin e një strategjie investimi, por gjithashtu ndihmon qe te vëzhgohet se si ngjarjet dhe tendencat mund te përcaktojnë gjithçka, qe nga disponibiliteti i mallrave dhe shërbimeve deri tek mundësitë për punësim.


Kërkesa dhe oferta

Ka një tenje te vjetër ne Wall Street, e cila thotë se një aksion vlen çfare tjetri është gati te paguaje për te. Dhe kjo është e vërtete, çmimi i një aksioni përcaktohet nga blerësit. Ndërsa ata marrin me tepër informacion, investitorët vendosin nëse ata janë te gatshëm te paguajnë me shume apo me pak për një aksion. Ndryshimi i perceptimeve te tyre vazhdimisht e shtyn çmimin e aksioneve lart apo poshtë.

E thëne thjesht, çmimi i aksionit, apo i çfarëdo produkti apo shërbimi përcaktohet nga kërkesa dhe oferta. Oferta e aksioneve varet nga numri i aksioneve qe një kompani ka emetuar apo qe i ka shitur publikut. Kërkesa për aksione krijohet nga ata qe duan te blejnë këto aksione nga ata njerëz qe tashme i zotërojnë këto aksione. Ne qofte se individët mendojnë se ata do te bëjnë para nga aksioni, ata do te dëshirojnë ta blejnë atë.

Këtu hasim një moment te rendsishem: oferta është e kufizuar, dhe jo kushdo qe dëshiron te zotëroje një aksion mundet. Sa me tepër qe njerëzit te duan te zotërojnë një aksion, aq me tepër janë ata te gatshëm për te paguar për te. Kërkesa e larte për një aksion e çon çmimin ne një nivel me te larte. Ne mënyre te ngjashme, ndërsa vlera e aksionit rritet, zotëruesit janë me te gatshëm për ta shitur aksionin.
Rritja vazhdon derisa lëresat potenciale mendojnë se çmimi ka arritur mjaft lart. Ne ketë moment, një numër me i vogël njerëzish janë te gatshëm për te blere aksionin me çmimin e larte. Pronaret e aksioneve te cilët kërkojnë te shesin duhet qe te ulin çmimin me te cilin ata janë te gatshëm te shesin. Çmimi i aksionit bie derisa investitorët besojnë se aksioni përsëri vlen për aq sa pronaret janë te gatshëm ta shesin atë.

Situata financiare e kompanisë

Ligjet e kërkesës dhe ofertës shpjegojnë perse çmimet e aksioneve luhaten. Por, si arrijnë investitorët dhe analistet deri tek ne marrjen e vendimeve nëse aksioni ja vlen te blihet apo shitet për një çmim te caktuar? Mbi te gjitha ata ekzaminojnë gjendjen financiare te kompanisë qe ofron aksionin. Investitorët zakonisht nuk bëjnë një vlerësim te larte për aksionin e një kompanie qe mund te humbëse para. Ata kërkojnë për një biznes me një histori qe flet për arritjen e fitimeve te larta dhe qëndrueshmëri ne pagimin e dividenteve te kënaqshëm.

Ndërsa historia është e rëndësishme, investitorët analizojnë gjithashtu perspektiven e kompanisë ne te ardhmen. Një kompani me një histori te varfër fitimesh mund te ketë një te ardhme premtuese, dhe një tjetër me histori te mire mund te jete ne rënie. Prandaj investitorët e kujdesshëm gjithashtu analizojnë se si e përballon kompania konkurrencën dhe nëse drejtohet nga persona me eksperience, te përgjegjshëm te cilët ndjekin zhvillimet e kohës. Ne qofte se investitorët potenciale shikojnë se një kompani por rrit eficensen e vet ose po prodhon produkte te reja (inovative), atëherë aksioni i kësaj kompanie ka shume shanse për te pësuar rritje te çmimit.

Nga ana tjetër , trazirat ne horizont - si heshtje qe kërkojnë zgjidhje gjygjsore, kërcënime grevash, konkurrence me intensive, apo rregullim me rigoroz - mund te ndikojnë ne uljen e vlerës se aksionit te kompanisë. Për shembull, kur një kompani e madhe nafte shpalli se po konsideronte deklarimin e falimentimit, vlera e aksionit te saj ra me 11%.

Një lajm qe dikush ose një kompani po përpiqet te blejë një kompani tjetër zakonisht e rrit çmimin e kësaj kompanie. Kjo ndodh sepse blerësi duhet qe te blejë një shumice aksionesh qe te fitoje kontrollin e kësaj kompanie. Për te bere ketë blerësi duhet qe te binde aksionaret qe te shesin aksionet e tyre duke u ofruar një çmim atraktiv për aksionet e tyre.
Sentimentet gjithashtu mund te kenë ndikim. Për shembull, kur pronaret e një skuadre basketbolli ne USA ofruan aksione ne 1986, analistet sugjeruan se aksioni ishte i mbivlerësuar. Por investitorët, shumica e te cilëve ishin tifozë, kishin një vlerësim te larte për skuadrën dhe ishin te gatshëm te paguanin çmimin qe u ofrohej.

Situata financiare e industrisë

Një faktor tjetër i rendsishem i cili duhet marre ne konsiderate është industria ko bën pjese kompania.
Çmimi i aksionit te kompanisë mund te lëvize larte ose poshtë, ne varësi te faktit nëse investitorët mendojnë se industria e saj do zgjerohet apo do pësoje një kontraktim. Për shembull, një kompani mund te jete duke ecur mire financiarisht, por ne qofte se industria ku ajo bën pjese është ne rënie, investitorët mund ta vene ne pikëpyetje aftësinë e kompanisë për te vazhduar rritjen. Ne ketë rast, çmimi i aksionit te kompanisë mund te bjere.
Shume industri zgjerohen dhe kontraktohen ne cikle. Për shembull, industria e ndërtimit te shtëpive bie kur normat e interesit ngrihen.

Trendët ekonomike

Përveç evenimenteve qe ndikojnë një industri apo kompani te veçante, analistet shikojnë me kujdes ato çfare ata i quajnë indikatorët ekonomike, tendencat e përgjithshme qe sinjalizojnë ndryshime ne ekonomi.
Një indikator kyç është ndryshimi ne normën e rritjes se ekonomisë qe matet nga Produkti Kombëtar Bruto (GNP). GNP mat produktin total te mallrave dhe shërbimeve ne një ekonomi. Ne qofte se ky tregues është duke u rritur, perspektiva afatshkurtër e biznesit është duke u përmirësuar. Një indikator tjetër i rendsishem është norma e inflacionit. Inflacioni ndeshet kur kemi rritje te shpejte çmimeve. Gjate një periudhe inflacioni, kostot e një kompanie mund te rriten me shpejt sesa ajo ka mundësi qe te rrisë çmimet; kështu qe fitimet e saj tkurren.
Gjithashtu, norma e inflacionit ka një ndikim te rendsishem ne një indikator tjetër kyç, normat e interesit. Normat e interesit ne rritje tregojnë qe qeveria, bizneset dhe konsumatorët duhet te paguajnë me shume për te marre hua. Si rezultat, deficiti buxhetor i qeverise rritet, bizneset mund te shtyjnë për me vone planet e tyre për projekte te reja, dhe konsumatorët nuk shpenzojnë shume. Kjo mund te shënoje fillimin e faze recesioni, një periudhe me rritje te ngadalte ekonomike.
Analistet gjithashtu monitorojnë deficitin buxhetor, diferencën mes parave qe qeveria arkëton dhe parave qe shpenzon. Kur deficiti rritet, qeverise i duhet qe te rrisë marrjen borxh te parave qe përndryshe do ishin ne dispozicion te bizneseve për ekspansion dhe konsumatorëve për shpenzime.

Shume indikatorë te tjerë sinjalizojnë ndryshime ne ekonomi. Midis tyre janë çmimet e aksioneve, normat e papunësisë (përqindjen e punëtoreve qe nuk mund te gjejnë pune), dhe ndryshimet ne vlerën e valutës (kursin e këmbimit).
Këto indikatorë janë me tepër se thjesht numra. Ato tregojnë se si njerëzit e zakonshëm shpenzojnë paratë, dhe konkludojnë se si ka te ngjare te ece ekonomia. Ne qofte se norma e papunësisë po bie, ose ne qofte se inflacioni është i ulet, njerëzit ndoshta ndihen optimiste për ekonominë. Ata, ka me shume te ngjare qe te shpenzojnë para, duke u sjelle përfitime kompanive dhe çmimeve te aksioneve te tyre.

Evenimentet botërore dhe kombëtare

Asgjë nuk i ndryshon prirjet e njerëzve për kursime dhe investime, me tepër sesa perceptimi i tyre për një lajm rreth një ngjarje me rendësi. Për shembull, kur një komb hyn ne lufte, çmimet e aksioneve mund te rriten. Kjo sepse një vend ne lufte ka nevoje për armatime, furnizime për trupat, pjese këmbimi, dhe sasia te mëdha karburantesh. Keshtuqë kompanitë fillojnë e prodhojnë dhe shesin me tepër mallra.

Ngjarje te tjera mund t’i detyrojnë çmimet qe te bien. Ne qofte se fillojnë luftimet mes Iranit dhe Irakut ne Gjirin Persik, për shembull, çmimet e aksioneve ne USA mund te bien. Kjo sepse luftimet mund te zvogëlojnë furnizimin me nafte qe vjen nga ai rajon. Si rezultat, nafta mund te behet me e shtrenjte dhe kostoja e te gjitha mallrave amerikane qe mbështeten ne nafte apo ne produkte petroli mund te rritet.

Njerëzit tregohen te kujdesshëm kur investojnë dhe analizojnë me kujdes faktet rreth te ardhmes se ekonomisë. Ne qofte se investitorët nuk janë te sigurte se si një ngjarje madhore do ndikoje ekonominë kombëtare, ata ka te ngjare te hezitojnë për te investuar ne letrat me vlere. Për shembull, ne qofte se investitorët nuk ndjehen te sigurte për prirjet e presidentit kundrejt bizneseve, çmimet e aksioneve mund te bien ndërsa investitorët presin se si do vene punët.

13 evenimente: efekti i tyre ne Tregun e Aksioneve

Me poshtë jepet një përshkrim i shkurtër i 13 evenimenteve kryesore qe kane pasur një ndikim mjaft thelbësor, si negativ ashtu edhe pozitiv, mbi Shtetet e Bashkuara te Amerikës, duke filluar me Ligjin Smoot - Hawley te 1930.
Presidenti Hoover firmos Ligjin e Tregtisë Smoot - Hawley, 1930
Ne Prill 1930, presidenti Herbert Hoover firmosi Ligjin Smoot - Hawley, i cili ngrit barriera tregtimi kundrejt mallrave te importit. Investitorët shprehen friken se kombet evropiane do te kundërpërgjigjeshin duke vendosur pengesa kundrejt shitjes se produkteve te prodhimit amerikan. Dhe koha provoi qe ata kishin te drejte. Tregu i aksioneve, i cili kishte pësuar ngritje nga një nivel i ulet prej 230 pikesh (indeksi Dow Jones i çmimeve te aksioneve) pas crash-it te 1929 ne 294 pike, filloi një rënie te gjate.

Shtetet e Bashkuara hyjnë ne Luftën e Koresë, 1950

Ne 19 Korrik, 1950, presidenti Harry S. Truman deklaroi se Shtetet e Bashkuara do te ndërhynin ne Luftën e Koresë. Ai kërkoi nga Kongresi amerikan 10 miliard dollarë për një program te gjere riarmatimi. Mesazhi i Trumanit shkaktoi rritjen e çmimeve te aksioneve, ku rolin udhëheqës e morën aksionet e industrive te çelikut, bakrit, naftës, dhe te prodhimit te avionëve e makinave.

Presidenti Kennedy kritikon prodhuesit e çelikut, 1962

Ne 11 Prill, 1962 presidenti John F. Kennedy kritikoi si te "papërgjegjshëm" një plan te prodhuesve amerikane te çelikut për te rritur çmimet. Shpejt pas kësaj, aksionet filluan një rënie te theksuar, te papare qe nga 1933, me një rënie te vlerës se aksioneve me 20 miliard dollarë deri ne fund te Majit 1962. Analistet e lidhen ketë rënie me rritjen e një ndjenje anti-biznes, te stimuluar dhe nga qëndrimi i presidentit Kennedy.

Vrasja e presidentit Kennedy, 1963

Kur investitorët mësuan ne 22 Nëntor, 1963 se presidenti Kennedy ishte vrare, ata menjëherë filluan te shisnin aksione. Frika dhe pasiguria e tyre për udhëheqjen e vendit çoi ne rënien e vlerës se aksioneve me 13 miliard dollarë ne me pak se një ore. Për te kontrolluar panikun e shitjeve, Bursa e New York-ut ndërpreu përkohësisht funksionimin.

Presidenti Nixon shpall ngrirjen e rrogave dhe çmimeve, 1971

Ne 16 Gusht, 1971 Mesatarja Industriale Dow Jones (DJIA) u rrit me 32.93 pike, rritja me e larte ditore për te gjitha kohërat. Kjo rritje pasoi deklaratën e presidentit Nixon për ngrirjen e pagave dhe çmimeve me qellim luftimin e normës se larte te inflacionit.

Arabet iniciojnë Embargon e naftës, 1973

NE 19 Tetor, 1973 vendet arabe prodhuese te naftës ndërprenë te gjitha dërgesat e naftës për ne Shtetet e Bashkuara te Amerikës. Ne 9 Nëntor DJIA ra me 24.24 pike, rënia me e madhe qe nga 1962. Analistet u shprehen se rënia ishte një reagim i vonuar ndaj frikës për një mungese energjie, e cila do te rriste kostot e transportit, manifakturimit dhe një sere kostosh te tjera ne te tere ekonominë.

Ronald Reagan zgjidhet president, 1980

Lajmi i zgjedhjes se Ronald Reagani ne postin e presidentit shkaktoi një rritje te fuqishme te çmimeve te aksioneve ne 5 Nëntor, 1980. DJIA u rrit me tepër se 27 pike ne 2 ore përpara se pozicionohej 15.96 pike me lart ne fund te ditës se tregtimit. Aksionet e mbrojtjes dhe te naftës pësuan rritjen me te madhe, pasi investitorët shprehen besimin se Ronald Reagan do te zhvillonte mbrojtjen dhe do te përmirësonte situatën për bizneset amerikane.

Bashkëveprimi i evenimenteve, 19 tetor, 1987

Te Hënën ne 19 tetor, 1987, çmimet e aksioneve provuan rënien e tyre me te madhe brenda një dite ne tere historinë e bursës. Kur ra zilja për mbylljen e ditës se tregtimit, vlera e te gjithë aksioneve te përfaqësuara ne DJIA ishe gati 23% (508 pike) me e ulet se sa ishte ne fund te ditës se mëparshme te tregtimit (te Premten, 16 Tetor). Ne vend te një evenimenti te vetëm qe shkaktoi ketë incident, siç ndodhi me shembujt e mësipërm, një sere ngjarjesh vepruan sëbashku për te shkaktuar rënien e thelle.

Gjithashtu gjate këtyre ngjarjeve, prezentë ishte një pasiguri e përgjithshme dhe ne rritje ndaj te ardhmes se çmimeve te aksioneve, e shkaktuar kryesisht nga inflacioni ne ngjitje, normat e larta te interesit, dhe një tendence ne vendet e tjera për te shtrënguar politiken monetare. Katër evenimentet, te cilat u ndeshen te gjitha brenda pak ditësh para 19 Tetorit, dhe qe pranohen gjerësisht si shkaqet kryesore te rënies se 19 Tetorit janë:

·
· Deklarimi i një deficiti te madh tregtar te USA jashtë parashikimeve.
·
· Deklarimi i një propozimi për një takse te re e cila do te reduktonte aktivitetin e përthithjes se kompanive nga kompani te tjera me te mëdha, proces i cili stimulonte çmimet e aksioneve.
·
· Një deklarate e rëndësishme dhe e prere e një zyrtari te qeverise amerikane se vlera e dollarit do te lejohej te binte ne qofte se Gjermania do te vazhdonte me politiken e saj monetare te shtrënguar.
·
· Zbulimi i një plani për një sulm ushtarak amerikan mbi platformat iraniane te naftës ne Gjirin Persik, pak përpara se tregu te hapej ne 19 tetor.
Përveç këtyre evenimenteve ekonomike dhe politike, ekziston një debat i forte nëse, dhe ne qofte se e vërtete ne çfare shtrirje, tregtimi i kompjuterizuar i aksioneve nga institucionet dhe kompanitë e letrave me vlere kontribuoi ne rënien e papare te çmimeve te aksioneve ne 19 tetor.

Mini-crash-i i te Premtes, 13 tetor, 1989

Një vale shitjesh, vone gjate ditës goditi tregun pasi një grup qe kërkonte te siguronte kontrollin e Korporatës UAL, shpalli se nuk ishte ne gjendje te siguronte financimin e nevojshëm. Tregu i aksioneve reagoi duke zhvlerësuar anionet e kompanive për te cilat kishte lajme dhe fjale për përthithje nga kompani te tjera. DJIA ra me 190.58 pike për tu mbyllur ne një nivel prej 2569.26 pikesh. Kjo rënie ishte një rekord i dyte ne histori për nga madhësia, qe sillte kujtimet e rënies se Tetorit 1987 dhe qe fshiu fitimet e konsiderueshme te arritura gjate verës. Por tregu e mori veten menjëherë dhe pati një vit te shkëlqyer.

Iraku pushton Kuvajtin, e Premte, 3 Gusht, 1990

Një dite pasi Iraku pushtoi Kuvajtin, DJIA ra me 120 përpara se ta merrte veten dhe te mbyllej ne një nivel 2809.65 pike, një humbje prej 54.95 pike. Ankthi rreth situatës ne Lindjen e Mesme shkaktoi rritjen e çmimeve te naftës. Kofindenca ne ekonominë amerikane u lëkund dhe shpenzimet konsumatore ranë. Çmimet e aksioneve dhe obligacioneve ranë, duke arritur nivelin me te ulet te vitit ne 11 tetor.

Operacioni Stuhia e Shkretëtirës, e Enjte, 17 Janar, 1991

Ne mbare boten u përshëndet lajmi se një koalicion forcash i udhëhequr nga USA po dominonte ne fazat e para te luftës kundër Irakut. DJIA kërceu me 114.60 pike, me një volum tregtimi prej afërsisht 319 milion aksione, për tu mbyllur ne 2623.51 pike.

Rezerva Federale shkurton normat e interesit, 20 Dhjetor, 1991

Ulja e normave se skontimit, nga Bordi i Rezervës Federale, me një pike te plote përqindjeje shkaktoi një rritje te ndjeshme ne çmimet e aksioneve. Për një periudhe 4 ditore, DJIA u rrit me një total prej 168.60 pike (5.8%) për tu mbyllur ne 3082.96 pike ne 26 Dhjetor.
Dita me nivelin me te larte te tregtimit, 15 Dhjetor, 1995
Ne ketë dite ne Burse u tregtuan 652.8 milion letra me vlere, me tepër se asnjëherë me pare dhe DJIA u mbyll ne 5176.73, ose 5.42 pike me pak se dita e mëparshme.

Një vështrim me nga afër

Ju ndoshta i keni dëgjuar termat "tregu dem" apo "tregu ari", pa menduar se çfarë ato duan te thonë me te vërtete. "Tregu dem" i referohet një periudhe gjate se cilës çmimet e aksioneve janë ne përgjithësi ne rritje. "Treg ari" është periudha gjate se cilës çmimet e aksioneve janë ne përgjithësi ne rënie. Secili nga këto influencohet nga perceptimi i investitorëve se ç’drejtim po merë ekonomia dhe tregu.

Ne qofte se investitorët besojnë se ata janë ne mes te një tregu dem, ata do kenë besim se çmimet po rriten. Konfidenca e tyre e brendshme ndihmon për te mbajtur çmimet e aksioneve ne rritje. Gjate një tregu ari investitorët besojnë se çmimet e aksioneve do te bien. Ata hezitojnë te investojnë ne aksione, dhe ky shqetësim i tyre ndikon për te mbajtur çmimet e aksioneve ne nivele te ultë. Një treg dem ose ari mund te zgjasë qe nga disa muaj e deri ne disa vjet.