Eduard Zaloshnja dhe reflektime..

[Brari]

Nga gazeta tema:



"Një nga pasojat e shumta të '97-ës"



Nga Eduard Zaloshnja



Rrallë njeriut i qëllon të bisedojë gjatë me dikë, dhe të jetë 100% dakord me ato që thotë ai. Por para ca kohësh, kjo gjë më bëri mua vaki, me një ish-biznesmen shqiptar që ka mbrojtur gradën Master për Administrim Biznesi në SHBA, dhe që punon për një kompani të madhe amerikane. Në bisedën që patëm, gjatë së cilës më tregoi për biznesin që kishte patur në Shqipëri, ai më dha këtë mesazh të thjeshtë e njëkohësisht shumë të fuqishëm: Edhe biznesmenët, si çdo qenie tjetër njerëzore, duhet të jenë në radhë të parë qenie shoqërore. Dhe meqenëse kisha kohë që matesha të shkruaja një artikull për të dhënë pikërisht këtë mesazh, vendosa të riprodhoj tregimin e tij për ju të dashur lexues, duke shpresuar që leximi i tij do t'ju shijojë më shumë se sa teorizimet e thata që kisha ndërmend të bëja unë.

Përmbysja e sistemit komunist e gjeti Arbenin ekonomist në një ndërmarrje shtetërore (emri është ndryshuar për arsye privatësie). Shumë shpejt, ndërmarrja e tij u mbyll dhe ai kaloi në asistencë. Pasi ndejti nja dy muaj në asistencë, si shumë shqiptarë të tjerë, emigroi në Itali. Dhe pas një viti pune të rëndë atje, grumbulloi aq para sa të blinte disa kuti me çimçakiza e t'i sillte në Shqipëri. Fitimi nga shitja e tyre ishte aq i madh sa që vendosi të mos shkonte të punonte më në Itali, por të merrej me tregti. Dhe pas disa muajsh aktiviteti të suksesshëm, i investoi fitimet në firmën e disa shokëve të tij që kishin privatizuar një repart për punime duralumini.

Në vitin 1994, Arbenit iu hap një oportunitet i ri biznesi. Në tokën e zotëruar nga familja e tij para ardhjes së komunistëve në fuqi, shteti kishte ndërtuar një fabrikë mielli, e cila do të privatizohej. Dhe meqenëse pronarët e tokës kishin përparësi në privatizim, ai e bleu atë me çmim kontabël. Për parapagesën (10% e çmimit), përdori kursimet e tija; ndërsa për pjesën tjetër, mori borxh letra me vlerë nga të burgosurit politikë. Brenda një viti, fabrika e miellit, e cila deri atëhere kishte pasë dalë me humbje, prodhoi aq fitim sa ai t'i shlyente borxhet dhe të mendonte për rritjen e kapacitetit të saj.

Në këtë moment, një oportunitet akoma më i madh iu shfaq Arbenit. Drejtues të Fondit Shqiptaro-Amerikan të Sipërmarrjeve, i cili sapo ishte krijuar nga Presidenti Klinton, po kontaktonin me biznesmenë shqiptarë të fushës së prodhimit për të identifikuar mundësi investimi. Në një vizitë që i bënë fabrikës së tij, ata u impresionuan nga mënyra se si funksiononte biznesi, si dhe nga rezultatet e arritura në një kohë aq të shkurtër. Dhe në fund të vizitës ata i kërkuan që ai të pregatiste një propozim për investim të përbashkët me fondin.

Duke e ditur që fondi kishte 30 milionë dollarë për të investuar në Shqipëri, dhe duke e ditur se ky rast ndoshta nuk do t'i vinte më kurrë, Arbeni mori guximin të pregatiste një propozim që kur ia tregoi për herë të parë të shoqes, ajo e ndërpreu leximin në faqen e parë, dhe i tha se ai ishte i çmendur. Propozimi i Arbenit kërkonte që fondi të investonte në biznesin e tij jo pak por 5 milion dollarë. (Ju e lexuat saktë, shifra është 5 MILION dollarë!)

Në thelb të propozimit të Arbenit ishte ngritja e një fabrike gjigante mielli me paratë e fondit, e cila do të ndërtohej në një tokë që ai planifikonte ta blinte me kapitalin që kishte akumuluar vetë. Një fabrikë të tillë ai e kishte parë në Itali, dhe nga kontaktet me firmën zvicerane "Buhler", e cila e kishte ndërtuar atë fabrikë, mësoi se bluante 1000 tonë grurë në ditë. Që do të thoshte se fabrika mund të plotësonte gjithë nevojat e tregut shqiptar për miell. Dhe më tej, do të thoshte se, duke e blerë grurin me kredi në tregjet e huaja (që ato vite kishin çmime shumë të favorshme), duke e shitur miellin me çmimin që mbizotëronte atëhere në treg, dhe duke qenë i përjashtuar nga tatimet për 4 vjetët e para, ai do të fitonte rreth 10-11 milion dollarë në vit.

Ishin pikërisht këto shifra gjigante që e kishin bërë të shoqen e Arbenit të ndërpriste leximin që në faqen e parë të propozimit dhe ta quante atë të çmendur. Sepse sipas saj, ata të Fondit Shqiptaro-Amerikan të Sipërmarrjeve nuk ishin të interesuar të krijonin monopolistë super të pasur në Shqipëri. Por pas këmbënguljes së Arbenit, ajo kishte vazhduar leximin e faqes së dytë, ku shpjegohej se si do të përdorej fitimi gjigant.

Në shkëmbim të investimit 5 milionësh, Arbeni do t'i jepte fondit çdo vit gjysëm milion dollarë, të cilat fondi do t'i përdorte për të financuar biznese të tjera shqiptare. Ndërkohë 10 milion dollarët që do t'i mbeteshin atij vitin e parë, do t'i përdorte për të blerë farëra, plehra kimike, dhe pesticide për fermerët që do të kontraktonin me të për prodhim gruri. Në këtë mënyrë ai do të eleminonte nevojën për të nxjerrë jashtë Shqipërisë një pjesë të mirë të dollarëve që duheshin për importimin e grurit, ndërkohë që do të krijonte të ardhura relativisht të garantuara për shumë fermerë të zonës bregdetare dhe të fushës së Korçës.

Ndërsa në vitet e tjera, ai do të ndërtonte sera, në të cilët fermerët do të prodhonin perime në bazë të kontratave vjetore me të. Më tej, ai parashikonte të ndërtonte qendra për grumbullimin dhe përpunimin e produkteve bujqësore, të cilat do të krijonin vende të reja pune dhe do të paksonin nevojat për import. Me pak fjalë, ai nuk do ta shihte fitimin si një objektiv në vetvete, por si një mjet për të realizuar atë që kishte pas ëndërruar gjithnjë - të bënte diçka që do të përmirësonte sadopak jetesën e bashkëkombësave të tij të vuajtur.

Dhe aktiviteti i tij nuk do të kufizohej vetëm në fushën ekonomike. (Kuptohet që projektet jashtë fushës ekonomike nuk i kishte përmendur në propozim). Kështu ai kishte ndërmend që pasi biznesi të forcohej, të investonte një milion dollarë për krijimin e një fondacioni politik që do të pregatiste politikanë të rinj për mijëvjeçarin e ri. Ndërsa një milion të tjera do t'i investonte për një fondacion kulturor që do të nxiste krijimtarinë letraro-artistike, e cila në kushtet e ekonomisë së tregut po venitej.

Që ta bëjmë këtë tregim të shkurtër (se si ka nisur mund të shkojë gjatë), në vjeshtën e vitit 1995, Arbeni dhe e shoqja, për të plotësuar një kusht të vënë nga Fondi Shqiptaro-Amerikan, nisën studimet e gradës Master për Administrim Biznesi në Sh.B.A. Dhe në pranverën e vitit 1997, pikërisht në kohën kur kishin planifikuar për t'u kthyer në Shqipëri, ndodhën tre gjëra që ata nuk i kishin parashikuar: Një turmë kallashnikovasish plaçkiti dhe shkatërroi fabrikën që kishin pasë blerë nga shteti; një turmë tjetër hoqi çdo tullë e tjegull të vilës që ata prisnin ta inaguronin sapo të ktheheshin në Shqipëri; dhe një e tretë plaçkiti shtëpinë ku Arbeni ishte lindur e rritur.

Ato ngjarje i futën në qivur planet e Arbenit dhe të shoqes, dhe atyre nuk u ngeli tjetër veçse t'i përshtateshin jetës komode por monotone në emigracion. Ndërkohë, sipas Arbenit, disa biznesmenë të guximshëm qendruan në Shqipëri, u pasuruan, vazhdojnë të pasurohen, dhe kanë sot miliarda e miliarda lekë që, fatkeqësisht, nuk i investojnë për të rritur prodhimin e vendit, por për të fuqizuar pozitën monopoliste të mallrave që importojnë nga jashtë...




------------------------

[Brari]

Mendime..


Zaloshnja pershkruan nje "engjell" te kapitalizmit Shqiptar..

Ai thot zaloshnja mes tjerash:

"Në vitin 1994, Arbenit iu hap një oportunitet i ri biznesi. Në tokën e zotëruar nga familja e tij para ardhjes së komunistëve në fuqi, shteti kishte ndërtuar një fabrikë mielli, e cila do të privatizohej. Dhe meqenëse pronarët e tokës kishin përparësi në privatizim, ai e bleu atë me çmim kontabël. Për parapagesën (10% e çmimit), përdori kursimet e tija; ndërsa për pjesën tjetër, mori borxh letra me vlerë nga të burgosurit politikë. Brenda një viti, fabrika e miellit, e cila deri atëhere kishte pasë dalë me humbje, prodhoi aq fitim sa ai t'i shlyente borxhet dhe të mendonte për rritjen e kapacitetit të saj."


Tash le te bejme ca refleksione mbi personazhet e Zaloshnjes..


Kemi tre lloj personazhesh..

Arbeni..te burgosurit politik..dhe bandat shkatrrimtare..

Arbeni ekonomist i larte qe ne koh te PPSH-se punon si ekonomist ne ndermarrje shteterore dhe u iken per shalesh ndermmarrja..
Megjithse nje tuf derrash me shkolla te larta ata me ne krye drejtor e kryinxhinier e nje brigad me kuadro sjan ne gjendje te mbajne nderrmarrjen..por e lene te shkoj ne te semes..

Po nje nderrmarjje ishte dhe duhet te ishte nje vend ku mbasi ne vite eshte derdhur lume parja e shtetit e pamvaresisht se esht pare e shtetit socialist ajo eshte para qe ka dal jo nga djersa e sqetullave te nexhmijes apo djersa e shaleve te ramizit qe i ngrohte ne kaloriferet e KQ-se ku s'mungonte mazuti e qymyri dit e nate..por para e dale nga djersa e kooperativisteve qe prodhonin domate e pjeshka per eksport e nga minatoret e bulqizes e spacit qe prodhonin krom e baker per eksport e nga i cili eksport dilte parja qe shteti me ato ndertonte fabrika ne tirane per te punesuar miletin..

Pra kuadrot e PPSH-se nuk kishin dhimbsuri per pronen e shtetit dhe i lan ndermarrjet te shkojne drejt shkaterrimit megjithse e dinin se ne ato ndermarrje punonin e ushqeheshin 500 ose 1000 familje me nga 4-5-6 persona ..pra goje per tu ushqyer..

Kta Arbenat mbasi i bejne mune ndermarrjeve nuk rrin as te votojne per te ndryshuar sistemin por me vaporrin e pare ose me viza qe i gjejne me ane te shokve bllokmene qe hyjn e dalin ne ambasadat e Franc italise si ne shpi te tyre.. e ja mbathin ne Itali..

Kur vjen me pakot e cumcakizit aman cdi arbeni te kullundrise pasurine private..
Mire deri ktu..

arbeni qe ska bere asnje dit burg (ska faj per kete) me paret qe fitoi ne itali kur tjeret ndejten si qeni ne shqiperi te votojne per Sali berishen..vjen dhe ja perlan letrat me vlere te burgosurve gjynahqare ..

Personazh tjeter ne tregimin e Zaloshnjes eshte i burgosuri politik.. i cili ka ne dore ca "letra me vlere"..

ky i burgosur po shperblehet nga shteti Mekso-Pashko -rulo- Berishian me letra me vlere..

ky i burgosur (politik) ka punuar ne spac e Ballsh dhe ka ndertuar fabrika e kombinate me nje gavet oriz ne dit pa yndyre e ne pik te zhegut e ftohtit dhe tani mbas ndryshimeve ka ne dore ca letra me vlere..

Shteti demokratik krijohet dhe me voten e kti te burgosuri politik sepse Vota e Arbeneve nuk dihet ku ka shkuar..keshtu qe Shteti demokratik duhet te ndihet i detyruar qe kti te burgosuri politik qe ka ngelur mbrapa intelektualishto-dhelperisht ..pra qe nuk di asnji brim zyre e ligji e rrufjanizmi byrokratik.. ti japi nje drejtim..
Pra shteti Demokratik i sali Berishes duhej ktyre te burgosurve tu gjendej prane me fjalen e ngrohte plus me sugjerime konstruktive..
Psh Rulo-Pashkot ne qeveri e zyra shteti te merrnin detyre nga Saliu qe.. ktyre te burgosurve tu jepej nje instruksion se cka do ishte rruga me efikase qe letrat me vlere tu beheshin BUK, Shtepi e prosperitet..

Po qysh tja bejm o doktor saliu..do thoshte Rulo-pashkua..

Saliu duhej ti thoshte..

ngo bre Pashko rulo Bllokmeni....tja besh sic ja ben ktyre Arbenave e klement Kolanecve e sic po i keshillon e ndihmon Caco Angjelo Malajt te krijojne biznese ashtu ndihmo e lehteso kta te burgosur qe letrat me vlere tu ken duk e te behen te afte te menaxhojne e te blejn dhe ata si individe ose grupe ndonji repart Duralumini sikurse shoket e Arbenit e ndonji cop fabrike (sepse kan ndertuar qindra fabrika kta te burgosur) sikurse Feruz Matat qe kan blere Portin e Durrsit me letra me vlere qe ja muarren per pes pare spec mijra te burgosurve..etj etj..

po dale mo Sali se kjo pun nuku eshte kaq e lehte..do thoshin veqilharxhet e Meks-Rulo-Pollove..

Po si mo nuk eshte e lehte tu thosh Saliu.. sa mire per Marsel Skendot e Koc Kokdhimat e Cac Angjelet qe as vot nuk na dhane beri gjeli veze nen hundet e mija si president demokrat e per kta te burgosur pulatik te mos kete shanc tjeter vec te shesin letrat me vlere per nje cop buk e dy kokrra trinitrine qe i shet shendetsi-farmacia e Tritanit sa frangu pulen..??

Pra Arbeni i Zalos behet pronar fabrike mielli ..

Arbeneve nuk u kerkon fare llogari Saliu se pse i lane mijra nderrmarrje ne meshir te fatit.. kur ato me shpirt nder dhembe duheshin mbajtur e ri vene ne pune per hir te atyre mijra e mijra e miljona dollarve te harxhuara per to nga shteti socialist qe ato para i morri nga djersa e sklleverve koprativisto-minatoro-burgosuro-politik.. dhe se me to (se me kioska te marra me rrushfet tek Sali Kelmendi me shok nuk ushqehen 3 milion goje) do punesohen e han buke populli qe na dha voten..

Po qysh do i veme ne pun mo aman do thoshin Mekso-Dylberet-e kopliko-Artan-Hoxh Tritanet..ato jan te vjetra e kan pj-erdh..

Saliu do (duhej ti ) i thoshte..jo nuk jan te vjetra sepse me ato hekra NSHN-esh e fabrikash po bejne reparte duralumini ca..e me ato po ben grataciel Marseli e Kocua e Vile Caci.. e me to po prodhojn sallamra e birra ca shok tuaj.. pra shtrojuni punes e lerini denglat..kopila..se ndryshe ju shkelmova..se ka plot me te mir se ju..


Pra te qeverisesh nuk eshte e lehte.. do b-ithe.. do pun nat e dite..e mendje te kthjellet pa dogma ne koke..


Le te presim tani se cfar kan menduar PD per te ardhmen..
ne se do perserisin te njejtin kapitalizem te 92-97-tes do bien perseri ne grope..