Njė projektligj racist, qė nuk mund tė pėrfaqėsojė zgjidhjen e dėshiruar pėr parandalimin e sėmundshmėrisė sė trashėguar. Mjekėt kanė kundėrshtuar propozimin e Komisionit tė Shėndetėsisė pėr njė ndryshim nė ligjin "Pėr Kodin e Familjes".
Tė dy bashkėshortėt duhet t'i paraqesin nėpunėsit tė Gje-ndjes Civile analizėn e elektroforezės sė hemoglobinės me qėllim parandalimin e hemogobinopative congenitale". Ky ėshtė propozimi i fundit pėr Kodin e Familjes qė ka ndezur debate tė ashpra nė rrethet e shėndetėsisė shqiptare. Historia ka zanafillėn jo mė larg se 10 ditė mė parė, kur Komisioni i Shėndetėsisė nė Parlament njoftoi hartimi e kėtij projektligji. Sipas hartuesve ky ndryshim nė Kodin e Familjes synon parandalimin e sėmundjeve tė gjakut, kryesisht talaseminė, e cila nė vendin tonė ėshtė problematike nė shifra. Domethėnė tė gjitha ēiftet shqiptare duhet tė bėjnė analizėn e elektroforezės sė hemoglobinės (lloj analize gjaku) para se tė vendosin tė lidhin kurorė dhe ta dorėzojnė atė te nėpunėsi i gjendjes civile. Martesa mund tė anullohet nėse konstatohet tendenca pėr tė patur, ta zėmė (se mund tė ketė dhe probleme tė tjera), fėmijė talasemikė. Por ende pa u marrė nė shqyrtim nga Komisioni i Ligjeve, ky projekt i bėrė publik nė media ėshtė kundėrshtuar hapur nga mjekėt, ata qė janė pranė kėtyre sėmundjeve. Sipas mjekėve kjo ėshtė njė zgjidhje kryekėput e gabuar. Dhe se ligji ka pėrmbajtje raciste. "Me kėtė ligj nėnkuptohet zhdukja e "racės" sė talasemikėve me tė tillė mekanizma qė na kujtojnė Hitlerin. Nuk ėshtė kjo zgjidhja", u shprehėn mjekėt. Pėr tė ulur shifrat e talasemisė nuk mund t'u mohohet absolutisht e drejta pėr tė patur fėmijė asnjė ēifti pavarėsisht problemeve tė tyre gjenetike. Pa llogaritur kėtu faktin qė talasemia nuk ėshtė 100 pėr qind e kontrollueshme duke u nisur vetėm nga tė dhėnat e prindėrve. Mjekėt qė janė specializuar pėrtej kufijve thonė se tė tilla fushata kundėr sėmundshmėrisė nuk mund tė jenė kurrsesi tė ligjėruara dhe se nuk kanė gjetur njė model tė tillė nė vendet ku janė shkolluar, nė Francė a Itali pėr shembull, ku talasemia ėshtė e pėrhapur (pėrmendim kėtė sėmundje meqė kjo ėshtė problematike dhe nė vendin tonė dhe qėllimi i parė i kėtij amendimi ligjor). Sipas specialistėve masat parandaluese tė sėmundjes do tė ishin tė pranueshme, nėse njerėzit do tė njoftoheshin nė rrugė tė tjera pėrmes shpėrndarjes sė informacionit nė qendra shėndetėsore apo me fushata tė ndryshme ndėrgjegjėsimi. Dhe kjo ėshtė krejt e bėshme, pėrderisa nė vend zoant e talasemisė janė tashmė tė identifikuara dhe s'ka nevojė qė nisma tė pėrfshijė gjithė vendin. Sipas mjekut Arben Ivanaj trajtimi i vėrtetė i talasemisė dhe hemoglobinopative nė pėrgjithėsi fillon nė 6-7 javėshin e parė tė fetusit me diagnozėn prenatale dhe pastaj vazhdon me marrjen nė ngarkim psikologjik dhe klinik tė bartėsve (ēiftit). "E theksoj psikologjik, se vetėm prindėrit janė ata qė do tė vendosin nėse njė fetus me anomali duhet tė jetojė apo jo dhe se shoqėria duket tė jetė larg tė qenit e emancipuar nė kėto probleme. Pasi njė nga kriteret e emancipimit tė njė shoqėrie ėshtė mėnyra e trajtimit tė kategorive nė nevojė", pėrfundoi Ivanaj.
Maksim Cikuli: Ja pėrse jam kundėr
Parandalimi i hemogobinopative nuk mund tė bėhet me ligj. Kjo punė mund tė zgjidhet sė pari me njė depistim nė zonat e identifikuara me probleme tilla, si Lushnja, Fieri apo Durrėsi. Sė dyti duhet tė bėhet sensibilizimi i popullatės nė kėto zona, gjė qė s'ėshtė e nevojshme me ligj qė ėshtė i njėjtė dhe i zbatueshėm pėr tė gjithė shtetasit. Dhe sė treti pėrse tė shkojmė direkt e te analiza e elektroforezės sė hemoglobinės, qė pėr momentin bėhet vetėm nė Tiranė. Edhe njė analizė gjaku e thjeshtė do t'i identifikonte problemet.
Arben Ivanaj: Nuk ka ligj para dashurisė
Nuk jam nė dijeni pėr kėtė, por nėse ekziston ky ėshtė njė projektligj racist. Problemet e talasemisė nė Shqipėri nuk zgjidhen duke zhdukur talasemikėt. Nė qoftė se aktualisht ka vėshtirėsi praktike nė ardhjen nė ndihmė tė kėtyre tė sėmurėve, kjo ndoshta pėr faktin se asnjėherė nuk janė marrė seriozisht me kėtė problem. Na mungon njė Institut i Hemoglobinopatisė, ide qė e viteve '70. Pėrse na duhet ky ligj??? Nuk ka asnjė ligj para dashurisė. Bashkėshortėt vendosin vetė pėr fėmijėt e tyre, pa patur nevojėn e njė punonjėsi bashkie.
Anila Godo: Na duhet jo ligji, po njė rregullore
Nuk mund tė ndėrhyhet me ligj pėr njė problem tė tillė. Unė mendoj se mė e pėrshtatshme do tė ishte shpėrndarja e njė rregulloreje nė zonat me risk. Domethėnė konsultoret e qendrave shėndetėsore nė kėto zona tė informonin njerėzit pėr kėtė rrezik potencial, siē veprohet aktualisht me gratė shtatzėna tė ndėrgjegjėsuara tashmė pėr tė bėrė analizėn e rezusit qė tė kenė njė fėmijė normal. Por nuk mund tė mos them se ky ėshtė njė rregull i domosdoshėm nė kushtet tona, ku talasemia vazhdon tė jetė nė nivele tė larta.
Gjergji Koja: Na duhej domosdo ky ligj
Ne e hartuam kėtė ligj duke u mbėshtetur nė pėrvojėn ndėrkombėtare, por duke u nisur dhe nga kushtet aktuale nė vend, ku shifrat e talasemisė vazhdojnė tė jenė nė rritje. Ky ligj do tė shėrbejė si masė parandaluese. Trajtimi i kėsaj sėmundjeje tė pashėrueshme ka dhe njė kosto tė lartė ekono-mike, qė ėshtė njė tjetėr shtysė e cila na ka ēuar drejt kėtij vendimi. Por, mbetemi nė nivelin e projektligjit, meqė ende s'ėshtė miratuar. Megjithatė, deri nė kėto momente nuk ėshtė depozituar asnjė ankesė apo pretendim.
Kreu i talasemikėve: Jam dakord me ligjin
Ishte njė ndėrhyrje e domosdoshme pėr tė mbajtur nėn kontroll talaseminė. Nė vendin tonė gjėrat nuk mund tė bėhen ndryshe pėrveēse me ligj. Po tė presim deri kur tė sensibilizohemi me shoqata, kushedi sa kohė do tė duhen. Unė vetė jam prind i njė fėmije tė sėmurė me talasemi (pėr kėtė arsye nuk dua tė identifikohem) dhe ky ligj para shumė vitesh do tė mė shėrbente dhe mua. Unė kam dhe dy fėmijė tė tjerė normalė. Para disa vitesh gruaja ime ka abortuar, pasi kur qemė nė Itali mėsuam me anė tė diagnozės prenatale se fėmija ynė do tė ishte talasemik.
Shpirt Njeriu
Krijoni Kontakt