Muzikantet e qytetit

[Shanon]

Dita eshte e cuditshme. Kjo qe ke shkruar me duket si nje rruge me kalldrem te prishur dhe ti me taka spillo kerkon te ecesh drejt e drejt... takat thyhen.. por ti vazhdon te ecesh duke i hequr ato.. sa rruge e lehte... di te ecesh bukur.
urime motra

[Dita]

Falemnderit z. Agim! Do te pres per shkrimin tuaj!


Falemnderit dhe ty Shanon! Shume e bukur ajo qe ke shkruar!


Dita

[Dita]

Më i pagdhenduri ndër muzikantët shfaqet një djalë i ri me formë të papërcaktuar. I çuditshëm në lëvizjet që i jep trupit, ka mbetur si një relike e kohëve, kur qyteti jetonte i lumtur me muzikën e vet të qetë e me notat jo të rënda të fizarmonikave. Zërit të tij i mungojnë vetëm fjalët e aroma e rëndë e birrës në gojët e njerëzve që të lodhur nga festat enden të dehur në fjalët muzikore që pija ia sjell në gjuhë.
Qëndron aty në shesh, në rrugën e zotërinjve, pranë një stacioni, dhe qesh me gojën e fizarmonikës. Lëshon tingujt tradicionalë e tallet me ata që nuk duan ta dëgjojnë, sfidon një kohë që nuk e kupton, ka mbetur jashtë saj e lëviz nga njëri stacion në tjetrin me në valixhe shoqen e vet. I ka lehtësuar vetes rropatjen me një karrocë tërheqëse nga ato që gjenden rëndom nëpër aeroporte dhe lëviz. Në kokë mban veshur ca flokë të verdhë, një fytyrë të bardhë që nga larg ngjan e pikluar me të kuqe, ca sy që ngjyrën nuk ia kupton, ndryshojnë me muzikën ata, një gojë që papritmas edhe mund të këlthasë; mungon mjekra në pamjen e tij.
Lëviz ai e nuk kërkon që ta ndjekë njeri, as ta duartrokasë. Ata që ndalen dhe e jetojnë për pak kohë ditën dhe natën e këtij qyteti do ta vënë re muzikantin e më shumë se atë vetë, ndoshta heshtjen muzikante të njerëzve që i shkojnë pranë, të talljeve të tyre të nënzëshme, muzikë kjo e llojit të veçantë.
Asnjëra nga palët nuk e vret mendjen për tjetrën. Brenda një arene të padukshme sfidohen me në duar armët heshtëse të moskokëçarjes.
Shoqëruar nga e pandara shoqe e vet, fizarmonika, vazhdon ai endjen ne kohen qe nuk e kupton; Relike të gjalla të dy, njëri veshur me flokë të verdhë e tjetra stolisur me nota jo të rënda.

[Dita]

I heshturi i muzikantëve lëviz ditën me gazeta ndër duar. Me buzëqeshjen e një moshe të thyer pershëndet njerëzit, me tinguj pyet kalimtarët nëse dëshirojnë të blejnë lajme të freskëta.
Harruar fakti se këto lajme muzikojnë nga çdo qoshe e kohëve moderne, ai endet i qetë, veshur me rroba serioze. I qetë ngjan mëngjeseve, pak i shqetësuar drekave, ngase mundet të mos ketë shitur as edhe një lajm, mbasditeve i ka harruar fare lajmet e muzikon i vetmuar me heshtjen.
Lëviz në rrugën e zotërinjve e ndalet para njä trupi të ngurtë që shënon qendrën e qytetit të muzikantëve. Duket sikur i flet statujës pa flokë: Mirëmbrëma bablok, si ia çove sot? Dialog i heshtur, ndërkohë që dorën e majtë e mban të hedhur mbi supin e mikut të pazëshëm e sytë mbërthyer mbi xhamat e dyqanit përkundruall. Mbi manekinet belholla, gati lakuriqe me veshjet e holla verore, depërton e thyen heshtjen, sikur me mikun të ketë dalë për të kthyer në të tejdukshëm trupat e gjatë belhollë. Zbret në rininë e vet me buzëqeshjen që e nanurit.
Mbrëmjeve sikur zhduket, ndjen ndoshta mungesën e njerëzve e pret mengjesin që vetëm para fytyrave të tyre të muzikojë. Po turma e muzikantëve të ditës e anashkalon, pa duartrokitje...........Pa e ditur eshte kthyer në një tjetër muzikant të pasuksesshëm; i dështuar sikundër dhe lajmet që kundërmuese muzikojnë nga çdo qoshe e kohëve moderne.

[Dita]

Nëpër qytet u përhap fjala se sot në mbrëmje diçka do të ndodhte, do të përngjante me një koncert, por nuk do të ishte i tillë. Më shumë se kaq nuk dihej, megjithëse ajri di të jetë kaq i lakueshëm, sa thashethemet të fluturojnë krahëlehta.
Freskia nuk paralajmëron shi, muzikantët e duartrokitjeve po mblidhen drejt një gjysëmkodrine ku pritet të nisë lëvizja.

Me alternativën e pakuptimtë të përplasjes së teneqeve, me drita që mbysin errësirën duke u derdhur nga një skenë pa prapaskenë nis lëvizja e një karvani.
Thashethemet kanë bërë të ditur se ndalesa do të bëhet para operës. Në kokat e teneqexhinjve ca forma kapelesh, të pakuptimta si edhe vetë muzika; ata që lëvizin e kohë mbas kohe lëshojnë nga një pasthirrmë në kor; janë fjalët për muzikën që po bëjnë, teksti i munguar i këngës. Mbi një platformë akrobatët nuk tremben nga lëkundjet në rrethë koncentrikë që ndjekin muzikën e teneqeve. Muzikantët shkelin këmbët e njëri-tjetirt e qeshin edhe në gjuhë të huaja nga ajo e qytetit. Të pranishëm janë turistët, por edhe ngurtësia e operës, tradicionales ngurtësuar në një godinë të bardhë. Sot do ta shkelin teneqet e alternativës. Karvani hesht në sheshin e operas, vetëm kapelet e çuditshme vazhdojnë të lëkunden në rrethë koncentrikë. Edhe disa pasthirrma e më në fund një duartrokitje jo e thatë.
Heshtje. Thashethemet e ditës deri për kaq kanë lajmëruar. Opera e bardhë pret goditjen. Qielli lëshon blu të errët mbi të zezën e natës e pas heshtjes papritmas ndriçohet. Nga mbrapa operës ngrihet e i lëshohet përmbi krahu i lartë i një vinçi. Vinçieri i mungon pamjes; prej krahut, vinçit i varen katër trupa, përngjajnë me kukulla veshur çuditshëm, as pjesë e së shkuarës, as pjesë e së tashmes. Një formë e ndërmjetme, pajisur me dy violina, një violonçel e një zë sopranoje. Muzikimi rinis pa tekst, pa pentagram, si i kurdisur në duart e gojën që nisin të lëvizin. Vinçi ul e ngre krahun, veshjet fluturojnë, zërat nuk e ndryshojnë tonin; muzikantëve të duartrokitjeve po iu këputet qafa nga rëndesa e kokës që është mbërthyer nga qielli. Një buzëqeshje e ngrirë dhe fjalët që nën zë po përhapen.
Hutuar më shumë se të gjithë, opera. Zëri i sopranos ka mbytur kompozitorët e shekujve, me pasthirrma ngrihet e duartrokitjet po e pranojnë si një alternativë të kuptimtë. Rruga po i zë vendin sallave, bluja e natës shkëlqimit të llampadarëve, veshjet e natës së freskët, të paforma, të paemër, kanë zhveshur salltanetin e fluturave, dekolteve, papjonëve e frakeve ngushtuese. Vetëm buzëqeshja ka mbetur ngrirë mbi buzët e duartrokitësve. Muzikantë siç u lindën, atyre iu duhet të mbeten qeshur në mospërfilljet, protestat e në kënaqësitë e natës. Kjo e natës së sotshme është një kënaqësi e sojit përmbushës. Duke mos qenë të detyruar të buzëqeshin brenda operës, po e tallin nga rruga me duartrokitjet për vinçin lëkundës.

Opera u mund. Të paktën për disa ditë, sa të përmendet nga hutimi, nuk do t’i mundojë pëllëmbët e muzikantëve të lodhur; freskia e ajrit të rrugës është teatri më i mirë për altenativën që i ofrohet qytetit. Lumi i njerëzve vërshon anonim drejt rrugës së zotërinjve. Në ngushtësinë e saj jeta vazhdon e qetë si më parë, jashtë alternativës.

[Dita]

Muzikantët e qytetit



Të ngushta janë rrugët e këtij qyteti e megjithatë duket sikur dritë shpërthen prej qosheve të tyre, aty ku disa shpirtra ngulen bashkë me mikeshat, veglat muzikore e përpiqen të sjellin pak atmosferë në qytetin që po pëlcet nga vapa. Edhe kur bie shi gjejnë vend ata me mikeshat nën strehët e gjera të dyqaneve me drita që më shpejt seç duhet i mbyllin dyert për njerëzit e etur për konsum. Si lypës ngjajnë këta shpirtra muzikantë, por asgjë në fakt nuk i lejon të quhen të tillë; ata janë lypës klasi siç i quajnë qytetarët e këtij vendi, të cilët i ndalojnë këmbët para dashnorëve të xhazit, ëndërronjësve të muzikës klasike, dëshiruesve të muzikës latine apo asaj evropiano-lindore. Harron se ku je tek ecën e vetëm prej ndonjë tingulli të çuditshëm që çjerr ajrin të bëhet t’i lëvizësh sytë. Në këto çudi që burojnë nga ajri bëjnë pjesë edhe ato të një violine që qan në duart e një burri të vjetër i cili ka lëshuar përtokë kapelen me rrethin e kthyer përpjetë nga duart e njerëzve. E lëviz harkun në një formë të tillë saqë muzika e dëshiruar është e vetmja që i mungon ajrit e ajo çka lirohet prej telave u shkakton vetëm tkurrje timpanit të veshëve njerëzve që kalojnë atypari, përveç mëshirës që në një mënyrë apo një tjetër i bën të ndërgjegjshëm se ky njeri ekziston. E kam ndjerë shumë herë, por përshtypja më e madhe më ka mbetur, kur një tjetër burrë, rreth të tridhjetave, i nervozuar, ngriti zërin nga hiçi dhe i thirri: “Zotëri, e kuptoni që ju nuk keni aspak vesh muzikor e asaj violine nuk dini t’i bini?” E tha këtë dhe u largua duke lëvizur kokën në shenjë proteste e duke lënë plot habi në sytë e njerëzve që po kalonin përgjatë asaj rruge. I shkreti “violinist”, i ndali gishtat e lëvizjen e vrullshme të kokës, e heshti violinën për pak çaste në pritje të largimit të burrit tridhjetëvjeçar e sikur të mos kish ndodhur gjë, vazhdoi me po të njëjtin pasion të nxirrte tinguj çjerrës e të lëvizte kokën me një buzëqeshje të lodhur në fytyrën që unë i jepja më shumë se pesëdhjetë vjeç. Ndoshta i kish mbetur veç ajo violinë, se veshjet të jepnin përshtypjen se askush nuk kujdesej për të. I mjeri, i mungon rrugëve që unë shkel që prej disa muajsh. Megjithëse vera ka ardhur e është ngrohtë, ai nuk duket në ndonjë qoshe; ndoshta ka ndërruar vendqendrim, ndoshta endja e ka çuar në një qytet tjetër. Tani në rrugët me diell kanë mbetur të vetmuar tingujt joçjerrës të muzikantëve që vetëm lypës nuk janë.
Turistët kënaqen e duartrokasin, ndërkohë që në buzë shkojnë ftohtësinë e këndshme të akulloreve, dyqani shitës i të cilave është i vetmi që i mban dyert hapur për njerëzit deri natën vonë.





***


Zbrazur, me karriket rreshtuar mbi pllakat e gurta, pret plateja për njerëzit e duartrokitjeve. Me qiellin mbi krye do të mbushet oborri i kësaj ndërtese, relike e “rinascimento”-s. Dritaret e gjera përplasin kanatet, era lëkundet mes faqeve të mureve, luan overturën e kësaj mbrëmjeje. Nga kisha e Françeskanëve vijnë tingujt e muzikës këmbanore e bashkë me to ndihen çapitjet e ngadalta e të folurit nën zë të njerëzve që zënë karriket; frymët e tyre përbëjnë melodi më vete e po ashtu dhe rehatimi në vendet përkatëse deri kur zëdhënësit e mbrëmjes të nisin me lakmimin e veshëve të etur.

Me buzëqeshje, hare vetëtitëse,
me vallëzime e ulërima nis,
me përkuljet e një bukurosheje
mbi fytyrat plot epsh të zotërinjve me cilindra,
me frymëmarrjen e kamelieve në gishtat e saj,
me vështrimet që po preken për të parën herë
e rrahjet e dy zemrave që po humbin
në aromën e rëndë të këtij pallati qejfesh mondane,
me muzikën e bizhuve marramendëse
mbi dekoltetë e zhveshura të dashnoreve të lehta
e lëkundjet në shpirtin e vetëm njërës prej tyre.

Heshtja muzikon në natën që po hedh pluhurin e rëndë. Kisha shtrëngon kambanën nën litarët e prtijes. Retë e zunë qiellin për fyti e ai nis të shkëndijë e të krisë me muzikën e bubullimave. Njerëzit e trembur çapiten nën strehat e ndërtesës së “rinascimento”-s. Lëvizja shoqërohet me çoroditje që qetësohet atëherë kur shiu nis të lagë karriket e pllakat të lëshojnë aromën e endshme të dheut. Pauli shtrëngon dorën e Annës dhe përpiqet t’i largojë flokët e lagur nga balli. E mbështjell me krahë duke e pyetur nëse ka ftohtë. Ajo buzëqesh e kthehet me shpinë nga djali për t’i drejtuar sytë nga ekrani. Trupi vazhdon t’i dridhet.

Gëzuar me natyrë,
me fjalët e ëmbla të dashurisë në vesh,
dy sytë e ëmbël të femrës mbulohen me violetë.
Pa gjurmë trishtimi i gëzohet ajo lirisë,
dashurisë që fort e mbërthen duke ia zhdukur
dhimbjet e fshehta të shëndetit të ligë.
I ka lënë kameliet të prehen në sallonin e qejfeve
e vetë mbërthehet pas shpatullave të dashura
për të ndjerë përkundjen në shpirt.

Shiu hesht nën qiellin që zbrazi retë. Një yll lëshon një shenjë e ndrit mbi pllakat e gurta e mbi karriket që po zhuken sërish nën trupat e njerëzve. “Duro edhe pak, sa të largoj ujin e pastaj ulemi”, thotë Anna e nën vështrimin e djalit mbaron punë e nxiton të hedhë letrat e lagura në një kosh mbeturinash. Djali i bën vend pranë vetes dhe i hedh krahun supeve e ashtu të përqafuar ndiejnë

Lotimin në shpirtin e femrës
të dërrmuar me fjalët e tradhëtimit,
tek largohet nga dhimbja
për t’u kthyer në qejfin e zbrazët të pallatit
të kokave mbuluar me cilindra.
Ngjethet trupi i saj nën lëngimin
që ka nisur t’ia nxijë sytë,
t’ia errë shikimin,
t’ia lëkundë hapin deri në rënie,
me sytë e të dashurit ngulur thellë nëzemër,
që tradhëtinë e quajti shpagim
për kthimin e femrës së dashur
në pallatin e zbrazët ku ëndrrat nuk ekzistojnë.

“I marri! E urrej sikur ta shihja operën për herë të parë. Në leximin e romanit në këtë pikë e kuptova sesi do të përfundonte historia.”, thotë Anna me zë të ulët pa pritur përgjigje. “Ndërsa me mua zbërthimi i fundit të romanit ka ndodhur ndryshe. Operën e kisha parë më parë e vetëm pak m’u desh për ta kuptuar se përmbajtja ish ajo që njihja. Leximin më pas e vazhdova vetëm për të ndjekur stilin e Dumas”, pëshpëriti djali fjalët. Asnjeri prej tyre nuk e ktheu kokën drejt tjetrit. Të dy i mbajnë sytë të mbërthyer mbi shkatërronjësit e kësaj dashurie, mbi plakun me cilindër e flokët e bardhë, me mjekër të ngjashme me atë të të birit, Alfredit. Plaku rënkon me të vërtetën nën një muzikë që therr shpirtin, teksa e quan të turpshëm mallkimin e të birit mbi trupin e femrës së dashur. I penduar ai rrëfehet, ndërkohë që vajza e dashur plandoset në dyshemenë e akullt nën një muzikë kallëse, që shënjon vdekjen në afrim.

Vetmuar, braktisur brenda mureve pa jetë,
me portrete mbushur që në shkëlqim vezullojnë,
me duart që në ajër i vallëzojnë,
me kameliet bukuroshe që në vazot akoma lulëzojnë,
endet në lëkundje trupi i së bukurës
mbuluar me një këmishë të hollë
e flokët që mbi të qajnë.
Mbërthyer në sytë e një djaloshi portretet e saj,
në pritje për të bukurën, për mbërthimin në krahë.
Me dobësimin si petalet e kamelies, me sytë e nxirë,
me zbehjen e violetës në lëkurën e njomë,
përplaset trupi mbi gjoksin e të dashurit
që falje ka ardhur të kërkojë.
Lutje, përgjërim, pendesë e tij me lotë të vërtetë.
Falje, rënkim, kolltije të gjakosura nga trupi i saj.
Mbërthyer në hekurat e shtratit,
mbuluar me duart e të dashurit,
me sytë diku nga qielli
që dhomës së ftohtë i mungon,
përhumbet shpirti e del prej trupit,
lakohet mbi natyrën që me frymë e mbështjell.
Harruar flokët mbi shtratin e vdekjes
nën lotët e të dashurit që vdekjen po jeton,
violetën në zhdukje të lëkurës pa jetë të saj,
të zbardhur si petalet e kamelieve
dikur atë natë në duart e saj,
kur sytë e ngrohtë u derdhën mbi të tijtë
e për të parën herë njohën dashurinë,
atë të thellën me gjak mbuluar.
Teksa shpirti fluturoi mes yjve
që ajo me sy i kërkoi,
u ajros me aromën e natyrës
e pa kameliet që u vyshkën mbi trupin e saj.

Duartrokitjet mbytën heshtjen e vdekjes, megjithëqë shfaqja po ndiqej vetëm përmes një ekrani e jo në një interpretim të vërtetë. “Të presim sa të mbarojë shfaqja e pjesmarrësve në realizimin televiziv, pastaj ngrihemi. Shiko si janë dendësuar njerëzit para portës kryesore”, thotë vajza. Pauli ndjek me sy lëvizjen e njerëzve. “Ku do të shkojmë?”, pyet, por si përgjigje merr vetëm një ngritje supesh. Më në fund Anna ngrihet dhe i bën me shenjë të shkojnë. “Akoma me lotë ti”, qesh Pauli dhe e puth në faqe. Pasi dalin në rrugën kryesore, drejtohen për në rruginën që të nxjerr në Innenstadt. Mbrëmja sapo ka filluar.

E liruar nga zgjedha e litarëve këmbana e kishës së Françeskanëve bën përcjelljen e rastit. Prej sot qetësia e mbrëmjeve do të thyhet me butësinë muzikore të “Classics in the City”. Lotimi filloi me të parën e operave; Violeta qe e para që u flijua për shijet e trishta.





***


Më i pagdhenduri ndër muzikantët shfaqet një djalë i ri me formë të papërcaktuar. I çuditshëm në lëvizjet që i jep trupit, ka mbetur ai si një relike e kohëve, kur qyteti jetonte i lumtur me muzikën e vet të qetë e me notat jo të rënda të fizarmonikave. Zërit të tij i mungojnë vetëm fjalët e aroma e rëndë e birrës në gojët e njerëzve, të cilët të lodhur nga festat enden të dehur me fjalët që pija ia sjell në gjuhë.
Qëndron aty në shesh, në krye të rrugës së zotërinjve, pranë një stacioni, dhe qesh me gojën e fizarmonikës. Lëshon tingujt tradicionalë e tallet me ata që nuk duan ta dëgjojnë; sfidon një kohë që nuk e kupton. Ka mbetur jashtë saj e lëviz nga njëri stacion në tjetrin me shoqen e vet të mbartur në një valixhe. I ka lehtësuar vetes rropatjen me një karrocë tërheqëse nga ato që gjen rëndom nëpër aeroporte.
Ata që ndalen dhe e jetojnë për pak kohë ditën dhe natën e këtij qyteti do ta venë re muzikantin e më shumë se atë vetë, ndoshta heshtjen muzikante të njerëzve që i shkojnë pranë, të talljeve të tyre të nënzëshme, muzikë kjo e një lloji të veçantë. Asnjëra nga palët nuk e vret mendjen për tjetrën. Brenda një arene të padukshme sfidohen në më të shumtën e rasteve me në duar armët heshtëse të moskokëçarjes; përveç ndonjë përjashtimi. Në njërin prej këtyre përjashtimeve u bëra dëshmitare bashkë me dy shoqe në një ditë të ngrohtë pranvere. Në Innenstadt përgjegjësit e lokaleve i kishin nxjerrë jashtë tavolinat që mbuloheshin nga tenda të mëdha për të penguar diellin. Djaloshi atë ditë mesa duket kishte vendosur të ndryshonte skenën e koncertit e në një orë të pasdites së herët ndaloi aty në kohën kur dhe unë bashkë me dy shoqet ishim ulur në një lokal të pinim diçka.
Pasi i ra fizarmonikës për disa minuta, djaloshi nisi t’u afrohej njerëzve të ulur në tavolina me kapelën kthyer mbrapsht me rrethin e drejtuar nga sytë e njerëzve. Pati nga ata që i dhanë diçka e të tjerë që i kërkuan t’i linte të qetë. “Atëherë pse dëgjuat”, nisi të ulërinte, “t’i kishit mbyllur veshët, sepse morët pjesë në një koncert e tani duhet të paguani.” Dukej i egërsuar, ndryshe nga ç’janë mësuar ta shohin njerëzit kur luan në stacionin e tramvajit.
Qëndroja disi larg prej vendngjarjes së ulërimave dhe uroja pa zë që të mos afrohej për nga ne që të mos bëhej ndonjë “skandal”, se vërtet nuk kisha ndërmend të jepja diçka për të ashtuquajturin koncert. Por nuk m’u plotësua dëshira. Duke u afruar, vuri re fytyrën time që siç duket iu kujtua se bënte pjesë në fytyrat e studentëve të fakultetit ku studionte edhe vetë e ndryshe nga ç’prisja unë, foli me sa zë kishte në kokë: “Zonjushë kolege, provimi i ..... është shumë i vështirë, apo jo? Profesori ...... është i tmerrshëm. A është kështu?” Duke e përmbledhur veten pas ulërimës dhe zënies në befasi me pyetjen që s’kish të bënte me pagesën për koncertin, iu përgjigja me seriozitetin më të madh që më ish i mundur në ato çaste: “Po, ashtu është.” Për çudi, pas kësaj përgjigjeje ai u largua nga tenda e lokalit ku ishim ulur. Njerëzit përreth u qetësuan, ndërsa unë zura fytyrën me duar e nisa të qeshja. E që të kuptonin më shumë dhe shoqet pranë gotave me limonatë iu tregova dy fragmente kohore që më bënin dëshmitare të sjelljes marroke të djaloshit në shkollë. Në fund të tregimit po qeshnim të treja. Djaloshi vazhdonte të kërkonte pará mes njerëzve e po i afrohej sërish valixhes me fizarmonikë pas kryerjes së lëvizjes rrethore ku ndodhej publiku.

Është shumë e vështirë të arrish t’i mbushësh mendjen njerëzve që e njohin djaloshin si fizarmonicistin marrok, se ai është aq inteligjent, sa të arrijë të vejë në pozitë të vështirë profesorët me pyetjet që bën. Kot nuk thonë, se inteligjenca përtej kufijve normalë shoqërohet me marri.

Shoqëruar nga e pandara shoqe e vet, fizarmonika, vazhdon ai endjen në kohën që nuk e kupton; Relike të gjalla të dy, njëri veshur me flokë të verdhë e tjetra stolisur me nota jo të rënda.





***


I heshturi i muzikantëve lëviz gjatë ditës me gazetë në duar. Me buzëqeshjen e një moshe të thyer përshëndet njerëzit, me tinguj pyet kalimtarët, nëse dëshirojnë të blejnë lajme të freskëta. I qetë ngjan mëngjeseve, pak i shqetësuar drekave, ngase mund të mos ketë shitur as edhe një lajm. Mbasditeve i ka harruar fare lajmet e endet i vetmuar me heshtjen. Lëviz në rrugën e zotërinjve e ndalet para një trupi të gurtë që shënon qendrën e qytetit. Duket sikur i flet statujës pa flokë të Oskarit: “Mirëmbrëma bablok, si ia çove sot?” e duket sikur me prej tij si përgjigje: “Pa ndonjë të re miku im, të zakonshmet.”
Dialog i heshtur, ndërkohë që dorën e majtë e mban të hedhur mbi supin e mikut të pazëshëm e sytë mbërthyer mbi xhamat e dyqanit përkundurall. Depërton me shikim e thyen heshtjen mbi manekinet gati lakuriqe me veshjet e holla verore, a thua sikur me mikun të ketë dalë për të kthyer në të mishtë trupat e gjatë belhollë. Zbret në rininë e vet me buzëqeshjen që e nanurit.
Mbrëmjeve sikur zhduket, ndjen ndoshta mungesën e njerëzve e pret mëngjesin që vetëm para fytyrave të tyre të rinisë të shesë lajme. Po turma e qytetarëve e anashkalon, pa duartrokitje ..... Pa e ditur është kthyer në një tjetër muzikant të pasuksesshëm; i dështuar sikundër edhe lajmet që kundërmuese muzikojnë nga çdo qoshe e kohëve moderne.





***


Nëpër qytet u hap fjala se atë ditë në mbrëmje do të ndodhte diçka, që do të përngjante me një koncert, por nuk do të ishte i tillë. U tregua pak për fillimin e tij, por jo më shumë, megjithëse në shumë raste ajri di të jetë aq i lakueshëm, sa thashethemet (me burim organizatorët) të fluturojnë krahëlehta.
E binda Gjergjin të më shoqëronte. As Kati, as Anna nuk kishin ndërmernd të lëviznin nga shtëpia. Thanë se jashtë bënte shumë vapë. Në fakt në orën kur dolëm ne, ish freskuar; era madje kish larguar edhe retë që kërcënonin butësisht me derdhje. Ishte muzg i vonë e duke ndjekur drejtimin në të cilin lëviznin turmat e njerëzve, mbërritëm në gjysëmkodrinën, ku pritej të niste lëvizja. Kjo gjysëmkodrinë është e njohur për të gjithë studentët e huaj që vijnë të studiojnë në qytet. Në një ndërtesë të ngritur mbi të zhvillohen kurset e gjermanishtes dhe ato të lëndë shtesë që nuk njihen si të mbyllura me diplomën e shkollës së mesme të disa vendeve të botës, përfshi këtu dhe Shqipërinë. Me të ardhur, mua m’u desh të ndiqja leksione aty e të jepja provime për të marrë statusin e studentit normal. Kjo nuk kish ndodhur me Gjergjin. Në degën e tij një njehsim i tillë i diplomave sipas rregullores ishte i panevojshëm.
“Në këtë ndërtesë kam pasur kontaktet e mia të para me larminë e botës së huaj. Kanë qenë me studentë nga vende të Afrikës e vende të ndryshme të Evropës duke shquar mes tyre një student serb Bosnje dhe nje malazes. E kjo në kohën që lufta e Kosovës dukej se do të fillonte”, i thashë atij.
“Megjithëse ma ke treguar kushedi sesa herë, përsëri je në gjendje ta rrëfesh si për herë të parë. Si nuk lodhesh xhanëm?”, tha duke qeshur. “Po vetëm një gjë nuk e di akoma; si sillej profesori me ju të gjithë?”
“Kam përshtypjen, se në ditët e para të mbërritjes sime (pas marrjes vesh se isha shqiptare) ka qenë disi i shqetësuar. Priste ndoshta një përplasje mes nesh, gjë që siç edhe të kam treguar, nuk ndodhi. Ka qenë zotëri burrë ai profesor. Mund të them se në aftësinë komunikuese me studentët dhe në krijimin e një ambienti të paqtë në klasë, është profesori më i mirë që kam ndeshur. E megjithëse aty ishim turlilloj kombësish ai ish në gjendje ta ruante ekuilibrin.”
“Sa vjet kishte që jepte mësim për studentë të huaj?”, pyeti Gjergji.
“Ai kish jetuar mbi njëzet vjet në mërgim, ku kish dhënë gjermanisht në Amerikën Latine në kuadrin e ndihmës për zhvillim. (E ka provuar në shpinë të vet, se ç’do të thotë të gjendesh i huaj në një vend që nuk e njeh, të njohësh alternativën e huaj karshi asaj tradicionales të të jetuarit në po të njëjtin vend ku të sollën në jetë.) E vetëm prej pak vitesh ish kthyer në vendlindje. Në kohën kur e pata unë mësues po i afrohej moshës së pensionit. Por në aftësinë e tij ekuilibruese mendoj se mbi gjithçka tjetër vepronte diçka e brendshme; ai rrezatonte mirësi e kjo është një aftësi e madhe për një pedagog, me të cilën siguron respektin e të gjithë studentëve e bashkë me të dhe përmbajtjen e tyre.”

Në fakt edhe atë natë na priste ndeshja me alternativën, por jo vetëm neve, të huajve në qytet, por edhe vendalinjve që kanë pranuar më në fund idenë e hapjes ndaj të resë dhe të huajës, qoftë e dhe pse vetëm ngadalë.
Mbi kodrën ishte ngritur një skenë pa prapaskenë me rrota nën vete që në orën e paralajmëruar nisi lëvizjen në unazën e kodrës që vazhdon më tej me unazën e operës. Si lajmëtare të nisjes se karvanit shërbyen përplasje të shumta teneqesh dhe drita që mbytën errësirën.
Thashethemet kishin bërë të ditur, se ndalesa do të bëhej para operës. Në kokat e teneqexhinjve ishin vendosur ca forma kapelesh. Ata i prinin karvanit e kohë pas kohe lëshonin nga një pasthirrmë në kor; ishin ndoshta fjalët për muzikën që po luanin, një si lloj teksti i munguar i këngës. Mbi platformën e skenës me rrota (ngjante të ishte një karroceri e ndonjë kamioni të madh) disa artistë të lidhur mbi rrota të mëdha lëvizëse nuk i trembeshin akrobacive në trajta rrethore, të cilat ndiqnin muzikën e teneqeve. Njerëzit pas karvanit të alternativës rastiste shpesh të shkelnin në këmbët e njëri-tjetrit e qeshnin edhe në gjuhë të huaja nga ajo e qytetit.
Pas më shumë se gjysëm ore lëvizjeje të ngadalshme, karvani mbërriti në sheshin e operas. Artistët vazhdonin të rrotulloheshin në rrotat me të cilat i kishin lidhur, ndërkohë që ndër njerëzit dhe teneqexhinjtë po binte qetësia.
Thashethemet e ditës vetëm për këtë pjesë të programit kishin njoftuar. Çfarë do të vinte më pas ishte e njohur vetëm për organizatorët.
Unë desha t’i telefonoja Katit, por Gjergji më ndaloi.
“Na le më mirë ta shijojmë shfaqjen vetëm, se kush rri merret me shpjegime, se ku ndodhemi në mes të turmës. Do të duhet pastaj të dalësh ta presësh e ke për të humbur një pjesë të mirë të asaj që do bëhet tani”, më tha.
Kishte të drejtë. Ajo vetë nuk kishte dashur. Ne të dy deri në atë çast vetëm kishim qeshur e mua përveç qeshjes ma bënte zemra “bam” sa herë ulërisnin teneqexhinjtë.
Pas pak minutash qetësie qielli i errët i natës që i kish zënë vendin muzgut të vonë, u ndriçua. Nga mbrapa operës u ngrit krahu i lartë i një vinçi. Krahu u përkul para saj duke mbajtur të varur në litarë katër trupa që përngjanin me kukulla të veshura çuditshëm, as pjesë e së shkuarës, as pjesë e së tashmes. Mund t’i quaje forma të ndërmjetme pajisur me dy violina, një violonçel e një zë sopranoje.
Muzikimi rinisi pa tekst, pa pentagram, si i kurdisur në duart e gojën që nisën të lëviznin. Vinçi ulte e ngrinte krahun, veshjet fluturonin, zërat nuk e ndryshonin tonin. Më dukej sikur njerëzve po iu këputej qafa nga rëndesa e kokës që e mbanin të mbërthyer me sytë për nga qielli. Unë shihja sa nga qielli, sa nga njerëzit që më rrethonin. Reagimi i tyre meritonte të quhej pjesë e shfaqjes. “Dëgjoji sesi pëshpërisin”, i thashë Gjergjit. “Megjithëse janë të parë e të shëtitur në botë, duket se një rrëmujë të tillë nuk e prisnin t’u ndodhte në qytetin e tyre të urtë.”
“S’kanë faj”, m’u kthye Gjergji. “Këtu qyteti është mësuar të bjerë në gjumë pa rënë nata mirë. Ti moj vajzë sikur nuk jeton këtu. Njerëzit janë shumë të qetë që të pranojnë që në fillim një shfaqje të tillë.”
Uroja pa zë që kjo rrëmujë të ishte parathënia për vitin e ardhshëm, kur qyteti nga i qeti i të moshuarve e studentëve, të kthehej në kryeqytetin e kulturës evropiane. Ishin premtuar ndryshime, të cilat pritej akoma të silleshin në jetë, sepse deri në ditën kur ne ndiqnim karvanin e teneqexhinjve, nuk shquaje ndonjë shenjë të dukshme që ta bënte me dije ngjarjen e rëndësishme.
Hutimi i njerëzve dukej se vazhdonte, po më shumë se të gjithë unë kisha përshtypjen se ishte hutuar opera. Zëri i sopranos mbyti kompozitorët e shekujve, ajo ngrihej e ulej mes pasthirrmash e duartrokitjesh e njerëzit megjithë hutimin dukej se po e pranonin si një alternativë të kuptimtë. Rruga po i zinte vendin sallave, bluja e natës, shkëlqimit të llampadarëve; veshjet e natës së freskët, të paforma, të paemërta, kishin zhveshur salltanetin e fluturave, dekolteve, papjonëve e frakeve ngushtuese. Një buzëqeshje ngjante e mbetur ngrirë mbi buzët e njerëzve. Ishte nga ai lloj buzëqeshjeje që kish “tmerruar” time më tek më shihte të flisja me një kamarier në tavolinën tonë katërshe.
“Shikoni, kjo qesh tamam si vendalinjtë”, iu drejtua ajo tim eti e Gjergjit, vëllait tim pas largimit të kamarierit. “Epo tani, ç’t’i bësh iu ktheva unë, buzëqeshjet e mirësjellshme qëndrojnë në themelet e diplomacisë së njerëzve të këtij vendi. Numëroni pak sa vite m’u bënë mua këtu e pastaj më thoni ç’të doni” e u mundova prej atij çasti t’u tregoja te treve sesi rregulloheshin buzët në një buzëqeshje të tillë. Por ata bënin vërejtje duke më thënë se nuk më dilte ashtu siç e kisha bërë më parë. Kur kamarieri solli porosinë e më pas kur na u desh të paguanim, atëherë të tre ata përqendruan sytë mbi mua. Kamarieri serioz, unë serioze, kamarieri duke buzëqeshur, unë duke buzëqeshur. “E bëri prapë” u hodh njëri. “Tani e bëre ashtu siç duhej”, pasoi tjetri e kështu nisëm të qeshnim përsëri.
E këtij lloji ishte dhe buzëqeshja në buzët e njerëzve të hutuar. Si qytetarë të këtij vendi të rritur me mësimet e diplomacisë që në fëmijëri, atyre u duhej të mbeteshin me buzëqeshje respektuese në buzë edhe kur ndjenin krejt ndryshe, edhe kur nuk ndjenin gjë. Megjithatë mund ta shihje atë buzëqeshje dhe si një ironi ndaj operës; duke mos qenë të detyruar të buzëqeshnin brenda saj, po qeshnin me gjithë zemër për talljen alternative që po i bënte vinçi lëkundës (dhe gjithë kjo e mbuluar me buzëqeshjen karakteristike të diplomacisë).

Pas më shumë se gjysëm ore shfaqja përfundoi. Opera ngjante e mundur. Lumi i njerëzve vërshoi anonim drejt rrugës së zotërinjve e lokaleve akoma të hapur. Bashkë me Gjergjin ishim dhe ne pjesë e këtij lumi. “Tani telefonoji po deshe Katit e tregoji se ç’humbi. E kush, ajo që ankohet më shumë se të gjithë për jetën e “vdekur” të këtij qyteti.”
Duke qeshur gjeta numrin e saj në listën e emrave në celular. Alternativën prej mbarimit të shfaqjes na mbetej ta ushtronim përsëri vetë. Në ngushtësinë e saj jeta e qytetit vazhdonte e qetë si më parë, jashtë alternativës.





Shënim i dhjetorit të një viti më vonë


“Friendly Alien” po përshëndet turistët e qytetarët e qytetit të urtë që prej fundit të muajit shtator. I kanë vënë për fqinj një ishull me skelet prej hekuri e lëkurë xhami që mbushet brenda me vizitorë. “Friendly Alien” e përshëndet me drita lëvizëse gjatë natës (megjithë pengesën që i bëjnë pemët në hapësirën mes të dyve), kurse gjatë ditës të dy presin se ç’do t’u sjellë qielli.

Në një natë të fundnëntorit u dëgjuan zhurma të frikshme që vinin nga qendra e qytetit. Ngjante me film fantastiko-shkencor. Qyteti ulte siparin e teatrit njëvjeçar me titull “Kryeqytet i kulturës evropiane”.



(Ripunim, Dhjetor 2003)

[Eni]

Postuar më parë nga Dita
Muzikantët e qytetit




Pas më shumë se gjysëm ore shfaqja përfundoi. Opera ngjante e mundur. Lumi i njerëzve vërshoi anonim drejt rrugës së zotërinjve e lokaleve akoma të hapur. Bashkë me Gjergjin ishim dhe ne pjesë e këtij lumi. “Tani telefonoji po deshe Katit e tregoji se ç’humbi. E kush, ajo që ankohet më shumë se të gjithë për jetën e “vdekur” të këtij qyteti.”
Duke qeshur gjeta numrin e saj në listën e emrave në celular. Alternativën prej mbarimit të shfaqjes na mbetej ta ushtronim përsëri vetë. Në ngushtësinë e saj jeta e qytetit vazhdonte e qetë si më parë, jashtë alternativës.





Shënim i dhjetorit të një viti më vonë


“Friendly Alien” po përshëndet turistët e qytetarët e qytetit të urtë që prej fundit të muajit shtator. I kanë vënë për fqinj një ishull me skelet prej hekuri e lëkurë xhami që mbushet brenda me vizitorë. “Friendly Alien” e përshëndet me drita lëvizëse gjatë natës (megjithë pengesën që i bëjnë pemët në hapësirën mes të dyve), kurse gjatë ditës të dy presin se ç’do t’u sjellë qielli.

Në një natë të fundnëntorit u dëgjuan zhurma të frikshme që vinin nga qendra e qytetit. Ngjante me film fantastiko-shkencor. Qyteti ulte siparin e teatrit njëvjeçar me titull “Kryeqytet i kulturës evropiane”.

Ve bast se Kati me ate pakenaqesine e saj tipike te nje mendjeje te mbushur tejplot se ky qytet duket disi i nemuar ne boshatisjen e tij jete-sjellese, do te te pergjigjej se s'humbi asgje, pervecse ca pelivaneve varur ne nje vinc diku afer imitimit ne hekur te "Lirise" amerikane dhe njerezve te cuditur me "neuheit-et" operistiko-cirkore ne nje piacete alpine diku afer qendres se Kryeqytetit kulturor te atij moti...

Thua ajo ka patur te drejte ne pakenaqesine e saj?
Hajde merre vesh...

[Dita]

Te pakten per Katin e di se kete vit e festoi ne Vjene vitin e ri dhe kur u kthye o Zot o Zot sa shume eshte ankuar.

Te fala per ty Eni!

[Brari]

Ma kini pare gje Shokun Nano andej na Vjena?

Ishte ftuar ne Koncert me te shoqen..
E di sa kishin kushtuar Biletat?

falas ja kish dhene Mafia e Austrise..por dhe ky si kavalier nuku i la pa gje..
U kish falur Banken e Kursimeve..
Pra me dy Bileta me pa Radeckin baraz me Banken e Kursimeve te Shqiptareve..

Kujtonjam se austria nuk ka Mafie..

Gabova..

[Dita]

Brar,

mafien e ketij lloji ne vendin e diplomateve qe vallezojne Danubin me veshje te eres se vdekur e quajne diplomaci.
Sukses me te madh se ky austriaket nuk besoj se kane pasur ndonjehere ne Shqiperi, e kishin enderruar ndoshta, por qe(FERR)i(A) jone ia beri realitet. (Me thane se qeFERRiA ish gdhire brenda ne koncert te Vjenes, gjynah qe nuk e pashe vete, se isha akoma ne gjume.)
Kam bere nje si shirit ne mendje me hallka llogjike e me del se mbas ca vitesh ne Shqiperi njerezit do te flasin gjermanisht pothuajse aq gjeresisht sa c'flasin sot italisht. Nese Austria e shihte me dylbi deri me sot ndikimin konkret mbi jeten e brendshme te Shqiperise, tani do te filloje ta shohe nga brenda levozhges se vezes ku gatuhen planet para se te celin si zogj me forma qe nga zogj dallendyshesh deri ne qyqe.
Greqia dhe Italia u bene me shoqe (brenda shoqeve evropiane e kam fjalen, se Amerikes nuk guxon kush t'ia marre vendin).


Zogjte ne FERRE-n qe vazhdon te zgjerohet mbi token e pambjelle shqiptare muzikojne me ritmin e kohes, ashtu sic iua kerkon bota. E jane aq patriote keta zogj, saqe nuk u shkon ne mendje kurre qe te ndermarrin edhe shtegtime. E ku do te gjenin ata ushqim aq te shijshem per barqet e veta sa ne FERREN ku u sollen ne jete. E guxojne pastaj ca heqes ferrash nga syte e njerezve qe t'i quajne te shitur, te korruptuar e te tjera gjera me radhe. Si nuk i shohin xhanem lulet e fresketa qe skuqin mbi ferren tone.

-nga cikli "Muzikantet e ferres"-