Të drejtat e njeriut në Lindje dhe në Perëndim

[medjen]

njera nder pyetjet e shpresemirit kesaj rradhe eshte PSE NUK I LEJOHET MUSLIMANIT TE KALOJE NE FENE TJETER PRA PSE DENOHET NESE KALON NE FENE TJETER dhe sipas tij gjithhere ka hasur ne vesh te shurdher pyetja e tij

pasiqe nuk kam shume njohuri reth fese dhe nuk kam asnje funskion ne bashkesite apo keshillet e bashkesise islame kjo qe do te them me poshte do te jete mendimi im personal.

shpeshhere gjate jetes dallojme te miren e te keqen por ndodh qe ndonjehere perkrahim te miren e ndonjehere nga interesi yne apo mosdija perkrahim ate qe eshte e keqe e qe per momentin nuk e dime se ne te vertete eshte e tille. shembull per kete kemi nxenesin ne shkolle ku meson dhe merr shperblim por kemi edhe te tille qe jane te dobet. ne kete rast neve na vleresojne ata qe jane me te dijshem dhe duke e konsideruar te demshem mosarsimimin tone na denojne ne menyra te ndryshme.

gjithashtu edhe prinderit tane gjate jetes nese zgjedhim ate qe nuk eshte e mire edhe pse me deshiren tone ata na ndeshkojne duke e ditur se jane pergjegjes per ne dhe na deshirojne te miren.

edhe forcat e rendit gjithashtu na denojne nese bejme ndonje kundervajtje apo shkelim ligjin

dhe me kete duke e konsideruar islamin fe te vertete nuk lejojne qe ndokush prej besimtareve muslimane te largohet nga islami

sikur njerezit ta kishin te lejuar te konvertonin atehere do te lindte pyetja pa pergjigje te drejte PSE NA THERISNI NE ATE QE AS VETE NUK KENI FUQI SHPIRTERORE TA KONSIDERONI SI TE VERTETE SEPSE PO TE KISHIT NUK DO TI LEJONIT NJEREZIT TE KONVERTOJNE???!! kjo eshte pyetje qe pergjigja e saj ne kete rast nuk mund te jete JANE TE LIRE TE ZGJEDHIN DIC ME TE MIRE sepse nese ke nje gje dhe zgjedh nje tjeter atehere don te thot se tjetra eshte me e mire por pasi qe nuk ka fe tjeter te vertete atehere nuk ke se cfare te zgjedhesh me te mire se islamin prandaj nuk lejohet konvertimi (dhe raste te tilla kemi ne jeten tone te perditshme) sepse po te lejohej nuk do te kisha te pakten per pergjigje asnje rresht

nese ne nje shtet nuk vendos sheriati (ligji islam) atehere cdokush qe don te konvertoje eshte i lire dhe nga muslimanet tjere nuk i rrezikohet jeta ndersa ne shtetin islm ai qe konverton nuk e di se si denohet dhe cfar denimi ka

pejgamberi ka thene : nuk lejohet gjaku i njeriut pervec ne tri raste : 1.njeriu per njeri ( mbytet per te mbyturin, dhe kete te drejte e ka sheriati nese nuk falet gjaku), 2.i martuari lavir ( personi qe eshte i martuar dhe ben maredhenje seksuale jashtmartesore, dhe 3 leshuesi i fese qe largohet nga xhemati (konvertuesi)

kaq kesaj here ju pershendes , do shoh postimet tjera dhe nese di me teper do te shtoj ndonje gje

[Shpresmiri]

klevis2000, e çmoj angazhimin tënd, por më duket se nuk ke pasur nevojë që të gjitha këto shkrime t`i sjellësh menjëherë, pasi e rëndojnë shumë diskutimin. Mbi të gjitha forumin nuk e kam "numër një" në jetën time! Shkaku: koha nuk premton t`i lexoj të gjitha. Duke u nisur nga kjo unë ndoshta do të pyes diçka që tashmë e ke thënë, ty të mbetet ta përsëritësh përgjigjen.

//Të këshilloj që mos të më citosh gabim, sepse askund nuk e kam përkrahur legalizimin e drogës apo prostitucionit, homoseksualizmin...! Po ta bëj me dije që ta kesh parasysh se keqinterpretimi dhe deformimi i qëndrimeve dhe asaj që ka thënë dikush tjetër në realitet do të ndëshkohej me ligj (së paku në shtetet perendimore, nuk e di në shtetet arabe si është)!//

Unë do të mbështetem vetëm në disa tekste që më duken se janë të rëndësishme për debat.
Ke thënë:

E DREJTA PER TE VENDOSUR TE DREJTEN OSE LIGJET SIPAS MENDJES SE NJERIUT ESHTE PADREJTESI.

-E DREJTA PER TE VENDOSUR PER TE DREJTAT E NJERIUT DHE LIGJET PER RREGULLIMIN E JETES SE TIJ SHOQERORE DHE INDIVIDUALE I TAKOJNE VETEM ZOTIT SEPSE VETEM AI ESHTE I DREJTI ABSOLUT DHE NUK I BEN PADREJTESI ASKUJT.

Sipas teje, shpresoj edhe fesë Islame, çdo ligj që tashmë ekziston në shtetet joislame që nuk është i bazuar në Kuran është padrejtësi! Ky përfundim rrjedh kullueshëm nga logjika e lartëpërmendur. Çdo ligj dhe deklaratë tashmë e sjellë në botën joislame qenka padrejtësi sepse është e sjell sipas mendjes së njeriut dhe jo sipas Kuranit që është Alfa dhe Omega. Nuk më çuditë fakti se këtë ligj medoemos duhet luftuar. Me të vërtetë një ligj që është padrejtësi duhet luftuar. Këtu edhe unë jam dakord, vetëm se nuk jam dakord për Drejtësinë e Kuranit që nuk njeh vullnetin e lirë të njerëzve. Sepse sipas Kuranit drejtësia duhet të vëhet në botë medoemos, madje edhe duke përdorur forcën dhe shpatën. Kjo për arsye se e do Drejtësia! Nëse pra Zoti është i drejti apsolut ai paska të drejtë të bëjë edhe padrejtësi vetëm e vetëm që drejtësia të mbretërojë në botë! Ku është këtu vullneti i Zotit që njerëzit me vullnet të lirë t`i nënshtrohen vullnetit të Tij. Pra, Zoti qenka i reduktuar në njëfarë polici që sjell drejtësinë në botë dhe asgjë më shumë. Vetëm zbatimi i Ligjit do të na shpëtojë. Në fakt nuk do të na shpëtojë Zoti por shteti i bazuar në Sheriat.

Në krishtërim vullneti i Zotit ndaj krijesës është më shumë se vetëm drejtësi. Në të vërtetë Vullneti i Tij është edhe drejtësi edhe mëshirë: drejtësia e tij nuk "detyron patjetër" që të bëhet një akt i caktuar, psh. që të kërkojë dëmshpërblim të plotë. Në lirinë që ia ka dhënë Zoti njeriut, Zoti mundet si gjykatës dhe shpërblyes të përgjigjet në fajin e lejuar të njeriut si kundërshti e vërtetë ndaj vullnetit të tij të shenjtë si dhe ta shpërblejë meritën e dhuruar të hirit të tij si "gjykatës i drejtë".

Përndryshe ku do ta zinte vendin toleranca për të cilën aq shumë flitet. Ku është këtu ndërgjigjja e individit, të cilën secili duhet ndjekur. Nëse mua ma thotë ndërgjegjja se ky besim është e vërteta unë jam i obligueshëm që ta ndjek, sepse ndërgjegjja është zëri i Zotit në shpirtin e njeriut. Nëse në fenë time nuk e gjej harmoninë ndërmjet brendësisë dhe anës së jashtme të personit tim unë duhet ta ndrroj fenë, jam i obligueshëm para Zotit që jetoj në pëlqim me bindjen time, ndërgjegjën time. Në ndërgjegje i flet Zoti krijesës së vet. Aty besimtari takohet me Zotin dhe vetëm Zoti e di se çfarë drejtësie apo padrejtësie ka bërë dikush. A nuk është e vërtetë se nganjëherë as vetë ne nuk jemi në gjendje të themi se a kemi vepruar drejtë apo padrejtë në një situatë të veçantë.
Të gjitha krijesat janë prej Zotit dhe të gjitha në vehte mbartin Ligjin që Zoti ua ka shkruar në krijim. Me mëkat natyra e njeriut është plagosur dhe nuk është në gjendje që gjithmonë të gjykojë drejtë.
Të krishterët flasin për tolerancën. TOLERANCA rrjedh, drejt e kuptuar dhe e zbatuar, jo prej njëfarë indiference skeptike ndaj së vërtetës në përgjithësi. Kur themi se duhet qenë tolerant nuk do të thotë se të gjitha fetë kanë një rregullsi objektive të barabartë, por këtë e themi nga dashuria krishtere, nga nderimi para ndërgjegjës së tjetrit dhe prej zgjuarsisë që pranimi i besimit në mënyrë të rregulltë, të saktë, sipas thelbit të tij nuk mund të detyrohet me forcë, madje do të ishte edhe e pamoralshme të provohet kjo gjë apo të detyrohet me përdhunë ndonjë besim mashtrues i jashtëm. Njeriu sipas thelbit posedon kërkesën për një hapësirë lirie që ia mundëson që konkretisht t'a realizojë vendimin e lirë të vet të brendshëm. Meqenëse e vërteta konkretisht kurrënjëherë nuk posedohet statikisht, por gjendet në proceset historike, nuk mëkaton Kisha kurrë kundër së vërtetës (po ashtu jo statikisht) që i është besuar, nëse shikon në një hapësirë të këtillë lirie si legjitime. Kjo hapësirë lirie i ka kufijt e vet në të drejtën e personit tjetër. Lejimi dhe kufizimi i njëkohësishëm i hapësirës së lirë çojnë për këtë arsye deri në probleme me të cilat s'do të mund të mbretëronin asnjë sistem totalitar i forcës as liberalizmi apsolut, kurse zgjidhja e tyre është e nënshtruar ndryshimit të kohës (kështu që mënyrat e mëparshme të tolerancës dhe jotolerancës është e nevojshme t'i shqyrtojnë me kujdes) sepse si të konkretshëm mund të zgjidhen vetëm praktikisht me durim, guxim dhe zemërgjerësi.

Që mos ta rëndoj shkrimin dhe që ai t`i ngjajë dialogut dhe jo monologut, po e lë me kaq.

[Shpresmiri]

medjen, Të falënderoj për sinqeritetin Tënd dhe që më je përgjigjur ashtu siç ke menduar dhe që më ke besuar se unë mund të diskutoj me Ty si mik e si shqiptar edhe pse ndoshta mund të kemi qëndrime të kundërta!

Po diskutojmë si shokë!
Ke thënë:
"... sikur njerezit ta kishin te lejuar te konvertonin atehere do te lindte pyetja pa pergjigje te drejte PSE NA THERISNI NE ATE QE AS VETE NUK KENI FUQI SHPIRTERORE TA KONSIDERONI SI TE VERTETE SEPSE PO TE KISHIT NUK DO TI LEJONIT NJEREZIT TE KONVERTOJNE???!! "

Sigurisht se Ti e ke qëllimin e mirë kur mendon se në këtë botë ekziston e drejta, e mira, rregulli që duhet dalluar nga e keqja, dhe se nuk jemi në botë rastësisht, pa asnjë cak. Me këtë jam dakord. Mirëpo nuk jam dakord me mënyrën se si të mbretërojë e mira në botë.
Po mundohesh ta mbrosh të vërtetën, fenë Islame si të vërtetën apsolute... dhe si e tillë si universale. Tash më thuaj Të lutem, si të pëlqehet kjo me atë thënjen në Kuran "në besim nuk ka dhunë" dhe ajo tjetra "e vërteta flet vet"? Këto i kam të paqarta. Nëse mundesh shkruaj diçka, Të lutem!

[medjen]

se pari te pershendes dhe dhpresoj qe te pakten ndermjetvedi te mos kemi ofenidime dhe sharje. keshtu na meson edhe zoti se ne rrugen e tij duhet thirut me butesi,dashuri, keshilla te mira etj etj
une kam nje bindje qe as une e as ti sdo te konvertojme (e as anetaret e tjere te forumit ngase ne nuk e kemi studiuar fene ne ndonje fakultet te mire dhe nuk kemi arritur njohuri te shumta dhe secili prej nesh duke e konsideruar te vertete fene e vet nganjehere edhe nese nuk din te pergjigjet me vete mendon se sikur dijetareve te fese tu behej kjo pyetje ata do te pergjigjeshin fare lehte(ndoshta vetem une e kam kete bindje).

sa per ate thenjen e verteta flet vet nuk e di se per cfare behet fjale dmth nuk e di se a e ke fjalen per ndonje fjale te urte apo e ke lexuar ne kur`an dhe nuk e kuptoj se ku e nderlidh me citatin tjeter qe e shenove me pare
NE FE NUK KA DHUNE - ta them sinqerisht dhe pres qe te me besosh por nese jo mund te pyesesh ata qe dijne se per te komentuar kur`anin duhet te plotesohen disa kushte paraprake nga kjo don te thot se as une qe jam musliman nuk kam te drejte te komentoj kur`anin nese nuk kam njohuri te plota rreth disa shkencave islame. une keto gjera nuk i di mjaft ne hollesi por te gjithe ata qe komentojne kur`anin kane njohuri rreth gjujes arabe dhe gramatikes,njohin kur`anin, njohin thenjet e pergamberit (hadithet) njohin shkaqet e zbritjes se citateve te ndryshme etj.
sa i perket atij citati "nuk ka dhune ne fe" me pak fjale (ndoshta sepse nuk di me shume...) te them qe eshte fjala per jomuslimanet dhe ndaj atyre nuk kemi asnje te drejte qe ti kthejme me dhune ne fene islame edhe pse eshte feja e vertete (sipas nesh) dhe me kete pajtohen ndermjet vedi komentatoret e kur`anit e edhe sikur jomuslimanet te jetojne ne shtetin islam ata nuk detyrohen ne kthehen ne islam por duhet te respektohen sepse edhe pejgamberi a.s. kur ka kaluar nje grup njerezish hebrenje qe e percillnin per ne varr nje hebre eshte cuar ne kembe dhe ka thene, pasi qe eshte pyetur pse, - edhe ky njeri eshte krijese e All-llahut. pra me kete ajet jomuslimanet jane te siguruar qofshin ata ne shtetin islam apo jo.

pra: nga ky ajet nuk kuptohet qe nuk ka dhune ne fe dhe njerezit te thone (sikurse disa mendjelehte ketu qe sdua ti ofendoj) - i besoj zotit por fese jo(ne te vertete zoti besohet dhe jo feja por keta njerez deklarojne keshtu dhe mendojne se jane besimtare te drejte e hedhin poshte fene per te mos pasur asnje obligim), apo ne emer te fese te bejne gjera te ndryshme ne kundershtim me realitetin fetar.

nese ndonje gje ke te paqarte do te mundohem ta sqaroj ndonje here tjeter kuptohet nese di tash te pershendes ty dhe te gjithe te tjeret

[Enesi]

Çështë Liria?

Njëra prej të drejtave themelore, pronar i së cilës është njeriu prej lindjes së vet, është liria. Ne këtë shkrim do të mundohem që të bëj perceptimin e termit liri në aspekt pedagogjik, si dhe të bëj konstatimin e pozicionit të këtij termi në arsimin dhe edukimin islam.

Liria është:

1. Gjendje e të mos qenurit rob, apo shpreh gjendjen e ndonjë personi i cili nuk është nën mbisundimin total të ndonjë personi të tretë,

2. Të qenurit pronar i të drejtës së plotë për vetvendosje, ose thënë ndryshe prezenton gjendjen e një populli i cili në asnjë mënyrë nuk është nën sundumin e ndonjë fuqie të huaj apo të ndonjë sundimi brutal,

3. Sigurim i tërësishëm i të drejtave në lëmi të caktuara; prezenton gjendjen e mospërzierjes së politikës apo të ekzistimit të ndonjë presioni mbi ndonjë çështje,

4. Prezenton pavarësinë e përshtatshmërisë së gjendjes më të lartë në aspekt ligjor të njohurive të të drejtave të një grupi shoqëror,

5. Sjelljen e çfarëdo vendimi pa kurrfarë presioni ose nënshtrimi të ndonjë faktori; shpreh gjendjen e dikujt i cili nuk është nën ndikimin e paragjykimeve apo të mbeturit nën ndikimin e ndonjë force tjetër,

6. Prezenton mundësinë që individi në bazë të vetzgjedhjes dhe njohurive të veta të vetvendosë për një çështje pa mos e konsultuar dikend ose pa konsultimin e ndonjë autoriteti dhe pa kërkimin leje prej dikujt për ndonjë veprim; sqarohet si liri.

Liria shpjegohet edhe si gjendje “e të menduarit ose të vepruarit duke mos qenë i mvarur prej ndonjë lloj kufizimi ose ngushtimi të hapësirës”, “Liria është pozicion në të cilën nuk haset ndonjë gjendje e presionit të huaj”.

Ka edhe të atillë të cilët lirinë ndaj asaj që e prezentojnë e definojnë si gjendje e “përcaktimit të vet individit, kontrollimit, udhëzimit dhe vet rregullimit”. Sqarohet edhe si “mundësi marrjeje vendimi për një veprim të caktuar pa kurrfarë presioni dhe ndikimi të huaj apo të jashtëm, në bazë të vet motivimit të vet dhe idealeve të veta pa kurrfarë shtypje dhe i pavarur prej të gjitha preferimeve të huaja”, ose:

a. Sjellje me vet dëshirë, çlirim prej çdo presioni të padëshiruar, por me kusht që mos të jeshë pengesë e lirisë së të tjerëve,

b) Gjendje e cila reflekton dëshirën e individit për t’u shpërngulur ku të dojë, të jetë pjesmarrës i aktiviteteve të cilat ai i pëlqen dhe të ketë lirinë e të shprehurit,

c) Pavarësi,

ç) Autonomia e njerëzve me mendje të shëndoshë në filozofi ose principi i sjelljes vendim për veten i lirë dhe i pavarur.

Kuptimi i fjalës liri në gjuhën arabe lidhet me fjalën Hurrijet, kurse kjo fjalë më së tepërmi mban kuptimet liri, zgjedhje, pavarësi, fuqi, vullnet për vetzgjedhje, vullnet i pjesërishëm etj. Ndërsa në gjuhën frënge përdoret fjala Liberte, Anglisht Liberty, Freewill.

Franz Rosenthal, në lidhje me mendimet e dijetarëve islam në lidhje me termin liri, shprehet kështu: “Liria, në terminologjinë e pasuesve të hakk-ut (të së vërtetës) tregon gjendjen e çlirimit prej të gjitha formave të robërimit ndaj krijesave dhe shkëputjen e njeriut prej lidhjeve dhe varshmërive të ndryshme”. Në bazë të salikëve (pasuesve të rrugës), liria është shkëputje e intelektit të njeriut nga të gjitha lidhjet përpos All-llahut”. Sipas tyre, robi lartësohet apo vjen në pozitë të lirisë atëherë kur tek ai nuk ngel ndonjë kuptim i kësaj bote dhe kur fare nuk ekziston frikë prej kësaj dhe botës tjetër. Sepse, nëse ka gjëra prej të cilave varesh ti, atëherë je shërbëtori i saj”. Në bazë të këtij botëkuptimi, liria është forma më e lartë e të shprehurit të devotshmërisë (robërimit) ndaj Krijuesit.

Prej gjitha këtyre sqarimeve që u ofruan më lartë, mund të konkludojmë se liria, të qenurit i lirë, apo marrje vendimi në bazë të vet vullnetit, tregon gjendjen dhe aftësinë e individit për sjellje vendimesh dhe veprim në bazë të vullnetit të vet të lirë.

Liria, për robin shpreh pozitën e atij i cili nuk është i zënë rob, ose për shërbëtorin të mos qenurit shërbëtor. Për ta quajtur një njeri të lirë, duhet që ai të ketë mundësitë e zhvillimit të lirë në lidhje me aftësitë, prirjet dhe gjërat të cilat i pëlqejnë atij që t’i zhvillojë lirshëm.

Në edukimin dhe arsimimin islam ka një relacion shumë të përafërt mes vullnetit dhe lirisë. Për arsye se në Islam vullneti me lirinë është duke fituar një vlerë të vërtetë. Një vullnet i cili nuk posedon liri nuk ka kurrfarë vlere morale. Vullneti në këtë gjendje dallon prej dëshirave. “Liria është e kundërta e detyrimit. Nëse një individ nuk posedon lirinë për zgjedhje të ndonjë pune ose në lidhje me ndonjë profesion, atëherë ai njeri është me detyrim në të. Nëse ka lirinë e zgjedhjes mes kryerjes apo mos kryerjes së ndonjë pune, atëherë do të thotë që është i lirë”.

Liria është mundësia për zgjedhje mes disa obcioneve të ofruara. Nëse njeriu kryen ndonjë veprim pa vullnetin e tij, kjo do të thotë që ky njeri nuk është i lirë. Njeriu është i lirë atëherë kur pa kurrfarë presioni të ndonjë individi apo grupi është në gjendje të kryejë ndonjë veprim.

[Enesi]

Ç’ka nuk është liri?

Liri nuk është vetëm kur njeriu dëshiron të bëjë diçka në bazë të dëshirës së tij. Liria është një disciplinë dhe preferon disciplinën. Ndërsa disciplina është një sistem (kompozicion) rregullash. Jeta e cila nuk varet prej rregullave nuk mund të ketë liri. Kjo çështje bile është e padiskutueshme. Në atë jetë ku nuk funksionojnë rregullat dhe ku çdo kush vepron sipas qejfit të vet, kësaj i thuan anarki. Andaj themi që: Demokracia e lirive është një regjim rregullash. Çështje më e theksuar dhe më aktuale e këtyre rregullave është se “çdokush ka një hapësirë të lirive të veta”. Dhe askush nuk ka të drejtë të përdhunojë liritë e dikujt tjetër.

Mu për këtë themi që, në edukimin dhe arsimimin islam vullneti dhe liria e njeriut janë të kufizuara. Sepse vullnet të pavarur dhe liri absolute ka vetëm All-llahu i Madhërishëm. Vullnetit të pakufishëm të All-llahut i thuan Kulli irade, ndërsa vullnetit të kufizuar të njeriut i thuan xhuz’i irade.

Njerëzit, edhe gjatë përdorimit të të drejtave të tyre, janë të obliguar që t’i përdorin në mënyrë të drejtë ato. Mu për atë jemi të detyruar që liritë që i kemi si e drejtë e jona, që të dimë se ku, në ç’kohë dhe në cilin vend do t’i përdorim ato. Nga brendia jonë mund të ndjejmë nevojën për të kënduar. Këtë mund ta shohim edhe si një e drejtë normale e jonë. Mirëpo nuk mund që të këndojmë këngë në ndonjë faltore ose të dalësh në ballkon në mesnatë dhe me sa fuqi që ke të thërrasësh dhe të këndosh këngë. Ose, nuk mundesh që në çdo vend të ngresh zërin e mjetit muzikor që ke me vete deri në skaj. Nëse marim guximin dhe bëjmë një gjë të tillë, atëherë gjithsesi që kemi shkelur dhe përdhunuar të drejtat e të tjerëve. Paramendojeni se çdo të ndodhte nëse çdo kush dhe në të njejtën kohë, sipas qejfit të vet, e hap radion dhe ia ngren zërin deri në maksimum; menjëherë do të vërenim se në çfarë lloçi të anarkisë ka çatisur rrethi ynë. Këto rregulla ka nevojë t’i përhapim në çdo sferë të jetës sonë. P.sh, nuk mundemi që bërllogun tonë ta gjuajmë çdo kund; nuk mund të pështymë në çdo vend; nuk mund ta parkojmë makinën ku të duam ne, nuk mund të bëjmë piknik në çdo hapësirë; nuk mund që në rast lufte në vendin tonë të themi se nuk mund të ndihmojmë etj.

Më lartë përdorëm termin “liri demokratike”. Ngase këta dy terma janë plotësues të njëri-tjetrit. Nëse njëri nuk është, tjetri nuk mund të zhvillohet. Ajo që ka rëndësi të posaçme këtu, është mënyra se si do të përdoren këta dy terma. Këtë do ta arrinim vetëm se nëpërmjet mësimit dhe arsimimit. Edhe atë duke filluar me arsimimin e fëmijëve që nga foshnjëria e tyre. Fëmijëve tanë, nga njëra anë, duhet servuar sjellje shembullore, ndërsa në anën tjetër t’ju sqarojmë dhe t’i mësojmë me rregullat e shenjta të lirive të njeriut. Gjithashtu, t’ju mësojmë atyre që liria dhe demokracia nuk janë kokë më vete dhe regjim anarkie, nuk janë të pakufizuara në vete. Këtë temë e përfundojmë me një thënie të respektuar pejgamberike: “Nuk është besimtar i vërtetë asnjëri prej jush, derisa një gjë që e dëshiron për vete nuk e dëshiron edhe për vëllanë e vet të fesë”. Liria, aq sa është për ty e vlefshme dhe e nevojshme, po aq është e nevojshme dhe e vlefshme edhe për të tjerët.

[Enesi]

Rëndësia e lirisë

Ashtu edhe siç potencuam në fillim, se liria është e drejtë themelore e njeriut që nga lindja e tij, njerëzit të cilët janë të privuar nga kjo e drejtë, ashtu siç nuk mund të jenë të kënaqur, nuk mund të jenë as të suksesshëm. Për arsye se në një vend në të cilin nuk ka liri, humbet rrethi apo mjedisi i krijimit të një konkurrence të mirëfilltë, shkatërrohen imagjinatat dhe shpresat, kurse gjërat që i pret, bëhen inekzistente. Humbet vetëbesimi, humbet vetëdija për marrjen e obiligimeve. Nuk ngel kurrfarë ndjenjë flijimi (sakrifikimi). Njerëzit edhe materialisht edhe shpirtërisht ngelin të uritur. Njerëzit të cilët ngelin të uritur, ashtu siç nuk mund të jenë të gëzuar, as që mund të jenë të suksesshëm në jetën e tyre.

Principi gjeneral i Islamit, në lidhje me lirinë, është ky: “Nuk ka dhunë në fe”. “Obligimi parësor i yti (o pejgamber) bazohet në arsimim (thirrje)”. Vërejmë qartë se edhe në praktikë ka përshtatshmëri ndaj këtij rregulli. Ashtu siç potencon Kur’ani Famëlartë se shumicën e njerëzve e përbëjnë ata të cilët ndjekin një rrugë jashta rrugës së All-llahut dhe njëkohësisht mundohen që edhe të tjerët t’i largojnë prej asaj rruge. Mirëpo, sikur të donte All-llahu, që të gjithë ata do t’i udhëzonte në rrugën e Vet. Nuk veproi ashtu, ngase njerëzit i la të lirë në zgjedhjen e tyre. Edhe nëse ndaj ekzistimit të rrugës së All-llahut njerëzit me zgjedhjen e tyre shkojnë në rrugë të gabuar, kjo nuk prezenton pamundësinë e All-llahut. Muhammed Ikballi shprehet kështu: “Uni absolut (All-llahu), gjithsesi që unat tjerë, duke mos i dëmtuar personalitetet dhe të drejtat e tyre, i ngërthen (rrethon) në vete”. All-llahu i Madhërishëm i ka kufizuar mundësitë e Gjithmundësisë së Vet me qëllim të ekzistimit të vullnetit të lirë të njeriut. Sipas tij, një gjithmundësi që ekziston por që nuk shfrytëzohet, është e përbërë prej një kufizimi i cili kurrë nuk dëmton perfekcionin. Ikballi në veçanti potencon mos nevojën për ndonjë shqetësim fetar në lidhje me “përkufizimin” e All-llahut, për arsye se “përkufizimi ka lindur nga vet Krijimtaria e Tij e lirë dhe e Plotfuqishme; Ai, që të gjithë këta una që kanë një përfundim, i ka zgjedhur që të jenë një lloj shoqërimi në jetën, Plotfuqishmërinë dhe Lirinë e Týj të pakufishme”. Edhe Whithead me thënien e tij se “Zoti nuk i detyron qeniet të cilët janë të lirë por i bind ata”, por edhe Hartshorne në potencimin e tij se “Zoti qeniet tjera nuk i mban nën presion”, ndajnë të njëjtin mendim me Ikballin.

Sipas Ikballit, me vet përcaktimin e All-llahut për kufizim të Kudretit të Tij me qëllim të ekzistimit të lirisë së njeriut, tregon vlerën që All-llahu i jep njeriut.

Ky botëkuptim lirie në Islam, qoftë në kohën e Resulullahit, po qoftë edhe pas tij, vërejmë qartë se vazhdon të jetë prezent. I njëjti botëkuptim, ashtu siç vlen për muslimanët, me të njëjtat kritere vlen edhe për jomuslimanët. Kur Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] ishte i shtrirë në shtratin e vdekjes porositi që “garancionin dhe mbrojtjen të cilën u kam siguruar jo muslimanëve ua lë emanet që me një përkushtim të madh të ruani atë”, me çka vërtetohet kuptimi i asaj që thamë më lartë. Ndërsa në një transmetim të cilën na përcjell Ebu Davudi, Pejgamberi [sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem] thotë: “Kushdo që dëmton (bën zullum) mbi ndonjë individ të grupit të jo muslimanëve, le ta dijë që ditën e kijametit do të më ketë mua në pozitën e prokurorit”. Muhammed Hamidullahu na përcjell një transmetim të el-Bahr’ur-Raik’ut, në të cilin thuhet: “Kockat e të vdekurve jo musliman (dhimmijve) duhet respektuar sikur kockat e të vdekurve musliman; nuk tolerohet ndonjë mosrespekt ndaj tyre, për arsye se nga vet garanca që u është dhënë atyre, ashtu siç ka qenë e ndaluar që të dëmtohen ata duke qenë të gjallë, është e domosdoshme dhe mbrojtja e të vdekurve të tyre nga ndonjë dëm eventual”.

Ky botëkuptim islam kurrë nuk ka ngelur vetëm në teori, por ai edhe në praktikë ka përjetuar respektin dhe aprovimin e kujdesshëm nga ana e muslimanëve. P.sh. në kohën e Omerit [radijall-llahu anhu] disa muslimanë kishin uzurpuar tokën e një çifuti dhe kishin ndërtuar një xhami aty. Pasi informohet kalifi, menjëherë urdhëron që të prishet xhamia dhe t’i kthehet toka pronarit që i është uzurpuar. Një profesor i krishterë me emrin Xhardahi, në vitin 1933 duke ligjëruar në Universitetin e Hagës “Të drejtën e Posaçme Islame” në lidhje me shtetet, ka potencuar se akoma ajo shtëpi e atij çifuti ekziston dhe mban emrin Bejt el-Jehud (shtëpia e çifutit) dhe se këtë gjë e dinë që të gjithë. Si përfundim mund të themi se: Feja islame ju ka siguruar lirinë e besimit jomuslimanëve dhe në formën më të rreptë ka ndaluar presionin ndaj tyre me qëllim të kthimit të tyre në fenë islame. Mendimi dhe ndërgjegja e lirë kanë qenë themelet e përgjegjësive, natyra e njeirut është lënë e lirë. Është pranuar qartë se, ashtu sikur detyrimi për besim që nuk do ta bëjë atë njeri besimtarë të denjë, poashtu edhe detyrimi për të bërë mirë nuk do ta bëjë dikend person të përkryer me virtyte të larta.

[Enesi]

Faktorët të cilët ndikojnë në lirinë

Lirinë e njeriut mund ta ndikojnë shumë faktorë. Neve do të mjaftojmë që në lidhje me këtë të potencojmë dy sosh:

1. Egoja e vet njeriut.

Ekziston mundësia që disa njerëz t’i kufizojnë liritë e tyre. Një pjesë e këtyre këtë e bëjnë në emër të lirisë që e gëzojnë. Sipas tyre, vet plotësimi apo realizimi i disa dëshira dhe prirjeve - çfarë do që të jenë ato - është liri. Mirëpo dorëzimi i tërësishëm i një njeriu deshirave dhe kërkesave të tija nuk është liri, por robëri (shërbëtori). Përkulja e një njeriu para kërkesave të dikujt nuk ka kurrfarë dallimi me përkuljen e njeriut ndaj çdo kërkese të egos së vet. Të qenurit e një njeriu i varur prej dikujt tjetër nuk është aq nënçmim i madh, se sa të jetë i varuri i vetvetes. Për arsye se shumë më lehtë është që njeriu të lirohet prej varshmërisë së dikujt tjetër se sa të lirohet nga varshmëria e vetvetes. Mu për këtë, për të tillët të cilët kanë zënë rob vetveten, në Kur’anin Famëlartë thuhet: “O Muhammed, a nuk e pe atë i cili epshin e vet e zgjodhi për zot të vetin? A mos do t’i bëhesh ti atij mbrojtës?”; “A e ke parë ti (Muhammed) atë që duke e ditur, dëshirën e vet e respekton si zot të vetin; atë All-llahu e ka humbur, ia ka mbyllur të dëgjuarit dhe zemrën e tij, i ka vënë perde mbi të parit e tij; më thuaj, pos All-llahut, kush mund ta udhëzojë atë? A nuk merrni mësim?”

Fjalën mund ta përfundojmë duke konstatuar se: Trimëri e vërtetë është shpëtimi (çlirimi) i vet njeriut prej robërisë së dobësive të veta.


2. Rrethi i njeriut.

Me rreth nënkuptojmë të gjitha kushtet e një mjedisi. Megjithatë, ka nevojë që të potencojmë në veçanti segmentet e dy çështjeve: Shoqërinë dhe Shtetin. Woltaire Oscar Linderberg është ai i cili thotë se, me gjithë atë që të ariturat shkencore janë gjëra të cilat na drejtojnë kah argumentimet të cilat vërtetojnë ekzistimin e Zotit, për ata të cilët lëvizin në drejtime të kundërta të besimit në një Zot shkaktarë janë ateizmi shtetëror apo shoqëror që mbretëron në ndonjë rreth. Kjo tezë tregon se ka mundësi që njeriu të kufizohet edhe nga mjedisi i tij në të cilin jeton. Sipas Andro Ginovay’it, të drejtat të cilat njeriut ia ka dhënë Zoti, askush nuk ka të drejtë t’i merr nga duart e tij. Mirëpo disa nga ato të drejta të cilat njeriut ia ka dhënë apo siguruar vëllau i tij, njeri, nëpërmjet institucioneve të cilat i ka formuar vet ai dhe nëpërmjet obcioneve tjera politike, ka mundësi që t’i merr ato të drejta prej tij pa kurrfarë pengese dhe zori. Historia është e përplotë me raste lufte mes atyre të cilët e duan lirinë dhe atyre të cilët nuk ua japin atë.

[Enesi]

Përfundim:

Liria nuk është term i cili sa lehtë që shpjegohet, edhe të realizohet në praktikë. Mu për atë është i hapur për përjashtime të aspektit pozitiv dhe të atij negativ. Ky term i ngjan neshterit (skalperit): ashtu siç në duar të mjekut mund që të shpëtojë jetë njeriu, poashtu mundet që në duar të ndonjë injoranti të shkatërrojë jetën e dikujt. Mu për këtë arsye ka nevojë që njeriu që nga fëmijëria e tij të kalojë përmes arsimimit të lirisë.

Arsimimi i lirisë fillon në familje, vazhdon në shkollë, kurse në mjedisin shoqëror arrinë pjekurinë e vet.

Ata të cilët japin mësim në lidhje me liritë, ka nevojë që të jenë të kujdesshëm ndaj shumë gjërave. Mes tyre për ne më me rëndësi janë:

1. Njeriu duhet të jetë i lirë, në mënyrë që të gjitha të drejtat e veta të mund t’i përdorë si i lirë. Disa njerëzve, megjithatë, që ju jepen liritë, ata veten e konsiderojnë si të varur (ngushtuar). Mu për aq sa është e rëndësishme që njeriut t’i jepen liritë, po aq e nevojshme është që ai njeri veten ta ndjejë të lirë.

2. Një njeri i cili ka kaluar përmes arsimimit të lirive, në rast nevoje duhet t’i mbrojë liritë e veta, por edhe liritë e të tjerëve nëse nevojitet një gjë e tillë.

3. Liria nuk ka kuptimin e realizimit të çdo ideje apo mendimi që i rrotullohet në kokë njeriut. Nuk mund të bëjmë përdhunimin e hapësirës së të drejtave të tjerëve në emër të realizimit të lirive tona.

4. Gjatë shpjegimit që ju bëhet fëmijëve në lidhje me liritë, ka nevojë që t’ju potencohet atyre se liria është një sisitem i qartë dhe i harmonishëm, i pajisur me rregulla dhe ligje të caktuara, dhe se askush nuk ka të drejtë që këto rregulla t’i thejë apo mos t’i respektojë. Thënë ndryshe, liria është çështje e pandarë prej termeve disciplinë dhe përgjegjësi, pa të cilët edhe ajo vetë nuk mund të paramendohet. Nëse disciplinën e kuptojmë si sistem rregullash dhe pajtimin e njeriut që të mbajë përgjegjësinë e veprimeve të veta, atëherë themi se pa këto nuk mund të paramendohet liria. Prandaj çdokush i cili ka marrë arsimim në lidhje me lirinë, ka nevojë që në asnjë mënyrë mos të bëjë dallim mes këtyre tre termeve bazë të lirisë: liri – disciplinë – përgjegjësi, dhe është e nevojshme që këta t’i trajtojë si trinjak të pandarë.

5. Arsimimi tretës apo përvetsues është proses i komplikuar arsimor. Nga vet ky fakt, është e nevojshme që të fillohet me te që nga fëmijëria, duke i ofruar fëmijut njohuri teorike në lidhje me lirinë, disciplinën dhe përgjegjësinë, kurse, në anën tjetër, duhet bërë çmos që këto nohuri teorike të realizohen në praktikë dhe të përfitohen në jetën e fëmijut. Ngase, nëse që të gjitha këto njohuri të cilat i merr ngelin vetëm si teori në kokën e tij, atëherë nuk mund të presim rezultate të duhura nga ky arsimim.

6. Edukimi dhe arsimimi islam janë të hapur ndaj një sistemi të botëkuptimeve të këtilla të lirisë. Ata të cilët pohojnë të kundërtën e kësaj ose bëjnë praktikimin e kundërt, të tillët konsiderohen se nuk e dijnë, nuk e praktikojnë ose nuk e parapëlqejnë Islamin si botëkuptim të jetës së tyre. Fjalën ta përfundojm në këtë mënyrë: “E ti pra, këshillo, se je vetëm përkujtues. Ti ndaj tyre nuk je ai që do të përdorë detyrim”.