A duhet ta shkelnin barin protestuesit?

[Brari]

gazeta tema


--------

A duhet ta shkelnin barin protestuesit?

Nga Alfred CAKO

-I- "A duhet ta shkelnin barin protestuesit?" Kur shkrimit tim i vura këtë titull u nisa nga një histori e vjetër pas Luftës së Parë Botërore që kishte lidhje me revoltat e udhëhequra nga R.Luksemburgu, K.Libknehti dhe K.Cetkin në Gjermaninë e fillimviteve '20. Pas dështimit të tyre Stalini iu hodhi një romuz therës shokëve internacionalistë gjermanë duke u thënë se ata dështuan nga që gjatë protestës shumica respektoi tabelat pranë institucioneve ku shkruhej "ju lutemi mos shkelni barin". Kësodore, si gjysëmaziatik që ishte, ai pati rastin të tallej hidhur me qytetarinë dhe kulturën sipërane gjermane. Megjithatë, nisur nga programi i tyre marksist, Stalini kishte treguar me këtë rast se ishte me këmbë në tokë.

E mora këtë shembull për të bërë një paralelizëm me faktin se shpesh herë është e vështirë që të ndalosh protestuesit "që të mos e shkelin barin" sidomos kur ka brenda tyre edhe provokatorë të interesuar e që kanë ardhur apostafat për këtë punë nga palët e tjera. Që të besohet ky fakt mjafton të shikohet se sa rëndësi kanë jo vetëm për rajonin, por edhe më gjerë, protestat dhe presioni i tyre i pritshëm për një qeverisje tjetër, më të mirë, në Tiranë. Në Shqipëri protestat shpesh herë janë keqpërdorur dhe askush nuk e besonte se dhe me difektet impersonale që pati kjo protestë, po të shikohet me gjakftohtësi dhe paanshmëri, ajo ishte ndër më të mirat në traditën e këtyre 13 vjetëve. Në këtë shkrim do të dëshiroja të analizoja në lidhje me këtë protestë dy pyetje të rëndësishme: a) pse ndodhi protesta e shumëpërfolur e dt.7 shkurt dhe b) a kishte ajo legjitimitet moral apo ishte e stisur.



-II- Për pyetjen e parë (a) do të mirëkuptoheshim po qe se do pranonim faktin e të qenit të njëmijë arsyeve, disa prej të cilave do t'i theksonim më poshtë. Në radhë të parë në Shqipëri nuk funksionojnë harmonishëm pushtetet. Pushteti i parë, legjislativi, është paralizuar për shkak të bllokimit autoritarist të shumicës, e cila i ka hequr opozitës oksigjenin kushtetues që ajo gëzon duke kufizuar dukshëm hapësirat jetike të saj. Për opozitën nuk mund të pranohet fakti se "stabiliteti është më i rëndësishëm se demokracia". Një stabilitet dhe qetësi mbi këtë mungesë parimore do të ngjante me qetësinë në varreza, fermenti i së cilës na vjen nga totalitarizmi. Për gjykimin tim të dyja janë shumë të rëndësishme. Arena politike këtu nuk ngjan me Vietnamin pas Dien Bien Fu-së që të motivohen slogane të tilla. Bllokimi i opozitës me argumenta të cekëta për komisionin hetimor për tragjedinë e Karaburunit nuk është një fakt i thjeshtë që lidhet vetëm me atë ngjarje. Bllokimi i këtij komisioni është një 'Kasandër' që tregon lajmin e keq se trafiqet në vend nuk do ndalen. Shqipëria do të mbetet delta e trafiqeve të lindjes, pedana e malavitës europiane. Unë mendoj se pozita dhe opozita pas asaj ngjarjeje kishin rastin e artë të bënin paktin për shtetin. Ndoshta ky pakt s'ishte gjë tjetër veçse një kompromis dypalësh për të ndalur trafiqet, për të goditur krimin dhe që për një afat të shkurtër të mos mbështeteshin nga opozita lëvizjet nga poshtë, për shkak të kostos ekonomike dhe barrës negative që do t'i binte shoqërisë në këtë drejtim. Këtë rol mund ta luante shumë mirë edhe qeveria e sotme, e cila do të duhej të pranonte koston politike në zgjedhjet e ardhshme, pasi ajo është e tejlodhur nga pushteti dhe grindjet e gjata. Nga trafiqet dhe ekonomia informale ndoshta vjen afro 1/3 e PKB dhe e të ardhurave mesatare për frymë të shqiptarëve që dhe kështu gjenden në një kuotë të pakënaqshme. Arsyeja e kësaj revolte është dhe fakti i përkeqësimit të nivelit ekonomik apo statukuosë së tij. Ashtu si natyra nuk e pranon zbrazëtinë edhe opinioni publik nuk e pranon mosqeverisjen. Sepse qeverisja nuk konsiston në faktin e rrëmbimit të fuqisë por tek ushtrimi i saj. Ky pushtet nuk mund të pranohet kur nga pabarazia në shanse dhe në mënyrë të panatyrshme krijohen fusha të shumta në ekonominë prodhuese dhe tregtare mbi baza monopolistike pushtetarësh. Ndërsa kaskada e shoqërisë perëndimore i ka në përgjithësi të ndara shtresat e biznesit nga ato të politikës, tek ne këto dy shtresa janë të unifikuara nga keqqeverisja socialiste. Në Shqipëri ka një polarizim të theksuar ekonomik e shoqëror për shkaqe kriminale të pushtetit. Nga ky polarizim një 10% i popullsisë zotëron mbi 70% të burimeve dhe output-eve të PPB. Unë jam me idenë e hartuesit të Deklaratës së Pavarësisë së SHBA, T.Xhefersonit, i cili mendonte se edhe pakica edhe shumica, për shkak të intolerancës së supozuar ndaj njëra-tjetrës, duhet të kenë mjete ligjore për të mbrojtur vetveten. Një ndër to është e drejta e opozitës parlamentare për të kontrolluar dhe kufizuar keqqeverisjen nëpërmjet komisioneve hetimore parlamentare për çështje të veçanta e drejtë që buron drejtpërdrejt nga Kushtetuta. Pakënaqësia tek ne është masive dhe jo e identifikuar në ndonjë shtresë të caktuar të shoqërisë. Këto shtresa nuk mund të tolerojnë korruptimin galopant të administratës shtetërore që e rrjepin qytetarin sa herë që ai prek telefonin, çelësin e dritave, rubinetin e ujit apo sa herë që nga pista e Rinasit ngrihen çarterat e Kryeministrit apo helikopterët e njerëzve rreth tij, apo sa herë që shkojnë në furrën e bukës, te dentisti etj.. Këtë e tregoi edhe pjesëmarja e pakufizuar e shtresave shoqërore, por edhe nga prejardhja krahinore e kryeqytetasve, të cilët ishin të vetmit që nuk u përmendën si protestues në fjalimin prozaik të Ministrit të Brendshëm në parlament (i cili ngjante me një butak që përpiqet të kafshojë të ardhmen me shembujt që janë njollë në historitë e policive perëndimore) dhe në antologjinë rozë të humbjeve të opozitës të kronometruara memecërisht nga Zv.Kryeministri i penduar dhe me kular në qafë. Ata flasin ashtu siç iu thonë dhe nuk duan apo nuk dinë të dallojnë ndryshimin midis protestave të taksixhinjve, protestave të ish-pronarëve, protestave të ngjyrosura me kovat e hidromatit rozë të socialistëve të vitit '96 dhe nga ana tjetër protestave të gjëra multikolor ku natyrisht që kandelja dhe ajo çka kërkohej të arrihej ishte politike, por si pasojë, pasi shkaku, - po e përsëris thjesht, - dihej: qeverisja e keqe e socialistëve.



-III- Po të analizojmë pyetjen e dytë në se kishte legjitimitet moral protesta, jo vetëm si fillim, por dhe si rezultat, nuk mund të mos e fillonim këtë çështje me teorinë e sovranitetit të elektoratit. Ky i fundit apo thënë ndryshe qytetarët (ata që marrin pjesë aktive në demokracinë elektorale) nëpërmjet aktit të përfaqësimit e dhurojnë sovranitetin e tyre në duart e përfaqësuesve të tij që janë anëtarët e parlamentit. Prej tij - parlamentit - burojnë totalisht apo në mënyrë thelbësore dy pushtetet e tjera: qeveria dhe gjyqësori. Këto tre pushtete sigurojnë instrumenta kushtetues dhe ligjorë për të qenë relativisht të pavarura nga njëra -tjetra. Kur këto pushtete nuk janë efektive atëherë sovrani zgjedh vetë instrumentat dhe shkallën e përdorimit të tyre, pasi prej tij burojnë pushtetet dhe jo prej Krijuesit (Zotit, Allahut, Adonait) për të plotësuar vakumin apo ndryshuar keqqeverisjen. Askush nuk mund t'i kërkojë sovranit se "për se shkeli barin" pasi ai është sovran. Dhe sovraniteti i tij buron nga numri dhe shkalla e pjesëmarjes që më 7 shkurt nuk mund të mospranoheet se ishte e lartë. Detyra e politikanëve dhe e njerëzve me influencë mbi opinionin publik është të ndikojnë dhe të kufizojnë qytetarët në përdorimin e pajustifikuar të dhunës por ne nuk mund t'i kritikojmë ata përse "nuk janë gjermanë". Por ajo që harrojnë ta pranojnë pushtetarët tanë është fakti se këtu ka dy palë që unë do t'i quaja "ne" dhe "ajo" apo shtresat e shoqërisë dhe qeveria. Ashtu si në fizikën e Njutonit graviteti është forca që prodhon lëvizjen, ligji i opinionit publik është ligji i gravitetit të qeverive dhe i historisë politike. Kjo e fundit do të ishte e pamundur pa opinionin publik. Madje edhe kur një qeveri drejton me jeniçerë, ajo varet shumë nga opinioni që kanë banorët për ta. Unë do t'u kujtoja socialistëve shprehjen e Talejrandit ndaj Napoleon-it: "Ju mund të bëni gjithçka me bajoneta, sër, përveçse të uleni mbi to". Të qeverisësh nuk është më shumë një çështje e dorës së fortë apo obstruksionizmi dhe intoleranca ndaj opozitës pasi shteti në fund të fundit është shtet i opinionit. Për gjithçka paguhet një çmim shpejt apo vonë. Nuk mund të ekzistojë një qeverisje në kundërshtim me opinionin publik. Askush nuk ka qeverisur ndonjëherë në botë pa e bazuar qeverisjen në diçka thelbësisht të ndryshme nga opinioni publik. Parë në këtë këndvështrim, kur opinioni nuk e do, qeveria duhet të reagojë dhe mos tregojë muskujt.



-IV- A kishte rëndësi kjo protestë dhe a do ketë ajo që është paralajmëruar në dt.20 shkurt? Unë mendoj se protestat duhet të kishin si strategji të parë presionin për ndryshimin politik të parakohshëm nëpërmjet evidentimit të shumicës elektorale në votime dhe si strategji të dytë rritjen graduale të presionit sasior e cilësor të opinionit publik në zgjedhjet e përgjithshme të radhës. Parë nga forma mendoj se duhej të kishte patur një organizim më të mirë regjisorial që në tribunë dhe në komunikimin me mediat. Ndoshta tribuna mund të ishte improvizuar para statujës së Skënderbeut. Protesta lipset të sigurojë një mbështetje binare nga faktori euroatlantik jo nëpërmjet kontrapuktit të Gjeorgjisë ku dihet që inspiruesit dhe frenuesit mund të kenë qenë të tjerë. Ndoshta gaboj, por protestat tona mund t'u ngjisnin për nga durimi atyre të Serbisë të drejtuara nga dyshja Drashkoviç-Xhinxhiç para disa viteve. Gjithsesi ne nuk kemi pse të hyjmë midis problemeve të të mëdhenjve dhe aq më shumë t'u japim atyre leksione demokracie. Ne është e nevojshme të jemi një shoqëri e hapur ndaj të gjitha vlerave më të spikatura të njerëzisë, të çdo rrafshi qofshin ato, duke pasur respekt për të gjitha por si nord vlerat perëndimore, sidomos ato që mbështesin çështjen e shqiptarëve me shembuj konkretë siç qe Lufta për çlirimin e Kosovës.



Kundër kujt përgatitet për luftë Nano?

Çerçiz Loloçi

Kryeministri dhe kryetari i Partisë Socialiste Fatos Nano ka vendosur të përdorë rrugën e forcës, të kundërveprimit të dhunshëm dhe të militarizimit të forcave të sigurisë (Policia e Shtetit, Garda e Republikës, Shërbimi i Fshehtë i Shtetit) kundrejt protestave paqësore që kërkojnë një zgjidhje paqësore që nuk mund të jetë tjetër përveçse zgjedhje të përgjithshme parlamentare me një qeveri apo jo tranzitore, por me një kuadër sa më të plotë elektoral.

Një masë e konsiderueshme qytetarësh që nuk janë absolutisht anëtarë dhe simpatizantë të Partisë Demokratike, kanë treguar paqësisht në tubimin e fillim-shkurtit se janë tashmë një masë e madhe njerëzish, përfaqësues të të gjithë mazhorancës opozitare, që kërkojnë të kenë një shtet më solid dhe me institucione të pavarura, duan që të mos nëpërkëmben dhe të zvarriten më me kriza dhe mosqeverisje; se i quajnë të pavlefshme numrat parlamentarë që rrëzojnë dhe mbajnë qeveri sa për të thënë, që nuk durojnë më të jenë europianët më të kontrolluar në të gjithë rajonin si dhe që ndihen të poshtëruar prej varfërisë dhe prej monopolit të një klike të veçuar shtetërore.

Prova e parë e të gjitha arsyeve të mësipërme ishte tubimi i paparashikueshëm i shtatë shkurtit të këtij viti, por ai mund të shndërrohet edhe në një demonstrim masiv paqësor që nuk do të mjaftonte as gjithë gjatësi/gjerësia e bulevardit "Dëshmorët e Kombit".

Policia apo garda e Republikës e ka për detyrë kushtetuese që të ruajnë institucionet, personalitetet dhe rendin publik, por egërsimi i disa falangave të saj e bën edhe më irritues grumbullin e protestuesve paqësorë; akoma më irrituese janë qëndrimet e N/kryeministrit Namik Dokle, të vetë kryeministrit Fatos Nano si dhe të Sekretarit të Përgjithshëm Gramoz Ruçi.

Tre drejtues të lartë të qeverisë dhe të PS-së, që mund të jenë përfaqësues të pakontestueshëm të tetëqind kongresmenëve (përderisa nuk ka zgjedhje demokratike nuk mund të përcaktohet edhe përqindja e vërtetë që gëzojnë socialistët në shkallë vendi), nuk mund të sillen kaq papërgjegjësisht dhe nuk mund t'u tregojnë "dhëmbët" qytetarëve të tyre kur të gjithë treguesit janë mjaft të dobët dhe kur nuk gjendet asgjë pozitive që mund t'i mbajë ende në këmbë.

Mirë vendoset në një mbledhje qeverie se do të financohet disafish më shumë policia, garda, shërbimi i fshehtë, po ku do të gjenden këto para, nga do të sigurohen këto të ardhura? A kanë menduar këta drejtues se sa do të rezistojnë në një seri protestash paqësore? Duke kërcënuar me terma të përgjithshëm "ruajtje shteti" dhe "ruajtje institucionesh", a janë ata vërtet në gjendje të përballojnë protesta të vazhdueshme në Tiranë dhe në të gjitha qytetet e vendit?

Protestuesit e dymijë e katrës nuk janë as ata të nëntëdhjetë e njëshit dhe as të viteve të tjera të grumbullimeve dhe manifestimeve popullore; opozita shqiptare gjithashtu nuk është më ajo e kohëve të shkuara; veprimet e zgjuara të të dy palëve e bëjnë tashmë të vështirë qëndrimin e mëtejshëm të kabinetit të zotit Nano.

Tashmë e dinë të gjithë se rënia e parë e qeverisë Nano erdhi prej vetë socialistëve; edhe dy qeveritë e tjera socialiste ranë po prej tyre dhe në këtë rënie-ngritje në një periudhë gjashtë-shtatëvjeçare kanë mbetur në mes një sërë investimesh, ka mbetur pezull nënshkrimi i marrëveshjes së Asociim -Stabilizimit, vendi përjeton tragjedi të dukshme të tipit Karaburun ku humbin jetë njerëzish, por atë po e gërryejnë tragjeditë më të frikshme si ajo e varfërisë, e mungesës së kushteve më elementare të jetesës, e hendekut social dhe e një disniveli që mund të kalojë deri në një shpërthim social.

Ka tashmë shumë shembuj kur vende me resurse dhe me potenciale më të mëdha se Shqipëria, kur nuk kanë pranuar zgjidhjen politike dhe janë agresuar me shtetasit e vet, kanë rënë në mënyrë të papritur; këtë kumt më shumë se kushdo duhet ta kuptojë pjesa e ndërgjegjshme dhe e përgjegjshme e socialistëve në të gjitha nivelet.

-------nga tema ------