Xhejms Xhojs (James Joyce)

[[Perla]]

Xhejms Xhojs irlandezi kryengritës gjeniu i letrave botërore

Xhejms Xhojs (James Joyce), një prej autorëve më të mëdhenj të Shekullit XX, lindi në Rathgar, një rrethinë e Dublinit më 2 shkurt 1882. I përket një familjeje të shoqërisë së lartë. Por kushtet financiare shkojnë duke u bërë gjithnjë e më shqetësuese. Prindërit e regjistruan në shkollën katolike të jezuitëve, Clongowes Wood College, pastaj studion edhe në Belvedere College, institucion tjetër jezuit. Laurohet në gjuhët moderne. Që në vitet e studimeve manifeston një karakter antikonformist dhe kryengritës.

Më 1904 shkruan veprën autobiografike "A Portrait Of The Artist" (Portreti i një artisti) të cilën vendos ta shndërrojë në roman "Stephen Hero" (Heroi Stefan). Romani konsiderohet një afresk i shkëlqyer estetiko-metafizik, ku vend qendror zë kërkimi i së bukurës, parë në kuadrin e ankthit të njohjes së çështjes kryesore të ekzistencës: të vërtetës. Stephen Dedalus nuk është thjeshtë një personazh, por një metaforë e madhe e artistit modern, antikonformist e kryengritës kundër dogmatizmit social, shprehur nëpërmjet analizave komplekse psikologjike të shpirtit të protagonistit.

Ndërkohë kishte filluar që të shkruante poezi, të cilat i botoi në vëllimin “Muzikë Dhome”. Në këto poezi ai u përmbajt në modelin romantik dhe e romantikës së vonuar. Ndërsa në gazetën "Irish Homestead" botoi tri tregime të cilat më vonëdo të përmblidheshin në një tjetër libër thelbësor të Xhijsit të titulluar, “Njerëz nga Dublini”. Po në këtë kohë u takua me Nora Barnacle, që vinte nga pjesa perëndimore e Irlandës në kërkim të punës si kamariere, e cila pastaj iu bë shoqe për të gjithë jetën. Më 1902 pas vdekjes të së jëmës detyrohet që të sigurojë vetë mjetet e jetesës, duke dhënë një kohë mësim në një shkollë të Dublinit, pastaj transferohet në Trieste, ku u njoh me Italo Svevo, që aso kohe ishte vetëm një nëpunës i zymtë krejtësisht në anonimat. Në Trieste ai vazhdoi që të jepte mësim, por i shqetësuar, duke ndjerë se ky qytet ishte tepër i ngushtë për të, preferon që të transferohet në Cyrih.

Më 1922 i kthehet edhe një herë Parisit, ku qendron aty deri më 1940, dhe pas pushtimit nazist detyrohet që të gjejë strehë rishtas në Cyrih. Në fillimet e tij krijuese, gjatë një periudhe pushimesh që kalon në Romë, ai punon si korrespondent i huaj i një banke, dhe fillon që të projektojë ende pa hedhur asnjë rresht në letër, një tregim të jetës dublineze, që do të shërbente si embrion për Ulisin. Ulisi është vepra e dytë madhore e opusit xhoisian. Romani pretendon të jetë një epikë kryeposhtë, ku protagonisti humb në kaosin e Dublinit të fillimshekullit duke bërë “gjeste” banale e të rëndomta. Shkruar mes viteve 1914 e 1921, kryevepra përfaqëson një revolucion estetik, ku përvijohet një këndshikim krejt i ndryshëm i formave, strukturave e përmbajtjeve të romanit. Vepra është thellësisht autobiografike e në të njëjtën kohë objektive, një paralelizëm midis mitit të Odisesë dhe realitetit të jetës dublinase, filtruar përmes shijes personale për filozofinë, artin, historinë e gjuhës dhe variacioneve të saj.

Nga pikëpamja teknike, përdorimi sistematik i "Stream Of Consciousness" ("Përroi i ndërgjegjes" ose monologu i brendshëm), arrin në nivele të skajshme dhe tejet të paarritshme nga të tjerët. Në "Ulisse" kërkimi estetik e eksperimental monton “strukturat e thella” të fjalës, me një punë “inxhinierike” mbi trajtat e errëta të komunikimit gjuhësor, nga strukturat e anglishtes dhe prek rrënjët arkaike të të folurit.

Mjafton të studiosh Xhojsin të kuptosh se pjesa e parë e Shekullit XX paraqet një epokë të eksperimenteve në të gjitha fushat e kulturës. Duke eksperimentuar forma të reja, modernistët e përqendruan vëmendjen në proceset mendore që zhvillohen në qenien njerëzore, duke kërkuar t’i eksplorojnë ato procese. Nga teknikat e përdorura për të shprehur përroin e ndërgjegjës përfshihen " Flash Back ", ngjarja brenda ngjarjes, përdorimi i similitutave, pra krahasimeve të stërzgjatura, metaforave dhe sistemit të veçantë të pikësimit. Metoda e përdorur nuk përfill logjikën e subjekteve, rregullat e sintaksës dhe shenjat e pikësimit pikërisht për të pasqyruar kaosin e mendimeve.

Në rrafshin privat të Xhojsit, duhet shënuar sëmundja e rëndë e syve dhe për disa kohë humbja e plotë e shikimit, çka e detyroi të bënte ndërhyrje të panumërta kirurgjike. Udhëton pa pushim midis Anglisë, Zvicrës e Gjermanisë. Fragmente të "Finnegans Wake" (Zgjimi i Fineganëve), kryevepra e kryeveprave, janë publikuar nga revistat letrare avanguardiste, duke shkaktuar gjykime të ashpëra dhe polemika.
Fillojnë shqetësimet e para mendore të së bijës, por Xhojs e mban atë gjithmonë me vete, duke e lënë në klinikë vetëm gjatë krizave më të shfrenuara. Më 1939, më në fund, publikohet i plotë “Zgjimi i Fineganëve”, një zhvillim monumental i temave strukturore të “Uliksit” frymëzuar nga filozofia e historisë së G. B. Vico. Pas fillimit të Luftës së Dytë Botërore Xhojs shkon në Zyrih ku edhe vdes gjatë një ndërhyrjeje kirugjike, më 1941.

Voal

[[Perla]]

KABRA

Ai rrugëton pas një dielli dimërak
Duke shtyrë pendën e qeve përgjatë udhës të ftohtë të kuqe
Duke u thirrur atyre, me zërin që ata e njohin
Ai i drejton kafshët e tij lart mbi Kabra.1)

Zëri u tregon atyre se në shtëpi është ngrohtë
Kafshët bëjnë muu dhe muzikë të vrazhdë me thundrat e tyre
Ai i ndjell ato me një degë peme të lulëzuar që e mban përpara
Tymos avull prej ballit të tyre.

I pagdhëndur, i lidhur pas qeve
Sonte i shtriqur gjërë e gjatë pranë zjarri !
Mua më qan zemra prej rrëkesë së zezë
Për degën time të këputur !

-----

1)Kabra (Cabra) është emri i një rrethine në Dublin, ku familja e Xhoisit ka jetuar prej 1902-1904. Titulli në origjinal i poezisë është Tilly.

[[Perla]]

ECCE PUER

Nga e shkuara terr
Një fëmijë ka lindur;
Me gëzim dhe dert
Zemra ime është grisur.

I qetë është djepi
Ku fle kërthija.
Nga gjumi e rikthefshin
Fati dhe dashuria!

Fryma e jetës së brishtë
Bie mbi xham;
Bota që nuk ishte
Thotë ja ku jam.

Ndërsa fëmija fle,
Një burrë plak vdes
Oh at, i braktisur
Yt bir të lyp ndjesë!

-------

Jo poezi është shkruar me rastin e lindjes të Stefanit (Stephen), nipit të Xhoisit dhe pas vdekjes të të jatit. Titulli nga latinishta do të thotë "Ja ! një djalë"

[[Perla]]

KUJTIMIT TË LOJËS SË AKTORËVE NË NJË PASQYRË NË MESNATË

Goja është shprehëse e dashurisë suaj. Kërcëlloni
Dhëmbin e trembëdhjetë
Për të hapur gojën vesh më vesh së qeshuri. Kruajeni
Zgjeben dhe qelen tuaj, lakminë lakuriqe të mishit.
Fryma e dashurisë në ju është bajate, e thënë apo e kënduar,
E thartë si fryma e lopëve,
Ashpërsia e gjuhës së tyre.

Kjo gri që na kqyr nuk shtrihet
Dot, është asht e lëkurë e mpirë
Buzët e tyre të lyrëta formojnë puthjet e tyre. Askush
Nuk do t’ia donte ato gojë që kini mbi fytyrën tuaj.
Uria e tmerëshme pllakos orën e saj.
Nxirreni zemrën tuaj tej, gjakun e kripur të saj, frut i lotëve.
Merreni dhe kapërdijeni !

[[Perla]]

AJO DERDH LOTË MBI RAHUN 1)

Shiu mbi Rahun bie butë, butësisht bie,
Mbi tokën ku i dashuri im i shkretë shtrihet
I trishtë zëri i tij më thërret mua, thirrje e trishtë,
Si një hënë e lindur ngjyrë gri.

Dashuri, dëgjomë
Kaq butë, kaq pikëllueshëm zëri i tij kurrë s’ka qënë,
Kurrë papërgjigje, dhe i terrët shiu si tani,
Asnjëherë s’ka rënë.

Terr zemrat tona, oh dashuri, lermë të shtrihem e ngrirë
Si zemra e tij pikëllueshëm është shtrirë
Nën gjembat e hënës gri, mykut të zi
Dhe ankimeve të shiut nëpër dhëmbë.

---------

1)Rahun (Rahoon) emër vendi në Irlandë.
Poezi te shqiperuara nga: Elida BUÇPAPAJ

[Askusho]

Përktheu: Shpëtim Myshketa

MOTRAT

Kësaj here, ai s'kishte më shpresë: qe goditja e tretë. Natë pas nate (qe kohë pushimesh), kaloja përbri shtëpisë së tij dhe studioja kornizën e ndriçuar të dritares: dhe natë pas nate, më dukej se ndrinte njëlloj - dobët dhe njëtrajtshëm. Po të kishte vdekur, mendoja, do ta shihja pasqyrimin e qirinjve mbi perden errësuese, pasi e dija mirë se dy qirinj duheshin vënë tek koka e të vdekurit. Ai shpesh më kishte thënë: S'e kam të gjatë në këtë botë. Por unë i luaja ato fjalë në erë. Tani e pranoj se paskan qenë të vërteta.
Çdo natë, ndërsa vështroja lart për nga dritarja, shqiptoja me vete lehtas fjalën paralizë. Për veshët e mi ajo kishte gjithnjë një tingëllim të çuditshëm - si fjala "gnomon"1) e Euklidit dhe fjala "simony"2) e katekizmës. Por tani, më tingëllonte si emri i një qenieje keqbërëse dhe mëkatare. Dhe ndonëse më frikësonte, dëshiroja t'i qëndroja sa më pranë për t'ia vëzhguar punërat e saj vrastare.
Kur zbrita të darkoja plaku Cotter po tymoste ulur pranë zjarrit. E ndërsa xhaxhesha më hidhte bollgur me lugan, ai, si për t'iu kthyer disa vërejtjeve që kishte hedhur kohë më parë, tha:
“Jo, s'mund të them se ai qe fare... por kishte diçka të veçantë... diçka misterioze që nxirrte krye tek ai. Do t'jua them mendimin tim...” Ai filloi të nxjerrë shtëllunga nga çibuku i tij, a thua se tymnaja ia ftillonte mendimet. Plak trazovaç! Fillimisht, kur e njohëm bëhej ca interesant ndërsa fliste për lambikë e serpentina. Porse shpejt u lodha prej tij dhe historive pa fund të distilerisë.
“Unë kam teorinë time rreth asaj,” tha ai. “Sipas meje, ajo qe njëra nga ata... raste të veçanta...”
Përsëri filloi të tymosë me çibuk pa na e thënë teorinë e tij. Xhaxhai im më pa tek po e kundroja dhe më tha:
“Kështu pra, miku yt i vjetër na la shëndenë, sigurisht, të vjen keq ta dëgjosh.”
“Kush?” thashë unë.
“Baba Flynn.”
“Ka vdekur?”
“Zoti Cotter sapo na e tha këtu. Ai po kalonte pranë shtëpisë.”
E dija se m'i kishin ngulur sytë ndaj vazhdova të ha sikur lajmi t'mos më interesonte.
Xhaxhai po ia shpjegonte plakut Cotter:
“Djali dhe ai qenë miq të ngushtë. I mësoi shumë gjëra plakushi dhe që thua ti, thonë se e hante meraku që të bënte dhe më shumë për të.”
“Zoti pastë mëshirë për shpirtin e tij!” tha xhaxhesha tërë përkushtim.
Plaku Cotter më shikoi një copë herë. E ndjeva që sytë e tij të zinj, të vegjël dhe shkëlqyes, më vrojtonin, por nuk doja t'ia jepja kënaqësinë duke e ngritur vështrimin nga pjata ime. Ai filloi përsëri të eglendisej me çibukun e tij dhe së fundi pështyu fort në oxhak. “S'do t'më pëlqente” tha ai, “që fëmijët e mi të kishin aq shumë muhabet me një njeri të atillë.”
“Çfarë kuptoni me këtë, zoti Cotter?” e pyeti xhaxhesha ime. “Kuptoj,” tha plaku Cotter, “se s'është mirë për fëmijët. Mendimi ime është: lëre djalin të shoqërohet e të luaj me moshatarët e tij dhe jo të jetë... A e kam mirë, Jack?”
“Ky është dhe parimi im,” tha xhaxhai. “Lëre djalin të mësohet që ta çajë vetë jetën. Ja çfar' i them gjithnjë këtij muskëterit3) këtu: bëj ushtrime. Kur isha djalë bëja banjo verë e dimër. Kjo dhe më ka mbajtur në këmbë deri tani. Stërvitja është më se e bukur dhe e gjerë... zoti Cotter mund të marrë edhe një copëz nga kofsha e dashit,” iu drejtua ai xhaxheshës.
“Jo, mua jo,” tha plaku Cotter.
Xhaxhesha e solli tavën nga dollapi dhe e vuri mbi tavolinë.
“E përse mendoni se s'është mirë për fëmijët, Zoti Cotter?” e pyeti ajo.
“I bën keq fëmije, tha plaku Cotter,” pasi ata janë shumë të ndjeshëm. “Dhe kur fëmijët shohin gjëra të tilla, ju e dini, u lënë një mbresë...” Unë e zura gojën me bollgur nga frika se inati do t'më shkrehej në fjalë. Plakaruqi budalla e hundëspec! Ishte vonë kur më zuri gjumi. Ndonëse i zemëruar me plakun Cotter, pasi fjalën e hodhi për mua ndërkohë që fliste për fëmijët, unë e vrava gjatë mendjen për t'i kuptuar fjalitë e tij të lëna përgjysmë. Në errësirën e dhomës sime, përfytyroja ta shihja ende fytyrën e hirtë dhe të rrëgjuar të paralitikut. Tërhoqa batanijet përmbi kokë dhe u rreka të mendoj për Krishtlindjen. Por fytyra e hirnosur më ndiqte akoma. Ajo mërmëriti; dhe unë kuptova se donte të rrëfehej. E ndjeva shpirtin tim të më çfaqej në një zonë të këndshme dhe me vese dhe përsëri e gjeta atë duke më pritur. Ajo filloi të më rrëfehej me pëshpërimë; ndërkohë pyesja veten se përse qeshte vazhdimisht dhe përse i kishte buzët aq të lagura me pështymë. Pastaj kujtohesha se ai kishte vdekur nga paraliza dhe e ndjeja se edhe unë po qeshja dobët si për ta çliruar atë nga mëkati i simonisë.
Mëngjesin tjetër, pas sillës, shkova tatëpjetë për të parë shtëpinë e vogël në Great Britain Street. Ishte një dyqan i thjeshtë, i regjistruar nën emrin e pasaktë Drapery4). Dyqani kishte kryesisht çizme fëmijësh dhe çadra; dhe, në ditët e zakonshme, në dritare varej një shënim që thoshte: Çadra. Riveshje. Tani shënimi nuk shihej më pasi kanatet qenë mbyllur. Një buqetë krepi qe lidhur tek çoku i derës me një shirit. Dy varfanjake dhe një postier i ri po lexonin biletën e karfosur tek krepi. U afrova edhe unë dhe lexova:

l korrik, 1895.
I përndershmi James Flynn.
(Më parë, i kishës së Shën Katerinës, Meath Street),
Gjashtëdhjetë e pesë vjeç.
U prehtë në paqe!

Përmbajtja e biletës më bindi që ai kishte vdekur dhe ky fakt më turbulloi. Po të mos kishte vdekur, do t'i kisha shkuar në dhomën e vogël dhe të errët, prapa dyqanit, për ta gjetur ulur në kolltukun e tij pranë zjarrit, thuajse i mbytur në kapotën e tij.
Ndoshta xhaxhesha do t'më kishte dhënë për të një paketë me High Toast5); kjo dhuratë edhe mund ta kishte zgjuar nga përgjumja marramendëse. Isha pikërisht unë që ia zbrazja paketën brenda kutisë së zezë të duhanit, mbasi duart i dridheshin aq shumë saqë duhej ta derdhte në dysheme gjysmën e duhanit pa ta bënte atë punë. Edhe kur e çonte tek hunda dorën e madhe drithëruese, re të vogla pluhuri i rrëshqitnin nga gishtërinjtë mbi faqen e palltos. Mundet që ato reshje të pareshtura pluhuri duhani i kishin dhënë petkut të vjetër priftëror pamjen e zbehtë jeshilore, pasi shamia e kuqe, me të cilën përpiqej t'i shkundte kokrrizat e rëna, ashtu e nxirë prej njollave javore të bërrnutit, s'ishte më për atë punë. Desha të hyja brenda për ta parë atë, po s'e pata kurajon të trokisja. U largova ngadalë përgjatë anës me diell të rrugës dhe, ndërsa shkoja, lexova nëpër dritaret e dyqaneve të gjitha lajmërimet teatrore. M'u duk e çuditshme që as unë dhe as vetë ajo ditë të mos kishim pamje të përzishme, madje më kaploi një mërzi kur, thellë në vetvete, zbulova një ndjenjë lirie, sikur vdekja e tij të më kishte çliruar nga diçka. Kjo më habiti pasi, siç e kishte thënë një natë më parë xhaxhai, prej tij kisha mësuar shumë gjëra. Ai kishte studiuar në kolegjin irlandez në Romë dhe më kishte mësuar të lexoja saktë latinisht. Më kishte treguar histori rreth katakombeve dhe Napoleon Bonapartit, dhe shpjeguar kuptimin e pjesëve të ndryshme të Meshës dhe veshjeve ceremoniale të priftit. Nganjëherë zbavitej duke më bërë pyetje të vështira - nëse e dija se çfarë qe e udhës të bënte dikush në aksh rrethanë ose nëse këto apo ato mëkate i shlyente vetëm vdekja, apo faleshin, apo qenë veçse difekte, Pyetjet e tij më tregonin se sa komplekse dhe misterioze qenë disa institucione të Kishës të cilat gjithnjë më ishin dukur si aktet më të thjeshta. Detyrat e priftit ndaj eukaristisë6) dhe sekretit të rrëfimit më dukeshin aq serioze sa që çuditesha me kurajon e cilitdo që e merrte atë përgjegjësi; dhe nuk befasohesha kur më tregonte që Etërit e Kishës kishin shkruajtur libra aq të trashë sa dhe Vjetarët e Postave dhe shtypur aq ngushtë sa dhe lajmërimet gjyqësore të gazetave, për të hedhur kështu dritë mbi të gjitha pyetjet e vështira. Shpesh, kur mendoja rreth pyetjes, ose nuk ia dija fare përgjigjen ose ajo qe veçse marrëzi apo mëdyshje, rreth së cilës ai qeshte dhe tunde kokën dy apo tre herë. Nganjëherë kërkonte të përjetoja përgjigjet e meshës, të cilat, falë tij, i kisha mësuar përmendësh; dhe ndërsa bilbiloja, qeshte mendueshëm duke tundur kokën, dhe herë pas here fuste bërnut me se t’i zinin të dy gishtërinjtë sa në njërën vrimë të hundës në tjetrën. Kur qeshte, dhëmbët e mëdhenj dhe të pangjyrë i linte t'i dukeshin fare dhe gjuhën t'i varej mbi buzën e poshtme, zakon që para se ta njihja mirë, më kishte bërë të ndihesha keq. Ndërsa po ecja në diell, kujtova fjalët e plakut Cotter dhe u përpoqa të ndërmendja se çfarë tjetër më kishte ndodhur në ëndërr. U kujtova se kisha vënë re perde të gjata kadifeje dhe një llampë të modë, së vjetër që tundej. E ndjeva që isha degdisur shumë larg, në një vend me zakone të çuditshme - në Persi, mendoja... por s'më kujtohej fundi i ëndrrës.
Në mbrëmje, xhaxhesha më mori me vete për të vizituar shtëpinë e të vdekurit. Dielli kishte perënduar, por xhamat e dritareve që shihnin nga perëndimi pasqyronin ngjyrën e artë murrake të një shtëllunge të madhe reshë. Nannie na priti në sallon dhe xhaxhesha u mjaftua me një shtrëngim duarsh pasi nuk e pa të udhës që t'i fliste me zë të lartë. Plaka e hodhi shikimin pyetës për nga lart dhe, pas miratimit me kokë të xhaxheshës, na bëri rrugë duke iu ngjitur avash-avash shkallares, me kokën e përkulur që mezi i dukej mbi parmakun e saj. Në vendpushimin e parë, ajo ndaloi dhe na dha zemër që të vazhdonim më tej, drejt dhomës së të vdekurit. Xhaxhesha hyri brenda dhe e moshuara, duke e parë që unë mëdyshja, filloi të më ftonte përsëri me lëvizje të përsëritura të dorës.
Hyra brenda në majë të gishtërinjve. Drita e artë e muzgut, përmes errësueses fundlidhur, qe derdhur në dhomë dhe flakën e qirinjve e shfaqte të zbehtë dhe hollake. Të ndjerin e kishin vënë në arkëmort. Duke ndjekur Nannie-n, që tre u gjunjëzuam tek këmbët e shtratit. Bëra të lutesha por s'i mblidhja dot mendimet pasi shpërqëndrohesha nga mërmërima e së moshuarës. Vura re se sa shkujdesur qe kapur nga prapa fundi i saj dhe se takat e pandoflave qenë të ngrëna poshtë, nga e njëjta anë. Më kaploi fantazia sikur prifti i vjetër po qeshte ndërkohë që rrinte i shtrirë në arkëmort. Por jo. Kur ne u ngritëm dhe shkuam tek kreu i krevatit unë pashë se ai nuk po qeshte. Ai shtrihej atje solemn dhe i bëshëm, i veshur si për altar, me duart e mëdha që mbanin shtrënguar një kaliçe7). Fytyra e tij, e hirtë dhe e gjerë, qe mjaft e inatosur dhe vrimat e zeza të hundëve ishin qarkuar nga një cipëz bardhoshe. E tërë dhoma mbante një erë të rëndë nga lulet.
Ne bëmë kryqin dhe u larguam. Në dhomën e vogël të katit të poshtëm gjetëm Elizën të ulur mendueshëm në kolltukun e vet.
Hapa rrugën për tek ndenjësja e qoshes ku ulesha zakonisht; ndërkohë, Nannie shkoi tek bufeja dhe nxori që andej një shishe cherry dhe ca gota vere. Ajo i vuri mbi tavolinë dhe na ftoi të merrnim nga një gotë të vogël vere. Pastaj, me një shenjë të së motrës, e hodhi cherry-n në gota dhe na i afroi. Ajo ngulmoi që të merrja dhe ca krokante me krem por unë s'pranova pasi gjatë ngrënies do të bëja mjaft zhurmë. U duk disi e prekur dhe qetësisht e përshkoi dhomën për t'u ulur tek divani, pas së motrës. Qëndruam gojëmbyllur: shikonim të përhumbur oxhakun e shuar.
Xhaxhesha priti derisa Eliza psherëtiu, pastaj tha:
“Epo fundja, ai shkoi në një botë më të mirë.”
Eliza psherëtiu përsëri dhe e uli kokën për të pohuar. Xhaxhesha, para se ta hidhte një gllënjkë, trokiste gishtin tek bishti i gotës së verës.
“A shkoi... paqësisht?” pyeti ajo.
“Oh, krejt i qetë, zonjë,” tha Eliza. “Ju s'do ta mëtonit dot frymën e tij të fundit. Ai pati një vdekje të bukur, Zoti qoftë lavdëruar!”
“Dhe çdo gjë... ?”
“Atë O’Rurke qëndroi të martën me të, e vajosi dhe e përgatiti për të gjitha.”
“Atëherë, ai e dinte?”
“E pranoi qetësisht fatin.”
“Ai dukej kaq i bindur,” tha xhaxhesha ime.
“Këto ishin dhe fjalët e gruas që erdhi për ta larë. Ajo tha se ai dukej, ja, sikur po flinte: dukej aq paqësor dhe i bindur. Askush s'do ta mendonte aq të bukur trupin e tij të pajetë.”
“Po, vërtetë,” tha xhaxhesha.
Ajo surbi pak më shumë nga gota e saj dhe tha:
“E po, zonjusha Flynn, megjithatë, duhet të jetë një ngushëllim i madh për ju fakti që ia bëtë të gjitha sa mundët. Më duhet ta pohoj se, që të dyja, u treguat shumë të sjella me të.”
Eliza e shtriu fustanin mbi gjunjët e saj.
“Ah, i shuari James!” tha ajo. “Ndonëse të varfra, Zoti e di që ia bëmë të gjitha sa mundëm: sa qe në këtë botë s'i mungoi asgjë.”
Nannie e kishte përkulur kokën tek jastëku i divanit dhe dukej sikur flinte.
“Ja dhe e gjora Nannie,” tha Eliza duke e vështruar, “e ronitur tërësisht. Ajo dhe unë, patëm tërë ato punë - pa duhej gjetur gruaja që ta lante, pastaj duhej veshur, pastaj arkëmorti dhe pastaj tërë përgatitjet e Meshës në kishë. Të mos qe atë O'Rurke, nuk e di se çdo të kishim bërë. Ishte ai që na solli tërë ato lule dhe dy mbajtëse qirinjsh nga kisha, dhe shkruajti lajmërimin për Freeman's General dhe bëri tërë letrat për varrimin dhe sigurimet e të varfërit James.” “A nuk qe fisnike nga ana e tij?”, tha xhaxhesha.
Eliza mbylli sytë dhe e luajti kokën ngadalë.
“Miku i ri s'bëhet kurrë i vjetër,” tha ajo, “e ç'të duhen miqtë pasi janë thënë e bërë të gjitha, qaja hallin, në daç, një kufome.” “Pikërisht, kështu është,” tha xhaxhesha. “Dhe jam e sigurt, se tani që ka shkuar të marrë shpërblimin e përjetshëm, nuk do t'ju harrojë ju dhe tërë mirësjedhjen tuaj.”
“Ah, i varfri James!” tha Eliza: “Ai nuk qe shqetësim i madh për ne. S'do ta dëgjonit në shtëpi më fort se sa tani. Megjithatë, unë e di që ai ka shkuar dhe e gjitha kjo...”
“Kur e gjitha të ketë mbaruar, atëbotë do t'ia ndjeni mungesën,” tha xhaxhesha.
“E di atë,” tha Eliza, “Unë s'do t'ia sjell më kupën e tij me lëng mishi, as edhe ju, zonjë, bërnutin e tij. Ah i gjori James!”
Ajo ndali, sikur fshehurazi po ndërlidhesh me të kaluarën, pastaj tha me mëndje të kthjellët:
“A e dini, kohët e fundit vura re tek ai një sjellje të çuditshme. Sa herë që i sillja supën, e shihja librin e tij të lutjeve rrëzuar përdhe ndërsa vetë atë me kurrizin mbështetur karriges dhe gojën e hapur.” Ajo e vuri gishtin tek hunda duke mrrudhur fytyrën; pastaj vazhdoi: “Ai s'pushonte së thëni se një ditë të bukur, para fundverës, do të bënte, së bashku me mua dhe Nannie-n, një shëtitje me karrocë që të shihte dhe një herë shtëpinë e vjetër në Irishtown, ku lindëm të gjithë. Veç t'i gjenim njërën nga karrocat e modës, ato që s'bënin zhurmë dhe për të cilat i foli Atë O'Rurke, me rrota reumatike8) dhe që merreshin lirë tek Johnny Rush, atje përtej rrugës, dhe pastaj, një të shtunë në mbrëmje, të xhironim që të tre. Për këtë e kishte mendjen e ndarë... I shkreti James!”
“Zoti pastë mëshirë për shpirtin e tij!” tha xhaxhesha.
Eliza nxori shaminë dhe me të fshiu sytë. Pastaj e futi përsëri në xhep dhe për ca kohë e vështroi përhumbur dhe pa folur zjarrin e shuar në oxhak.
“Gjithnjë qe tepër i saktë,” tha ajo. “Detyrat priftërore qenë gjë e madhe për të. Dhe pastaj, s'kemi pse e fshehim, jeta e tij qe vetëm mërzi dhe zemërim.”
“Po,” tha xhaxhesha. “Qe njeri i pakënaqur. Dukej qartë.”
Dhomën e vogël e mbuloi qetësia; nën hijen e saj iu afrova tavolinës dhe pasi e shijova cherry-n tim u ktheva pa u ndjerë tek karrigia ime në qoshe. Eliza kishte rënë në ëndërrime të thella. e pritëm me respekt që ajo ta thyente qetësinë: dhe, pas një heshtjeje të gjatë, ajo tha ngadalë:
“Qe ajo kaliçe, të cilën e theu... Pikërisht, ajo qe dhe fillimi. Patjetër, mendoj, i thanë të mos e hante meraku për të, pasi ajo qe bosh. Por megjithatë... I thanë se faji qe i djalit. Por James i gjorë qe aq nervoz, Zoti pastë mëshirë për të!”
“Vallë, për shkak të saj?” pyeti xhaxhesha. “Unë dëgjova diçka...”
Eliza pohoi me kokë.
“Ajo ia çarti mendjen,” tha. “Pas asaj ngjarje, ai u mrrull në vetvete, nuk fliste me njeri dhe sillej vërdallë i vetmuar. Kështu, një natë duhej që të shkonte në një shërbesë por s'e gjenin kërkund. Shikuan kudo - lart e poshtë; megjithatë, një gjurmë s'ia panë kund. Së fundi, sakrestani e hodhi fjalën për në kishë. Kështu, morën çelësat dhe e hapën kishën, dhe sakrestani, Atë O'Rurke dhe një prift tjetër që ishte atje sollën një kandil që ta kërkonin... E çfar' tjetër mund t'ju shkojë ndërmend përveç pranisë së tij? - ulur fillikat në errësirën e dhomëzës së tij të rrëfimit, krejtësisht i zgjuar, ai sikur qeshte butësisht ndërvete.”
Ajo ndali papritur sikur dëgjoi diçka. Edhe unë i ngrita veshët; por në shtëpi s'pipëtinte gjë: e unë e dija se prifti i vjetër akoma qëndronte shtrirë në arkëmortin e tij, ashtu siç dhe e kishim parë - i rëndë dhe grindavec në vdekje, me kupën e pavlerë mbi gjoks. Eliza e kapi fillin:
“Krejtësisht i zgjuar dhe sikur qeshte ndërvete... Dhe pastaj, kur e panë ashtu, menduan pa mëdyshje se një dërrasë i qe vithisur...

-----------------------------------------------------------------------------------------------
1) Kolona, pingule mbi një plan horizontal, që shënjon saktësisht mesditën kur hija e saj bie në drejtimin e meridianit dhe gjatësinë e ka më të vogël.
2) Tregtim sendesh të shenjta.
3) Në origjinal: Rosicrucian (=anëtar i shoqërisë sekrete të Masonerisë. Masonët kishin si parullë: "Një për të gjithë, të gjithë për një").
4) Dyqan që tregton stofra dhe veshje.
5) duhan i bërë pluhur:
6) Kungatës
7) Kupë e madhe vere, mbahet në altar për shërbesat fetare.
8) Gabim padashje i Elizës, në vend të pneumatike - me ajër nën presion.

[drague]

shum me vrull i ke hy shoku

konsumoni njiher shkrimtaret tone

[shofer]

duhen 5 vjet te lexosh ato qe postoi shoku per 5 minuta

[drague]

duhen 5 vjet te lexosh ato qe postoi shoku per 5 minuta

si virus shoku xhuxhumaku

[shofer]

ne jena antivirus

lol