Bekim Budo rrefen per historine

[Brari]

vazhdon i bekuari budes..

-------

Intervista

Zbardhen të dhënat që dispononte Sigurimi i Shtetit për grupin e ushtarakëve madhorë që kërkonin ta shpërngulnin ushtrinë në rast lufte, nëpër male

Si i hetuam gjeneralët e ushtrisë, që u vranë nga Enveri për “Tezat e zeza”

Luan Kondi

Bekim Budo në intervistën e tij eksluzive për gazetën “Panorama”, zbardh survejimin dhe hetimin e gjeneralëve të Ministrisë së Mbrojtjes pas materialeve të quajtura “Teza të Zeza” nga Enver Hoxha. Në rrëfimin e tij ai sqaron se si erdhën në Sigurimin e Shtetit informacionet e para për këto materiale, që binin ndesh me Artin Ushtarak dhe orientimet e Byrosë Politike në atë kohë. Budo tregon edhe analizën që i bën “Gjenerali” (pseudonimi i një nga krerëve të lartë të Ministrisë së Punëve të Brendshme, në atë kohë) situatës së krijuar në Ministrinë e Mbrojtjes dhe për analizat e pafundme që u bënë në vitin 1974 për këtë problem. Si u inicua nga udhëheqja e lartë e Partisë për goditjen e grupit që komandonte ushtrinë shqiptare dhe kush ishin të arrestuarit e kësaj historie? Cili ishte roli i Mehmet Shehut në goditjen e miqve të tij më të ngushtë dhe përse ai mundi të “dalë pa lagur” nga spastrim i radhës që kreu Hoxha në strukturat e larta të Shtetit dhe të Partisë, gjë që do ta përfshinte edhe atë vetë, pas shtatë vjetësh. Për këto dhe të tjera situata të krijuara në momentin e goditjes së gjeneralëve, lexoni në vijim intervistën e ish-oficerit të Sigurimit të Shtetit Bekim Budo.

E ashtuquajtura “Teoria e rrëshkitjes” dhe personat që e adoptuan atë, kanë qenë në vëzhgimin e rreptë të Sigurimit të Shtetit. Çfarë dini ju për këtë?
Në kuadrin e “punës shkencore” për zhvillimin krijues të Artit Ushtarak Popullor, u krijuan dhe institucione shkencore, për përpunimin e përvojës shqiptare dhe atë të huaj të luftës së aramatosur të shkallës së lartë, si dhe atë të shkallës së ulët. Kam dijeni se për këtë qëllim u krijuan 2 grupe konkurentë, njëri pranë Kryeministrit shqiptar Mehmet Shehu dhe tjetri në Sekretariatin e Ministrisë së Mbrojtjes, pranë Ministrit Beqir Balluku, në përputhje dhe me situatën më të re të krijuar, kur Mao Ce Duni udhëheqësi kinez, ishte shprehur se “forcat e armatosura kineze nuk dalin jashtë territorit të saj“, një strategji kjo e re shteti aziatik, pas Luftës së Koresë, që konfirmohet edhe nga ish Sekretari i Departamentit të Jashtëm Amerikan, Henri Kisinger në librin e tij “Diplomaci”. Në frymën e kohës rezultonte se Shqipëria mbetej vetëm, përballë një agresioni të mundshëm imperialisto-revizonist. Megjithatë, Kina vazhdontë të investonte dhe të ndihmonte në Shqipëri, sidomos në fushën e mbrojtjes.

Çfarë ndodhi pas kësaj?
Nga fundi i viteve 60-të, vjen në Shqipëri një mision ushtarak i dërguar nga Çu En Lai, Kryeministër i Kinës, i cili në një mbledhje sekrete në fshatin Priskë të Tiranës, hodhi idenë e krijimit të një pakti ushtarak tripalësh midis Jugosllavisë, Rumanisë dhe Shqipërisë, për t’u mbrojtur në se sulmoheshin këto vende nga “Traktati i Varshavës“ ose nga NATO, duke zbërthyer idenë e Çu En Lait, se që me goditjen e parë atomike, etj., ushtria shqiptare, duhet të linte qytetet dhe të tërhiqej me shpejtësi drejt maleve. Kjo ishte direktiva kineze në rast të ndonjë sulmi të mundshëm ndaj këtyre vendeve dhe kuptohej se në të ardhmen nuk mund të pritej asnjë ndihmë nga ushtria kineze edhe pse në mënyrë emocionale, ata ishin shprehur se “në rast të një konflikti të armatosur ndaj Shqipërisë, ushtria kineze nuk do të njihte më kufi”. Mbledhja e zhvilluar në Priskë të Tiranës, u mbajt sekret për një kohë të gjatë dhe nuk u morr sa duhet seriozisht, duke e konsideruar “një piruetë të zakonshme të politikës kineze”. Ndërsa një pjesë e kuadrove të lartë të ushtrisë, si dhe vetë kryeministri shqiptar e morrën seriozisht. Kështu, më krijimin e grupeve të punës pranë kryeministrit dhe Sekretariatit të MMP, u fillua nga puna si në planin operativ, ashtu edhe atë strategjik, do të bëheshin ndryshime edhe pse mund të atakoheshin “Tezat e Këshillit të Mbrojtjes”, të miratuara nga ish-Byroja Politike. Në frymën e kohës, në ato kushte e rrethana ideologjike e psikologjike, dhe sidomos pas Intervencionit sovjetik ndaj Çekosllovakisë, si dhe daljes së Shqipërisë nga “Traktati i Varshavës”, parrullat “Atdheu në rrezik”, ”Mbrojtja mbi gjithçka”, por edhe “kërcejmë vallë në gojën e ujqërve”, e hedhur kjo nga M.Shehu, sensibilizuan opinionin publik, duke e ndërgjegjësuar atë, për një luftë të mundshme të shpejtë në drejtim të vendit tonë.

Po rreth nesh çfarë kishte ndodhur në këtë kohë?
Në këtë konteks politik dhe në këtë psikologji të përgjithshme brenda vendit, filluan punën grupet e caktuara, që direktivën kineze ta pasqyronin në teori, që do të ishte udhëheqje për veprim. Nëse i shikojmë më gjerë problemet politike dhe ushtarake të kohës, në botë kishin ndodhur 35 konflikte të armatosura, ”Lufta e Ftohtë“ po kthehej në luftë “të nxehtë”, sidomos me propagandën e një lufte atomike, bota po harxhonte rreth 800-900 miliardë dollarë për industrinë e luftës, ku ishin të impenjuar gati gjysma e të gjithë shkencëtarëve të saj, që prodhonin dhe eksperimentonin teori në shërbim të luftës, që projektonin teknologji të reja për automatizimin dhe sofistikimin e armatimeve edhe pse për kohën, ato ishin moderne. Ndërkohë, zbulimet e huaja kishin drejtuar agjenturën e tyre, për të zbuluar planet “e reja” në sferën ushtarake, ku analistët ushtarakë të tyre, kërkonin informacione konfidencialë, për të njohur gjendjen reale të ushtrisë, armatimin, marrëveshjet e bëra me kinezët, nëse Shqipëria dispononte armë atomike, si dhe planet operative dhe ato strategjike, në një kohë që dinin predispozicionin kinez dhe direktivën e tyre “për luftën partizane”. Në këto kondita zbulimet perëndimore kërkonin, që thënien e Hrushovit ta bënin realitet (Shqipëria është shitur tek imperializmi), ndërsa zbulimet lindore bazuar tek teoria e Brezhnievit e “Sovranitetit të kufizuar”, që vendi ynë të mbetej nën ndikimin e tyre politik dhe ekonomik.

Cilat ishin lëvizjet e Enver Hoxhës dhe qeverisë së tij?
Këto ishin të shumta. Por, kulmi arriti kur një delegacion i rrangut të lartë ushtarak në vitet 70’ vizitoi Kinën, dhe në kthim për në atdhe, shkoi njëherë në Francë, duke u ndarë në “tri delegacione”, çka u lehtësoi atyre mjaft punën për të marrë ”informacionet që dëshironin”, edhe pse urdhëri nga hierarkia e lartë ishte që delegacioni të ndiqte një rrugë, të gjithë së bashku, për shkak të sigurimit dhe shoqërimit të tyre, si dhe të informacioneve të marra në rrugë të fshehtë, që bënin fjalë jo vetëm për interesimin e këtyre zbulimeve ndaj misionit të këtij delegacioni, që shkonte në Kinë në kulmin e Luftës së Ftohtë, por dhe të demonstratave kundër regjimit serb në Kosovë. Ndërkohë, në ushtri kishte penetruar literaturë lindore, përktheheshin dhe u servireshin kuadrove të lartë, literaturë e ndaluar sovjetike, madje dhe fjalime të Brezhnievit, natyrisht të kamufluara, ku një varg kuadrosh të lartë akademicienë, në shkrimet e tyre, qoftë edhe si “përpjekje studimore”, jetonin dhe punonin nën ndikimin e teoricienëve ushtarakë sovjetikë të Luftës së Dytë Botërore, teori që bazoheshin në shfrytëzimin e mundësive të shumta, të hapësirave dhe të territoreve të pafund. Mbi këto orientime dhe mbi këtë bazë, morrën rrugë grupet e punës për përpilimin e “Teorisë së Rrëshqitjes” dhe teorisë së “Operacionit të Kalimit”. Në një kohë, që konsiderohej “sakrilegj” shkelja e vijës së partisë për Artin Ushtarak”, për “Tezat e Këshillit të Mbrojtjes”, për direktivën e saj, ku në thelb sqarohej se “armikut nuk do t’i liheshin hapësira, ai do të goditej që para zbarkimit në tokë, do të goditej para desantimit ajror”, etj. Pra, në këto orientime nuk kishte asnjë hapësirë “për të lënë qytetet dhe për të rrëshqitur në male të pakapshëm nga armët e kundërshtarëve”.

Ç´të dhënë kishte Sigurimi për materialet që po përgatiteshin nga ekspertët e Ministrisë së Mbrojtjes?
Sapo filluan nga puna grupi i Beqirit, më Spiron dhe Nestin që punonin nën drejtimin e Mehmetit, filluan thashethemet e pëshpëritjet nga kuadro të lartë kolonelë e gjeneralë, të cilët shprehnin pakënaqësi dhe mosaprovim, por në mënyrë latente dhe okulte, filluan të akuzonin njëri-tjetrin, duke e futur problemin në një rreth vicioz. Nga materialet e dosjeve të asaj kohe është edhe një dialog që dy gjeneralët kishin bërë me njëri-tjetrin ku thuhej:
N– Nuk e kam të qartë se si ju futëm kësaj pune...
P- Ta kam thënë? Më mori Ministri në telefon dhe më tha shprehimisht: “... More, di gjë për disa materiale që po përfliten nga kuadrot?”. Po i thashë janë ato që ka punuar Nesti. Ju e dini mirë, pse po më pyesni? A më caktuat mua dhe Nestin dhe do t’i punonim në Golem. Ministri tha: “Jo, jo nuk ka nevojë të punohen me kuadrot në Golem se po përfliten...” dhe pastaj përsëri më pyeti: ”Ku janë materialet që keni punuar? Në Sekretariat i thashë unë. Atje i keni, juve ju kujtohen mirë! ”Jo, jo, vazhdoi ai refrenin mua asgjë nuk më kujtohet për këto materiale.”
N- Po Petriti çfarë tha?
P- “Mos i punoni sepse ka shumë reagime negative dhe atyre u ka dalë era”, ndërsa në gjyq ministri tha se librin “Për Luftën Popullore“, pjesa e Dytë, të M.Shehut e ka punuar Spirua, bashkë me mua”.

A ka në dosjen në fjalë ndonjë analizë nga drejtues të lartë të Sigurimit të Shtetit?
PO. Gjenerali “i penduari“, ish-zëvendësministër i Brendshëm, për Sigurimin është shprehur: “... U grumbulluan pocaqitë e kalbësirat gradualisht, dhe një ditë ata do të shpërthenin. Grupi në ushtri, duhej dënuar qysh më parë, sepse e kishte mbushur kupën. Unë takohesha shpesh me Hysni Kapon dhe asnjëherë nuk i fola për problemet dhe pocaqitë tona, por i mbuloja. Një herë, ai më pyeti se çfarë studjonim në ushtri, dhe çfarë materialesh kishim në dispozicion nga Arti Ushtarak? Unë hezitova t’i përgjigjem, por ai ndërhyri dhe tha: Ju vazhdoni të edukoni ushtrinë me materiale sovjetike dhe nga Enveri keni vetëm disa citate”. “Gjenerali” sqaron një varg problemesh që lidhen me “Teorinë e rrëshqitjes“, duke e konsideruar atë si “disfatizëm”, ndërsa kryerjen e punimeve mbrojtëse e quan tepër të ekzagjeruar për kohën, edhe pse ato u bënë kryesisht me fondin e ndihmave kineze, ishin nga pikëpamja dialektike jashtë kohës, pjesa më e madhe e tuneleve ishin të ekspozuara ndaj aviacionit dhe satelitëve spiunë kuindërshtarë. Kupolat mbrojtëse, kishin disa kënde të vdekura, ishin jashtë funksionit gjatë desantimit të kundërshtarit, përmbanin një rrezik të madh se mund të kapeshin nga ana e armikut, dhe ai tashmë i fortifikuar, paraqiste tepër vështirësi, për të rivendosur situatën fillestare të luftimit. Nga ana tjetër, nga një distancë e largët ushtarakët mund të asgjësoheshin nga ana e snajperëve kundërshtarë. Mirëpo, problemi më kryesor konsistonte në atë që ne nuk duhet t’i lëshonim terren kundërshtarit, duke “rrëshqitur në thellësi”, kjo ishte metoda ruse e sovjetike në kohën e Kutuzovit dhe të Stalinit, pasi ata kanë territore të mëdha, ne në se do t’i lëshonim armikut territore, do të thoshte siç e thashë në fillim “Disfatizëm”, që binte ndesh me politikën e shtetit tonë, si dhe Kushtetutën e këtij vendi. Të njëjtën gjë, mund të them edhe për desantimin ajror të kundërshtarëve potencialë, që kishin bërë ndryshime të mëdha me desantimet ajrore të Luftës së Dytë Botërore. Në aviacion, ishin futur avionët B-52, etj.

Cili ishte roli i Mehmet Shehut në këto teori?
Mehmeti, vajti i vuri edhe vreshtave shigjeta me majë që desantët të vriteshin pa rënë në tokë. Nga këto pak fakte të shërbimit të fshehtë, një gjë del e qartë, se disa kuadro kryesorë në ushtri, po punonin në fshehtësi për “t’u përgatitur, për të luftuar armikun” jo atje ku ishte vendosur kolegjialisht në buzën e ujit, në kufi e që në ajër, por, si muxhahidinët dhe talebanët, në mal e shkrepa, që ngjan shumë me teorinë e propoganduar nga Hrushovi dhe ekipi i tij, ”për eksportimin e revolucionit”. Në dallim prej tyre, kjo luftë do të bëhej me më shumë armatime dhe me më shumë shpenzime, që do të rëndonin mbi ekonominë që sapo vinte dhe po dobësohej. Kur ky problem filloi të përflitej, secili bënte të paditurën dhe ja hedh fajin njëri-tjetrit kudo në gjyq, hetuesi, në biseda shoqërore, etj. Një gjë është e qartë, se në arkivin e Ministrisë së Mbrojtjes ,disa vite më parë ishte edhe një “Plan-operativ për çlirimin e Kosovës“ përpiluar nga M.Shehu, që ishte harruar, por që u kujtua arkiva ruse për ta dërguar, si dhe një propozim i kohëve të mëvonshme, pas viteve 70’, që do i bëhej Hoxhës “për pajisjen e raketave shqiptare me mbushje bërthamore”. Plani për Kosovën, nuk u bë për arsyen që e argumenton mjaft mirë Xhejms Lejon kur thotë: “Në se konsultoni literaturën shkencore, historinë, gjeografinë, sociologjinë, etnografinë dhe hulumtimet për Serbinë, që nga fillimi i shekullit XX e deri më 1991, do të shihni që 95 për qind e kësaj litarature është proserbe”. Ndërsa, për propozimin për armët bërthamore përgjigja ishte: “Në se do të kërkonim armë bërthamore, do të ishim të parët që do të na sulmonin, duke patur shkak të fortë”.

Grupi i Shehut kishte të dhëna për situatën prej agjentëve të arratisur me kombinacione?
Grupi i drejtuar nga Mehmet Shehu kishte marrë masat e tij, si dhe dispononte të dhëna paraprake, për pergatitjen e bandave si nga agjentura në radhët e emigracionit, ashtu edhe nga të dhënat e marra nga burimet sovjetike. U realizuan dy rekrutime spektakolare, një në burgun e Burrelit, i cili u arratis në Amerikë dhe u fut në bashkëpunim me CIA, tjetri u arratis nga qyteti i Vlores XH.C, që kishte qenë agjent i rëndësishëm i amerikanëve për këtë qytet. CIA i priti mirë këto “mesazhe” dhe nga ana e tyre, sidomos segmenti i saj, që mbështetej tek veprimtaria afatgjatë e spiunazhit, për rrëzimin e regjimit komunist, dërgoi disa të dhëna për futjen e disa grupeve të spiunazhit, me qëllim rritjen e influencës së saj në Shqipëri në rrugë të fshehtë, ndërsa në sferën e propagandës, mund të dilte ndonjë tjetër, dhe të bënte rezymetë përkatëse për regjimin. Natyrisht, situata ishte ndryshe dhe vendi po kuronte me shpejtësi situatën e krijuar nga agjentura e huaj. Nga ana tjetër, Mehmet Shehu, kishte nxjerrë nga burgu i Burrelit edhe disa nga kontingjentet e rëndësishme të CIA-s amerikane, gjë që dhe këto patën efektin e tyre pozitiv në rritjen e komunikimit dhe të besimit. Këshilltarët sovjetikë në këto aspekte, ishin ustallarë për vendosjen e urave të komunikimit midis tyre për të përfituar sa më shumë nga pikëpamja agjenturore dhe operative. Politikës amerikane i interesonte jo pak në atë kohë, ku rreziku i komunizmit të B.Sovjetik për ta ishte iminent, të rrisnin influencën e tyre, të kthenin qoftë edhe një vend të vogël, kundër interesave sovjetike, natyrisht më i preferuar, do të ishte ai vend që do të bënte pjesë në bashkësinë komuniste të Europës Lindore. CIA–s i leverdiste, të kishte nën influencën e saj, qoftë edhe disa udhëheqës që ishin, ose po afirmoheshin si diktatorë, ashtu siç do të shprehej më vonë gjenerali Ajzenhauer, kur e kontestonin hapur, lidhur me diktatorin Kubanez Somoza, “çfarë keni ju? Unë Somozën e kam në xhepin e vogël”. Politikës sovjetike i interesonte Shqipëria edhe pse ishte një vend i vogël, por për strategjinë e saj afatgjatë, ai zinte një nga vendet kryesore në Europën juglindore, ndërsa për KGB dhe GRU-n, futja qoftë edhe e agjenturës dopiorol në radhët e shërbimeve sekrete amerikane, për të ishte sukses, sepse në mënyrë të nëndheshme ,ajo do të lidhej si me një rrip transmisioni me agjenturën potente, që ajo dispononte në atë periudhë në territorin e SHBA-së. Kështu, grupi i M.Shehut dërgoi mesazhet e tij, dhe natyrisht, që do të shpërblehej, jo me para e flori, siç mund të hamendësohet, sepse ai në këtë aspekt nuk luftoi kurrë për to, por me veprime të tjera operative, të cilat do të ngrinin lart vlerat e tij, dhe të grupit operativ, që ai drejtonte nën “kujdesin” dhe trysninë e dhjetra këshilltarëve agjenturistë sovjetikë, me qëllim fitimin e besimit, si dhe sigurimin e një karriere të gjatë në drejtimin e shtetit shqiptar, si nga pikëpamja legale, ashtu edhe në drejtimin e nëndheshëm të shërbimit të fshehtë nga ana e tij. Nga ana tjetër del se SHBA, nuk i interesonte në atë periudhë copëzimi i Shqipërisë, nga asnjë shtet fqinj, por edhe nga as aleati më i afërt i saj Britania e Madhe, me të cilën kishte kontradikta rreth influencës së saj, në rritje, në Jugosllavi dhe Greqi. Gjithashtu, SHBA nuk e kishte vënë në axhendën e saj afatshkurtër ndryshimin politik në Shqipëri, për shkak të problemeve që ajo kishte në atë kohë me B.Sovjetik, pas vdekjes së Stalinit, ku elita e re politike, po bëhej më djallëzore dhe agresive, jo me fjalë se sa me vepra, me të ashtuquajturin “Eksportimi i Revolucionit”, për shkak të problemeve të brendshme, “Makartizmit”, Luftës në Kore, si dhe rikonsiderimin e marrëdhënieve politike me shtetet e Kampit Socialist. Dhe së fundi, në axhendën afatgjatë agjenturore në drejtim të vendit tonë, shërbimet e fshehta të saj, ndiqnin me vigjilencë ngjarjet në Shqipëri dhe rreth saj, me qëllim zbutjen ose ndryshimin e regjimit të Hoxhës në rrugë agjenturore. Për rrjedhojë, të kësaj politike komplekse, ata në fillim hodhën në veprim grupet paramilitare dhe mbështetën grupin e Mehmet Shehut dhe morrën mesazhet e tij dhe i vlerësuan, paçka se profesori ballist Abaz Ermenji, që ishte “në autobuz” i konsideron, bashkëluftëtarët e tij, kundër regjimit komunist si “kavje laboratori”.



gazeta panorama

[Brari]

-------

DOSSIER I

Dëshmia e bujshme e 82-vjeçarit Ahmet Beqo Nivica, ish-emigrantit politik i cili në 1958 la Francën dhe u riatdhesua në Shqipëri ku vuajti 20 vjet në burgjet komuniste

"Unë i burgosuri që u thirra për të dëshmuar kundër Kadri Hazbiut"


----------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi


Aty në ambientet e burgut 313 të Tiranës, në atë kohë ndodheshin edhe qelitë ku mbaheshin të izoluar nën masa të rrepta sigurie, Kadri Hazbiu, Feçorr Shehu, Llambi Peçini, Llambi Ziçishti, Nesti Nase e disa të tjerë që konsideroheshin si bashkëpunëtorë të tyre. Ndërsa po më çonin në hetuesinë speciale e cila ishte një ferr i vërtetë prej dyerëve të hekurit që hapeshin e mbylleshin me një zhurmë tepër të frikëshme që të kallnin datën, diku duke u ngjitur shkallëve, u përballëm me një oficer dhe një civil që po zbrisnin poshtë. Sapo u afruam një metër distancë me ata të dy, oficërët që më shoqëronin mua, më ndaluan dhe më kthyen me kurriz me qëllim që të mos e shikonim njëri tjetrin. Por unë e dallova fare mirë atë njeri, i cili ishte ish-kryehetuesi i Republikës, Nevzat Hasnedari. Njeriu që flet dhe dëshmon për Gazetën, është 82-vjeçari Ahmet Nivica, ish-komandant i çetave të rinisë së Ballit Kombëtar gjatë viteve të luftës dhe emigrant politik në Itali e Francë deri në vitin 1958, i cili rrëfen të gjithë aventurën e tij me kuadrot e lartë të Sigurimit të Shtetit që i kërkonin të dëshmonte kundër ish-Drejtorit të Sigurimit për udhëheqjen e lartë, Llambi Peçinit dhe Ministrit të Brendshëm Kadri Hazbiut.


Po kush është Ahmet Nivica dhe çfarë veprimtarie zhvilloi ai gjatë viteve 1949-1958 që ishte si emigrant politik në Francë? Çfarë i kërkonin atij shërbimet sekrete të disa vendeve perendimore dhe përse ato i vunë si detyrë parësore që ai me çdo kusht duhet të rekrutonte sekretarin e parë të ambasadës shqiptare në Paris, i cili më pas u kthye në Tiranë dhe për shumë vjet me rradhë mbajti funksione të larta në Sigurimin e Shtetit? Çfarë bisedonin në kabaretë e Parisit deri në orët e vona të natës, emigranti politik shqiptar, me bashkëpatriotin e tij, i cili realisht ushtronte detyrën e shefit të Sigurimit, por të kamufluar nën petkun e diplomatit? Çfarë i kërkonin ata njëri-tjetrit dhe përse Ahmet Nivica u bind për t'u kthyer në Shqipëri në vitin 1958? Kush e priti atë në aeroportin e Rinasit, çfarë deklarate i dha ai gazetarit Petrit Mullisi dhe kush ishin njerzit që e vizituan atë fillimisht në hotelet Vollga dhe Dajti ? Ku u sistemua me punë Ahmet Nivica dhe cilat ishin marrëdhëniet e tij me Llambi Peçinin, ish-diplomatin e ambasadës shqiptare të Parisit, i cili pas kthimit në Tiranë u bë krahu i djathtë i Mehmet Shehut e Kadri Hazbiut? Çfarë i kërkuan Ahmetit në vitin 1963 Kadri Hazbiu me Shim Kollin dhe përse ai nuk pranoi të vihej në shërbim të tyre? Përse u arrestua Ahmeti në vitin 1966, si i kaloi ai 20 vjet në burgjet e diktaturës edhe pas fjalëve të Enver Hoxhës i cili i ishte shprehur Jaho Gjolikut duke i thënë: "Sa të jem unë dhe Partia, Ahmet Nivicës nuk i pritet koka, se ka mbajtur një qëndrim të pastër politik"?
Lidhur me këto e plot peripeci e ngjarje të tjera të panjohura që ka kaluar Ahmeti me kudrot e lartë të Sigurimit, na njeh me intervistën e tij të dhënë eksluzivisht për Gazetën, të cilën po e botojmë më poshtë duke filluar nga numri i sotëm.

Zoti Ahmet, ku ndodheshit ju në kohën që ju kërkuan të dëshmonit kundër Kadri Hazbiut dhe Llambi Peçinit?
"Në fillimin e vitit 1983 kur më kërkuan që të dëshmoja kundër Kadri Hazbiut dhe Llambi Peçinit, unë ndodhesha në kampin e Spaçit, ku vuaja dënimin prej dhjetë vjetësh si i burgosur politik, i cili më ishte dhënë që në vitin 1981. Në atë kohë që ndodhesha në atë kamp, unë nuk punoja, pasi më kishte kaluar mosha".

Në atë kohë që ishit në kampin e Spaçit, cilët ishin të dënuarit që shoqëroheshit ju dhe me kë kishit miqësi më të ngushtë?
"Në atë kohë unë shoqërohesha me shumë të dënuar, por shokët më të ngushtë që kisha, ishin: Luan Myftiu, Musa Maçi, Lavdosh Beqo, etj. Ndërsa disa vjet më parë, aty nga 1977, kur vuaja dënimin e dytë, unë kisha miqësi të ngushtë edhe me Osman Kazazin, Dilaver Radëshin, Qani Çollakun (vëllai i Heroit të Popullit, Reshit Çollaku) Vangjel Lezhon etj".

Kush ju thirri në kampin e Spaçit dhe çfarë ju thanë?
"Diku aty nga fundi i janarit apo fillimi i shkurtit të vitit 1983, më thirrën në komandën e kampit të Spaçit dhe pasi më hipën në makinën autoburg, më nisën për në Tiranë. Asnjeri nuk më tha se përse po më merrnin nga ai kamp dhe për ku po më çonin, pasi ashtu ishte praktika e burgjeve të asaj kohe. Bashkë me mua në atë makinë ishin dhe dy të dënuar të tjerë që unë nuk i njihja. Kur erdhëm në Tiranë më çuan në repartin 313, (burgu që ndodhet edhe sot pranë Arkivit Qëndror të Shtetit) dhe aty më lanë në kaush së bashku me shumë të dënuar të tjerë".

Kë kujton nga të dënuarit që ndodheshin në atë kohë në kaushin e repartit 313 të Tiranës dhe me cilët të dënuar shoqëroheshit ju?
"Në atë kohë në kaushin e 313 unë gjeta shumë të dënuar që i njihja prej kohësh, por njeriu që shoqërohesha më shumë, ishte Adem Skëndo nga Salaria, i cili vdiq në burg në vitin 1984. Ademi kishte qenë një ndër krerët e lëvizjes antikomuniste të Zhapokikës në rrethin e Tepelenës në vitet '50. Po kështu, krahas Ademit, unë kisha miqësi dhe shoqërohesha edhe me Agim Bylykun, vëllain e Dr. Bedri Bylykut. Në atë kohë aty në atë kaush, ndodhej edhe Kristofor Mërtiri, ish-kryehetuesi i Republikës, të cilën siç e mora vesh më pas, e kishin thirrur për atë qëllim që më kishin thirrur edhe mua".

Kur e mësuat ju arsyen se përse ju kishin sjellë në kaushin e Tiranës?
"Arsyen e vërtetë të sjelljes sime nga kampi i Spaçit për në kaushin e Tiranës, unë e mësova vetëm pas një muaji qëndrimi aty. Gjatë gjithë asaj kohe as që më shkonte ndërmënd se përse më kishin sjellë në kaush. Siç thashë, dikur pas afro një muaj, erdhën dy policë dhe më morën nga kaushi e më çuan në krahun tjetër të godinës së burgut (ana perendimore e burgut 313) ku ndodhej hetuesia speciale. Aty më mori në dorzim një oficer i ri dhe në kohën që që isha në zyrën e pritjes, ajo u mbush me shumë oficerë e policë të cilët filluan të më pyesnin të gjithë me rradhë".

Për çfarë ju pyesnin?
"Ata donin të dinin sa isha dënuar, pse isha dënuar, nga isha me origjinë etj. Të gjitha ato pyetje ata i bënin nga kurizoziteti dhe unë iu përgjigja krejt normalisht".

Po më pas ku ju çuan?
"Pasi më mbajtën një farë kohe aty në zyrën e pritjes, më morën dy oficerë policie dhe më ngjitën lart për në hetuesinë speciale. Në kohën që ishim duke u ngjitur shkallëve, u përballëm me një oficer dhe një civil që po zbrisnin poshtë. Sapo u afruam një metër distancë me ata të dy, oficerët që më shoqëronin mua, më ndaluan dhe më kthyen me kurriz me qëllim që të mos e shikonim njëri tjetrin. Por unë e dallova fare mirë atë njeri, i cili ishte ish-kryehetuesi i Republikës, gjeneral, Nevzat Haznedari. Më pas më futën në zyrën e oficerit të rojes ku ndodhej një oficer simpatik, i cili më ftoi të afrohesha tek soba dhe më zgjati një cigare. Por unë hezitova ta marr dhe ai qeshi duke më thënë: "E di sepse nguroni të merrni cigaret tona, por merre se nuk e kam me qëllim të keq". Më pas unë e mora cigaren dhe ai më pyeti nga isha dhe sa isha dënuar. Kur unë i thashë dhjetë vjet, ai tundi kokën në shenjë keqardhje. Por si për të mos u mëshiruar nga ai, unë i thashë: "Nuk ka rëndësi". Kurse ai mu përgjigj: "Jo nuk është ashtu". Ndërkohë pa mbaruar mirë fjalën ai, u hap dera dhe një oficer tjetër më rrëmbeu me forcë prej krahu e më nxorri jashtë asaj zyre. Në kohën që ai po më fuste në një qeli, në korridor unë pashë tre gra që vinin në rresht njera pas tjetrës".

Kush ishin ato?
"Më duket se njera ishte, Jorgjia Premtja, gruaja e ish-drejtorit të Sigurimit të udheheqjes, Llambi Peçinit, i cili ndodhej i izoluar në ato qeli të atij burgu ku ndodheshim edhe ne. Ndërsa tjetra, ishte gruja e Nesti Nases. Të paktën kështu m'u dukën mua".


Kush është Ahmet Nivica?

Ahmet Nivica u lind në vitin 1922 në një familje shumë të njohur e të pasur të fshatit Nivicë të Kurveleshit. Babai i tij Beqo Nivica, në ato vite emigroi në SHBA ku punoi shunmë dhe bëri mjaft prokopi. Pasi mbaroi shkollën fillore në vëndlindjen e tij, Ahmeti ndoqi shkollën Tregtare të Vlorës ku dhe u diplomua në vitin 1939. Gjatë periudhës së luftës, pasi u arrestua dhe u burgos dy herë nga italianët, ai doli në mal duke u rradhitur me forcat nacionaliste dhe në vitet 1943-44, ai u bë komandant i çetave të Rinisë së Ballit Kombëtar. Në nëntorin e vitit 1944, ashtu si shumë eksponentë të tjerë nacionalistë të Ballit e Legalitetit, edhe Ahmet Nivica u largua nga Shqipëria, duke u vendosur fillimisht në kampet e Rexhio-Emilias, Barletas e Santa-Fara të Italisë së Jugut. Ndërsa Ahmeti ndodhej në kampet e Italisë të hapura nga aleatët anglo-amerikanë, qeveria komuniste e Enver Hoxhës në Tiranë e kishte shpallur atë si kriminel lufte dhe e kishte futur në listën e personave që u ndalohej kthimi në atdhe. Në vitin 1949, pasi rrezikohej të arrestohej e burgosej nga autoritetet italiane i akuzuar se në vitin 1943 kishte pushkatuar 20 robër italianë në Selenicë të Vlorës, Ahmet Nivica së bashku me Sadik Premten dhe një shokun e tyre, u larguan nga Italia dhe në mënyrë klandestine u vendosën në Francë. Pas shumë peripecive, Ahmeti arriti të punësohet në Paris ku më pas ndoqi edhe studimet e larta duke u diplomuar për Kimi Industriale. Në vitin 1958, pas një amnistie të dhënë nga qeveria komuniste e Tiranës për disa nga emigrantët politikë shqiptarë që ndodheshin kryesisht në Perëndim, si dhe pas disa peripecive që pati me shërbimet e huaja sekrete, Ahmet Nivica vendosi të kthehej në Shqipëri. Fillimisht ai vendos në Tiranë dhe më pas në qytetin e Elbasanit, ku u caktua si përgjegjës në një ndërrmarje tregtare. Në atë punë ai qëndroi deri në vitin 1966 kur u arrestua nga Sigurimi i Shtetit dhe u dënua me dhjetë vjet burg politik për agjitacion e propagandë. Pasi u lirua nga burgu në vitin 1973, Ahmeti qëndroi vetëm një muaj i lirë, sepse ai u arrestua përsëri e u ridënua me gjashtë vjet burg politik. Nga burgu i dytë ai u lirua në vitin 1977 dhe qëndroi i lirë deri në vitin 1981. Në atë vit ai u arrestua përsëri dhe u dënua edhe me dhjetë vjet të tjera burg politik, duke u liruar vetëm në fundin e vitit 1990. Aktualisht, Ahmet Nivica jeton në një nga lagjet periferike të kryeqytetit dhe aktivizohet me partinë e Ballit Kombëtar, ku prej vitesh i është ngarkuar detyra e kryetarit të veteranëve të asaj partie nacionaliste.
(vijon nesër)

[Brari]

DOSSIER II

Dëshmia e rrallë e Ahmet Nivicës për lidhjet e tij në Francë me diplomatin shqiptar në mesin e viteve '50 dhe ato me Kadri Hazbiun e Shim Kollin në Elbasan në 1964

"Takimet e mia në Paris me shefin e Sigurimit, Llambi Peçinin"


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi


Në pjesën e parë të këtij shkrimi të botuar në numrin e djeshëm, nëpërmjet intervistës ekskluzive të 82-vjeçarit Ahmet Beqo Nivica, u njohëm me peripecitë e tij me Sigurimin e Shtetit, të cilët në vitin 1983 kur ai vuante dënimin në kampin e Spaçit, e sollën në burgun 313 të Tiranës dhe në mes të tjerash i kërkonin që të dëshmonte kundër Kadri Hazbiut, ish-Ministrit të Brendshëm dhe Llambi Peçinit, ish-drejtorit të Sigurimit për udhëheqjen e lartë të cilët ishin arrestuar dhe mbaheshin të izoluar në hetuesinë speciale pranë atij burgu. Ahmet Nivica u lind në vitin 1922 në fshatin Nivicë të Kurveleshit dhe në vitin 1939 ai u diplomua në shkollën Tregtare të Vlorës ku ishte njohur edhe me Kadri Hazbiun. Gjatë viteve të pushtimit, ai doli në mal duke u bashkuar me forcat nacionaliste dhe pasi u arrestua dy herë nga italianët, në vitin 1943 u bë komandant i çetave të Rinisë së Ballit Kombëtar. Në fundin e vitit 1944, Ahmet Nivica u largua nga Shqipëria së bashku me shumë eksponentë të tjerë të Ballit dhe Legalitet, duke u vendosur në kampet e Italisë së jugut. Në ato kampe ai qëndroi deri në vitin 1949 kur u largua në mënyrë klandestine nga Italia, së bashku me shokun e tij Sadik Premten dhe një person tjetër. Gjatë periudhës që qëndrimit në Francë ai u punësua dhe mbaroi studimet e larta duke u diplomuar për Kimi Industriale. Pas disa problemeve që atij i dolën me shërbimet e huaja sekrete dhe sugjerimeve të njëpasnjëshme të njërit prej diplomatëve shqiptarë të ambasadës së Parisit, Ahmeti vendosi të kthehej në Shqipëri, gjë të cilën e realizoi më 3 prill të vitit 1958. Pas riatdhesimit, Ahmet Nivica nuk u dënua me burg siç ndodhte rëndom në atë kohë me ata të pakët persona që riktheheshin në Shqipëri, pasi në atë kohë qeveria komuniste e Tiranës, ndoqi shëmbullin e disa prej vëndeve të Europës Lindore, të cilët dhanë një aministi të gjërë për shumë shtetas të tyre me bindje antikomuniste që kishin kaluar në vëndet perendimore që pas mbarimit të Luftës së Dytë Botërore. Por dënimi i Nivicës, erdhi më pas në 1966 dhe ai u dënua edhe dy herë të tjera duke u liruar vetëm në vitin 1990, me të fundit të dënuar politikë.
(vijon nga numri i kaluar)


Ç'ndodhi më pas me ju, ku ju çuan?
"Oficeri i policisë që më mori prej krahësh nga zyra e oficerit të rojes, më futi me forcë në një qeli dhe më mbylli derën. Unë u ndodha në një gjëndje shumë të vështirë shpirtërore në ato çaste, pasi akoma nuk e dija se përse më kishin marrë nga Spaçi dhe më kishin sjellë aty në kaushin e Tiranës. Qelia ku më futën ishte një me një metër e njëzet dhe e shtruar me parket. Ajo kishte vetëm një dritare me hekura në një distancë shumë të lartë nga dyshemeja, afër tre metra. Megjithse ishte një qeli e shtruar me parket dhe në dukje nuk ishte e keqe, ajo të ndillte vdekjen dhe unë mendova se aty më kishin futur për të më eleminuar fizikisht Gjatë asaj kohe që më lanë aty, unë shoshisja në kokën time fjalët që do të thoja para vdekjes".

Sa ju lanë në atë qeli?
"As në atë qeli nuk më lanë shumë, pasi policët më kapën duke komunikuar me një grua të qelisë fqinjë (me anë të kodit të goditjeve në mur që kanë të dënuarit) të cilës i thosha të mos bërtiste, por të mbahej trimëreshë. Emrin e saj nuk e kam mësuar as sot e kësaj dite. Pasi më hoqën nga ajo qeli, dy oficerët që më shoqëronin më ngjitën lart për në hetuesinë speciale, e cila ishte një ferr i vërtetë prej portave të hekurit që të kallnin tmerin sa herë që hapeshin dhe mbylleshin. Në ato qeli mbaheshin të izoluar edhe Kadri Hazbiu, Feçorr Shehu, Llambi Ziçishti, Llambi Peçini, Nesti Nase dhe disa të tjerë që konsederoheshin si bashkëpunëtorë të tyre. Dhoma ku më futën mua, ishte në katin e tretë të godinës së burgut dhe ndodhej katër-pesë metra në të majtë të portës kryesore".

Kush ju priti në atë dhomë?
"Aty në atë dhomë ishin dy civilë të cilët po ngroheshin në zjarr dhe sapo më panë mua u ngritën në këmbë dhe buzëqeshën të dy në mënyrë të shtirur. Ata më ftuan që të ulesha në karrike dhe pasi më lanë që të ngrohesha edhe unë tek soba, filluan nga pyetjet".

Për çfarë ju pyetën?
"Që në fillim ata më thanë:"Ahmet, ti ke bërë shumë vjet burg dhe me këto mendime që ke në kokë, do të vdesësh në burg. Partisë i vjen keq për ju dhe ajo e di se janë bërë edhe gabime. Do të na thuash për diçka që do të pyesim. Lirinë e ke tek dera dhe veturën në dispozicion. Ne e kemi: na jep të japim. Ti e ke njohur mirë Llambi Peçinin dhe Kadri Hazbiun. Do të na thuash se çfarë relatash ke pasur me ta".

Si ju përgjigjët ju pyetjes së tyre?
"Unë u thashë: kërkoni që unë të dëshmoj kundër tyre, "po" më thanë ata, "të na thuash ti". Unë iu përgjigja duke u thënë: Po ju nga unë prisni, kur nuk keni fakte, përse i keni arrestuar. Në rast se keni ardhur për këtë punë, paskeni ardhur kot. Do të ishte mirë që para se të vinit këtu, ta shikonit më parë dosjen time. Unë deri më sot nuk i kam dalë asnjeriu dëshmitar, pasi nuk kam lindur për spiun. Unë jam dënuar pasi kam qenë luftëtar me çetat nacionaliste dhe ju nuk mund të merrni dy lëkurë nga një berr. Na muartë rininë dhe tani kërkoni që ta na merrni edhe nderin".

Çfarë ju thanë ata pas asaj përgjigjie tepër të guximshme që u dhatë ju?
"Atyre nuk u bënë fare përshtypje fjalët e mija dhe vazhduan të më pyesnin përsëri në lidhje me Llambi Peçinin dhe Kadri Hazbiun".

Më konkretisht, për çfarë ju pyesnin ata, dhe në realitet, që kur i kishit njohur ju Kadriun me Llambi Peçinin?
"Po ju përgjigjem nga pjesa e dytë e pyetjes suaj. Kadri Hazbiun unë e kam njohur që në shkollën Tregtare të Vlorës, por nuk kam pasur asnjë lloj shoqërie me të, pasi kishim bindje krejtësisht të kundërta. Ndërsa me Llambi Peçinin njihesha që në periudhën kur unë isha emigrant politik në Francë në vitet 1949-1958. Ata të hetuesisë speciale sigurisht që i dinin këto, prandaj më pyesnin për të tilla gjërë. Pyetjet e tyre pak a shumë ishin të kësaj natyre, si: ku e kisha njohur për herë të parë Llambi Peçinin, në çfarë rrethanash kishte ardhur njohja jonë, kush na kishte prezantuar, çfarë kishim biseduar ne me njëri tjetrin etj. Po kështu më pyesnin dhe për Kadri Hazbiun".

Përveç periudhës që ishit në shkollën Tregtare të Vlorës, më pas a e kishe takuar ndonjëherë Kadri Hazbiun?
"Me Kadri Hazbiun unë isha takuar në Elbasan në vitin 1964. Në parantezë, para se t'ju tregoj për takimin tim me Kadri Hazbiun, desha t'u them se pas ardhjes sime në Shqipëri më 3 prill të 1958, mua më sistemuan me punë si përgjegjës të një ndërrmarrje Tregtare në qytetin e Elbasanit. Kështu gjatë kohës që punoja dhe jetoja në atë qytet, së bashku me gruan time me të cilën ishim martuar në vitin 1960, diku aty nga viti 1964, mua erdhi dhe më takoi Kadri Hazbiu, së bashku me Kryetarin e Degës së Brendëshme të Elbasanit, Shim Kollin".

Si e kujton atë takim dhe çfarë ju thanë ata?
"Më kujtohet si tani ai takim. Ndërsa unë isha duke ecur i vetëm në një rrugë të atij qyteti, Kadriu me Shim Kollin, ndaluan veturën e tyre fare pranë meje, dhe pa zbritur prej saj, më thanë që të shkoja dhe t'i prisja në një vënd që ma caktuan ata. Unë nuk kisha rrugë tjetër dhe shkova atje ku më thanë. Pasi erdhën aty ku isha unë, i pari e mori fjalën Kadriu i cili më tha: "Ahmet, ti duhet të punosh për ne. Nisur nga fakti se ti ke qenë për shumë kohë jashtë shtetit, shumë persona që duan të arratisen dhe që ne pak a shumë i dimë, do të vinë tek ju për t'u takuar e konsultuar dhe për të marrë rekomandime nga ju në lidhje me kufirin, apo jetën që bëhet jashtë në Perëndim. Për të gjitha këto takime që do të kesh me këta persona, ti do të na informosh ne nëpërmjet njerëzve që do të caktojmë dhe do veprosh sipas udhëzimeve përkatëse që ne do të japim për gjithsecilin prej tyre". Këto ishin pak a shumë kërkesat që më bëri Kadri Hazbiu në prezencën edhe të Shim Kollit".

Po ju si u përgjigjët kërkesës së tyre?
"Unë nuk pranova të bashkëpunoja me ta duke refuzuar në mënyrë kategorike dhe ata u nxinë në fytyrë, pasi si duket prisnin tjetër përgjigjie nga unë. Para se të ndaheshim, Shim Kolli më tha: "Mirë, po për të gjitha këto që biseduam, ti nuk ke për të biseduar me asnjeri, as me gruan. Dëgjove, këto janë sekrete shtetërore".

Çfarë ndodhi më pas me ju?
"Brenda javës mua më transferuan në qytetin e Fierit dhe për dy vjet me rradhë deri në dhjetorin e vitit 1966 që më arrestuan, mua më survejonin rregullisht njerzit e Sigurimit".

Para se t'ju pyesim për periudhën që keni qenë në Francë dhe njohjet e raportet që keni pasur atje me Lllambi Peçinin, a mund të na thoni diçka më tepër rreth pyetjeve që u bënin në hetuesinë speciale lidhur me këto gjëra dhe çfarë deponuat ju në hetuesi?
"Po, ata dy hetuesit e grupit special hetimor që ishte krijuar apostafat për të bërë hetuesinë e atij që në atë kohë quhej Grup i Kadri Hazbiut, vazhduan të më pyesnin për takimet që kisha bërë në Paris me Llambi Peçinin dhe se çfarë kisha folur me të. Unë iu thosha: "Me Llambi Peçinin jam takuar fillimisht në Paris nëpërmjet një shokut tim shqiptar që ishte emigrant ashtu si dhe unë. Llambi mbronte Partinë dhe bindjet e tija, ndërsa unë mbroja pikpamjet e mija. Llambi kërkonte që të më bënte për vete, por unë nuk pranoja". Pas kësaj përgjigje, ata filluan të më pyesnin nëse gjatë kohës që kisha qenë në Francë, a kisha pasur kontakte me njeri tjetër nga kudrot e Ministrisë së Brendëshme dhe asaj të Ministrisë së Jashtëme të Shqipërisë dhe ku isha takuar me ta".

Çfarë përgjigjie u dhatë ju?
"Unë u thashë se përveçse me Llambi Peçinin, nuk kisha pasur asnjë kontakt me njeri tjetër nga kudrot e Ministrisë së Brendëshme dhe asaj të Jashtëme. Për takimin që kisha pasur në Elbasan me Kadri Hazbiun dhe Llambi Peçinin, nuk u tregova fare dhe ata nuk duhet të kishin dijeni rreth atij takimi, pasi nuk ma përmëndën kurrë. Ata insistonin dhe vazhdonin të më pyesnin për takimet që kisha pasur me Llambi Peçinin dhe unë vazhdoja t'u thosha se gjatë takimeve që kisha pasur me Llambin nëpër kabaretë e Parisit, ne të dy vetëm mbronim pikpamjet tona dhe i bënim propagandë njëri-tjetrit. Unë e kisha ndarë mëndjen dhe vetëm këto përgjigjie u jepja sa herë që më pyesnin dhe asnjëherë nuk u tregova të vërtetën se çfarë kisha biseduar me Llambi Peçinin gjatë kohës që kisha qenë në Paris".

Po tani a mund të na e thoni të vërtetën e takimeve tuaja me Llambi Peçinin dhe se çfarë keni biseduar me njëri tjetrin në Paris?
"Pas prezantimit që më bëri me të një shok im emigrant, unë me Llambin jam shoqëruar me dhjetra herë duke e gdhirë në kabaretë e Parisit. Në fakt unë me Llambin bashkoheshim në një pikë që do të mundohem t'ua sqaroj. Peçini i përkiste një klani të lartë në udhëheqjen shqiptare, i cili ishte rival i Enver Hoxhës në luftën për pushtet. Kjo me gjalljen apo me vdekjen e tij. Po kështu dhe Llambi e dinte se edhe unë dhe rrethet antikomuniste ku mbështetesha, kishin të njëjtin piksynim: pra rrëzimin e Enver Hoxhës".

Për t'u takuar me Llambi Peçinin, ju kishit marrë më parë miratimin e atyre rretheve antikomuniste që thoni se fshiheshin pas jush?
Patjetër, si mund të takohesha unë vazhdimisht me një diplomat shqiptar, aq më tepër me një njeri të Sigurimit që mbulonte shërbimet e fshehta të qeverisë komuniste të Enver Hoxhës në një prej ambasadave kryesore të Perëndimit, siç ishte ajo e Parisit në Francë".
(vijon nesër)

--gazeta shqiptare---------

[Brari]

DOSSIER III

Dëshmia e bujshme e Ahmet Nivicës, i cili në vitin 1957 u detyrua dhe nënshkroi në Paris deklaratën e bashkëpunimit me agjenturat e huaja që kërkonin rrëzimin e Enverit

"Agjenturat e huaja më kërkuan të rekrutoja Llambi Peçinin"


--------------------------------------------------------------------------------

Dashonr Kaloçi


Në pjesën e dytë të këtij shkrimi të botuar në numrin e djeshëm, nëpërmjet intervistës ekskluzive të 82-vjeçarit Ahmet Beqo Nivica, u njohëm me peripecitë e tij me Sigurimin e Shtetit në shkurtin e vitit 1982, kur atë e morën nga kampi i Spaçit dhe e sollën në kaushin e Tiranës (rep.313) me qëllim që ta nxirrnin si dëshmitar kundër Kadri Hazbiut dhe Llambi Peçinit. Ahmet Nivica njihej me Hazbiun që në shkollën Tregtare të Vlorë në fundin e viteve '30, ndërsa me Llambi Peçinin ai njihej që nga fillimi i viteve '50, kur ai kishe qenë si emigrant politik në Francë. Pas riatdhesimit të Nivicës në Shqipëri në vitin 1958, ai u sistemua me punë si përgjegjës Tregtie në qytetin e Elbasanit, dhe aty nga viti 1964 atë ë thërriti Kadri Hazbiu me Shim Kollin, duke i kërkuar që të bashkëpunonte me Sigurimin. Por pasi ai refuzoi të vihej në shërbim të tyre, në vitin 1966 u arrestua dhe u dënua me dhjetë vjet burg politik. Sipas dëshmisë së Nivicës, aty në hetusinë speciale që ishte ngritur posaçërisht për të zhvilluar hetimet ndaj atij që quhej grupi i Kadri Hazbiut, ku bënin pjesë dhe Feçorr Shehu, Llambi Ziçishti, Llambi Peçini, Nesti Nase, Gani Kodra etj, dy nga hetuesit që e morën atë në pyetje, i kërkonin që të dëshmonte kundër Peçinit dhe Hazbiut, duke i premtuar lirimin nga burgu dhe një makinë në dispozicion. Nivica nuk pranonte të dëshmonte kundër tyre, duke u thënë hetuesëve se gjatë takimeve që kishte pasur me Peçinin në Paris, ata i bënin propagandë njëri tjetrit, duke mbrojtur secili pikpamjet e veta, ndërsa për takimin me Kadri Hazbiun në Elbasan, ai nuk u tregoi, pasi edhe ata nuk ishin në dijeni. Nivica dëshmon, se për takimet që ai kishte bërë me Peçinin në Paris, kishte marrë më parë miratimin e qarqeve antikomuniste që fshiheshin pas tij. Kjo gjë sipas Nivicës lidhej me faktin që Peçini i përkiste një klani në udhëheqjen e lartë komuniste të Shqipërisë, i cili ishte rival i Enverit në gjalljen apo vdekjen e tij dhe kjo ishte edhe pika që i bashkonte interesat e tyre.
(vijon nga numri i kaluar)


Zoti Ahmet, më lart u shprehët se qarqet antikomuniste me të cilat ishit lidhur ju, u sugjeruan që të lidheshit me Llambi Peçinin, për arsye se edhe ai i përkiste një klani në udhëheqjen e lartë komuniste të Shqipërisë, i cili synonte rrëzimin e Enverit dhe kjo ishte pika që ju bashkonte. Nga e dinit ju atë fakt për Peçinin, a ua kishte shprehur ai atë gjë, dhe anasjelltas, ju a i kishit shprehur atij qëllimet që kishin qarqet antikomuniste me të cilat ishin lidhur e punonit ju?
"Në mënyrë apsolute Llambi Peçini nuk më ishte shprehur asnjëherë hapur lidhur me klanin që ai i përkiste në udhëheqjen e lartë shqiptare apo qëllimet që kishte ai klan. Po kështu edhe unë nuk i isha shprehur asnjëherë atij hapur lidhur me detyrat që më ishin dhënë, por kjo gjë lihej të nënkuptohej fare lehtë nga bisedat që bënim me njëri-tjetrin. Nuk ishte aspak e vështirë që ne të dy të kuptonim se çfarë qëllimesh kishim.".

U shprehët se për Peçinin u kishin dhënë detyra. Përveç qarqeve antikomuniste shqiptare që thatë më lart, a mund të na thoni më konkretisht se a fshihej njeri tjetër pas jush. Me një fjalë, kush ishin ata që u detyruan që ju të takoheshit dhe të krijonit miqësi me Peçinin dhe çfarë detyrash ju kishin dhënë?
"Po, aty nga fillimi i vitit 1957, më erdhi dhe më takoi një person i cili m'u paraqit si korrier i Prefekturës apo Bashkisë. Ai më tha që duhet të paraqitesha në një vënd në qytetin X në Rrugën e Ariut dhe aty do të më prisnin disa persona. Në fund të fjalës së tij, ai më tha që do bëja mirë që të shkoja në atë vënd, spse ishte për të mirën time. Unë pranova që të shkoja atje ku më thanë dhe e kuptova menjëherë se ata që më kërkonin ishin të shërbimeve sekrete, por se të kujt vëndi, këtë nuk e dija me ekzaktësi. Personat që kontaktuan me mua, më treguan se ata punonin për rrëzimin e qeverisë së Enver Hoxhës dhe më kërkuan që të bashkëpunoja me ta, duke më përmëndur edhe disa emra personash të cilët unë i njihja. Sipas tyre edhe ata kishin nënshkruar bashkëpunimin dhe vazhdonin të punonin për atë rrjet agjenturor".

Për kë rrjet agjenturor bëhet fjalë dhe çfarë detyre konkrete ju dhanë ato?
"Ato ishin disa rrjete agjenturore që bashkëpunonin ngushtë me njëri tjetrin. Por mund t'ju them se njëri prej tyre ishte dhe është aktualisht një nga rrjetet më të fuqishme të shërbimeve sekrete që ka sot bota. Si fillim ata më kërkuan që unë të rekrutoja Sekretarin e Parë të ambasadës shqiptare te Parisit, Llambi Peçinin, i cili faktikisht kryente funksionin e Shefit të Sigurimit për vëndet perendimore dhe fshihej nën petkun e diplomatit".

Si iu përgjigjët ju kërkesës së tyre për të bashkëpunuar me ta?
"Në fillim unë hezitova duke u thënë se parimisht isha për rrëzimin e qeverisë komuniste të Enver Hoxhës dhe për këtë kisha dhënë prova duke luftuar me armë në dorë kundër tyre që gjatë viteve të Luftës. Por ai fakt, kursesi nuk do të thoshte që unë të bëhesha spiun".

A insituan ata në kërkesën e tyre dhe si u mbyll ai problem?
"Mbas pesë orë diskutimesh, (nga ora 13 deri në 18) duke mos pasur rrëgëdalje tjetër, unë dhashë fjalën që do të punoja për ta dhe nënshkrova disa dokumenta që ata m'i vunë përpara për t'i firmosur".

Pas kësaj, si u lidhët me Llambi Peçinin. Kush ishte personi që ju prezantoi me të?
"Pasi nënshkrova bashkëpunimin me ta, unë iu vura punës për të gjetur mundësinë se si të hyja në lidhje me Peçinin dhe personi që kishte njohje me të, ishte Salvator Pistuli me origjinë nga Shkodra. Unë i kërkova Salvatorit që të më krijonte një mundësi takimi me Peçinin, duke i thënë se kisha dëshirë që të kthehesha në Shqipëri dhe ai si diplomat i ambasadës, mund të më ndihmonte për atë gjë. Salvatori më prezantoi me Llambin dhe pas atij takimi unë zura një miqësi të ngushtë me të. Ne të dy vazhdimisht pinim bashkë nëpër lokalet dhe kabaretë e Parist ku kishte raste që na zinte edhe mëngjezi".

Po i rikthehem edhe një herë një pyetje që ju bëra pak më lart. Nga e dinit ju se Llambi Peçini i përkiste një klani të udhëheqjes së lartë komuniste shqiptare i cili ishte rival dhe synonte për të zënë postin e Enverit?
"Nisur nga fakti se shërbimet e huaja sekrete me të cilat u lidha unë kërkonin me insistim që ta rekrutoja atë, kjo gjë nuk ishte e vështirë të kuptohej. Pra ata kishin dijeni për lidhjet e tij me klanin e udhëheqjes në Tiranë, si dhe qëllimet e atij klani rival të Enverit dhe prandaj kërkonin që ta rekrutonin".

Pas takimeve të shumta që bëje me Peçinin, si veprove për rekrutimin e tij?
"Si fillim desha t'ju them, se pas detyrave që mora nga shërbimet e huaja sekrete me të cilët nënshkrova dhe deklaratën e bashkëpunimit, unë vura në dijeni komandantin e përgjithshëm të Ballit Kombëtar që vepronte në mërgatën shqiptare të vëndeve perendimore dhe ai më tha: "Vazhdo detyrën që të është dhënë, sepse kjo është dhe në interesin e kauzës sonë". Por edhe pas miratimit që mora nga komandanti i Ballit, unë u vura në një pozitë shumë të vështirë dhe nuk dija se si të veproja. Unë nuk kisha asnjë dëshirë që të hyja në ato punë të mëdha, pasi e dija shumë mirë se ekzistonte edhe rreziku i eleminimit tim fizik. Po kështu, megjithëse Llambi Peçini ishte komunist, unë nuk doja që ta dorëzoja atë në duart e shërbimeve të huaja sekrete. Nisur nga dilema e madhe në të cilën u ndodha, vendosa që të konsultohesha me një shokun tim të ngushtë, ish-oficer rus dhe antikomunist i tërbuar, (quhej Ismail) duke ia treguar gjithshka që më kishte ndodhur. Pasi më dëgjoi më vëmëndje, ai më tha: "Ta dish se po nuk e bëre detyrën që të kanë caktuar, ata do të vrasin. Këto janë rregulla strikte që kanë agjenturat dhe ata nuk mund t'i shkelnin, se ndryshe dekonspirohen dhe dalin krejtësisht të zbuluar".

Çfarë bëtë pasi u konsultuat me shokun tuaj rus?
"Unë rashë në një gjëndje tepër të vështirë, pasi agjentura e huaj më kërkonte vazhdimisht raporte se çfarë po bëja për detyrën që më ishte ngarkuar. Nisur nga ky fakt, unë vendosa që të mos punoja për këtë qëllim dhe pësëri u konsultova me një shokun tim shqiptar të quajtur, Anton M. me origjinë nga Shkodra. Ai ra dakort me mua që të ktheheshim të dy në Shqipëri. Pas kësaj unë shkova dhe takova përsëri komandantin e përgjithshëm të Ballit Kombëtar dhe ai ma aprovoi kërkesën time për t'u kthyer në Shqipëri".

Po si ua aprovoi ai kërkesën për t'u kthyer në Shqipëri, kur më parë u kishte thënë që të vazhdonit detyrën për të rekrutuar Peçinin?
"E para është se ai kishte shumë besim tek unë dhe e dyta, edhe këtu në Shqipëri, unë do të vija me detyra të tjera që i mora po nga ai person. Pra me pak fjalë ai ma aprovoi kërkesën për t'u kthyer në Shqipëri në vazhdim të detyrave që më kishte ngarkuar më parë".

A nuk kishit frikë se kur të vinit në Shqipëri ju do të burgoseshit, pasi figuronit në listën e kriminelëve të Luftës që kishte nxjerrë qeveria komuniste e Tiranës?
"Në atë kohë emri im ishte hequr nga ajo listë prej amnistive që jepeshin herë pas here nga qeveria shqiptare, sidomos me rastin e festave të çlirimit. Po kështu në atë kohë, pra në fundin e vitit 1957 dhe fillimin e vitit 1958, nisur nga politika liberale e Hrushovit, Bashkimi Sovjetik dhe shumica e vëndeve komuniste të Lindjes, dhanë një amnisti të gjërë për emigranët e tyre politikë që jetonin në Perëndim. Në këtë kuadër shumë antikomunistë që jetonin në shtetet perendimore, u kthyen në vëndet e tyre. Në këtë konteks të ngjarjeve edhe Shqipëria sa për sy e faqe vendosi që të bënte një amnisti, por sigurisht jo në ato përmasa si vëndet e tjera të Lindjes, si p.sh. Çekia e Polonia".

Përveç jush, a pati emigrantë të tjerë antikomunistë shqiptarë që u kthyen në atë kohë në vëndin e tyre në akuadrin e asaj amnistie?
"Po, në atë kohë nga vëndet perendimore u kthyen në Shqipëri rreth 22 persona. Ata nuk erdhën të gjithë përnjëherë, por me grupe të vogla e në kohë të ndryshme".

Ata që u kthyen, a ishin eksponentë të njohur antikomunistë apo emra të panjohur. A mund të na thoni ndonjë emër prej tyre?
"Në fakt nga eksponentët e njohur që kishim edhe emrat në listën e atyre që ishim konsideruar si kriminelë lufte, isha vetëm unë me Dr. Ali Kumbaron. Të gjithë të tjerët ishin vetëm ushtarë të thjeshtë, apo siç i quanin komunistët "të gënjyer". Siç thashë më lart, qeveria komuniste shqiptare e asaj kohe e bëri atë gjë sa për sy e faqe".

Në çfarë date u kthyet ju, kush ju priti kur mbërritët në Shqipëri dhe çfarë ju thanë fillimisht?
"Unë u ktheva në Shqipëri më 3 prill të vitit 1958. Në aeroportin e Rinasit kishin dalë për të më pritur një komisjon nga Kryeministria dhe disa persona të Sigurimit të cilët më futën në një lokal të veçantë ku dhe më qerasën. Ata më bënë politikë duke më thanë se kisha bërë shumë mirë që isha kthyer. Aty në Rinas unë dhashë dhe një intervistë për një gazetë që dilte jashtë Shqipërisë dhe gazetari i saj, quhej Petrit Mullisi".

Çfarë thatë në atë intervistë?
"Aty thashë shprehimisht: "Unë jam larguar nga Shqipëria kur kali tërhiqte zvarrë kalorsin dhe u ktheva tani që këtu u hidhka vallja e haresë. Jam akuzuar si kriminel lufte sikur kam vrarë 20 vetë dhe si spiun i italianëve e gjermanëve. Unë kërkoj që të gjykohem për këto akuza".

Çfarë u thanë pas kësaj interviste?
"Ata të kryeministrisë më thanë: "Atëhere ishte luftë, ti tashti je i pafajshëm, ke përfituar dhe je falur nga amnistia".
(vijon nesër)

[Brari]

DOSSIER IV

Dëshmia e bujshme e Ahmet Nivicës për lidhjet e shefit të Sigurimit të udhëheqjes me agjenturat e huaja dhe priftin francez Abbe. Kush ishte njeriu që denoncoi Peçinin dhe vdekja enigmatike e tij?

"Llambi Peçini ishte agjent i shërbimeve sekrete të Perëndimit"


--------------------------------------------------------------------------------

Dashnor Kaloçi


Në pjesën e tretë të këtij shkrimi të botuar në numrin e djeshëm, nëpërmjet intervistës eksluzive të 82-vjeçarit Ahmet Beqo Nivica, u njohëm me ngjarjet e viteve 1957-1958 kur ai ishte emigrant poltik në Francë dhe u njoh e krijoi miqësi të ngushtë me diplomatin e ambasadës shqiptare, Llambi Peçinin, i cili aty kryente funksionin e shefit të Sigurimit për vëndet perendimore. Sipas Nivicës, aty nga viti 1957 atë e njoftuan që të shkonte në një qytet të Francës, në rrugën e Ariut ku do ta prisnin disa persona. Sipas njoftimit që iu bë, Ahmeti u paraqit në vëndin e caktuar dhe aty e pritën disa persona të shërbimeve sekrete perendimore të cilët i thanë se ata punonin për rrëzimin e Enver Hoxhës. Pas kësaj ata i kërkuan që ai të firmoste një deklaratë për bashkëpunimin me ta, duke i përmënduar atij si bashkëpunëtorë të tyre edhe emrat e disa emigrantëve të cilët Nivica i njihte mirë. Si fillim, Ahmeti nuk pranoi të firmoste, duke thënë se ishte për rrëzimin e Enver Hoxhës, por ai nuk mund të bëhej spiun. Por pas pesë orë bisedimesh, duke mos pasur rrugë tjetër, ai firmosi deklaratën e bashkëpunimit dhe detyra e parë që ata i kërkuan ishte rekrutimi i Llambi Peçinit. Për këtë ngjarje, Nivica informoi komandantin e përgjithshëm të Ballit Kombëtar që vepronte në vëndet perendimore, i cili i tha që të vepronte sipas porosive të dhëna, pasi bëhej fjalë për rrëzimin e Enverit. Nisur nga ky fakt, Ahmeti gjeti personin e duhur që e njihte mirë Peçinin, i cili ishte Salvator Pistuli me origjinë nga Shkodra. Pas prezantimit me Peçinin, Ahmeti vazhdoi të takohej me të nëpër kabaretë e Parisit duke pirë së bashku deri në orët e para të mëngjezit. Sipas dëshmisë së Nivicës, Peçini i përkiste një klani në udhëheqjen komuniste të Shqipërisë, i cili ishte rival i Enver Hoxhës dhe për këtë arsye, atë kërkonin ta rekrutonin agjenturat e huaja. Në fillimin e 1958, ndërsa shërbimet sekrete perendimore i kërkonin raporte për detyrat që i kishin ngarkuar, Ahmeti vendosi që të kthehej në Shqipëri, nisur edhe nga fakti se emrin e tij, qeveria e Tiranës e kishte hequr nga lista e kriminelëve të luftës. Kështu më 3 prill 1958, ai mbërriti në Rinas ku e pritën disa persona të Sigurimit dhe një komisjon nga kryeministria i kryesuar nga koloneli Th. Dine.
(vijon nga numri i kaluar)


Zoti Ahmet, në çfarë itinerari udhëtuat kur u kthyet në Shqipëri?
"Kthimi im për në Shqipëri nuk ishte i lehtë pasi gjatë ndalesës së avionit në Beograd, mua më morën shërbimet e fshehta jugosllave (UDB) dhe mbajtën për 15 ditë në hotelin "Beograd", duke më thënë se duhet të prisja pasi nuk kishte avion për në Rinas. Gjatë atyre ditëve në hotelin ku më kishin akomoduar, vinin vazhdimisht njerëzit e policisë sekrete duke më pyetur se nga vija, ku shkoja, kë kisha në Shqipëri dhe shumë pyetje të tjera nga më të ndryshmet, duke më lënë që të kuptoja se ata donin të më rekrutonin. Pas 15 ditëve me ndërhyrjen e ambasadës sonë në Beograd, ata më lejuan që të largohesha dhe kështu siç ju thashë më lart, më 3 prill të vitit 1958 unë mbërrita në aeroportin e Rinasit".

Pas mbërritjes në Rinas, ku ju dërguan më pas?
"Pas pritjes që m'u bë në Rinas nga komisjoni i Kryeministrisë të cilin e kryesonte koloneli i Sigurimit, Th. Dine, mua më sollën në Tiranë dhe më sistemuan në Hotel "Vollga" ku erdhën përsëri disa oficerë të Sigurimit të cilët më morën në pyetje duke më kërkuar të vërtetën se përse isha kthyer unë në Shqipëri. Pas dy-tre ditësh, teksa më kishin hequr nga "Vollga" dhe ndodhesha në hotel "Dajti", erdhi Llambi Peçini nga Franca dhe më takoi aty në hotel. Ai më tha: "E bëre si burrat që u ktheve, e lexova në gazetë intervistën që kishe dhënë dhe ajo bëri bujë të madhe në të gjithë koloninë shqiptare të Parisit".

Çfarë biseduat tjetër me Peçinin?
"Ne bëmë biseda të ndryshme, si të thuash muhabete të përgjithshme pa ndonjë temë të caktuar. Para se të largohej, ai më tha se për çdo pengesë që të kisha, të shkoja dhe të takoja Kadri Hazbiun apo dhe Mehmet Shehun".

Kë takuat tjetër ato ditë të para të ardhjes suaj në Tiranë?
"Vetëm pak minuta pas largimit të Llambit, në dhomën time në "Dajti" erdhi major Eshref Gjoliku dhe më tha se kërkonte për të më takuar babai i tij në shtëpi, kolonel, Jaho Gjoliku, të cilin ne e kishim mik shtëpie që nga koha e Luftës. Në atë kohë Jaho ishte liruar si ushtarak dhe qëndronte në shtëpi i paralizuar. Unë shkova në shtëpinë e Jahos atë ditë dhe disa herë të tjera. Në një nga ato vizita ai më tha: "Ahmet, para disa ditësh këtu në shtëpinë time kisha Enverin me Hysniun. Unë i fola atyre dhe për ty me fjalët më të mira. Enveri më tha: "Sa të jem unë dhe Partia, Ahmetit nuk i pritet koka, se ka mbajtur qëndrim të pastër politik".

Sa kohë të mbajtën në Tiranë dhe ku ju çuan më pas?
"Në Tiranë më mbajtën rreth një muaj në "Vollga" e në "Dajti". Më pas më hoqën nga Tirana dhe më sistemuan në punë si teknolog në një ndërrmarje ushqimore në qytetin e Elbasanit. Këtë gjë ma bënë pasi unë isha diplomuar si inxhinier për Kimi Industriale në Universitetin e Parisit (Berlitz school)".

Gjatë asaj periudhe që u vendosët në qytetin e Elbasanit, a survejoheshit nga Sigurimi i Shtetit?
"Që nga dita që unë u vendosa me punë në qytetin e Elbasanit, pra në pranverën e vitit 1958 e deri ditën që u arrestova në dhjetorin e 1966, isha vazhdimisht nën survejimin e rreptë të Sigurimit të Shtetit. Edhe caktimi im me punë në ndërmarrrjen ushqimore të Elbasanit, u bë me qëllim që ata të më kishin para syve për çdo ditë dhe të mos lodheshin duke më ndjekur lart e poshtë fusha të Myzeqesë në kampet e internimit. Po kështu ata ma kishin ndaluar që të dilja jashtë qytetit të Elbasanit pa marrë më parë leje me shkrim pranë Degës së Brendëshme. Për të qenë më të sigurtë, ata nuk më paisën fare me letërnjoftim dhe me asnjë lloj dokumenti tjetër ashtu siç kishin të gjithë qytetarët e tjerë. Me letërnjoftim ata nuk më paisën as pas vitit 1960 kur unë u martova dhe krijova familjen time në Elbasan".

Në atë kohë a patët rastin që të takoheshit me Llambi Peçinin, mikun tuaj të vjetër?
"Me Llambi Peçinin unë takohesha kur vija në Tiranë apostafat për të. Por kishte raste që mua më ndiqnin prapa njerzit e Sigurimit dhe më kthenin përsëri për në Elbasan. Për këtë gjë unë i ankohesha Llambit dhe ai më thoshte: "Janë maskarenj, e bëjnë nga koka e tyre. Shko ankohu tek Sekretari i Parë i Elbasanit, Thoma Deljana".

Për çfarë arsyesh e takonit ju Llambi Peçinin në atë kohë dhe çfarë detyre kishte ai?
"Unë në atë kohë isha një njeri pa asnjë lloj përkrahje dhe nisur nga survejimet e vazhdueshme që më bëheshin prej Sigurimit të Shtetit, mendoja se atë e kisha mbështetje për çfardo lloj eventualiteti. Në ato vite Llambi ishte caktuar në një detyrë tepër të rëndësishme,duke qenë kryetar i Degës së Sigurimit për udhëheqjen e lartë. Llambi ishte një nga miqtë më të ngushtë të Kadri Hazbiut dhe në më të shumtën e rasteve kur vija për ta takuar në Tiranë unë e gjeja atë në Hotel "Dajti".

Deri kur e ruajtët miqësinë me Peçinin dhe keni pasur ndonjë mosmarrëveshje me të në atë kohë?
"Me Llambin unë e ruajta miqësinë deri në atë kohë që më arrestuan. Ndërsa për mosmarrëveshje mund t'ju them një rast. Aty nga vera e vitit 1960, nga Dega e Brendëshme e Elbasanit, më njoftuan të shkoja në Tiranë se më priste Peçini. Kur shkova në Ministri, u prezantova dhe një grua më futi në një sallë duke më thënë që të mos mërzitesha se Llambi do vinte shpejt. Unë prita nga ora 9 deri në 13 dhe nga që ai nuk po vinte, mendova se punët ishin keq, pasi nuk më linin që as të largohesha që andej. Aty nga ora 13, erdhi Llambi. Ai ishte shumë i djersitur e dukej sikur kishte bërë dyluftim. Ai më mori që aty dhe më çoi në një dhomë më vete, ku pasi shkëmbyem fjalët e mirësjelljes ai më tha: "A je ti Ahmeti që njoh unë". Po ju përgjigja unë. Ai vazhdoi: "A ke bashkëpunuar me ndonjë grup këtu në Elbasan?". Jo iu përgjigja unë. Ai vazhdoi përsëri: "Të ka folur njeri kundra Partisë, apo të ka ftuar në ndonjë ceremoni. Për këto të kam thirrur. Në ke gjë fol, se ndryshe të iku koka". Pas atyre fjalëve unë i thashë se nuk kisha folur me asnjeri dhe isha ai Ahmeti që më njihte ai".

Faktikisht, a kishit folur ju me njeri?
"Në fakt unë kisha bërë biseda me Kryetarin e Komitetit Ekzekutiv të Elbasanit,Tahir Demin dhe me Kryetarin e Degës, Shim Kollin, të cilët më pyesnin për njëri-tjetrin. Tahiri më thoshte se çfarë kisha biseduar me Shimin dhe Shimi se çfarë kisha biseduar me Tahirin. Por për këto unë nuk i tregova fare Llambi Peçinit. Me aq u ndava me Peçinin dhe unë u ktheva në Elbasan. Kur vajta në shtëpi gjeta gruan së bashku me vëllanë e saj nga Berati, të cilët ishin shumë të alarmuar. Ata më thanë se në të gjithë Elbasanin ishin hapur llafe sikur grupin e Teme Sejkos që ishte arrestuar atë ditë, e kishte spiunuar një njeri që kishte ardhur nga jashtë.Për këtë gjë, unë mora gruan dhe kunatin e dolëm në xhiro e më pas në një lulishte që të më shihnin të gjithë se unë nuk isha arrestuar".

Kush ishte njeriu për të cilin thuhej se kishte spiunuar grupin e Teme Sejkos?
"Ata thuhej se i kishte spiunuar një çam që kishte ardhur ato ditë nga Belgjika, pasi atje kishte bërë një vrasje ordinere. Ai u arrestua duke u akuzuar si pjesë e atij grupi dhe më pas u dënua me 17 vjet burg e vdiq në kampin e Ballshit".

Ju u rrezikuat të arrestoheshit me grupin e Teme Sejkos?
"Po, këtë ma ka thënë vetë Llambi më pas. Ai më tha se gjatë hetuesisë, Tahir Demi me Shaban Ademin kishin deponuar duke thënë: "Ne u përpoqëm shumë për të rekrutuar Ahmet Nivicën, por ai nuk pranonte".

Duke pasur parasysh faktin e bërë tashmë publik, se Grupi i Teme Sejkos, ishte një lojë e kurdisur nga Kadri Hazbiu, ju e besoni atë që u ka thënë Peçini në atë kohë?
"Po e besoj, sepse unë kam pasur shumë biseda e oferta nga Tahir Demi e Shabani për të shkuar në Konispol, e për t'i lidhur ata me Haki Rrushtin që vinte nga SHBA në Greqi. Unë nuk i di lojrat që ka bërë Kadri Hazbiu, por po u them se grupi i Teme Sejkos e Tahir Demit ishin patriotë të vërtetë që kërkonin lirinë e Çamërisë".

Po i rikthehemi edhe njëherë pyetjeve që u bënë në hetuesinë speciale për Peçinin e Kadri Hazbiun. Sa kohë ju mbajtën aty dhe çfarë u thoshin për ta?
"Ata më bënin thirrje që unë t'i implikoja Kadriun me Llambin duke më thënë: "Thirri mëndjes, ne kemi shumë nevojë për ty. Ata të futën në burg, tashi hakmerru kundër tyre". Unë u thoja se nuk kisha se çfarë të flisja, pasi Kadriu kishte qenë Ministër dhe Llambi Gjeneral, si mund të bisedonin ata me mua. Unë nuk mund të dilja dëshmitar kundër tyre, se po ta bëja atë gjë, ata do më ekzekutonin menjëherë pas dëshmisë sime, pasi deri aty u duhesha. Këto ishin skema të qarta të agjenturave dhe unë nuk mund ta bëjë një gafë të tillë, pasi luhej me kokë. Në fakt unë dija diçka për Kadri Hazbiun e sidomos për Peçinin, sepse i kisha mësuar nga shërbimet e huaja sekrete kur isha në Francë. Por këto nuk mund t'i thoja në hetuesi, sepse nuk mund të bëhesha spiun, qoftë për Sigurimin, qoftë për shërbimet e huaja. Kjo nuk ishte në karakterin tim. Pasi më thirrën nja pesë a gjashtë herë ata më thanë: "Tani ik dhe për sa dëgjove këtu, mos bisedo me njeri se është sekret shtetëror e të ikën koka". Unë u thashë, ja ku më keni më lidhni që tani, sepse unë nuk mund të mbaj sekretet e Kadriut e Peçinit. Sa shkova në kaush, unë ua tregova shokëve për sa më kishin thënë në hetuesi dhe kjo më kushtoi shtrenjtë, pasi më trajtuan barbarisht aty në kaush".

Sa kohë ju mbajtën aty?
"Aty më mbajtën rreth një muaj dhe më dërguan përsëri në kampin e Spaçit ku nga muaji gusht i vitit 1983, erdhi një oficer i Sigurimit nga Tirana i cili më kërkonte të dëshmoja kundër Kadriut e Llambit, por unë nuk pranova duke i thënë se për atë gjë më kishin thirrur njëherë në Tiranë dhe unë nuk kisha thënë gjë. Ai ngulte këmbë të dinte për lidhjet e Peçinit në Francë me një prift të quajtur Abbe. Me këtë prift ishte i lidhur një shqiptar tjetër i quajtur A. M. i cili u riatdhesua në Shqipëri dy tre ditë pas meje në prillin e 1958. Ky njeri, u ekzekutua vite më pas nga Sigurimi duke e helmuar në një spital të Tiranës, mundet nga Kadriu apo nga Peçini, nuk jam i sigurtë për këtë. Por për të gjitha këto unë nuk mund të flisja, pasi ishin lojra me zarar që të ikte koka. Kështu oficeri i Sigurimit që më erdhi në Spaç, pasi përdori të gjitha dredhitë, iku pa marrë asgjë përgjigjie, ndërsa unë qëndrova në burg deri në fundin e1990, duke kaluar më shumë se 20 vjet në burgjet e Enver Hoxhës".






------------



.. dhe gjat gjith kohes o abaz ke qene spiun i sigurimit pik.. mi birucash..

[Brari]

ju lexues lexoni por jo cka lexoni eshte e verteta..

qellimi im qe i postoj kto eshte se...mes mijra genjeshtrave te ujdisura bukur genjeshtaret padashje thone te verteten..

puna eshte se ne duhet te mesohemi ta LEXOJME te verteten..

qashtu..

[Brari]

vazhdon Bekimi i Budes

----
dossier

Ish-oficeri i Sigurimit zbardh dosjen operative të shërbimit të fshehtë që flet për rekrutimin e diversantëve, që vepronin në Shqipëri gjatë viteve 1946-1952


Bekim Budo: Si u rekrutua nga Sigurimi agjenti “Gaveta e vjetër”, që shkatërroi 100 bandat e Veriut

Bekim Budo

Ish-oficeri i Sigurimit të Shtetit, Bekim Budo, rrëfen për “Panorama” se si lufuan forcat e Mbrojtjes së Popullit, (strukturë e krijuar enkas për luftën kundër grupeve të armatosura, që ishin në shërbim të agjenturave të huaja), me bandat që vepronin në Veri dhe Jug të Shqipërisë. Budo sqaron gjithashtu se, menjëherë pas mosarritjes së kompromisit me jugosllavët dhe situatës së acaruar me grekët, u gjallërua veprimtaria e agjentëve të këtyre vendeve për të rrëzuar me dhunë pushtetin e Enver Hoxhës. Përse u detyrua Sigurimi të hynte në lojë me agjenturat e fqinjëve dhe si i rekrutonte ai pjesëtarë të bandave terroriste. Kush e zbuloi agjentin “Gaveta e vjetër” dhe si u hartua plani i shefit të Degës së Punëve të Brendshme, major Gjolekës, për vizitën e tij në shtëpinë e malësorit dhe më pas rekrutimin e tij, si i vetmi njeri që ishte i besueshëm për krerët e bandave që vepronin në veri të vendit. Kush ishte “Gaveta e vjetër”, kush e bëri bashkëpunëtor të sigurimit dhe cilat ishin detyrat që ai mori nga Sigurimi i Shtetit. Bekim Budo zbardh të plotë gjithçka rreth dosjes së këtij agjenti, që më pas punoi për shërbimin e fshehtë shqiptar, me numër 2624/A. Këto dhe të tjera të dhëna interesante të dosjes në fjalë do t´i gjeni në shkrimin e ish-oficerit të Sigurimit.

Duke qenë të mirinformuar edhe nga disa burime të tjera të pavarura; futja në dorë të shërbimit të fshehtë shqiptar të korrespondencës së Muharrem Bajraktarit, dosje sekrete e agjentit “Dara”, që ishte infiltruar me kombinacion në radhët e “Grupit të Deputetëve“, si dhe një varg informatash operative me vlerë, ishte krijuar ideja e krijimit të grupeve të rezistencës së armatosur ndaj pushtetit të ri, në formë organizatash dhe bandash të armatosura, që do të vepronin si në Veri ashtu edhe në Jug të Shqipërisë, si dhe ishte konturuar, në përgjithësi, strategjia e veprimtarisë së tyre.

Nga pikëpamja politike kishin filluar marrëveshjet e fshehta, sidomos ato bilaterale, ato të ministrave të Jashtëm jugosllavo-grek: Mosha Pijade dhe Caldaris, për copëzimin e Shqipërisë më 29 korrik e deri më 15 tetor 1946, të cilët nuk ranë dakord për faktin e “oreksit të madh” që kishin, për të marrë secili, pjesën më të madhe të territoreve tona, gjë që Josif Broz Tito do të kundërshtonte më vonë edhe ambasadorin amerikan Kavendish Kennan më 22 shtator 1949, duke i thënë: “Eshtë punë e tyre se si i rregullojnë shqiptarët çështjet e tyre të brendshme”, duke patur besim tek agjentura e tij në radhët e subjekteve tona, për ta “gëlltitur” atë, në rastin më të parë, kur do t’i jepej mundësia, gjë për të cilën ata punuan me konseguencë e përgjegjësi.

Enveri kokëfortë në Konferencën e Paqes në Paris
Në Konferencën e Paqes në Paris, më 29 korrik e deri më 15 tetor 1946, Komandanti i Përgjithshëm, gjenerali E.Ho-xha, iu drejtua Caldarisit: “E gjithë bota ta dijë se populli shqiptar nuk e ka dërguar delegacionin e tij në Paris për të dhënë llogari, por për të kërkuar llogari atyre që e kanë dëmtuar dhe që ai i ka luftuar me ashpërsi dhe deri në fund…”. Lobi grek në SHBA kishte ndikuar së tepërmi në Senatin amerikan, me qëllim që ai të dilte me një rezolutë për “Çështjen e Vorio– Epirit“ dhe ja arriti qëllimit, më 29 qershor 1946 senati miratoi atë që ka marrë emrin “Rezoluta Pejpër” për ta futur atë në rendin e ditës në Konferencën e Paqes në Paris, gjë që u kundërshtua fuqimisht nga E.Hoxha. Si rrjedhojë e kësaj situate komplekse politike dhe agjenturore, u krijuan premisat reale të një rezistence të fuqishme nga jashtë vendit dhe brenda tij kundër pushtetit të ri në formë bandash dhe organizatash politike, për rrëzimin e tij me dhunë të armatosur. Brenda muajit dhjetor 1944, u kapën 908 persona, të cilët kishin kryer krime gjatë luftës, të grupuar në disa banda kryesore më me rrezikshmëri shoqërore, ato të Mark Kalivaçit e Llesh Mark Gjonit në Munellë, Preng Previzi në Skuraj, Muharrem Bajraktari në Lum, Fiqiri Dine, Hysni Dema në Maqellar, Preng Çali në Kelmend etj. Vetëm në luftë kundër bandës së Preng Çalit u vranë 30 partizanë të Brigadës së Parë. Lordi anglez Bethel, në librin e tij “Tradhtia e Madhe“ në faqe 197, mbi bazën e një analize ballafaquese të fakteve dhe të argumenteve më kryesore dhe përfaqësuese të marra nga dokumente arkivore të Forin Officit anglez, nxjerrë një konkluzion, që për mendimin tim është objektiv dhe afër realitetit të teatrit të ngjarjeve të viteve të pasçlirimit të Shqipërisë dhe konkretisht: “...Ndryshe nga gjyqet e organizuara në vendet e tjera Lindore, me prova teatrale e të parapërgatitura që i transmetoheshin publikut me altoparlante në sheshet publike, informacioni që buronte nga gjyqet e Tiranës në vitin 1951 ishin thelbësisht korrekte dhe të kujdesshëm, po kështu edhe pas viteve 1952”.

Bandat që vepronin në Shqipëri
Nga tetori i vitit l946 deri janar 1947, në luftën e organizuar kundër bandave dhe grupeve të armatosura, që vepronin në Shqipëri, u vranë 393 anëtarë të tyre, si dhe u kapën ose u dorëzuan 770 persona të armatosur. Vetëm në Jug të Shqipërisë, nga persona të lidhur dhe të organizuar nga zbulimi grek dhe sillogjet vorio-epirote, u zbuluan dhe u neutralizuan disa banda, grupime dhe rezidentura agjenturore, si ato të K.Cekës në Tepelenë, fije e së cilës, të lidhur me Asfalinë greke, shtriheshin në Gjirokastër, Këlcyrë dhe Përmet; grupi i G.Tashkos Korçë, grupi i N.Pandit e S.Shqevit-Konispol, grupi i papu Aleks Lipes në Përmet, që mbante lidhje drejtpërdrejt me Dhespotin e Janinës, Spiridhoni. Vetëm në vitin 1950, zbulimi grek në bashkëpunim me zbulimet e tjera nga territori i saj do të dërgonte 56 banda e grupe agjenturore me 294 pjesëtarë. Kryebanditë ishin: Dhimitër Mastakuli, Gole Prifti, Hamit Matiani, Koço Dinopulli etj. Ndërsa nga territori i Italisë u hodhën bandat e Nikollë Mëlyshit, Ndue Pjetër Gjonmarkajt, në shkurt të vitit 1949, në Mirditë. Banda agjenturore e Et’hem Çakos - korrik 1949 në Kurvelesh, banda e Hysen Lepenicës në Mesaplik, Gjon Mark Ndoit e Kol Çunit në malësi në Veri, banda e Alush Leshanakut u hodh në zonën e Gramshit, Ahmet Bido në Kukës –Tepelenë etj. Për të krijuar një ide për luftën që është bërë kundër bandave të armatosura, grupeve agjenturore dhe rezidenturave të zbulimeve të huaja, po mundohemi ta ilustrojmë me një statistikë arkivore; gjithsejt nga viti 1949 deri në vitin 1955 janë identifikuar 358 banda e grupime me 1636 pjesëtarë të armatosur.

Dosja me numër 2624/A e agjentit “Gaveta e vjetër”
Gjatë këtyre konteksteve politike dhe agjenturore, Sigurimit të Shtetit i doli detyrë të riorganizonte veprimtarinë e fshehtë për të riinfiltruar në organizatat dhe grupet agjenturore, falë dhe përvojës së fituar, për të cilën bëmë fjalë, duke e argumentuar me disa ngjarje tipike, gjithnjë mbi bazën e tipologjisë dhe psikologjisë së kohës, ndikimeve të pashmangshme të formave dhe metodave sovjeto-jugosllave, si dhe kufizimeve të tjera që vinin nga situatat dhe rrethanat e pasluftës NÇl. Një nga këto ngjarje është dhe aktiviteti i fshehtë i agjentit matian “Gaveta e vjetër”. Ishte një ditë e nxehtë, por e bukur, 31 korriku i vitit 1978 në qytetin Burrelit. Nga dritarja e zyrës, që shikonte nga rruga, futej aroma e mollëve, që zgjateshin dhe merrnin kthesën, duke lënë në krahë të djathtë hotel turizmin, derisa mbaronte blloku i banesave. Në krahë të majtë të zyrës, shtrihej ferma e bukur me vreshta e pemë frutore të veçanta për nga shija, llojshmëria dhe aroma, që aq natyrshëm, sapo fillonte flladi i dëshiruar dhe i pëlqyeshëm, e merrte me vete dhe e përzinte me erën e mollës, si të themi si një ”koktejl”, edhe pse nuk të freskonte e pije, në atë ditë vape e pune të lodhshme. Turma njerëzish kalonin para zyrës, por nuk arrija t’i jepja dum, edhe pse buçiste lodra dhe çirrej cyrla, po lexoja dhe isha futur thellë te dosja personale me nr.2624/A e agjentit “Gaveta e vjetër” dhe mendja, duke parë turmën, nuk lejonte syrin të dallonte dhe aq më pak të informonte se çfarë po ndodhte! Në sytë e mendjes, njerëzit më dukeshin si prokuror, hetues, agjentë, gjyqtarë, të burgosur. Shikoja kryetarë degash që nga Gjoleka, Fahriu, Flamuri, ashtu siç po fantazoja për banditë me mjekra, policë të vegjël si Tofiku, që i binte karabina nga dora kur bënte shërbim para Komitetit të Partisë dhe rrëzohej në tokë ngaqë e zinte gjumi, pasi ishte korrier dhe mjaft i shpejtë, kryente çdo detyrë që ngarkohej dhe vetvetiu lodhej tej mase për gjetjen e një “x“ personi, ashtu siç përfytyroja, duke u dhënë përmasa gjigante policëve Boja, Panavija…. Shpejt u ftillova: ishte 31 korriku festa përkujtimore e formimit të çetës partizane të Matit! Pasi kisha thyer kurreshtjen, fillova dosjen qysh nga fleta e inventarit, duke e lexuar me kujdes, mora lapsin dhe nxora shënime nga një përmbledhje, që ishte përpiluar operativi i zonës, duke i qëndruar besnik ngjarjes dhe pak a shumë dialektit.

Proces-verbali i operativit të Sigurimit
“Nik Pjetra, nga Bushkashi, nuk ishte veçse 13 vjeç, kur ditën e pashkëve të vitit 1949 kishte vënë re një malësor, i panjohur prej tij, kishte hyrë natën, sapo kishte ra muzgu dhe ishte ba terrë gjithëkund, në shtëpinë e Ndue Zefit. Kishte ra me fjetë, por gjumi nuk po e zinte, pasi i sillej ndërmend mixha i tij Marka Ndoi, i cili ishte kryetar këshilli dhe ishte vra nga diversantët në fshatin Kokërdhok, ku kishte bujt te Preng Sefgjini. Si nuk e zente gjumi, pa i thanë kujt është nis me shku te shefi i SEMP-it në Burrel, te major Gjoleka, pasi ka udhtu gjithë natën, ka mujt me ardhë te dera e degës i mbarum krejt prej të lodhunit dhe të ftohtit. Polici i shërbimit Ded Bruka e ka mbajt te soba, për me prit me u zgju shefi, pasi i vinte keq për te se sapo ishte këthy vonë nga Balgjai në ndjekje të një bande. Deda filloi me e pyet Nikën, por ky nuk përgjigjej, veç kërkonte majorin me e takue sa më parë, se ashtu ishte puna dhe nuk priste! Atëhere Deda ka shku në katin e dytë dhe ka zgjue Gjolekën, i cili veshi çizmet, ka marrë posht jastikut 20–en turke dhe ka zbrit tek oficeri i rojes dhe ka fillu tue e pyet djalin: “Pse je munduar”, e pyet Gjoleka. “Kam ardhur se kam pa një diversant”, u përgjigj Nika. “Je i sigurt se ishte diversant? Si e njohe?” “Ishte veshur me mushama të zezë. Kishte një automatik jo prej druni. Kishte lanë një mjekër të madhe dhe shikonte gjithandej si me frikë. Kur u fut te shtëpija ka ndejtë duke shikuar për disa dekika përreth”, vijon djaloshi. “Mos e ke bërë fjalë me njëri, qoftë dhe të shtëpisë?”, e ripyet Kryetari i Degës. “Jo. Kam shkuar në shtëpi dhe kam ra për me fjetë, por gjumi nuk më zuri, se më është kujtu mixha, që ma vranë diversantët dhe ai më ka dasht shumë, si djalin e vetë”, tregon Nika. “Ku është vra mixha?”, i thotë Gjoleka. “Te Preng Sefgjini në Kokërdhok”, rrëfen 13 vjeçari. “Shkojmë atëherë...”.

Te shtëpia e diversantit
Shef Gjoleka mori me vete dy policët e grupit të gatshëm dhe gjatë rrugës për në Bushkash, po bënte planin së bashku me dy policët se si do të futeshin në shtëpinë e Ndue Zefit dhe pasi mori mendimin e tyre, ka vendosur që të dy policët do të kamuflohen me kujdes, duke mbajtur në vëzhgim shtëpinë e malësorit dhe nëse do të dëgjonin dhe zhurmën më të vogël do të ndërhynin, duke patur fishekun e automatikut në gojë. Gjithashtu ata do të ndërhynin vetëm po të dëgjonin krismë armësh, dhe nëse në këto kondita Gjoleka do të vonohej më shumë se 10 minuta. Për këtë qëllim kontrolluan edhe sahatët sakrisuf. Kishte kaluar ora 5. Dita nuk kishte zbardhur. Dëgjoheshin të lehurat e qenëve dhe aty-këtu avazi i gjelave. Nika i vogël qëndroi me policët edhe pse dridhej nga të ftohtit nuk kishte frikë, as nuk i bënin përshtypje nata, lehja e qenve, madje as edhe krisma e bombave dhe e armëve. A kishte lindur gjatë luftës dhe jeta e tij e vështirë, edhe pse ishte kërthi i njomë, kishte kuptimin dhe vlerën e luftës. Gjoleka trokiti në derë, tregoi identitetin e tij, duke u mënjanuar, ndërkohë që kishte fshehur prapa kurrizit revolen. Nga brenda u dëgjua zhurma e mbushjes së automatikut, ndërsa Gjoleka i mëshoi zërit: “Jam i paarmatosur. Kam ardhur pa forca të policisë! Kam ardhur në prag të shtëpisë tënde jo me ligj, por me kanun!” Malësori hoqi llozin derës dhe pasi pa rreth e qark, vrejti me kujdes Gjolekën, i cili nuk kishte si puna e tij automatik, as granata dhe as bomba dhe pasi u mat me të dhe shpejt vuri re, se Gjoleka ishte gati dy pëllamb më i shkurtër, i priu drejt e në dhomën e ndenjes.

Rekrutimi
“Kush të ka njoftu për mu, që kam ardhë në shtëpi”, pyeti malësori. “Unë isha duke parë një ëndërr në gjumë dhe kam një taksirat se u besoj atyre, dhe me thënë të drejtën e Zotit, kisha qejf me festue pashkët te shtëpija e parë që do më qëllonte dhe u ngrita dhe erdha drejt e këtu”, ia kthen Gjoleka. “Mos bre burrë, pak spiunë ke ti? Kujt do me ja hjedh major Gjoleka? I kemi dëgju ligësitë tuaja edhe në Miliskaja e Apripë të keqe e deri në Bjeshkët e Namuna”, thotë malësori. “Me siguri duhet t’i ketë thënë prifti serb i kishës së Shën Ndoit në Dardhë, apo majori serb Çedo. Kam frikë se korrier ka qenë Vuksan Frani. Po nga diplomati Ziko Sharkiq a keni marrë detyra nga Këshilli i Frontit i shtetit jugosllav i krijuar në qytetin e Shkodrës, ku bënte pjesë dhe njeri prej katër anëtarëve të këtij këshilli, që iu dërgonte udhëzime drejtpërdrejt nga Rankoviçi, cili ishte prej tyre; Ahmet Bratoviçi, Brahim Perkoviçi, apo Halit Gjergjeviç?”, sqaron Gjoleka. “Boll bukur po i ditke!”, pohon si i zënë në faj, diversanti. “Rankoviçi iu dha urdhër për të vra Bardhok Bibën, cucat e malësisë, mësuesin Ndrec Ndue Gjoka, si dhe djegien e sharrave në Kryezi në Pukë ishte përsëri Rankoviçi që dha urdhër që t’i digjnit?”, kërkon llogari Kryetari i Degës së Punëve të Brendshme. “Major Gjoleka, si shpejt e fillove hetuesinë bash në shtëpinë time!”, thotë për të dalë nga situata Ndue Zefi. “Unë e respektoj kullën tuaj dhe e di mirë se gjyshi yt Zef Ndoi ka qenë patriot për gjithë Mirditën dhe ka qenë bashkë me Isën për të ngrit flamurin në Vlorë në 1912”, vazhdon Gjoleka. “Gru! Na shtro sofrën dhe bjere edhe racionin e derrit që ka ngelë dhe shishen me ujin e bekum, se majori siç më ka thanë bajraktari Llesh Marku ashtë piranik dhe në një shtëpi në Peshk të Martaneshit ka ndejt 48 orë me gotën e gjakut të Krishtit në dorë dhe ashtë pi sa është ba dru dhe e ka zanë gjumi ndejun me gotë në dorë”, urdhëroi malësori. “Eshtë e vërtetë, veçse më është pi trupi, por jo mendja. Qoft lavdu Jezu Krishti! Edhe Shën-Mëria!”, tha dhe ngriti gotën majori i sigurimit, dhe iu përvesh mishit të pjekur të derrit. Dhe biseda vazhdoi gjatë. Gjoleka i tha të zotit të shtëpisë, që t’i çonte pak bukë misri dhe mish derri dy policëve, që po rrinin me orë të tëra jashtë në të ftohtë dhe për çudi bashkë me ta qëndronte dhe Niku i vogël. Malësori kishte ndërruar rrobet. Veshi një këmishë me mëngë të gjata, të cilat nga fundi zgjeroheshin, pastaj veshi një palë çarap leshi me lule, që ja kishte qendisë e shoqja. Pastaj me radhë mori xhamadanin, xhokën, tirqet dhe vuri në kokë qeleshen e prerë, e bardhë si bora e bjeshkëve. Hodhi me neveri xhaketën angleze prej lëkure, si dhe çizmet italiane prej meshini, mbathi i menduar opingat prej llastiku, që i kishte veshur edhe gjyshi tij, kur shkoi në Vlorë me Isën për të ngritur flamurin e kuq me zhgab. U afrua te djepi i djalit të tij të vogël. E tradhtuan dy pika lotë. Mbahu bre, tha me vete, se ashtë mare! Mos më korritni para major Gjolekës!

Detyrat që i ngarkoi sigurimsi agjentit të rekrutuar
Ndera dhe kanuni ma do me të përcjellë deri në zgrip të arrave të mia, i thotë malësori Gjolekës - sepse ashtë ba terrë dhe çdo gja mund me ba vaki. Faleminderit, ia ktheu Gjoleka, por i kisha edhe nja dy fjalë: Për familjen mos u bëjë merak, se së bashku me disa familje të tjera të disa eksponentëve të Komitetit të Maleve do t’i internojmë në Lushnjë ose në Fier dhe do të kujdesemi ne për të. Lidhjet, ashtu siç biseduam, do t’i mbajmë me ndërlidhës, si dhe me postë sekrete në datat që caktuam: 1 pune dhe 2 rezervë. Në raste urgjente do të takosh si qytetar shefat e sigurimit të Pukës, Lezhës dhe Krujës, të cilët kanë marrë porosi të veçanta nga ministri. Ti tashti situatën e ke të qartë, pikësynimet tona janë dhe mbeten ato që biseduam: Krerët mundësisht t’i kapim të gjallë, që të japin llogari për terrorin që kanë kryer, si dhe të qetësojmë shpirtrat dhe t’u lehtësojmë plagët lokeve, jetimëve dhe të gjithë të dashurve të tyre. Mos harro alibinë dhe vijën e sjelljes për të justifikuar mungesën prej 24 orësh. Më falë se harrova për pseudonimin. Çfarë ishte ai tasi te djepi djalit të vogël? Gavetë e vjetër italiane, që e përdor i madhi për të hollët. Bukur! pseudonimi yt do të jetë “Gaveta e vjetër”...

vijon nesër

Nesër do të lexoni

Veprimtaria e agjentit “Gaveta e vjetër” në radhët e bandave
Plani i Sigurimit për të vënë në pranga krerët e diversantëve
Si mbaheshin lidhjet e malësorit me Sigurimin
Kush i dha të dhënat, mbi të cilat u hartuan kombinacionet “Buza e bredhit”, korrik–nëntor 1949 dhe “Liqeni i Vajkalit”



gaz panorama

[Brari]

dossier II

Zbardhet dosja 2624/A e agjentit të shërbimit të fshehtë shqiptar, malësorit që tmerroi bandat kundër regjimit të Enver Hoxhës në veri


Kombinacioni i UDB-së për eliminimin e “Gavetës së vjetër”, Ndue Zefin

Bekim Budo

Bekim Budo në numrin e djeshëm të gazetës “Panorama”, tregoi për lufën e forcave të Mbrojtjes së Popullit, me bandat që vepronin në Veri dhe Jug të Shqipërisë. Ai dëshmoi, gjithashtu, se si menjëherë pas mosarritjes së kompromisit me fqinjët, u gjallërua veprimtaria e agjentëve të këtyre vendeve për të rrëzuar me dhunë pushtetin e Hoxhës, apo sabotuar atë. Sipas tij (bazuar në dokumenta të arkiviti të Ministrisë së Punëve të Brendëshme), Sigurimi i Shtetit u detyrua të futet në lojë me agjenturat e këtyre vendeve dhe të rekrutonte pjesëtarë të bandave. Një nga sukseset e asaj kohe, shpjegon ish-oficeri i Sigurimit, ishte zbulimi i agjentit me pseudonimin “Gaveta e vjetër” dhe më pas me të u realizua operacioni i gjatë nga Dega e Brendshme e rrethit të Matit, që drejtohej nga major Gjoleka, për rekrutimin e tij. Më pas, njeriu i besueshëm për krerët e bandave që vepronin në Shqipëri, “Gaveta e vjetër”, vihet në shërbim të plotë të Sigurimit të Shtetit dhe kreu detyra të rëndësishme në interses të këtij shërbimi, deri në asgjësimin e më shumë se 100 bandave, që vepronin në Veri të vendit. Bekim Budo zbardh kështu një pjesë të dosjes së këtij agjenti, që mbante numrin 2624/A. Në mumrin e sotëm të gazetës “Panorama,” Budo dëshmon për shumë situata të përgatitjeve të bandave në Itali, Jugosllavi, Greqi dhe Maltë. Po ashtu, ai shpjegon dhe situatën e zbulimeve të huaja, sidomos atyre të CIA-s e britanik si dhe qëllimet e tyre rreth Shqipërisë. Për të mësuar rreth aktivitetit të agjentit të fshehtë në luftën për shkatërrimin e bandave dhe kapjen e krerëve të tyre si dhe të tjera të dhëna interesante të dosjes së agjentit “Gaveta e vjetër”, lexoni në vijim rrëfimet e ish-oficerit të sigurimsit, Bekim Budo.

vijon nga numri i kaluar

Zbulimet e huaja vazhduan veprimtarinë agjenturore në drejtim të Shqipërisë, pavarësisht nga kontradiktat, që ata kishin në planet gjeostrategjike. Objektivi i parë i SHBA është realizimi i dobësimit dhe eliminimit të mundshëm të regjimit të Hoxhës të dominuar nga sovjetikët”.

Kishte kohë që rezidenti amerikan për Shqipërinë, Thoma Stefani, i raportonte SOE-s (Special Operation Executive) në Uashington: “Amerika duhet të veprojë pa humbur kohë, për t’i dhënë fund kësaj gjendjeje në Shqipëri, e cila nuk pajtohet me interesat e SHBA-së”. Në zbatim të eksperimenteve kryesore të zbulimeve anglo-amerikane, ku konkurronin dy grupime kryesore në formë disertacionesh teorike, ku shtroheshin si teza kryesore: “Mundësitë potenciale të grupimeve të vogla paramilitare, të stërvitura në mënyrë emergjente në qendra sekrete periferike të stërvitjes me program fizik-ushtarak dhe subversiv, për organizimin e një revolte të përgjithshme të armatosur për rrëzimin e një regjimi cilidoqoftë” dhe “organizimi i veprimtarisë agjenturore në hallka prioritare dhe jetësore të shtetit objekt eksperimentimi me mjete, forma dhe metoda të veprimtarisë subversive, me qëllim ndryshimin gradual të regjimit ose të shpejt të tij“. Objekt eksperimentimi do të ishin Polonia dhe Shqipëria. Kështu filloi puna konkurruese e bazuar në hallkat kryesore: ”Mbështetja te krerët ushtarakë të Ballkomit dhe të Legalitetit të sprovuar në luftën kundër Nacionalçlirimtares“, “Bashkimi dhe grupimi i eksponentëve kryesorë opozitarë të regjimit të Hoxhës në një organizëm apo parti unitare me atributet e një qeverie provizore në emigracion” dhe ”krijimi i një prapavije me suporte logjistike e financiare me fonde të paidentifikuara dhe të kamufluara në institucione legale”. Përgji-thësisht në këto kushte krijohet komiteti OPC (Office Political Coordination) me në krye veteranin e CIA-s, Majkëll Bërk, prej të cilit do të vareshin organizmat RGP (Riorganizimi i grupeve paramilitare), të krijuara qysh në korrik 1949. Nga ky organizëm u krijua Albania Labour Army Service–4000 me një efektiv prej 250-300 paramilitarësh, në periferi të Haidelbergut, Gjermani. Ky informacion i marrë mund të klasifikohet në katër burime kryesore: nga agjentura e Sigurimit të Shtetit, nga emigrantët, të cilët, për arsye të ndryshme si trajtimi më i mirë i familjeve të tyre në Shqipëri, të penduar për aktivitetin e tyre, kur nuk shikonin asnjë rrugëzgjidhje të halleve dhe peripecive që hasnin, ose të tjerë për inate, ambicie, midis ballistëve dhe legalistëve, karrierë, poste drejtuese apo thjesht për qejfmbetje etj., dhe nga CIA amerikane, nëpërmjet burimeve të saj të hapura dhe të mbyllura, siç mund të ishin, Sajrus Sulzberger, i njohur si “zëdhënës i CIA”, kur shkruante në “Njus Cronicle”, datë 14 shtator 1949: “Dobësimi dhe ndryshimi eventual i regjimit në Shqipëri është objektivi themelor i Perëndimit”. Madje, edhe vetë gazeta Nju York Times kishte njoftuar qysh më parë, më 27 mars 1949: “Dy grupe janë zbarkuar në brigjet e Shqipërisë me detyrë të fusin radio në thellësi të territorit dhe të vendosin lidhje me lëvizjen anti-Hoxha” etj.

Operacioni “Buza e Bredhit” dhe “Liqeni i Vajkalit”
Një nga krerët kryesorë të emigracionit politik, më i interesuar për rrëzimin e regjimit të Hoxhës ishte Ahmet Zogu, i cili për këtë qëllim u lidh me kuadrin e CIA-s, kolonelin G.Jaçeviç, të cilin duhet thënë se e kishte mik, dhe vuri në dispozicion të tij rojen e tij mbretërore në Egjipt të përbërë nga: kolonel Hysen Selmani, Zenel Shehu, Halil Branica dhe Haxhi Gjyli me detyrë kryesore të desantonin në mënyrë të fshehtë në Shqipëri dhe të organizonin rezistencën, të riorganizonin bandat e armatosura, njëherazi me shtimin e bazave të vjetra dhe krijimin e bazave të reja të strehimit të diversantëve, me qëllim për të patur një prapavijë polivalente për operacionet komplekse, për të cilat ishin të sigurtë, pasi besonin tej mase kolonelin Xhon. Ata do t’ia nisnin punës organizuese nga vendlindja e Naltmadhënisë, nga Bulqiza e Zenel Shehut dhe do të dilnin në Martanesh. Shërbimi i fshehtë shqiptar tashmë ishte i parapërgatitur, duke mos neglizhuar, por duke e nënvizuar vigjilencën e lartë, sidomos të malësisë dhe të malësorëve tanë luftëtarë në shekuj, nga njera anë, si dhe masat e marra nga Sigurimi i Shtetit për kontrollin e kontingjenteve të zbulimeve të huaja, bazat e diversantëve, kombinuar këto me vendosjen e rendit brenda kufive shtetëror, si dhe organizimi i kurtheve parandaluese agjenturore, u bë e mundur të zhvilloheshin me sukses lojërat operacionale kombinative: “Buza e Bredhit” objekt i saj ishte kapja e diversantëve me në krye Et’hem Çakon, e cila vazhdoi 4 muaj rresht: korrik–nëntor 1949 dhe “Liqeni i Vajkalit”, objekt i saj ishte kapja e Rojes Mbretërore, dhe loja me zbulimet e huaja, e cila vazhdoi 17 muaj rresht, duke mos neglizhuar dhe ndihmën informative të dhënë nga agjentura dopio-rol. Qendra e CIA-s në Greqi bashkëpunoi me Degën greke të Zbulimit A-2 (Alfa Dhio), të cilët u morën me përgatitjen dhe organizimin e kursit të përshpejtuar. Baza, ku do të zhvillohej kursi, ishte sekrete, afër Pireut. Ata u strehuan në hotelin “Lutecia” të shoqëruar nga kuadri i CIA-s, i njohur me pseudonimin “Mister Filli”.

Veprimtaria e agjentit “Gaveta e vjetër”
Në bisedën e gjatë, që zhvilloi me major Gjolekën, malësori foli në përgjithësi për situatën dhe veprimtarinë e bandave në zonën e Matit, qëllimet e tyre. Kryesorja ishte se ky aktivitet lidhej me veprimtarinë e koordinuar të Komitetit të Maleve që në vitet l949-l951, çka përbën dhe kulmin e saj. “Gaveta e vjetër”, krahas paraqitjes së alibisë kryetarit të bandës, bajraktarit Llesh Marka Gjonit, nëse ky do të kishte dyshime, do të lidhej edhe me një person tjetër, që vepronte me kohë brenda bandës, nga fshati Gurri i Bardhë, i rrethit të Matit, i njohur me inicialet R.G. Mënyra se si do të paraqiteshin para njëri-tjetrit ishte e thjeshtë: bashkëpunëtori do t’i dërgonte të fala nga Halit H., i cili i kishte kryer porositë e bajraktarit, ndërsa R.G. do t’i përgjigjej: “Kam qenë shumë në merak për to”. Pas disa ditësh, nga ana e seksionit të sigurimit të Burrelit ishte identifikuar një bazë e diversantëve në Shkopet dhe ishte kapur ndërlidhësi i bandës së F.Marashit dhe me të filloi hetuesia, nga ku doli se po përgatitej një mbledhje e grupeve kryesore me porosi të “mikut” në Qafë Shtamë. Bëhej fjalë për veprime të përbashkta të bandave që vepronin në rrethin e Krujës, Dibrës, Matit dhe Mirditës. Në vend të ndërlidhësit të kapur u përgatit punonjësi i prapavijës së seksionit të Burrelit, Halit H., që mori nga major Gjoleka detyra suplementare, si për mënyrën si do vepronte, si do lidhej me “Gavetën e vjetër” dhe se si do të komunikonin në mënyrë sekrete pa lënë gjurmë, sepse jo vetëm prishej plani i organizimit të kurthit operacional, por ”iu ikte edhe koka”. Bajraktari dhe njerëzit e tij nuk ja përtonin, e kishin aplikuar këtë me dhjetëra partizanë dhe tashti së fundi edhe pjesëtarë të forcave të ndjekjes deri dhe drejtues kryesorë të operacioneve si Nuri Luçi. Ndërlidhësi “i konvertuar” Halit H., u takua me bajraktarin dhe i dërgoi atij mesazhet që vinin nga Tirana, Shkodra dhe Kruja, por që burimin e kishin tek UDB-ja jugosllave, e cila kishte kohë që po përgatitej jashtë dhe brenda territorit të saj. Në fillim ishte OZNA ajo që u muar me përgatitjet qysh nga viti 1946, me një qendër koordinuese në qytetin e Shkodrës, jo vetëm për zonën e Veriut, por për bashkimin e tyre edhe veprimet e armatosura që do të kryheshin në Jug të Shqipërisë. Gjithashtu zbulimi jugosllav në qytetin e Vlorës kishte një rezidenturë, që edhe pse ishte në gjurmim dhe investigim nga ana e SIM-it italian, ajo kishte mbetur pothuajse e pacënuar, çka do të merrte përsipër organizimin e bandave të armatosura në Shqipërinë e jugut, për t’i hequr mundësinë drejtuese dhe organizuese të zbulimit grek. Bajraktari Llesh Marka Gjoni, pasi u konsultua me njerëzit e afërt të bajrakut të tij, nuk u bind, se gjithnjë druhej, se mos kshte të bënte me “dredhitë” dhe kurthet e sigurimit dhe dërgoi korrierët e tij për verifikimin e mesazheve që kishte prurë ndërlidhësi me sygjerimin se duhej të ndryshonte vendi i takimit të tyre “për çdo eventualitet“ dhe “më e mira e të mirave ishte takimi ose në Munellë”, ku kishte baza të sigurta ose “në Prizren te miqtë e tij të përhershëm dhe të sigurtë jugosllavë, si dhe te Seit Kryeziu”.

Kombinacioni me ndërlidhësin e futur në bandë nga sigurimi
Kështu takimi i lënë afër kullës së princit Xhelal në Qafë Shtamë u pa e arsyeshme të anulohej, ndërsa kombinacioni me ndërlidhësin e konvertuar Halit H. nuk u dekonspirua prej tyre. Në këtë situatë të re operative, u krijua grupi sekret brenda bandës më të fuqishme dhe të rrezikshme të gjithë malësisë, me objektiv kryesor shkatërrimin nga brenda të Komitetit të Maleve, duke krijuar situata fiktive, artificiale, i cili vepronte me zgjuarsi brenda kuadrit të veprimtarisë të situatave natyrale dhe në përputhje me to pa lënë dyshime serioze. Grupi sekret ndau detyrat sipas porosisë së dhënë. Takimet me Gjolekën, ose me operativin e caktuar prej tij me parullën dhe kontraparullën e lidhjes bëheshin në përgjithësi sipas planit, duke koordinuar veprimet sipas situatave më të reja. Ndërsa njeri prej tyre shkonte në bazën e takimit, tjetri merrte masa për mbulimin e këtij aktiviteti dhe të tretit i mbetej detyra për të qenë gati kur të ishte e nevojshme në rast dyshimi të zbatonte vijën e sjelljes dhe alibinë përkatëse, ndërsa për rastet jo të zakonshme, të cilat në ato kondita nuk ishin të pakta, të vepronin me iniciativë. Detyrat në sferën e veprimeve të armatosura kryesisht do të kryheshin nga “Gaveta e vjetër“, i cili ishte tej mase i stërvitur dhe i fuqishëm. Gjithashtu, ai gëzonte besimin e Komitetit të Maleve, gjë për të cilën, falë besës që kishte dhënë, i kishte shpëtuar ata disa herë nga pritat dhe kurthet e forcave të ndjekjes. Krerët e mbledhur në Prizren kërkuan më shumë ndihma dhe jo vetëm përkrahje morale, gjë për të cilën ata nuk kishin nevojë, pasi ishin të vendosur kundër regjimit të komunistëve, të cilët i konsideronin “pa din e pa iman“ dhe se do të luftonin gjatë “deri në përmbysjen e tyre, pasi ata shitën jo vetëm Kosovën, por edhe Shqipërinë”. Nga ana e tyre, Dushan Mugosha, Çedo Topalloviç, Çedo Mihoviç etj., theksuan nevojën e një force të bashkuar nën flamurin e nacionalizmit” dhe theksuan, sipas tyre, faktin se “armiku kryesor i Jugosllavisë ishte Shqipëria“.

Detyrat e “Gavetës së vjetër”
“Gaveta e vjetër” kishte marrë detyrë që në radhë të parë të zbulonte planet e bandave, dhe falë konfidencës që kishte me Gjon Marka Gjonin dhe Llesh Markun, iu lehtësua mjaft detyra, për të lozur rolin e agjentit infiltrues në radhët e banditëve, duke mos ngjallur fillimisht dyshime, ishte i pari që shkonte vullnetarisht ku e dërgonin, natyrisht pasi kishte edhe mbrojtje të veçantë nga ana e sigurimit në rastet kur Lleshi apo Gjoni në zbatim të detyrave të marra ose me iniciativë herëpashere organizonin terror ndaj këshilltarëve, oficerëve të ndjekjes, ose ndaj personave të cilësuar prej tyre si “hafije apo spiuna“, në shumicën e tyre bashkëpunëtori dilte vullnetarë dhe mbulimin e bënin forcat e ndjekjes në bashkëpunimet me seksionet e sigurimit në rrethe, duke përdorur dezinformacionin sikur “u bë nami”, i mbështetur nga “prapavija” nga Halit H. dhe R.G. nga Guri i Bardhë. Në informacionet serkrete, që raportonte “Gaveta e vjetër”, konturoheshin lëvizjet e bandave në tri rrethet: Mirditë, Mat dhe Krujë së bashku me të dhënat luftarake, armatimin, predispozicionin, personat e lëkundur, qëllimet, si dhe banditët e vendosur deri në fund për të vazhduar aktivitetin kriminal kundër pushtetit të ri, të cilët plotësonin kushtet e kërkuara nga konventat ndërkombtare për kriminelët e luftës (të shpallur të tillë nga regjimi i Enver Hoxhës) siç ishin: Mark Kalivaçi, Llesh Marku, Gjon Marku, Preng Çali, Preng Previzi etj. Këto informacione harmonizoheshin edhe me të dhënat e tjera të marra nga burimet e pavarura legale, si dhe ato që merreshin nga organet e zbulimit jashtë shtetit, për të cilat kemi bërë fjalë, gjë që konsideroheshin nga drejtuesit kryesorë të MPB të asaj kohe një ndihmesë jo e vogël, me anë të cilave organizoheshin kurthet operacionale të armatosura, duke ulur në minimumin e mundshëm vrasjet e dyanshme, humbjet sidomos në efektiva etj. Mirëpo, jo çdo gjë do të shkonte në vaj.

Si u vra “Gaveta e vjetër”
Halit H. mbeti vetëm shef prapavije, R.G., shkoi në fshatin e tij dhe punoi në kooperativë, ndërsa “Gaveta e vjetër“ pati një fund tragjik. Prifti i kishës së Shën Ndoit, në Dardhë, ishte shuguruar prift në Malin e Zi dhe kishte ardhur në rrethin e Pukës në vitin 1938. E mbanin për burrë të mirë. Ishte i dhënë mjaft pas fesë dhe ritet fetare i zbatonte me korrektësi. Kishte në fshatin Dardhë, në katin dytë të kishës, një bibliotekë të pasur me libra të shenjta, duke filluar nga Bibla, Dhjata e Re, Çeta e profetëve të Pjetër Budit nga Bogdani e plotë libra të tjera historike, ekleziastike fetare, por edhe Mesharin e Gjon Buzukut. Kisha e tij ditën e diel mbushej plotë. Malësorët katolikë vinin me **** edhe matan Drinit për të ndjekur ritet fetare dhe për të dëgjuar sa e sa herë predikimin oratorik të priftit. Mirëpo, qela e tij pas viteve 1947 filloj të frekuentohej si nga “të dërguarit” e Zotit, që vinin nga territori jugosllav, por edhe nga agjentët e sigurimit shqiptar, që e kishin si bazë për takimet e tyre, pasi ishte rasti komod për t’i realizuar ato, por edhe për t’i kamufluar pas turmave që vinin për t’u falur, për të larë mëkatet, si dhe për t’u shkëputur nga hallet e shumta që kishin ardhur edhe nga lufta, e cila po vazhdonte akoma me forma të tjera më të dhimbshme. Prifti Nikollë Vuka ishte i zgjuar dhe kuptonte në përgjithësi gjithçka që ndodhte në kishë dhe rreth tij. Gjatë ushtrimit të riteve fetare i doli një fragment nga “dy mëkatarë” se Ndue Zefi (Gaveta e vjetër) shkonte me gruan e Pashka Ndoit, që cilësohej si “i forti” i krahinës së Mirditës. Pashku vihet në dijeni pas disa ditësh nga dy persona të njohur në mënyrë të pavarur, me sa duket “të rregulluar me kujdes”, bindet plotësisht për këtë akt dhe vendos të vrasë për çështje nderi Ndue Zefin. Rasti erdhi dhe vrasja u krye në fshatin Kokërdhok, të rrethit të Matit. Ndue Zefi u la për disa vite në harresë, ndërsa Pashk Ndoi u arrestua dhe u dënua 20 vjet dhe vuajti shumicën e dënimit në burgun e Burrelit. Pas rreth 20 vjetësh, sigurimi u kujtua për “Gavetën e vjetër” në rastin e përvjetorit të 30 të kësaj arme dhe u shfletua me kujdes dosja e tij. Ndërkohë kishte ndodhur, pothuajse për të njëjtat motive edhe vrasja e bashkëpunëtorit të sigurimit të rrethit të Dibrës, Hasan Spata, për të cilin UDB-ja jugosllave kishte bërë shumë kombinacione, por ai ishte tepër inteligjent dhe me një intuitë të veçantë dhe në asnjë rast nuk shkonte në bazat sekrete që e rekomandonte kryetari i degës, pasi i kishte vërtetuar dhe hequr në kurrizin e tij peripecitë, pasi për të dhe për to njoftohej qysh më parë UDB-ja jugosllave. Më vonë ish i dënuari Ndoi iu hap bashkëpunëtorit të Sigurimit: “Gjatë kohës së burgut e kisha menduar gjatë këtë ngjarje dhe isha tepër i penduar sa futa edhe gruan në varr. I besova verbërisht priftit dhe kasnecëve të tij. Në atë kohë, mbaj mend se patën ardhur në fshat dy oficerë serb dhe ishin takuar edhe me priftin dhe në fshat ata ishin përfolur dhe kishin vu në dijeni operativin Mëhill S., i cili, me sa di unë, kishte vu në dijeni ministrin e asaj kohe. Jo Ndue Zefi nuk kishte pse shkonte në gruan time! E kishte gruan e tij boll të mirë dhe ai vinte shumë rrallë në fshat, se më pat thanë dhe një kushëriri im, se ai punonte me sigurimin në banda dhe nuk kishte kohë me u marrë me femrat e fshatit dhe aq më pak me gruan teme, që e kisha të besës në ditë të mira dhe në ditët më të vështira të burgut të Burrelit”.

-panorama-

[Brari]

Ish-oficeri i Sigurimit Shqiptar, rrëfen lidhjen e agjentit tonë në Francë me “Profesorin”


“Kush ishte agjenti i Sigurimit në Paris”





Ish-oficeri i lartë i Sigurimit të Shtetit, Bekim Budo, rrëfen për agjentin me pseudonimin “Koloneli”. Ai jetonte në Francë dhe i kryente detyrat që i ngarkonte Sigurimi pa përfitime monetare, por thjesht se ishte nacionalist. “Koloneli” gjithashtu shërbente edhe si urë lidhje me agjentin tonë në Bruksel me pseudonimin “Profesori”. Budo rrëfen për “Tirana Observer” edhe takimin e parë të tij me “Kolonelin” në Paris, nga i cili mbeti shumë i kënaqur. “Koloneli” i tregoi oficerit të Sigurimit gjithë historinë e jetës së tij që nga miqësia me Margaret Hazllëk deri tek majori anglez, i cili ishte një nga drejtuesit e xhandarmërisë së Zogut.

Bekim Budo

Duke qenë i paqartë dhe aspak njohës i mirëfilltë i veprimtarisë zbuluese, pasi nuk isha marrë me veprimtari konkrete, përveç njohurive teorike të marra nga literatura e huaj dhe ajo ekzistuese në Shqipëri, po shkoja në hotel “Dajti”, për t’u takuar me zëvendësministrin, i cili kishte porosi të më ngarkonte një detyre informative krahas punës legale që do kryeja në Francë.
Personi që do më priste në aeroportin “Orli” të Parisit ishte njoftuar qysh më parë nga ana e sektorit përkatës të KQPPSH-së.
Me thënë të drejtën detyrën e kisha të paqartë: “do të zhvilloja një bisedë informative ose siç e konsideronin specialistët e mirëfilltë, bisedë eksploruese”, por çfarë do nxirrja? Ose më mirë çfarë do të zbuloja? Sedra bëri punën e saj, për momentin bëra sikur e kisha të qartë dhe nuk i drejtova pyetje për sqarimin e detyrës, për dy arsye kryesore: e para, sepse ndoshta urdhëruesi do të humbte konsideratën e mirë në drejtim të personit tim dhe e dyta, sepse ai e kishte kollaj të më zëvendësonte, kishte plot të tillë që kishin njohuri dhe përvojë më të madhe se unë dhe merrnin me lehtësi zbatimin e saj.
Me këto mëdyshje nisa rrugën drejt Parisit. Të them të drejtën ky udhëtim më joshte dhe në këtë aspekt e konsideroja besimin e dhënë një privilegj. Nisa rrugën me shpresë dhe pse jo me bindje, duke i besuar më shumë intuitës. Për personin që do të takoja dija se ishte një diplomat me kulturë oksidentale, fliste mjaft mirë tri gjuhë të huaja: italisht, frëngjisht dhe anglisht, vuante nga një sëmundje e pashërueshme, dija gjithashtu dhe pseudonimin e tij, “koloneli”. Sipas specialistëve, këto ishin pak të dhëna për të vendosur kontaktin psikologjik me të, por megjithatë isha optimist. Pasi zbrita nga avioni i shoqërisë “Air France”, në aeroportin “Orli”, ndenja për disa minuta në sallën e pritjes duke dëgjuar muzikë. Në këtë çast drejt meje po çapitej me një bastun në dorë. Ishte një burrë rreth të 60-ve me flokë të rrallë e të thinjur, të binte në sy pardesyja e zezë dhe e gjatë e tij deri në fund të këmbëve, e cila i ngjante shumë atyre veshjeve të priftërinjve. Kishte një buzëqeshje të çiltër dhe fëminore, më shtrëngoi dorën fort dhe më rroku në qafë, ç’ka më hoqi ndrojtjen dhe më krijoi një mjedis komod. U prezantuam si dy miq të vjetër, si dy shqiptarë të përmalluar jashtë shtetit dhe të ikur prej kohësh në emigracion. “Koloneli” më propozoi si fillim të bënim një shëtitje në Paris, diçka si në Bois de Vincennes, apo në Bois de Bologne. Ishte ditë e shtunë dhe qyteti gumëzhinte nga turistët e gjithfarë ngjyrash, veshjesh e lloj-lloj modash, të cilët hipnin dhe zbrisnin nga ashensorët e kullës së famshme 321m, aq shumë e kritikuar dikur nga Aleksandër Dumas dhe Gui de Mopasan, por akoma më shumë e adhuruar nga miliona turistë nga e gjithë bota. Ishte një ditë e jashtëzakonshme korriku, pasi rrezet e diellit si rrallëherë, me tërë shkëlqimin dhe ngrohtësinë e tyre depërtonin dhe darovisnin mjegullën dhe retë e krijuara si rrjedhojë e solucioneve, mbeturinave të fabrikave, të ajrit të ndotur, sidomos nga tymi i makinave, të miliona veturave që qarkullonin natë-ditë, pothuajse pa pushim. Ndërsa po kundronim peizazhin, “koloneli” theu heshtje, duke më pyetur gjerë e gjatë për jetën në Shqipëri, për punën që kryeja, por gjithmonë me takt. Në këtë vështrim u ndjeva i privilegjuar për misionin që më kishin ngarkuar, për nderin që më bënë për të kontraktuar një njeri sa të thjeshtë dhe erudit, sa popullor aq dhe intelektual. Pa një pa dy, si çdo i ri e pyeta: A mund t’u përmend pseudonimin, gradën? “Do më pëlqente, - më tha dhe vazhdoi, - sepse do të më ringjallte kujtimet e paharruara. - Pse nuk i shkruani “kolonel” kujtimet e juaja? Do ishin shumë të vlefshme si për brezin e ri dhe atë të vjetër. - Akoma jo, pasi jam në fazën e grumbullimit të informacioneve, sqarimin e disa problemeve të së kaluarës, që për mua edhe pse kam pasur funksione të larta, si dhe mundësi dhe aftësi për t’u marrë me to, i kam neglizhuar dhe konsideruar si probleme që u takojnë institucioneve përkatëse, si dhe personave vendimmarrës. Nga ana tjetër jam i angazhuar në hulumtime të vjetra e të reja në disa arkiva, si dhe në shfrytëzimin e literaturës së shkruar, informacioneve të masmedias me qëllim të dyfishtë, duke u ardhur në ndihmë edhe dy djemve të mi që vazhdojnë Universitetin e Tiranës. - Ju kuptova plotësisht “Kolonel”. Pa pasur ndërmend t’iu shqetësoj, por thjesht për të ditur hamendësimet tuaja për të kaluarën, mund të më flisni për veten tuaj qysh nga mosha e rinisë? Me gjithë dëshirë, nëse nuk ju humb kohë të tepërt...
“Pasi mbarova shkollën e normale të qytetit tim të lindjes, Elbasanit, vazhdova Kolegjin Roberts të Stambollit, që siç mund ta dini, përzgjedhja dhe rekomandimi, si rregull bëhen nga të huajt. Për rastin tim rekomandimi u bë nga studiuesja e pasionuar, Margaret Hazllëk, e cila ishte mikeshë e shtëpisë sonë. Familja ime ishte në gjendje të mirë ekonomike dhe nuk e teproj po të them se ishte nga familjet më të mira të Elbasanit, me emër dhe traditë patriotike. Aqif Pashë Elbasanin, babai im e kishte mik shtëpie. U rrita dhe u edukova në një mjedis, ku gërshetoheshin dhe harmonizoheshin, kulturat, traditat kombëtare e patriarkale, me mbeturina të theksuara turkoshake, por edhe me risi oksidentale, që rridhnin edhe nga fakti se për të huajt, në përgjithësi ne nuk kishim familjarisht fobi. Përkundrazi tregoheshim vërtetë ashtu siç ishim bujar, mikpritës dhe dashamirës. Kur mbarova kolegjin me rezultate të larta isha një idealist me një mall të pa përshkruar për vendin tim, për qytetin e lindjes... Akoma pa u shpallur plotësisht me vendlindjen time dhe të dashurit e mi, më kërkon majori anglez Dordan, i cili ishte një nga themeluesit e xhandarmërisë së Zogut, e cila drejtohej nga gjenerali anglez Zhoslin Persi, për t’u takuar në Tiranë tek kafe “Kursal”. Natyrisht në takim vajta për respekt e korrektesë. Pasi më pyeti gjerë e gjatë, me marifet zbuloi edhe arsyen e takimit: “Mikesha ime Margaret Hazllëk, me të cilën njihem qysh nga viti 1928, kohë e cila ajo ka ardhur në Shqipëri, më ka folur me mjaft simpati për ju dhe familjen tuaj, ç’ka na obligon mjaft për t’iu mbështetur në karrierën tuaj, gjë për të cilën ne po punojmë dhe shpresojmë, falë Zotit, që ajo të jetë e shkëlqyer! Si fillim perspektiva juaj do të ishte mbarimi i Akademisë Ushtarake të Romës, ndërsa interesimi dhe ndihma e jonë do të shpërblehet, për të cilën jemi të sigurt se do të kemi një mik të shquar shqiptar më shumë...”Ju sigurisht që pranuat kolonel”? - e pyeta pa takt. Po, - u përgjigj ai. - Pas disa mëdyshjeve e debatesh më në fund pranova... Pa e zgjatur, me major Dordan jam takuar disa herë në Romë dhe në qytetin e Fierit, ku u vendosa pas përfundimit të Akademisë, ku përjetova edhe ngjarjet e lëvizjes antizogiste të Et’hem Totos, që siç u mor vesh ishte vepër e SIM-it italian... Në një takim të mëvonshëm me majorin Dordan po në kafe “Kursal”, pasi më dëgjoi me vëmendje ma preu shkurt me fjalët që më kanë mbetur në mendje: “ ...Listen to me my dear boy! Lëri idealizmat dhe tregohu më i arsyeshëm dhe më praktik, ne do të mendojmë, ashtu siç kemi menduar për perspektivën tuaj. E ardhmja është e tri aleatëve të mëdhenj, e: SHBA, BS dhe e Britanisë së Madhe dhe nacionalizmi do të fitojë në Shqipëri dhe ne kemi kohë për të cilën po punojmë. I nderuari ynë gjeneral, Xhoslin Persi, ka thënë: “Veriu do t’i japë tonin gjithë Shqipërisë”, mirëpo veriu nesër nuk mund të qeverisë pa kuadro të shkolluar në Perëndim, të cilët fatkeqësisht i ka të pakët në numër, në krahasim me luftëtarët dhe nacionalistët që i ka vërtet të spikatur dhe të vendosur, prandaj, - përfundoi ai, - do të futeni në rreshtat partizane... “Propozimi i tij përputhej plotësisht me dëshirën dhe idealizmin tim dhe pranova duke u rreshtuar në fillim në çetën e Elbasanit së bashku me shokun tim Kadri Hoxhën... Më fal Kolonel, që po ju ndërpres, familja juaj ishte e pasur dhe me sa di unë para dhe gjatë luftës N. Ç. L. u bë pak a shumë ky diferencim të pasurit dhe t’i themi të kamurit u afruan me Ballin Kombëtar, ndërsa partizanët u bashkuan sidomos të varfërit... Por kjo është relative, - kundërshtoi me dashamirësi koloneli. Me krijimin e Shtabit të Përgjithshëm të Ushtrisë më 10 korrik 1943 mua mu dha grada e kapitenit dhe pas disa ditësh me ardhjen e misionit anglez me në krye Bill Malkin, më thërret kapiteni anglez, Alan Heëwr, me të cilin takohem në shtëpinë e një fshatari në Labinot dhe më sjell të fala nga majori Dordan dhe “Fani” pseudonimi i Margaret Hazllëk.
Biseda me të u zhvillua miqësore deri në momentin kur ai e drejtoi atë tek “qëndrimi” i disa shokëve të mi partizanë të “sferës anglosaksone” si Mustafa Gjinishi, Kadri Hoxha, Dali Ndreu e Mehmet Shehu, si dhe marrëdhëniet e tyre me komandantin E.Hoxha... Përgjigjet e mia ishin lakonike dhe aspak të karakterit informues, aq më pak që unë vërtet nuk i dija disa hollësira se si ishin raportet midis tyre, të paktën të atij karakteri që i kërkonte kapiteni Hewr.
Kur u paraqita tek komandanti E. Hoxha dhe i tregova për takimin me komandantin Hewr, ai më tha të mos bëhesha merak se edhe “komandant Haxhi Lleshin e kishin provokuar”, Haxhi Lleshi ishte në shtab pas provokacioneve të bëra nga maqedonasi, Vukamonoviç Tempo, me urdhër të mareshallit Tito për problemin e Dibrës së Madhe dhe të Kosovës, të cilët ata i konsideronin “troje të tyre”. Por siç doli më vonë ata nën maskën e “Konfederatën Ballkanike” kërkonin të gjithë Ballkanin së bashku me rusët dhe të dilnin në Adriatik, në detin Egje dhe deri në Mesdhe...
Misioni i Bill Maklin nuk ishte vetëm mision ushtarak. Shërbimi i fshehtë anglez kishte grumbulluar informacione jo të pakta në drejtim të Shqipërisë, Jugosllavisë si dhe Greqisë në kuadrin e studimeve gjeostrategjike me qëllim për t’i bërë pjesë e të “perandorisë” së saj pasi siç e dini Jallta kufizoi mjaft kolonitë e saj që zinin pothuajse gjysma e globit për sa i takon resurseve ekonomike dhe lëndëve të para... Misionet e saj nuk ishin vetëm ushtarake por edhe politike, operative dhe agjenturore dhe unë do t’i konkretizoj: Si rezultat i njohjes së situatës më të re gjatë luftës ata bënë dhe ndarjen e misioneve në dy drejtime, pranë Ballkombit dhe Nacionalçlirimtares, në veri dhe në jug, si dhe me dy tendenca kryesore politike, të sferës Konservatore si dhe të sferës Laburiste dhe më konkretisht. Një mision i tillë si rregull përbëhej, nga përgjegjësi i specializuar për luftën psikologjike, dizinformimin, një zëvendës përgjegjës ushtarak me akademi të lartë dhe njohuri të mirëfillta ushtarake, me njohuri në sferat e sabotimit, atë xheniere, në artin e ndërlidhjes, kimisë, si dhe një anëtar i shërbimit të fshehte me arsim të lartë drejtuar nga MI6, me objektiva të qarta në sferën e rekrutimeve të agjenturës. Një ditë më thërret presidenti Omer Nishani dhe më përgëzon për punën e mirë që po bënim dhe dhe më pyet midis të tjerave edhe për implikimin e një nacionalisti, që e kisha patriot nga Elbasani. I dhashë mendimin tim pozitiv, duke i mëshuar faktit se ai ishte mbi të gjitha një atdhetar, gëzonte besimin e majorit anglez, kishte kulturë perëndimore dhe arsim të lartë, pasi kishte mbaruar studimet në fakultetin e Jurisprudencës në Kartierin Latën të Parisit. Vonë shumë mora vesh se ai ishte “arratisur” kishte pseudonimin “Profesori” dhe selinë e kishte në Bruksel. Do të më falësh përsëri kolonel! Kush kishte dijeni për arratisjen e tij? Kuptohet dijeni duhet të kishte Omer Nishani. Po dosja e tij ekziston? Ngulmova unë. Nuk kam dijeni. Po identitetin adresën e tij i dini? Po i di, por mos ma merrni për keq, nuk mund t’jua tregoj edhe pse vini në emër të një personalitetit të madh. Keni kontakte me të? Si i realizoni? Kam kontakte, por jo në kuptimin e veprimtarisë tuaj agjenturore... E kuptova aty për aty se e teprova me disa pyetje pa takt. Unë takohem me të si “patriot” nga Elbasani, kur kam probleme të paqarta, probleme që kërkojnë verifikime, sidomos në profilin e shërbimit dhe të diplomacisë së fshehtë, ai angazhohet seriozisht si atdhetar, gjënë mundësitë pasi ka lidhje të shumta dhe kredibilitet të mjaftueshëm dhe pa dyshim jep ndihmesën e tij. Do të kalonte një kohë relativisht e gjatë mbi 10 vjet, që do të kuptoja thelbin e bisedës informative që kisha realizuar në Paris me diplomatin “koloneli” pasi me të unë nuk pata më kontakte, pasi isha transferuar ne Burrel, edhe pse për të ruajta një konsideratë të veçantë, në shumë plane.

Pasaporta
Emri: Bekim
Mbiemri: Budo
Datëlindja: 1942
Vendlindja: Ballsh
Arsimi i Lartë: Fakulteti Histori-filologji, dega Gjuhë-Letërsi, dhe Akademia e Rendit
Aktiviteti
1969-1980 Punonjës i Sigurimit të Shtetit
1980-1992 Pedagog në Akademinë e Rendit