Xhevahir Spahiu

[shigjeta]

***
kur bie shi humbasin gjurmët
kur duken gjurmët s’bie shi;
në cilin shpirt plagosen udhët
nga gjurmë shiu që le ti?

kafe “Royal”, 22 Qershor ‘99


Lutje

përpara tymit
harroj zjarrin

përpara puthjes
harroj dashurinë

përpara lules
harroj aromën

përpara hingëllimës
harroj kalin

përpara emrit
harroj njeriun

më vini përpara orën
të harroj kohën

[Era1]

XHEVAHIR SPAHIU

Urim per vitin X...

Nese me pyet:
Si qe ky vit qe shkoi?
Te pergjigjem:
I zi.
Ky vit qe vjen
O Zot se s'te besoj
Ne mos i bardhe
Te pakten qofte gri.

[Diabolis]

Poeti Xhevahir Spahiu ne 60 vjetorin e lindjes se tij eshte nderuar me urdhrin "Mjeshter i Madh" dhe me titullin "Qytetar nderi" i Skraparit. Ceremonia e vecante me shume lule dhe portrete per poetin

Poetit Xhevahir Spahiu nuk mund ti kishte vajtur mendja se ne 60 vjetorin e lindjes se tij, do te mund te merrte aq shume cmime, portrete, lule e fjale te embla. Cmimin e pare e ka marre nga vete Presidenti i Republikes, z Alfred Moisiu, i cili i dekoroi me urdhrin "Mjeshter i Madh" me motivacionin: "Personaliteti i shquar i letrave shqipe, poeti i dashur i te gjithe shqiptareve, krijues i nje vepre me ide te medha dhe tronditese, lirike e dramatike". Z. Spahiu shprehu mirenjohjen e tij per nderimin e bere dhe besimin per nje te ardhme me te mire te vendit. Por nuk ka mbetur me kaq, ne Millenium 2, Spahiut i eshte dhene dhe nje tjeter xhevahir, ai i "Qytet nderi" i Skraparit. Urimet e miqve e kolegeve te tij shoqerohenin me lule, fjalime te gjata e te shkurtra, kenge polifonike te interpretuara live, nga nje grup i ardhur posacerish nga Skrapari dhe poezi te interpretuara nga studente te Akademise se Arteve. Shume i emocionuar Xhevahir Spahiu i ka falenderuar te gjithe per nderimin qe i bene ne kete 60 vjetor. Spahiu u lind ne Malind te Skraparit ne 1 mars 1945. Mesimet e para i mori ne Vlore, ndersa studimet e larta i kreu ne Universitetin e Tiranes, ne Fakultetin Histori-Filologji, dega e Gjuhe-Letersise shqipe. Prej vitit 1968 punoi si gazetar ne gazeten "Zeri i Popullit" me pas ne revisten "Nentori", mesues letersie e libretist ne Teatrin e Operas dhe Baletit ne Tirane. Ka qene sekretar i Lidhjes se Shkrimtareve dhe Artisteve te Shqiperise, ndersa prej shkurtit te vitit 1998 -2000, kryetar i Lidhjes. Nder veprat e tij te botuara permenden: "Mengjes sirenash" (1970); "Vdekje perendive" (1977); "Agime shqiptare" (1981); "Neser jam aty" (1987), i vleresuar me cmimin "Migjeni"; "Heshtje s'ka" (1989), fitues i cmimit te pare ne konkursin e 45-vjetorit te Clirimit te Atdheut; "Ferreparajsa" (1996) etj. A. NIKA

[Diabolis]

panorama

Ditëlindja e 60-të e Xhevahir Spahiut. Më shumë se asnjëherë më parë, ambjentet e kinema “Millenium 2”, do të tejmbusheshin nga miqtë e tij. “Edhe kokrra e mollës, nuk ka ku të bjerë”, tha dikush aty pranë, teksa mundohej të hidhte çapin për t’i dhënë një urim poetit të letrave shqipe.

Ndoshta edhe vetë Xhevahir Spahiu nuk e kish menduar se sa shumë njerëz e deshën, e njëmendas tha, paskam bërë diçka. Kështu, autori i mjaft veprave, do ta quante “ditëlindja - e përpjetë e madhe”, teksa mundohej të shkëmbente përqafimet dhe shtrëngimet e duarve dje, gjatë ceremonisë së mbajtur në mesditë. Dukej i lumtur e aq më tepër kur çdokush mundohej të fliste pak, për aq sa e njohu poetin e madh, poezinë e tij… Madje këta ishin të shumtë, aq sa një limit mund të ndalej në Kinë, një kinez shqipfolës, kishte miqësi me poetin tonë. E më tej, recitime, këngë polifonike, të zonës së Skraparit,vendit të poetit, piktura e koktej mblodhën bashkë mijra njerëz, të gjithë për të njëjtin urim. Po si është ndjerë poeti Xhevahir Spahiu dje, në përvjetorin e 60-të të lindjes. Ja si shprehet ai për gazetën “Panorama”.

Si janë 60 vjet për një poet, pak apo shumë?
Herë-herë të duken shumë. Herë më duken gjashtë orë, herë më duken 600 vjet.

Keni jetuar të dy sistemet dhe jeni përballur me lexuesit shqiptarë. E konsideroni veten me fat apo do të donit një botë tjetë?
Jo, nuk kërkoj asnjë fat dhe asnjë botë tjetër sepse në rradhë të parë, fati jepet, nuk zgjidhet, shumë-shumë mund të ndreqet diçka në thelbin e tij, por jo në mënyrë përfundimtare, tërësore.

Për poezinë tuaj është folur pak apo shumë, mirë apo keq? Si e gjykoni ju?
Unë mendoj se është folur shumë, padyshim është folur mirë. Pa mëdyshje, këto e kanë ndihmuar, edhe pse nuk kanë qenë vendimtare. Fjalët e mira dhe ato të këqija kanë qenë anësore, rënduese ose lehtësuese, ndërsa vlerësimet sidomos këto njëzet vjet, kanë qenë të shumta dhe më kanë zgjuar besimin në vetvete, nga ana tjetër disa stërkëmbësha, disa dashakeqas apo cmirëzinj, qoftë pushtetarë apo injorantë, kuptohet më kanë plagosur, më kanë penguar, më kanë çuar njëzet vjet me rradhë tek dera e burgut, por nuk kanë arritur ta plotësojnë ligësinë dhe mllefin e tyre çnjerzor. Gjithsesi, kritika qoftë edhe e padrejtë e shumëkujt, më ka bërë të jem më i vëmendshëm, madje ta mbaj kokën lart edhe sytë hapur, dhe ta vë veten në punë.

Xhevahiri dhe poezia, sa hyjnë tek njëri- tjetri. Kush zë vend më shumë?
Tani që jam gjallë, vjen poezia tek unë, nesër kur s’do të jem,do të shkoj unë tek poezia ime. Nëse kam bërë diçka, nëse nga dhjetë marrëzira, që thotë njeriu brenda ditës, kam thënë një fjalë të mirë, kjo nuk është pak, ka të tjerë që mendojnë apo pandehin se nga dhjetë fjalë që thonë, njëzet i kanë të pëndritura.
I keni larë borxhet…E mbani më idenë, se do të shisni pllakën e varrit, sikurse edhe thoni në një nga poezitë tuaja “Borxhet e mia”
Po. Njeriu vetëm, rron edhe në majë të gjembit. Njeriu mund të rrojë njerëzisht vetëm midis njerëzve, në të kundërt le të shkojë dhe të rrojë midis ujqërve në pyll. Humanizmi është shpëtimtar për njeriun, por edhe për artin e tij. Diku kam shkruar se njeriu është njeri, për aq sa sakrifikon për të tjerët.

Si do ta quanit ditën e sotme (djeshme)?
Siç është jeta, në një sintezë të gëzimit dhe të pikëllimit. Duke besuar, e para, sepse njerëzit që ishin mbledhur aty për të më nderuar, titulli që më dha presidenti i Republikës, zoti Moisiu, më bën të mendohem se këta njerëz më duan, më çmojnë… Një kolonjar, që ka vuajtur më tha: Që të donim e dinim, por që të donim kaq shumë, u desh ditëlindja që të bindeshim edhe njehërë për këtë. Unë me shaka ia ktheva: Nuk është faji im se njerëzit më duan, kjo vjen mbase se jam unë, që i dua më shumë, nga ç’më duan njerëzit mua. Për këtë unë edhe këndoj, kënga ime është nisur nga unë dhe sos tek ata. Ndryshe ç’kuptim do të kishte.

Cili ishte urimi i parë që morët sot (dje)?
Nuk e dija se një ditëlindje qenka një e përpjetë e madhe. I qarkuar nga vështrime të dashura, të qindra njerëzve, nga fjalë që mbase e kapërcejnë ndjenjën e masës, por në këto raste, është falet. I rrethuar nga lulet dhe urimet të ardhura nga anë e anës, që nga Tomorri e deri në Prishtinë, kjo më bëri të mendohem dhe thashë me vete, mbase diçka kam bërë. Jam unë që duhet t’ua shpërblej atyre, duke u falur shqipen time gjeniale, poezitë e saj, poetëve martirë. E të gjitha këto, në një ditë dimri, që nisi me ca drudhëza dëbore në mëngjes, të cilat më bënë të djersij dhe të mendoj ti shtojmë jetën njëri-tjetrit, dhe të gjithë së bashku t’i shtojmë Shqipërisë sonë, përjetësinë.

[shigjeta]

Shkëputur nga përmbledhja "Pezull"

Pas ndeshjes

Ndeshen dy male,
pas ndeshjes një V e hapur.

Fitimtari?

Zogjtë e kaltër...


Dheu im

Mos më zezo,
mos u kthe në shushamë.
Të kam mbajtur,
mbamë!

Urat

Nga barku i rrebeshit
lindi paqja

Paqja
lidhi brigjet e largëta

Rimbërriti rrebeshi
rrënoi ëndrrat e gurta

Të parat që hodhi në erë
ishin urat…


***

Lumi që buron nga sytë
më përmbyt

Mua
arën buzë dashurisë

[shigjeta]

Anës gjakut qan Ajkuna

elegji e thinjur

Pranë Ajkunës mjeron gjaku,
anës gjakut qan Ajkuna.
Qaj, moj qyqe, bar mos mbijë,
vdekjes vetë t’i dridhet buza.
Qaji të tërë me radhë
të rënet përmbys a në brinjë,
me kokat e prera, syshuar,
kthyer nga qielli i hirtë.
Qaj ata që s’kishin nëna
qaj ata që kishin motra;
qaj ata që s’i sheh hëna,
s’u flet deti, s’i njeh kodra
Skajeve të vajit tënd
zunë korbat e krrokasin;
klithmat e tua, moj loke
lisat e malit luhatin.
Kur të vdesësh ti, moj korbë
pak nga pak siç vdes një lumë
kush do të të qajë mbi kokë?
Veten vetë qaje, Ajkunë
Ç’flas kështu? Mos më piu nata
Mjaft zezove, moj e mjerë.
Prije kujën. Mblidh fishekët,
shko në shtrat lind djem të tjerë.

1981

[shigjeta]

Takim më 31 dhjetor

Në kufirin mes viteve,
për ato që ikën,
për ato që vijnë
mendimi pezull rri.

Ty që m'u shfaqe në dhjetorin e bardhë,
nuk di ku të të fus, nuk di!

Ish pasditja e fundit e një viti në ikje.
Ora e Vlorës përudhte
shkëmbime vështrimesh të dridhshme.

Sido që të jenë ngashnjimet e ardhshme,
këto do të mbeten
të papërsëritshme.

E unë
në kufirin mes viteve,
prerë nga një pyetje si ky qiell me vetëtimë:
Ku të të fus,
në ato që ikën,
a në ato që vijnë?

[shigjeta]

Shkembi

Mbi buzet e plasura te gureve
perkulet butesisht nje fik i eger.
Ndonje zog qe me te rralle ulet,
sajon nje cerdhe ne pjesen e pavdekur.

Qumeshti i kokrrave ben drite
mbi trupin e ngrire ne heshtje.
T'i vije goja pa le te jape shpirt,
me ta thene te verteten e tmerrshme.

1991

[GeoF]

Nga "Ferrparajsa", po postoj dhe une nje qe ai i vete i quan shkurtima, por per mua jane shume teper se poema .

Ata ndertonin keshtjellen me te verdhen e vezes
njerezit s`kishin buke, por koha kishte njerez .

Nga shkurtimat.....Xh.Spahiu.

[shigjeta]

Shkurtimet jane nje sinteze e bukur mendimi. E bukur kjo qe keni sjelle GeoF, po vendos edhe une nje tjeter shkeputur nga “Kohe e krisur”

Zezonë

Ç’mënxyrë ia ul kokën
asaj pishe që s’tundet?

Çdo ditë mbi të një sorrë shkon e ulet.